11.1. Wprowadzenie Zdaniem twórców strategii lizboskiej naley uzna znaczce moliwoci małych i rednich przedsibiorstw w kontekcie przystosowania si do potrzeb rynku, a take tworzenia nowych miejsc pracy. Potrzebna jest coraz wiksza liczba nowych, dobrze prosperujcych firm, które bd chciały czerpa korzyci z otwarcia rynku, a równie bd gotowe na podjcie twórczych i innowacyjnych przedsiwzi. Ogromne znaczenie ma w tym kontekcie rozwój przedsibiorczoci i innowacji, zarówno w zakresie nowego produktu czy usługi jak i organizacji przedsiwzicia. Celem opracowania jest zwrócenie uwagi na symbioz midzy rozwojem przedsibiorczoci i innowacji w gospodarce opartej o wiedz, która stała si przesłaniem strategii lizboskiej. Ta symbioza ma zdaniem wielu autorów wpływ na wyniki ekonomiczne przedsibiorstwa. Dla uzyskania tego celu, przedstawione zostały rozwaania na temat czynników sprzyjajcych przedsibiorczoci i jej efektów. Z drugiej strony omówione zostały warunki, w których przedsibiorczo sprzyja innowacyjnoci jak równie zawarto najnowsze pogldy na temat moliwoci innowacyjnoci małych i rednich przedsibiorstw w wietle najnowszych metod ich pomiarów. 11.2. Ramy dla przedsibiorczoci Przedsibiorczo sama w sobie jest wieloaspektowym, złoonym zjawiskiem społeczno ekonomicznym. wiadczy o tym fakt, e do tej pory nie pojawiła si jedna, ogólnie przyjta definicja przedsibiorczoci. Najbardziej powszechne i 137
138 Przedsibiorczo i innowacje w polityce Unii Europejskiej istotne pogldy koncentruj si na dostrzeganiu nowych moliwoci ekonomicznych i w nastpstwie na wprowadzeniu nowych pomysłów w ycie na danym rynku. Std dla niniejszych rozwaa najblisza jest definicja przedsibiorczoci proponowana przez OECD. Przedsibiorcy s przyczynami zmiany i wzrostu w gospodarce rynkowej i mog działa na rzecz przyspieszenia, powstania, rozprzestrzeniania i stosowania innowacyjnych pomysłów. ( ) Przedsibiorcy nie tylko wyszukuj i identyfikuj potencjalne opłacalne moliwoci ekonomiczne, ale s gotowi podj ryzyko, eby sprawdzi, czy przeczucia ich nie zawiodły (Audretsch, 2003, s. 2). Jeeli dokonamy analizy rónych definicji przedsibiorczoci i wybierzemy wspólne elementy, to naley stwierdzi, e na istot tego pojcia składa si inwencja i innowacja. (szerzej zob.: Mikołajczyk, 2004, s. 25). Na pocztku rozwaa naley zwróci uwag na czynniki, które zdaniem UE maj wpływ na wiksz lub mniejsz przedsibiorczo. Pierwszy aspekt to wykorzystanie kreatywnoci i innowacji. Aby wej z produktami, czy usługami na istniejcy ju rynek, czy rywalizowa z konkurencj, czy zmieni lub stworzy nowy rynek potrzebna jest kreatywno i innowacje. Pomysł winien przerodzi si w sukces, std konieczna jest umiejtno połczenia kreatywnoci bd innowacji z zarzdzaniem. Naley równie zoptymalizowa rozwój firmy we wszystkich fazach cyklu jej ycia, a wiec: tworzenia, startu, kontynuacji działania, ekspansji, przejcia, wycofania z rynku. Drugi aspekt tego pojcia to sylwetka przedsibiorcy. Stanowi oni bardzo rónorodn grup, pochodzc z rónych grup społecznych, ale istniej równie pewne cechy wspólne, do których mona zaliczy: gotowo do podejmowania ryzyka, pragnienie niezalenoci a take samorealizacji. Wanym, trzecim