DIAGNOZA SPOŁECZNA 2009

Transkrypt

1 DIAGNOZA SPOŁECZNA 2009 r r t> WARUNKI I JAKOSC ŻYCIA POLAKÓW RAPORT redakcja Janusz Czapiński Tomasz Panek Warszawa: Rada Monitoringu Społecznego

2 Diagnoza snoleczna 2009 Spis treści 1. WSTĘP JANUSZ CZAPIŃSKI Cel i ogólne założenia projektu Problematyka badania GŁÓWNE WYNIKI I WNIOSKI METODA BADANIA TOMASZ PANEK, JANUSZ CZAPIŃSKI, IRENA E. KOTOWSKA, ANITA ABRAMOWSKA-KMON Schemat, procedura i przebieg badania Schemat doboru próby do badania i zasady jej ważenia Zasady zdefiniowania próby panelowej Systemy ważenia próby Przesłanki stosowania wag w badaniach panelowych Wagi przekrojowe Wagi longitudinalne Podstawowe pojęcia i klasyfikacje Charakterystyka próby według głównych klasyfikacji Charakterystyka próby gospodarstw domowych Charakterystyka próby członków gospodarstw domowych WARUNKI ŻYCIA GOSPODARSTW DOMOWYCH Dochody i sposób gospodarowania dochodami Wysokość i zróżnicowanie dochodów gospodarstw domowych TOMASZ PANEK Strategie radzenia sobie z trudnościami finansowymi i pomoc społeczna Strategie radzenia sobie w trudnej sytuacji finansowej TOMASZ PANEK Zmiana strategii radzenia sobie w dłuższym okresie JANUSZ CZAPIŃSKI Pomoc społeczna JANUSZ CZAPIŃSKI Wyżywienie Sytuacja w 2009 r. i jej zmiana w ostatnich dwóch latach TOMASZ PANEK Zmiana w zaspokojeniu potrzeb żywnościowych w latach JANUSZ CZAPIŃSKI Zasobność materialna Sytuacja w 2009 r. i jej zmiana w ostatnich dwóch latach TOMASZ PANEK Zmiana zasobności materialnej w latach JANUSZ CZAPIŃSKI Aktywność gospodarstw domowych na rynku finansowym PIOTR BIAŁOWOLSKI, IRENA E. KOTOWSKA Czynniki wpływające na posiadanie oszczędności i zobowiązań Przeciętna wielkość oszczędności polskich gospodarstw domowych według form oszczędzania Przeciętna wielkość zobowiązań polskich gospodarstw domowych według źródła pochodzenia Segmentacja gospodarstw domowych ze względu na cele oszczędzania Segmentacja gospodarstw domowych ze względu na przeznaczenie posiadanych zobowiązań Warunki mieszkaniowe Sytuacja w 2009 r. i jej zmiana w minionych dwóch latach TOMASZ PANEK Zmiana warunków mieszkaniowych w latach JANUSZ CZAPIŃSKI Edukacja Status edukacyjny członków gospodarstw domowych IZABELA GRABOWSKA, IRENA E. KOTOWSKA Zaangażowanie członków gospodarstw domowych w aktywność edukacyjną Formy aktywności edukacyjnej osób dorosłych Korzystający z usług edukacyjnych według statusu na rynku pracy Podsumowanie, Kapitał ludzki DOROTA WĘZIAK-BIAŁOWOLSKA, IRENA E. KOTOWSKA Pomiar kapitału ludzkiego Kapitał ludzki społeczeństwa polskiego - lata 2007 i Zróżnicowanie kapitału ludzkiego według grup spoleczno-ekonomicznych Podsumowanie : Kształcenie dzieci TOMASZ PANEK Migracje edukacyjne IRENA E. KOTOWSKA, IZABELA GRABOWSKA Kultura i wypoczynek Kultura TOMASZ PANEK, JANUSZ CZAPIŃSKI Wypoczynek TOMASZ PANEK Opieka zdrowotna: korzystanie, finansowanie i opinie społeczne JANUSZ CZAPIŃSKI Korzystanie z opieki zdrowotnej 107

