Proces Boloski Europejski Obszar Szkolnictwa Wyszego w nowej dekadzie

Transkrypt

1 Proces Boloski 2020 Europejski Obszar Szkolnictwa Wyszego w nowej dekadzie Komunikat z konferencji europejskich ministrów odpowiedzialnych za szkolnictwo wysze, Leuven i Louvain-la-Neuve, kwietnia 2009 My, ministrowie odpowiedzialni za szkolnictwo wysze w 46 krajach Procesu Boloskiego, zebralimy si w Leuven/Louvain-la-Neuve w Belgii w dniach kwietnia 2009 r., aby oceni dotychczasowe osignicia Procesu Boloskiego i ustali priorytety dla Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyszego (EOSW) na nastpne dziesiciolecie. 1. W dekadzie do roku 2020 europejskie szkolnictwo wysze ma wnie decydujcy wkład w urzeczywistnianie idei Europy wiedzy, któr cechuje znaczna kreatywno i innowacyjno. W obliczu wyzwania, jakie stanowi starzenie si ludnoci, wysiłki te powiod si jedynie wtedy, gdy Europa optymalnie wykorzysta talenty i zdolnoci wszystkich swych obywateli oraz zaangauje si w pełni w uczenie si przez całe ycie oraz rozszerzanie uczestnictwa w szkolnictwie wyszym. 2. Przed europejskim szkolnictwem wyszym stoi równie powane wyzwanie, a zarazem wyłaniaj si moliwoci zwizane z globalizacj i przyspieszonym rozwojem technologicznym, co oznacza pojawienie si nowych organizatorów kształcenia, nowych grup uczcych si osób i nowych form uczenia si. Formy kształcenia ukierunkowane na studenta i mobilno ułatwi studentom rozwijanie kompetencji, jakich potrzebuj na zmieniajcym si rynku pracy i zapewni im przygotowanie do pełnienia roli aktywnych i odpowiedzialnych obywateli. 3. Nasze społeczestwa odczuwaj obecnie skutki globalnego kryzysu finansowego i gospodarczego. Z myl o tym, aby doprowadzi do trwałego oywienia i rozwoju gospodarczego, dynamiczne i elastyczne europejskie szkolnictwo wysze bdzie dy do wprowadzania innowacji, opierajc si na integracji sfery edukacji i bada na wszystkich poziomach. Jestemy wiadomi tego, e szkolnictwo wysze ma do odegrania kluczow rol, jeli mamy sprosta stojcym przed nami wyzwaniom oraz promowa rozwój kulturalny i społeczny naszych społeczestw. W zwizku z tym za najwyszy priorytet uznajemy inwestycje publiczne w szkolnictwo wysze. 4. Zobowizujemy si do realizowania z pełnym zaangaowaniem celów Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyszego obszaru, w którym szkolnictwo wysze jest domen odpowiedzialnoci publicznej i w którym wszystkie uczelnie odpowiadaj na szersze potrzeby społeczestwa poprzez rónorodno swych misji. Celem jest zapewnienie uczelniom niezbdnych rodków do tego, aby mogły nadal wypełnia w pełnym zakresie takie przypisane im zadania jak przygotowywanie studentów do ycia jako aktywnych obywateli w demokratycznym społeczestwie, przygotowywanie studentów do przyszłego ycia zawodowego i umoliwianie im rozwoju indywidualnego, tworzenie i utrzymywanie szerokich podstaw wiedzy na zaawansowanym poziomie oraz stymulowanie bada i innowacji. Niezbdne, przeprowadzane obecnie, reformy systemów szkolnictwa wyszego i polityki w tej dziedzinie pozostan silnie osadzone w europejskich wartociach autonomii uczelni, wolnoci akademickiej i równoci społecznej i bd wymaga pełnego uczestnictwa studentów i kadry. 1