z kolei elementem jest miejsce wystpowania przedsibiorczoci. Otó przedsibiorczo pojawia si w kadym sektorze oraz rodzaju działalnoci. Dotyczy zarówno osób działajcych w firmie jednoosobowej, jak i pracujcych w firmach wieloosobowych we wszystkich cyklach ycia przedsibiorstwa. Jest ona istotna dla przedsibiorstw cechujcych si rón form własnoci (firma rodzinna, przedsibiorstwo pastwowe, firmy notowane na rynkach giełdowych i pozagiełdowych, organizacje typu non-profit). Do najistotniejszych efektów przedsibiorczoci zalicza si (szerzej zob.: Entrepreneurship, 2003, s. 7): tworzenie nowych miejsc pracy. Z bada wynika, e nowe i małe firmy, a nie due, w coraz wikszym stopniu przyczyniaj si do powstawania nowych miejsc pracy. Std wzrost przedsibiorczoci w tych firmach powoduje spadek poziomu bezrobocia;
Boena Mikołajczyk 139 pojawienie si presji konkurencyjnoci. Załoenie firmy, czy zmiana profilu ju istniejcej, a wic nowe inicjatywy gospodarcze, podnosz efektywno gospodarowania, a równie zmuszaj inne firmy do poprawy swej kondycji finansowej dziki wprowadzaniu innowacji. Zwikszone efekty działalnoci firmy, niezalenie od tego, czy bd wynika ze zmiany organizacji pracy, procesu produkcji, nowych produktów czy usług, wzmacniaj potencjał produkcyjny równie całej gospodarki; wyzwolenie potencjału osobistego. W wyborze kariery ludzie kieruj si nie tylko wysokoci wynagrodzenia, ale równie poczuciem stabilnoci pracy, stopniem niezalenoci, zainteresowaniem wykonywan prac. Satysfakcja zawodowa wród przedsibiorców pracujcych na własny rachunek jest wysza, ni u osób zatrudnionych w charakterze najemnych pracowników (szerzej zobacz: Entrepreneurship, 2003, s. 7); wysza społeczna odpowiedzialno. Due przedsibiorstwa przyjły wspóln strategi w kwestii społecznej odpowiedzialnoci. Przykładem takim moe by np.: zobowizanie do produkowania w sposób przyjazny dla rodowiska naturalnego (zob.: Mikołajczyk, 1991, s. 8). Małe i rednie firmy powinny take zadba by ich działalno charakteryzowała si podobnymi cechami. Empiryczne dowody powiadczaj wzrost przedsibiorczoci w zwizku z postpujc globalizacj. Zdaniem badaczy mona koncentrowa si wokół szeciu hipotez (Audretsch, 2003, s. 7): 1. Postp w dziedzinie technologii ograniczył efekt skali w przemyle wytwórczym. 2. Rynki stały si bardziej niestabilne na skutek konkurencji ze strony zwikszonej liczby zagranicznych uczestników. 3. Zmieniajca si struktura siły roboczej charakteryzujca si zwikszonym udziałem kobiet, imigrantów, młodych pracowników moe okaza si bardziej sprzyjajca powstawaniu i rozwojowi małych i rednich przedsibiorstw ze wzgldu na wysoko cenion elastyczno pracy. 4. Odchodzenie gustów konsumenckich od produkcji masowej, w kierunku produktów wystylizowanych i dostosowanych do potrzeb indywidualnego klienta ułatwia egzystowanie drobnym producentom. 5. Ograniczenie interwencji pastwa w sprawy gospodarcze (wiksza swoboda działalnoci gospodarczej) a równie procesy prywatyzacji ułatwiaj nowym małym firmom wejcie na rynki wczeniej dla nich niedostpne. 6. Rosnce znaczenie innowacji zmniejsza wzgldnie znaczenie produkcji na du skal i sprzyja działalnoci opartej na przedsibiorczoci.
