Społeczeństwo w czasach zmiany Badania Polskiego Generalnego Sondażu Społecznego 1992-2009 redakcja naukowa Piotr Radkiewicz Renata Siemieńska Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR Warszawa
Spis treści Renata Siemieńska, Piotr Radkiewicz WSTĘP 9 WARTOŚĆ I POSTAWY JohnJackson THE SOCIAL AND DiSTRIBUTIONAL COSTS OF TRANSITION 19 Employment Security and Income 20 Agricultufe 28 Public Health 30 Conclusions 38 Maryla Goszczyńska PERCEPCJA NIERÓWNOŚCI STATUSU MATERIALNEGO I TOLERANCJA WOBEC BOGATYCH W POLSKIM SPOŁECZEŃSTWIE 40 Czy prestiż zawodu idzie w parze z jego wynagradzaniem? Analiza zmian w ocenach społecznych, na podstawie wyników sondaży (lata 90. XX wieku i początek XXI wieku) 41 Percepcja nierówności w wynagradzaniu różnych zawodów oraz ocena słuszności kryteriów decydujących o zróżnicowaniu płacy 44 Tolerancja Polaków wobec nierówności statusu materialnego. Czy bogaty zrozumie biednego? 50 Czynniki sprzyjające osiąganiu zamożności, czyli od czego zależy, że stajemy się bogatsi 54 Stosunek Polaków do bogacenia się - uwarunkowania nietolerancji wobec ludzi bogatych 55 Mechanizmy psychologiczne wyjaśniające przyczyny niechęci i/lub nietolerancji wobec ludzi bogatych 57 Piotr Radkiewicz ZJAWISKO DWÓCH SKUPIEŃ NABODOWO-KULTUROWYCH, CZYLI O ZWIĄZKACH MIĘDZY POSTAWAMI NARODOWYMI I KULTUROWYMI WYMIARAMI WARTOŚCI. 64 Kolektywna samoocena narodowa i etnocentryzm 65 Zjawisko dwóch skupień 72 Postawy narodowe a wartości kulturowe. Czy zjawisko dwóch skupień jest efektem różnic kulturowych? 76 Podsumowanie 82
Katarzyna Hamer POLACY W CIĄGU DEKADY ZMIANY SYSTEMOWEJ 86 Identyfikacje społeczne, religijność i kryteria polskości 86 Wartości społeczne i zawodowe 91 Dobrostan psychiczny 92 Metoda 93 Wyniki 94 Podsumowanie i omówienie wyników 99 Marek Drogosz, Jerzy Trzebiński, Mariusz Zięba AUTONARRACJE I NADZIEJA PODSTAWOWA: OSOBOWOŚCIOWE WYZNACZNIKI POSTAW POLAKÓW WOBEC DEMOKRACJI I TRANSFORMACJI 106 Autonarracje proaktywne i defensywne 107 Nadzieja podstawowa 108 Metoda 110 Wyniki 111 Podsumowanie 119 Krystyna Skarżyńska, Piotr Radkiewicz STYLE PRZYWIĄZANIA DO LUDZI U OSÓB DOROSŁYCH. PSYCHOLOGICZNY REALIZM KONSTRUKTU W ŚWIETLE JEGO ZWIĄZKÓW Z WYBRANYMI WŁAŚCIWOŚCIAMI OSOBOWOŚCI I PSYCHOSPOŁECZNEJ MENTALNOŚCI JEDNOSTKI 122 Style przywiązania a samoocena i zaufanie do ludzi 126 Style przywiązania a wartości osobiste 126 Style przywiązania a przekonania o świecie społecznym 128 Metoda 129 Wyniki 132 Związki stylów przywiązania z samooceną i zaufaniem do ludzi 134 Związki stylów przywiązania z wartościami osobistymi 136 Związki stylów przywiązania z przekonaniami o świecie społecznym... 138 Podsumowanie 139 Grażyna Wieczorkowska, Eugene Burnstein, Jerzy Wierzbiński WHEN OUR ACTION STYLE DOESN'T FIT THE SITUATION: THE BEHAVIORAL AND AFFECTIVE CONSEQUENCES OF USING POINT OR INTERVAL STRATEGIES IN ADAPTING TO ENVIRONMENTAL CONSTRAINTS. 145 Interval vs point strategy 145 Operationalization of interval strategy 148 Strategy or disposition? 150 Conclusions 158