2 I. Osignicia i konsolidacja 5. W cigu minionego dziesiciolecia budowalimy Europejski Obszar Szkolnictwa Wyszego, dbajc o to, aby pozostał on silnie zakorzeniony w intelektualnym, naukowym oraz kulturowym dziedzictwie i ambicjach Europy, a jego cech charakterystyczn była trwała współpraca pomidzy rzdami, uczelniami, studentami, kadr uczelni, pracodawcami i innymi zainteresowanymi grupami. Istotny wkład w proces reform wniosły równie instytucje i organizacje europejskie. 6. Proces Boloski prowadzi do wikszej kompatybilnoci i porównywalnoci systemów szkolnictwa wyszego oraz ułatwia mobilno uczcych si osób oraz pozyskiwanie przez uczelnie studentów i naukowców z innych kontynentów. Szkolnictwo wysze unowoczenia si dziki wprowadzeniu trzystopniowej struktury studiów, wraz z moliwoci uzyskiwania w obrbie poszczególnych krajów porednich kwalifikacji zwizanych z pierwszym cyklem studiów, i przyjciu Europejskich standardów i wskazówek dotyczcych zapewniania jakoci. Stworzony został take Europejski Rejestr Agencji zajmujcych si zapewnianiem jakoci (EQAR) i obserwujemy tworzenie krajowych ram kwalifikacji powizanych z Ramami Kwalifikacji dla Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyszego, opartych na efektach uczenia si w powizaniu z nakładem pracy studenta. Ponadto Proces Boloski wypromował Suplement do dyplomu i Europejski System Transferu i Akumulacji Punktów (ECTS), aby zwikszy jeszcze przejrzysto i uznawalno kwalifikacji. 7. Cele wytyczone w Deklaracji Boloskiej i strategie opracowane w kolejnych latach s dzi nadal aktualne. W zwizku z tym, e nie wszystkie cele zostały całkowicie osignite, pełna i naleyta realizacja tych celów na poziomie europejskim, krajowym i uczelnianym bdzie wymaga wikszego impetu i zaangaowania po roku II. Uczenie si dla przyszłoci: priorytety dla szkolnictwa wyszego w nadchodzcej dekadzie 8. Dc do doskonałoci we wszystkich aspektach szkolnictwa wyszego, zajmujemy si wyzwaniami nowej ery. Wymaga to cigłego nacisku na jako. Ponadto, zachowujc wysoko cenion rónorodno naszych systemów edukacji, w strategiach publicznych uznawa si bdzie w pełni warto rónych misji szkolnictwa wyszego od dydaktyki i bada do słuby na rzecz społecznoci i angaowania si w działania na rzecz spójnoci społecznej oraz rozwoju kulturalnego. Wszyscy studenci i pracownicy uczelni powinni by odpowiednio przygotowani do (reagowania) na zmieniajce si wymogi szybko ewoluujcego społeczestwa. Wymiar społeczny: równy dostp i moliwo ukoczenia studiów 9. Społeczno studentów uczelni powinna odzwierciedla rónorodno populacji europejskich. W zwizku z tym podkrelamy znaczenie zrónicowania społecznego szkolnictwa wyszego i dymy do zapewnienia równych szans w dostpie do kształcenia o równie wysokiej jakoci. Naley rozszerzy dostp do szkolnictwa wyszego poprzez rozwijanie potencjału studentów z niedostatecznie reprezentowanych grup i tworzenie im odpowiednich warunków do ukoczenia studiów. Obejmuje to popraw warunków uczenia si, likwidowanie wszelkich barier dla studiowania oraz tworzenie odpowiednich warunków materialnych, aby umoliwi studentom korzystanie z moliwoci kształcenia na wszystkich poziomach. Kady uczestniczcy kraj okreli mierzalne cele dotyczce rozszerzenia dostpu do szkolnictwa wyszego i zwikszenia udziału niedostatecznie reprezentowanych grup społecznych, które maj zosta osignite do koca nastpnej dekady. Uzupełnieniem wysiłków słucych zapewnieniu równoci w szkolnictwie wyszym powinny by działania w innych czciach systemu edukacji. 2

3 Uczenie si przez całe ycie 10. Szersze uczestnictwo naley take zapewni poprzez uczenie si przez całe ycie jako integraln cz naszych systemów edukacji. Uczenie si przez całe ycie podlega zasadzie odpowiedzialnoci publicznej. Naley zapewni dostpno kształcenia, jego wysok jako i przejrzysto informacji. Uczenie si przez całe ycie polega na uzyskiwaniu kwalifikacji, pogłbianiu wiedzy i rozumienia, zdobywaniu nowych umiejtnoci i kompetencji czy wzbogacaniu rozwoju indywidualnego. Uczenie si przez całe ycie zakłada moliwo zdobywania kwalifikacji poprzez elastyczne cieki uczenia si, włcznie ze studiami w niepełnym wymiarze, i uczeniem si w rodowisku pracy. 