140 Przedsibiorczo i innowacje w polityce Unii Europejskiej Uwaa si, e rozwojowi przedsibiorczoci powinno sprzyja: 1. otoczenie regulujce działalno przedsibiorstw. S to przepisy prawne, instytucje finansowe i pozafinansowe, z którymi przedsibiorca spotyka si w trakcie swojej działalnoci; 2. instrumenty podatkowe. Komisja Europejska zidentyfikowała przeszkody wpływajce negatywnie na handel midzy krajami na jednolitym rynku. Wane zagadnienie, nad którym trwaj dyskusje, dotyczy podatków i opłat zwizanych m.in. z przekazywaniem praw własnoci firmy. Chodzi tu głównie o firmy rodzinne, które w krajkach europejskich stanowi znaczny odsetek. Przejcie na emerytur lub przekazanie firmy w spadku moe nastrcza wiele trudnoci (biurokratycznych, a równie zwizanych ze skomplikowan procedur ustalenia podatków); 3. dostp do rodków finansowych. Wiele małych i rednich przedsibiorstw ma trudnoci w uzyskaniu kredytu z banku, a rynek kapitału wysokiego ryzyka jest niewystarczajco rozwinity w Europie. W ramach funduszy strukturalnych powstaj programy na zasilanie kapitałowe venture capital jeeli bd finansowały małe i rednie przedsibiorstwa na etapie tworzenia i zasiewu przedsibiorstwa (early stage seed financing) (Mikołajczyk, Piotrowska-Marczak, 2004, s. 65). Pamita naley, e w procesie edukacji na kadym jego poziomie naley pobudza inicjatyw oraz uwiadamia jakie moliwoci daje prowadzenie własnej działalnoci. Std postuluje si przekazywa wiedz na temat działalnoci gospodarczej i przedsibiorczoci na wszystkich poziomach kształcenia i we wszystkich typach szkół. Wikszo krajów członkowskich zmieniło ju program nauczania. Przedsibiorczo winna znale si w Narodowych Programach Kształcenia dla ponadpodstawowych szkół ogólnokształccych i zawodowych. Polska zalicza si obecnie do tych krajów, które wprowadzaj ten przedmiot (Komunikat, 2005, s. 5). W niektórych krajach m.in. Finlandii i Szwecji przedsibiorczo jest cz- ci programu nauczania w szkołach rednich. Pilotaowe projekty, uczce jak załoy i prowadzi przedsibiorstwo zostały wprowadzone w Niemczech, Irlandii, Austrii, Szwecji, i Wielkiej Brytanii (Report, 2003, s. 16). Z tego samego raportu wynika, e przekazywanie wiedzy o przedsibiorczoci na poziomie szkolnictwa podstawowego jest rzadko praktykowane, cho w Irlandii, Szwecji, Finlandii, Norwegii funkcjonuj programy dla dzieci i młodziey w wieku od 5-18 lat rozwijajce umiejtnoci i ducha przedsibiorczoci. Jednoczenie w wikszoci krajów Unii Europejskiej prowadzone s szkolenia nauczycieli w zakresie nauczania przedsibiorczoci.
Boena Mikołajczyk 141 Z innych bada wynika (szerzej zob. Observatory, s. 15), e istniej cisłe powizania midzy przedsibiorczoci, innowacyjnoci a wynikami ekonomicznymi. Std przedsibiorczo mona uzna za ródło poprawy wyników ekonomicznych. Powizania midzy przedsibiorczoci a wynikami ekonomicznymi s analizowane na rónych poziomach, poczwszy od firmy, przez region, a po kraj. Do kryteriów oceny wyników ekonomicznych na poziomie przedsibiorstwa nale m.in.. tworzenia nowych miejsc pracy, moliwo przetrwania na rynku, stopie innowacji, płace, wydajno, eksport. 