3 Diaenoza snoleczna _ Rezygnacje z opieki zdrowotnej Wydatki ponoszone przez gospodarstwa domowe na świadczenia medyczne Ocena zmian w zaspokajaniu potrzeb zdrowotnych Porównanie warunków życia gospodarstw domowych w układzie wojewódzkim TOMASZ PANEK Rynek pracy PAWEŁ STRZELECKI, IRENA E. KOTOWSKA Rynek pracy - ogólne tendencje Determinanty aktywności zawodowej Potencjał generacji wyżu demograficznego Godzenie posiadania dzieci z pracą zawodową Emigracja zarobkowa PAWEŁ STRZELECKI, IRENA E.KOTOWSKA Charaktery'styka emigrantów Zamiary dotyczące migracji zarobkowej Doskonalenie zawodowe a status na rynku pracy IZABELA GRABOWSKA, IRENA E. KOTOWSKA Zasięg dokształcania zawodowego Formy dokształcania zawodowego Kwalifikacje zawodowe a status na tynku pracy: lata i Inne przyczyny pozostawania kiedykolwiek bez pracy w latach i Aktywność edukacyjna osób dorosłych a dynamika rynku pracy Aktywność edukacyjna a zmiana dochodów gospodarstw domowych osób pracujących Indywidualne determinanty aktywności edukacyjnej dorosłych Niepełnosprawność PIOTR BŁĘDOWSKI, IZABELA BUCHOWICZ, PAWEŁ KUBICKI Charakterystyka gospodarstw domowych z osobami niepełnosprawnymi Aktywność ekonomiczna osób niepełnosprawnych w wieku 15 lat i więcej Szansę i bariery aktywizacji zawodowej osób niepełnosprawnych Zasobność materialna gospodarstw domowych z osobą niepełnosprawną Sytuacja dochodowa gospodarstw z osobami niepełnosprawnymi Przyczyny niepełnosprawności i korzystanie z pomocy Warunki mieszkaniowe INDYWIDUALNA JAKOŚĆ ŻYCIA Ogólny dobrostan psychiczny JANUSZ CZAPIŃSKI Dane dla całych prób Dane dla prób panelowych z lat Zadowolenie z poszczególnych dziedzin i aspektów życia JANUSZ CZAPIŃSKI Dane dla całych prób Dane dla próby panelowej Waga wybranych wyznaczników warunków życia dla subiektywnej jakości życia JANUSZ CZAPIŃSKI Teorie szczęścia w świetle danych z Diagnozy Społecznej JANUSZ CZAPIŃSKI Hedonizm i eudajmonizm Weryfikacja cebulowej teorii szczęścia Finanse osobiste i zaufanie do instytucji finansowych Osobiste dochody bieżące i spodziewane za dwa lata JANUSZ CZAPIŃSKI Stosunek do instytucji finansowych TADEUSZSZUMLICZ Stopa zwrotu z inwestowania w wykształcenie na poziomie wyższym JANUSZ CZAPIŃSKI Zdrowie - objawy psychosomatyczne JANUSZ CZAPIŃSKI Stres życiowy Janusz Czapiński Strategie radzenia sobie z problemami i trudnościami JANUSZ CZAPIŃSKI Wsparcie społeczne JANUSZ CZAPIŃSKI Cechy osobowości i styl życia JANUSZ CZAPIŃSKI System wartości Styl atrybucji przyczynowej ' Praktyki religijne Zachowania autodestrukcyjne Palenie papierosów Nadużywanie alkoholu Zażywanie narkotyków Sprawcy i ofiary łamania prawa Ogólne orientacje życiowe Ocena przemian systemowych i wpływu na życie Polaków ANTONI SUŁEK Ogólna ocena reform i jej zróżnicowanie społeczne Czynniki kształtujące ogólną ocenę reform 232