11. Realizacja strategii uczenia si przez całe ycie wymaga silnego partnerstwa midzy władzami publicznymi, uczelniami, studentami, pracodawcami i pracownikami. Karta uczelni europejskich na rzecz uczenia si przez całe ycie, opracowana przez Europejskie Stowarzyszenie Uniwersyteckie (EUA), stanowi przydatny wkład w definiowanie takich form partnerstwa. Efektywne strategie dotyczce uczenia si przez całe ycie bd obejmowa podstawowe zasady i procedury uznawania dotychczasowego kształcenia na podstawie efektów uczenia si, niezalenie od tego, czy wiedza, umiejtnoci i kompetencje zostały zdobyte poprzez cieki formalnej, poza-formalnej czy te nieformalnej edukacji. Uczenie si przez całe ycie bdzie wspierane za pomoc odpowiednich struktur organizacyjnych i rodków finansowych. Uczenie si przez całe ycie stymulowane ogólnokrajowymi strategiami powinno mie wpływ na działalno uczelni. 12. Opracowanie krajowych ram kwalifikacji stanowi istotny krok w kierunku urzeczywistnienia idei uczenia si przez całe ycie. Zmierzamy do tego, aby były one wdroone i przygotowane do samopotwierdzenia (auto-certyfikacji) wzgldem Ram Kwalifikacji dla Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyszego do roku Bdzie to wymaga cigłej koordynacji na poziomie EOSW i z Europejskimi Ramami Kwalifikacji dla uczenia si przez całe ycie. W obrbie poszczególnych krajów porednie kwalifikacje uzyskiwane w ramach pierwszego stopnia studiów mog stanowi rodek słucy rozszerzaniu dostpu do szkolnictwa wyszego. Zatrudnialno 13. W zwizku z tym, e rynki pracy s w coraz wikszym stopniu uzalenione od wyszego poziomu umiejtnoci i kompetencji uniwersalnych, studia w uczelni powinny wyposaa studentów w zaawansowan wiedz, umiejtnoci i kompetencje, jakich potrzebuj przez cały okres swego ycia zawodowego. Zatrudnialno umoliwia jednostce w pełni wykorzysta swój potencjał na zmieniajcych si rynkach pracy. Naszym celem jest podniesienie kwalifikacji uzyskiwanych przed wejciem na rynek pracy, jak równie utrzymywanie i odnawianie wykwalifikowanej siły roboczej poprzez cisł współprac pomidzy rzdami, uczelniami, partnerami społecznymi i studentami. Umoliwi to uczelniom szybsze reagowanie na potrzeby pracodawców, a pracodawcom lepsze zrozumienie perspektywy edukacyjnej. Uczelnie wraz z rzdami, agencjami rzdowymi i pracodawcami powinny ulepsza organizacj, zwiksza dostpno i podnosi jako swych usług w zakresie poradnictwa zawodowego na rzecz studentów i absolwentów. Zachcamy do wprowadzania praktyk zawodowych wbudowanych w programy studiów oraz form uczenia si w miejscu pracy. Kształcenie ukierunkowane na studenta i misja dydaktyczna szkolnictwa wyszego 14. Ponownie zwracamy uwag na znaczenie misji dydaktycznej uczelni i konieczno cigłej reformy programów kształcenia ukierunkowanej na opracowanie i doskonalenie efektów uczenia si. Kształcenie ukierunkowane na studenta wymaga aktywizacji indywidualnych studentów, nowych podej do nauczania i uczenia si, efektywnych struktur wsparcia i poradnictwa oraz programu kształcenia, który koncentruje si wyraniej na 3