11.3. Ramy dla polityki innowacyjnej Cele polityki innowacyjnej zwizane s z przedsibiorczoci i gospodark opart na wiedzy. Pamita bowiem naley, e przedsibiorczo sprzyja innowacjom, jeeli nastpuje (Innovation, 2000, s. 15): zapewnienie spójnoci polityki innowacyjnej midzy polityk krajow i regionaln. W tym przypadku chodzi równie o propagowanie dobrych praktyk, pod warunkiem, e bd ustalone prawidłowe wskaniki jakociowe i ilociowe, zapewniajce porównywalno osigni innowacyjnych w poszczególnych krajach unijnych; tworzenie ram administracyjno-prawnych sprzyjajcych działalnoci innowacyjnej. Nadmiar bowiem przepisów czsto nieprzejrzystych i towarzyszca temu biurokracja nie pomaga działalnoci innowacyjnej firm; stymulowanie tworzenia i rozwoju firm innowacyjnych. Wie si to z tworzeniem przychylnego otoczenia dla powstania firm opartych na zaawansowanej technologii. Oywiaj one gospodark poprzez wdraanie nowych pomysłów i s ródłem nowej produkcji dla tradycyjnych sektorów gospodarki; doskonalenie powiza w systemie innowacyjnym, by kady sektor gospodarki i przedsibiorstwo miało moliwo wdroy innowacje. Wie si to z zapewnieniem dostpu do wiedzy w celu zwikszenia kwalifikacji personelu do instytucji zajmujcych si badaniami, oraz do orodków doradztwa. tworzenie społeczestwa otwartego na innowacje. Zaliczy tu mona działania majce na celu popraw powiza midzy sektorem badawczorozwojowym, przemysłem, przedsibiorstwami, administracj publiczn, a odbiorcami produktów, którzy mog by równie w przyszłoci twórcami. Ostatnie studia naukowe doprowadziły do powstania zrewidowanego pogldu, zgodnie z którym przedsibiorcze małe firmy wnosz istotny wkład w działania innowacyjne oraz w zmian technologiczn. Istniej dwie hipotezy (Audretsch,
142 Przedsibiorczo i innowacje w polityce Unii Europejskiej 2004, s. 24) dlaczego tak gwałtownie rozwinły si studia naukowe na temat roli małych firm. Pierwsza z nich mówi o tym, e znacznie poprawiły si metody dokonywania pomiarów wyników innowacji oraz zmian technologicznych. Dopóki główne instrumenty szacowania działa innowacyjnych ograniczały si do nakładów na proces innowacyjny (takich jak wydatki na oficjaln działalno naukowo-badawcz) wiele lub nawet wikszo działa innowacyjnych ze strony małych przedsibiorstw pozostawało niezbadanych przez naukowców. Wraz z rozwojem kryteriów koncentrujcych si na pomiarze wyników innowacji, widoczny stał si istotny wkład małych firm. W rezultacie nie tylko uznano, e małe firmy stanowi sił napdow działa innowacyjnych (przynajmniej w kontekcie niektórych gałzi przemysłu), ale równie pojawiły si nowe teorie majce na celu wyjanienia skd małe firmy maj dostp do wiedzy i nowych pomysłów. Opisana pierwsza hipoteza sugerowałaby, ze w rzeczywistoci małe firmy zawsze miały wkład w działania innowacyjne, lecz wkład ten pozostawał ukryty i przewanie nie był zauwaany przez naukowców ani decydentów. Alternatywna hipoteza mówi o tym, e w rzeczywistoci nowy pogld na temat zdolnoci innowacyjnych małych firm pojawił si nie ze wzgldu na popraw w dokonywanych pomiarach, lecz w efekcie zmian, jakie miały miejsce w otoczeniu ekonomicznym i społecznym, które umoliwiły przesunicie przewagi w zakresie innowacji w kierunku mniejszych przedsibiorstw. Ta hipoteza zakłada, e obiegowe sdy na temat wzgldnej niemonoci małych firm do wprowadzania innowacji były słuszne przynajmniej w minionym okresie czasu. Nowy pogld, według którego nowe firmy stanowi sił napdow działa innowacyjnych, odzwierciedla zmiany w technologii, procesie globalizacji oraz inne czynniki, które gruntownie zmieniły znaczenie i proces przebiegu innowacji oraz zmiany technologiczne. Jak podsumował Jovanovic: nowa ekonomia to taka, w której technologie i produkty staj si przestarzałe w znacznie szybszym tempie, ni kilka dziesicioleci wstecz (...). Wyranie wkraczamy w er młodej firmy dlatego te, mała