4 Diasnoza społeczna Dynamika ocen w latach Polak przed telewizorem JANUSZ CZAPIŃSKI Społeczno-psychologiczny portret wybranych zawodów JANUSZ CZAPIŃSKI STAN SPOŁECZEŃSTWA OBYWATELSKIEGO Postawy i relacje społeczne Postawy wobec dobra wspólnego JANUSZ CZAPIŃSKI Dominacja społeczna i egalitaryzm JANUSZ CZAPIŃSKI Doświadczenie i kompetencje obywatelskie Polaków ANTONI SUŁEK Zrzeszanie się i wspólne działanie Udział w zebraniach Udział w wyborach \ Wpływ akceptacji demokracji i zaufania do ludzi na aktywność obywatelską Podsumowanie Kapitał społeczny JANUSZ CZAPIŃSKI KORZYSTANIE Z TECHNOLOGII INFORMACYJNO-KOMUNIKACYJNYCH DOMINIK BATORSKI Nowe technologie w gospodarstwach domowych Komputery i dostęp do internetu Inne technologie w gospodarstwach domowych Uwarunkowania obecności nowych technologii w gospodarstwach domowych Przyczyny braku technologii 1CT w gospodarstwach domowych Dwie Polski - użytkownicy internetu i osoby niekorzystające Polacy a nowe technologie Kto korzysta z internetu? Korzystanie z różnych technologii Zmiany w powszechności korzystania z internetu Uwarunkowanie korzystania z technologii Problem cyfrowego wykluczenia Aktywność zawodowa internautów i osób niekorzystających z dostępu do sieci Relacje i zaangażowanie społeczne a internet Spędzanie czasu wolnego, uczestnictwo w kulturze i religijność Zadowolenie z życia Podsumowanie Umiejętności i sposoby korzystania z komputerów i internetu Umiejętności korzystania z komputerów Cele korzystania z komputerów Sposoby korzystania z internetu WYKLUCZENIE SPOŁECZNE Ubóstwo i nierówności dochodowe TOMASZ PANEK Metoda pomiaru i analizy ubóstwa Wyniki analizy sfery ubóstwa i nierówności Zasięg i głębokość ubóstwa Trwałość ubóstwa Determinanty ubóstwa Bezrobocie JANUSZ CZAPIŃSKI Kategorie bezrobotnych Dynamiczny model bezrobocia Dyskryminacja społeczna JANUSZ CZAPIŃSKI Czy kobiety są w Polsce dyskryminowane? Kto czuje się dyskryminowany? Niepełnosprawność Janusz Czapiński Rodzje wykluczenia społecznego JANUSZ CZAPIŃSKI Zakres wykluczenia w różnych grupach społecznych Wykluczenie a dobrostan psychiczny Społeczne funkcjonowanie wykluczonych PODSUMOWANIE JANUSZ CZAPIŃSKI Jakość życia różnych grup społeczno-demograficznych : Czy polskie społeczeństwo staje się coraz bardziej rozwarstwione? 352 LITERATURA 357

5 Diagnoza społeczna _ ANEKSY 361 Aneks 1. Kwestionariusze i instrukcja dla ankieterów Kwestionariusz gospodarstwa domowego Kwestionariusz indywidualny Instrukcja dla ankieterów 388 Aneks 2. Zasady zdefiniowania próby panelowej Podstawowe reguły określania statusu osób podlegających badaniu panelowemu Zasady identyfikacji gospodarstw domowych podlegających badaniu panelowemu Zasady identyfikacji osób podlegających badaniu w kolejnych rundach panelu 400 Aneks 3. Metody analizy kapitału ludzkiego i przepływów na rynku pracy 401 Aneks 4. Taksonomiczna miara warunków życia 403 Aneks 5. Metodologia analizy ubóstwa Identyfikacja sfery ubóstwa 407 /./. Podejście obiektywne Podejście subiektywne Skale ekwiwalentności Podejście obiektywne Podejście subiektywne Agregatowe indeksy ubóstwa Trwałość ubóstwa Determinanty ubóstwa 410 Aneks 6. Ranking 147 grup społeczno-demograficznych i zawodowych na ośmiu wymiarach jakości życia w 2009 r 411