4 studencie we wszystkich trzech stopniach studiów. Reforma programów kształcenia bdzie w zwizku z tym cigłym procesem prowadzcym do tworzenia wysokiej jakoci, elastycznych i lepiej dostosowanych do indywidualnych potrzeb cieek edukacyjnych. Kadra akademicka, w cisłej współpracy z przedstawicielami studentów i pracodawców, bdzie kontynuowa prace nad efektami uczenia si i midzynarodowymi punktami odniesienia dla coraz wikszej liczby dziedzin studiów. Zwracamy si do uczelni z prob o zwrócenie szczególnej uwagi na podnoszenie jakoci dydaktycznej programów studiów na wszystkich poziomach. Powinno to stanowi priorytet w dalszym wdraaniu Europejskich standardów i wskazówek dotyczcych zapewniania jakoci. Edukacja, badania i innowacje 15. Studia na wszystkich poziomach powinny opiera si na najnowszych osigniciach w dziedzinie bada i rozwoju, sprzyjajc w ten sposób innowacyjnoci i kreatywnoci w społeczestwie. Mamy wiadomo tego, w jakim stopniu programy studiów, włcznie z tymi, które opieraj si na naukach stosowanych, mog przyczynia si do wprowadzania innowacji. W zwizku z tym naley zwikszy liczb osób z kompetencjami badawczymi. Programy doktoranckie powinny obejmowa wysokiej jakoci badania w okrelonej dyscyplinie i by w coraz wikszym zakresie uzupełniane programami interdyscyplinarnymi i midzysektorowymi. Ponadto władze publiczne i uczelnie powinny uatrakcyjni cieki awansu zawodowego dla młodych naukowców. Otwarto w wymiarze midzynarodowym 16. Wzywamy uczelnie europejskie do dalszego umidzynarodowienia ich działa i angaowania si w globaln współprac na rzecz trwałego rozwoju. Wspólne działania europejskie podkrel atrakcyjno i otwarto europejskiego szkolnictwa wyszego. Uzupełnieniem konkurencji w skali globalnej bdzie szerszy dialog polityczny i współpraca oparta na partnerstwie z innymi regionami wiata, w szczególnoci poprzez organizacj Forów Polityki Boloskiej z udziałem rónych grup zainteresowania. 17. Edukacja midzynarodowa powinna by podporzdkowana Europejskim standardom i wskazówkom dotyczcym zapewniania jakoci, które obowizuj w obrbie Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyszego, i powinna by zgodna z opracowanymi przez UNESCO/OECD Wytycznymi w sprawie zapewniania jakoci w kształceniu ponad granicami na poziomie szkolnictwa wyszego. Mobilno 18. Jestemy przekonani, e mobilno studentów, młodych naukowców i kadry przyczynia si do podniesienia jakoci programów i doskonałoci w badaniach, a take wzmacnia internacjonalizacj europejskiego szkolnictwa wyszego w wymiarze akademickim i kulturowym. Mobilno ma istotne znaczenie dla indywidualnego rozwoju i zatrudnialnoci; sprzyja równie poszanowaniu rónorodnoci i rozwijaniu zdolnoci do kontaktowania si z innymi kulturami. Stymuluje pluralizm jzykowy, wzmacniajc w ten sposób wielojzyczn tradycj Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyszego, oraz rozszerza współprac i zwiksza konkurencj pomidzy uczelniami. W zwizku z tym mobilno bdzie cech charakterystyczn Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyszego. Wzywamy kady kraj do zwikszenia mobilnoci, zapewnienia jej wysokiej jakoci oraz zrónicowania jej rodzajów i zakresu. W roku 2020 co najmniej 20% studentów uzyskujcych dyplom w Europejskim Obszarze Szkolnictwa Wyszego powinno wczeniej odby okres studiów lub szkolenia za granic. 19. W kadym z trzech stopni studiów naley stworzy moliwo wyjazdu w ramach struktury programów studiów. Wspólne dyplomy i programy, jak równie okna mobilnoci powinny sta si bardziej powszechn praktyk. Ponadto strategie w zakresie mobilnoci powinny opiera si na szeregu praktycznych rozwiza dotyczcych finansowania mobilnoci, uznawania kształcenia, dostpnej infrastruktury oraz przepisów zwizanych 4