firma zacznie odgrywa rol, która pod wzgldem znaczenia, bdzie wiksza ni była w cigu ostatnich siedemdziesiciu lat (Jovanovic, za: Observatory of European SMEs, 2003/7, s. 12) Małe i rednie przedsibiorstwa nie dysponuj duymi zasobami finansowymi, charakteryzuj si mał zdolnoci do formowania zewntrznego rodowiska oraz wyróniaj si kultur organizacyjn, w której właciciele pełni jednocze- nie funkcje zarzdcze (Nauwelaers, Winties, 2000, s. 3). Jednak naley podkre- li, ze przedsibiorstwa te s bardzo elastyczne i szybko dostosowuj si do otoczenia, ale czsto trudno im wykorzysta istniejce szanse. Polityka innowacyjna skierowana do małych firm powinna zatem uwzgldnia wyej wymienio-
Boena Mikołajczyk 143 ne aspekty i stara si za porednictwem właciwych instrumentów ułatwia firmom funkcjonowanie i dostp do niezbdnych zasobów. Małe i rednie przedsibiorstwa musz bowiem przekona rynek, konsumentów, rynki finansowe o tym, i maj potencjał, mog absorbowa nowe technologie, wdraa innowacje, a tym samym przyczynia si do rozwoju gospodarczego regionów, pastw i całej Unii Europejskiej. Warto podkreli fakt, i instrumenty polityki innowacyjnej musz by precyzyjnie okrelone i skierowane w kierunku uczestników procesu innowacyjnego, a zwłaszcza przedsibiorstw. Bez dostosowania do wymaga beneficjentów instrumenty te s bezu- yteczne, a przecie polityka innowacyjna ma na celu wspomaga, a nie przeszkadza. Niezwykle istotna jest infrastruktura wspomagania innowacji. Polityka innowacyjna musi zadba o to, aby małe firmy umiały odnale si w gospodarce opartej na wiedzy. Konieczne jest wic wsparcie w dostpie do informacji, technologii, finansów, wykwalifikowanego, mobilnego personelu. Zatem polityka innowacyjna UE powinna interweniowa w tych obszarach, w których przedsibiorstwa zgłaszaj skargi, redukowa bariery wdraania innowacji, ogranicza przeszkody biurokratyczne, zmienia zasady polityki narodowej, by nie skupiała si ona wyłcznie na badaniach i technologii, ale te na aspektach rynkowych (European, 2004, s. 17). Z bada przeprowadzonych w 2003 r., wynika, e stosunkowo duo zostało do zrobienia w dziedzinie wiedzy i innowacji. (Innovation Policy,2003 s. 4) Innowacyjno krajów UE pozostaje daleko w tyle w stosunku do innowacyjnoci np. Japonii czy Stanów Zjednoczonych (por. wykres 1). Szczególnie rónice dotycz liczby patentów, odsetka osób z wykształceniem wyszym i wydatków na badania i rozwój. Luka w tym zakresie w stosunku do Stanów Zjednoczonych wynosi kolejno: 50%, 26% i 11% (European, 2004, s. 4). Podobny obraz innowacyjnoci wynika z bada zawartych w Global Competitiveness Report 2002-2003 (szerzej zob. Innovation, 2003, s. 4) Polityka innowacyjna powinna skupia si na stymulowaniu aktywnoci innowacyjnej i strategii innowacyjnej. Unia Europejska, cho dokłada wszelkich stara, by sprawnie szybko reagowa na potrzeby zgłaszane przez MSP, ma jeszcze wiele do zrobienia. Nie naley zapomina o inicjatywach i programach podejmowanych w krajach członkowskich, gdy polityka innowacyjna powinna mie ukierunkowanie terytorialne. Nie ulega wtpliwoci, i duo waniejszym elementem jej konstrukcji winno by tworzenie sieci współpracujcych instytucji w obrbie danego regionu czy kraju. Jest to lepsze ni współpraca w skali ogólnonarodowej, gdy wtedy mona osign duo lepsze efekty. Wane znaczenie przypisuje si parkom naukowym, technologicznym oraz badawczym. Z bada prowadzonych w Stanach Zjednoczonych wynika, e powstaj one w celu zwikszenia konkurencyjnoci okrelonego regionu.