Anna Domaradzka AKTYWNI INACZEJ? ZACHOWANIA UWARUNKOWANIA (NIE)AKTYWNOŚCI SPOŁECZNEJ POLAKÓW 163 Metodologia analiz 164 Charakterystyka demograficzna wyróżnionych grup 165 Typ organizacji a cechy demograficzne 169 Wartości, dobrostan psychiczny i kapitał społeczny osób o różnym poziomie zaangażowania 169 Podsumowanie 175 Marta Lenart POLSCY SENIORZY JAKO UCZESTNICY SPOŁECZEŃSTWA OBYWATELSKIEGO. 178 Obowiązki i prawa obywateli 179 Podejmowanie działań politycznych i społecznych 184 Poczucie wpływu na decyzje rządzących 190 Podsumowanie 193 Tomasz Zarycki : REGIONY POLSKI JAKO KONTEKSTY ZACHOWAŃ POLITYCZNYCH: PRZECIWSTAWNE INTERPRETACJE HISTORYCZNE A WYNIKI BADAŃ SONDAŻOWYCH 195 Spuścizna zaborcza jako kontekst zachowań wyborczych 196 Małopolska i Ziemie Zachodnie: odmienne orientacje wyborcze i szkoły interpretacyjne 198 Wpływ regionu w świetle danych PGSS 205 Izabella Bednarczyk, Grażyna Wieczorkowska ROLA CZYNNIKÓW SOCJODEMOGRAFICZNYCH W WYJAŚNIANIU WAGI CIAŁA - WYNIKI BADAŃ PGSS 2005 212 Wprowadzenie 212 Metoda ; 215 Wyniki 219 Podsumowanie 226 METODOLOGICZNE PROBLEMY BADAŃ SONDAŻOWYCH Jerzy Wierzbiński, Małgorzata Siarkiewicz ANALIZA SYTUACJI FINANSOWEJ RESPONDENTÓW: WYBRANE PROBLEMY.. 235 Wprowadzenie 235 Operacjonalizacja sytuacji finansowej 236 Budowanie indeksów złożonych - podsumowanie 244 Wyjaśnianie sytuacji finansowej zmiennymi socjodemograficznymi 245
Jerzy Wierzbiński, Eugene Burnstein "I TRUST THE GOVERNMENT" VERSUS "THE GOVERNMENT DESERVES TO BE TRUSTED": A NOTĘ ON ITEM FRAMING IN SURVEYS OF TRUST IN NATIONAL INSTITUTIONS 256 Discussion and Conclusions 267 Marcin W. Zieliński AGREGACJA, DEZAGREGACJA, WIELOPOZIOMOWOŚĆ. PODEJŚCIA ANALITYCZNE W BADANIACH NAD EFEKTEM ANKIETERSKIM.. 270 Wprowadzenie -.._.. 270 Definicja problemu 271 Definicje operacyjne efektu ankieterskiego i schematy jego analizy 272 Problem badawczy 277 Wyniki 279 Podsumowanie 284 ANEKS 286 Tomasz W. Jerzyński POZIOM REALIZACJI BADANIA SONDAŻOWEGO A WNIOSKOWANIE STATYSTYCZNE. PRZYKŁAD Z BADAŃ PGSS I ISSP... 289 Efekty występowania jednostek niedostępnych.289 Grupa jednostek niedostępnych w badaniach PGSS i ISSP 291 Wnioskowanie statystyczne z prób nie w pełni zrealizowanych 293 Przykład danych ISSP - wiek Polaków i Amerykanów 295 Podsumowanie 300 Bogdan Cichomski POLSKI GENERALNY SONDAŻ SPOŁECZNY: ZAŁOŻENIA I REALIZACJA PROGRAMU BADAŃ W LATACH 1992-2009.... 302 Cele Polskiego Generalnego Sondażu Społecznego 302 Problematyka PGSS 304 Międzynarodowe moduły badań porównawczych ISSP 306 Związki PGSS z programami badań sondażowych w USA i w Niemczech.. 307 PGSS - otwarty program badań społecznych 308 Nowe rozwiązania w programie PGSS 309 Sposób gromadzenia danych i ich opracowywania 312 Formy i zasady udostępniania wyników PGSS. 314 NOTY o AUTORACH 317