144 Przedsibiorczo i innowacje w polityce Unii Europejskiej Wykres 1: Innowacyjna luka pomidzy Stanami Zjednoczonymi, Japoni, Uni Europejsk (zmierzona za pomoc wskanika SII 1 ) 0,9 0,8 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 0 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 ródło: European (2004), s. 3. UE US JP Przykładem ukazujcym tego rodzaju efekty jest Park Trójkta Naukowego (Research Triangle Park) w północnej Karolinie, gdzie znaczcy udział przypisuje si orodkom akademickim. Interesujcym przykładem w Europie dla poprawy przedsibiorczoci w ramach EXIST Programme jest ustanowienie piciu regionów w Niemczech: Rhein-Ruhr, Drezno, Turyngia, Karlsruhe, Stuttgart (Audretsch, 2003, s. 5; Entrepreneurship, 2003, s. 21), gdzie zachca si naukowców z orodków akademickich oraz rzdowych instytutów badawczych razem z przedsibiorcami do zakładania własnych firm. Zainicjowanemu programowi wyznaczono do realizacji: stworzenie kultury przedsibiorczej, komercjalizacj wiedzy naukowej oraz zwikszenie liczby innowacyjnych firm rozpoczynajcych działalno w omawianym segmencie przedsibiorstw. 11.4. Zakoczenie Przedsibiorczo jest postrzegana jako siła napdowa sukcesu przedsibiorstwa, warunkujca umocnienie pozycji firmy na rynku, czy uzyskanie wikszego wyniku finansowego. Jednak panuje przekonanie, i potencjał gospodarczy ma- 1 Summary Innovation Index (SII) przedstawia on ogólny obraz krajowych wyników innowacyjnoci wiadczcych o nakładach na innowacje i o ich efektach. SII jest obliczony dla wszystkich krajów UE (25 członków), a take dla Bułgarii, Rumunii, Turcji, Islandii Norwegii, Szwajcarii, Stanów Zjednoczonych i Japonii. Skalkulowany jest na podstawie wszystkich dostpnych wskaników innowacyjnoci, których liczba waha si od 12 do 20 w zalenoci od kraju. Cytuj za: European (2004), s. 3.
Boena Mikołajczyk 145 łych i rednich przedsibiorstw funkcjonujcych w UE nie jest w duej mierze wykorzystany. W porównaniu ze Stanami Zjednoczonymi i Japoni, kraje Unii Europejskiej charakteryzuj si duo nisz dynamik przedsibiorczoci, wolniejsz ekspansj firm oraz zdecydowanie niszym poziomem zaangaowania w gospodarcze inicjatywy. Zatem zadaniem Unii jest wspieranie nowopowstajcych firm zwłaszcza tych zajmujcych si wysokimi technologiami oraz stymulowanie rozwoju ju istniejcych. Wyzwaniem dla Wspólnoty jest równie zidentyfikowanie kluczowych czynników, dziki którym realne stałoby si stworzenie sprzyjajcego klimatu dla przedsibiorczoci. Bez wtpienia przedsibiorczo jest jednym ze sposobów uzyskiwania przewagi konkurencyjnej. Naley przy tym promowa przedsibiorczo na trzech rónych poziomach (Entrepreneurship in Europe, 2003, s. 10): 1. motywowanie indywidualnych osób, by stały si przedsibiorcami (trzeba ludziom uzmysłowi, czym jest przedsibiorczo, jak równie przekonywa ich, i jest to atrakcyjny sposób zatrudnienia, ale wymagajcy odpowiednich umiejtnoci), 2. motywowanie firm, czyli denie do przekształcenia ich w efektywnie działajce przedsibiorstwa poprzez wprowadzenie nowych inicjatyw gospodarczych. W tym celu niezbdne jest zapewnienie sprzyjajcych warunków funkcjonowania firm, a take łatwoci wyjcia z brany; 3. motywowanie społeczestwa, które powinno wykazywa si pozytywnym nastawieniem w stosunku do przedsibiorców i samej przedsibiorczoci. Naley uwypukla sukcesy osigane przez przedsibiorców, a niepowodzenia okreli jako jeden z cykli ycia przedsibiorstwa. Komisja Europejska ma wiadomo, i osignicia w zakresie innowacji nie s imponujce, dlatego dy do realizacji powyszych celów poprzez promowanie przedsibiorstw zajmujcych si wprowadzaniem nowoci, dostrzeganie wszelkich aspektów innowacji (organizacyjnych jak i zakresie zarzdzania) i nie tylko innowacji technologicznych, ale te tych nie zwizanych z technologi. Uwaa si, e naley połoy szczególny nacisk na uwarunkowania rynkowe wprowadzania nowoci, czyli zapewnienie akceptacji rynku dla innowacji oraz stworzenie sprzyjajcego otoczenia prawnego dla innowacji. Przede wszystkim naley zwikszy zaufanie konsumentów do innowacyjnych produktów, usług, metod dystrybucji (e-handel) oraz zaprojektowa przyjazne regulacje prawne dla rozwoju przedsibiorstw i innowacji. Unia powinna stymulowa rozwój klastrów i regionalnych systemów innowacji, ułatwia przepływ wiedzy midzy jednostkami naukowymi a przemysłem oraz zwiksza dostp do własnoci intelektualnej i prawnej.
146 Przedsibiorczo i innowacje w polityce Unii Europejskiej Jak powszechnie wiadomo, wdraanie innowacji wie si z ogromnym ryzykiem, a dla ich rozwoju niezbdne s stosunkowo wysokie rodki finansowe. Zatem Unia powinna ułatwi mobilizowanie publicznych i prywatnych funduszy, własnych i krajowych, które mog by zainwestowane jako kapitał zasiewowy bd pocztkowy w nowe firmy oparte na nowych technologiach. Istotne jest te wsparcie aniołów biznesu oraz dostarczycieli kapitału wysokiego ryzyka (venture capitalists) dla funduszy venture capital. Na uwag zasługuje fakt, e poczwszy od lat 90. nieformalne venture capital do których zaliczamy m.in. business angels aniołów biznesu stanowi wany element narodowych, regionalnych i lokalnych programów na rzecz tworzenia i rozwoju nowych firm. Szczególnie dotyczy to przedsibiorstw stosujcych wysok technologi. Kraje unijne wskazuj na istotne znaczenie kapitału prywatnego w rozwoju przedsibiorczoci, przy czym identyfikuj pewne bariery, do których zalicza si m.in. ch zachowania anonimowoci przez aniołów biznesu (co utrudnia przedsibiorcom pozyskania od nich kapitału). Z reguły jest to dla tych inwestorów dodatkowa działalnoci, a wic nie odczuwaj presji cigłego, aktywnego poszukiwania nowych firm dla inwestowania. Z bada przeprowadzonych m.in. w Finlandii wynika, e aniołowie biznesu wspieraj przede wszystkim firmy we wczesnych stadiach rozwoju (Lumme, Mason, Suomi, 1998 s. 45). Popraw infrastruktury finansowej dla omawianych firm upatruje si równie w funduszach porczeniowych i funduszach venture capital (Mikołajczyk, 2004, s. 151). Ostatnio zaakceptowane zostały przez Komisj Europejsk m.in. trzy programy: 1. Small and Medium Enterprise Venture Capital and Loan Fund rodki przeznaczone s dla venture capital zasilajcych małe firmy a równie na mikro kredyty. 2. New Economy Development Fund przeznaczony dla tych funduszy venture capital, które bd zwizane z przedsibiorstwami w sektorze telekomunikacji i biotechnologii. 3. Risk Capital for Start up Innovative Enterprises majcy na celu tworzenia funduszy venture capital zwizanych z faz rozruchu w innowacyjnych firmach (Mikołajczyk, 2004a, s. 47). W zakresie stymulowania umiejtnoci niezbdnych dla innowacji naley przyj nowe systemy edukacji i szkole, by sprosta potrzebom przedsibiorstw. Naley ponadto usuwa niedobory umiejtnoci przedsibiorców oraz promowa kreatywno i mobilno pracowników naukowych. Uzupełnieniem powyszych działa ma by zmobilizowanie krajów członkowskich do polepszenia mechanizmów zarzdzania innowacjami poprzez
Boena Mikołajczyk 147 utworzenie i wzmocnienie Narodowych Rad Innowacji oraz zaktywizowanie sektora publicznego jako siły napdowej innowacji. Przedsibiorczoci i innowacji w Polsce sprzyjaj głównie programy Phare 2002, a równie Sektorowy Program Operacyjny Wzrost Konkurencyjnoci Przedsibiorstw (2004-2006). Misj ich jest rozwój przedsibiorczoci, wzrost innowacyjnoci w wykorzystaniu instytucji otoczenia małych i rednich przedsibiorstw, a równie wzmocnienie pozycji konkurencyjnej przedsibiorstw działajcych na Jednolitym Rynku Europejskim. Ponadto wprowadzone ostatnio przepisy zawarte w ustawie o niektórych formach wspierania działalnoci innowacyjnej, powoduj, e kredyt technologiczny bdzie udzielany na wspieranie inwestycji zwizanych z wdraaniem nowych technologii przez Bank Gospodarstwa Krajowego do równowartoci 2 mln euro (Dz.U. 179/2005, poz. 1484). Z uwagi na fakt, e rodki unijne s przekazywane dopiero po zakoczeniu inwestycji w wielu przypadkach niezbdny jest kredyt pomostowy, który zapewnia płynno finansow firmy podczas realizacji inwestycji. Pomoc publiczna realizowana jest równie ze strony pastwa, midzy innymi przez dotacje, ulgi i zwolnienia podatkowe. Ponadto pomoc wystpuje w formie porcze i gwarancji kredytowych na zobowizania przedsibiorców, dokapitalizowanie przedsibiorców na warunkach korzystniejszych od oferowanych na rynku (Raport, 2004, s. 21). Wan rol w kontekcie porcze w Polsce odgrywa Fundusz Porcze Unijnych. Niebawem bdzie mona oceni, najpierw w kontekcie liczby i wartoci przyznanych rodków beneficjentom, a nastpnie efektów ich wykorzystania dla rozwoju przedsibiorczoci i innowacji w małych i rednich przedsibiorstwach. Zmiany w Ustawie o swobodzie działalnoci gospodarczej winny w jeszcze wikszym stopniu stwarza lepsze warunki dla prowadzenia działalnoci gospodarczej, gdy z ostatnich raportów, m.in. Banku wiatowego, wynika, e chocia jestemy na siódmym miejscu wród najszybciej reformujcych si krajów, robimy to wci zbyt wolno. Osobom majcym cechy przedsibiorcze w dalszym cigu nie jest, wic łatwo odnie sukcesy gospodarcze. Bibliografia: 1. Audretsch D. B. (2003), Entrepreneurship. A survey of the literature, Enterprise Papers nr 14, Enterprise Directoriate-General,European Comission 2. Mikołajczyk B. (2004), Przedsibiorczo a małe i rednie przedsibiorstwa (w:) Annales, Etyka w yciu gospodarczym, Salezjaska Wysza Szkoła Ekonomii i Zarzdzania, Łód, tom 7, nr 1 3. Entrepreneurship in Europe, Green paper, Brussels 2003, COM (2003) 27 final
148 Przedsibiorczo i innowacje w polityce Unii Europejskiej 4. Mikołajczyk B. (1991), Społeczna odpowiedzialno przedsibiorstw w gospodarce rynkowej, Praca i Zabezpieczenie Społeczne nr 10 5. Mikołajczyk B., Piotrowska-Marczak K. (2004), Przedsibiorczo a venture capital (w:) Polski przedsibiorca we współczesnym otoczeniu prawno-ekonomicznym, SGH, Warszawa 6. Komunikat Komisji do Rady i Parlamentu Europejskiego, Sprawozdanie w sprawie wdraania Europejskiej Karty Małych Przedsibiorstw, Bruksela 8.02.2005, s. 5 7. Report from the Commission to the Counsil and the European Parliament: report on the implementation of the European Charter for Small Enterprises, 2003 8. Jovanovic, za: Observatory of European SMEs, 2003/7, s. 12 9. Innovation policy: updating the Union's approach in the contex of the Lisbon strategy, Brussels, 2003 10. European Innovation Scoreboard 2004. Comparative Analysis of Innovation Performance, Commission Staff Working Paper, Brussels, 19.11.2004. 11. Innovation in a Knowledge Driven Economy (2000), Communication from the Commission to the Council and the European Parliament, COM 567 final 12. Making Innovation Policy More User-Friendly for SMEs, Brussels 17-18 June 2004 13. Nauwelaers C., Winties R. (2000), SME Policy and the Regional Dimension of Innovati on: Towards a New Paradigm for Innovation Policy? Merit University of Mastricht 14. Lumme C., Mason C., Suomi M. (1998), Informal Venture Capital. Investors, Investments and Policy Issues in Finland, Kluwer Academic Publishers, 1998 15. Mikolajczyk B. (2004), Rynek venture capital u progu XXI wieku (w:) P. Karpu, J. Wcławski (red.), Strategie i instrumenty alokacji kapitału finansowego, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 16. Dz.U. 179/2005, poz. 1484 17. Mikołajczyk B. (2004a), Finansowanie firm innowacyjnych przez venture capital [w:] Z. Dresler (red.), Nauki finansowe wobec współczesnych problemów gospodarki polskiej, AE w Krakowie, Kraków. 18. Raport o pomocy publicznej w Polsce udzielonej przedsibiorcom w 2003 r., Urzd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Warszawa 2004.