5 z wizami i pozwoleniami na prac. Niezbdnymi wymogami s elastyczne cieki studiów i aktywna polityka informacyjna, pełne uznawanie osigni w nauce, wsparcie w trakcie kształcenia oraz moliwo przenoszenia w całoci stypendiów i poyczek do innego kraju. Mobilno powinna take prowadzi do bardziej zrównowaonego bilansu przyjazdów i wyjazdów studentów w całym Europejskim Obszarze Szkolnictwa Wyszego, a naszym celem jest zwikszenie wskanika uczestnictwa rónych grup studentów. 20. Atrakcyjne warunki pracy i cieki awansu zawodowego oraz otwarta rekrutacja midzynarodowa s niezbdne do tego, aby przycign do uczelni wysoko wykwalifikowanych nauczycieli i naukowców. Zwaywszy na to, e nauczyciele odgrywaj kluczow rol, struktur awansu naleałoby dostosowa w taki sposób, aby ułatwi mobilno nauczycieli, młodych naukowców i innych pracowników; okrelone zostan ramowe warunki, aby zapewni odpowiedni dostp do ubezpiecze społecznych oraz ułatwi przenoszenie emerytur i dodatkowych uprawnie emerytalnych dla mobilnej kadry, przy optymalnym wykorzystaniu istniejcych ram prawnych. Zbieranie danych 21. Ulepszone zbieranie szerszych danych ułatwi monitorowanie postpów w realizacji celów wytyczonych w programach działa dotyczcych wymiaru społecznego, zatrudnialnoci i mobilnoci oraz w innych obszarach polityki i bdzie stanowi podstaw zarówno podsumowania dotychczasowych osigni, jak i dokonanie oceny porównawczej (. Wielowymiarowe narzdzia słuce zwikszaniu przejrzystoci 22. Odnotowujemy, e obecnie istnieje kilka inicjatyw, które maj na celu opracowanie mechanizmów udostpniania bardziej szczegółowych informacji o uczelniach w całym EOSW, a tym samym ukazanie ich rónorodnoci w sposób bardziej przejrzysty. Uwaamy, e wszelkie takie mechanizmy, włcznie z tymi, które ułatwiaj systemom szkolnictwa wyszego i uczelniom identyfikowanie i porównywanie swych mocnych stron, powinno si opracowywa w cisłym porozumieniu z kluczowymi zainteresowanymi grupami. Te narzdzia słuce zwikszeniu przejrzystoci powinny by cile powizane z zasadami Procesu Boloskiego, w szczególnoci z zapewnianiem jakoci oraz uznawalnoci, które pozostan naszym priorytetem. Powinny one równie opiera si na porównywalnych danych i odpowiednich wskanikach stosowanych do opisu rónorodnych profili uczelni i ich programów. Finansowanie 23. Wraz z przekazaniem uczelniom wikszej autonomii pojawiły si szybko rosnce oczekiwania co do tego, e bd one reagowa na potrzeby społeczne i rozlicza si ze swej odpowiedzialnoci. W ramach odpowiedzialnoci publicznej potwierdzamy, e finansowanie ze rodków publicznych pozostaje głównym priorytetem, który ma zagwarantowa równy dostp i dalszy trwały rozwój autonomicznych uczelni. Naley zwróci wiksz uwag na poszukiwanie nowych i zrónicowanych ródeł oraz metod finansowania, III. Struktura organizacyjna i kontynuacja działa 24. Obecn struktur organizacyjn Procesu Boloskiego, której cech charakterystyczn jest współpraca midzy rzdami, rodowiskiem akademickim wraz z jego organizacjami przedstawicielskimi i innymi zainteresowanymi grupami, uznajemy za odpowiedni do przyjtych celów. W przyszłoci Procesowi Boloskiemu współprzewodniczy bdzie kraj sprawujcy prezydencj w UE i kraj nie nalecy do UE. 25. W celu powizania działa z innymi obszarami polityki Boloska Grupa Wdroeniowa (BFUG) bdzie współpracowa z ekspertami i decydentami z innych dziedzin, m.in. dziedziny bada, imigracji, ubezpiecze społecznych i zatrudnienia. 5

6 26. Powierzamy Boloskiej Grupie Wdroeniowej zadanie przygotowania planu pracy do 2012 r., który ma uwzgldnia działania wynikajce z priorytetów wymienionych w niniejszym komunikacie i zalecenia z raportów przedłoonych tej konferencji ministerialnej, umoliwiajc włczenie w przyszłoci wyników niezalenej oceny Procesu Boloskiego. W szczególnoci zwracamy si do Boloskiej Grupy Wdroeniowej z prob o: zdefiniowanie wskaników do mierzenia i monitorowania mobilnoci oraz wymiaru społecznego w połczeniu ze zbieraniem danych; rozwaenie, w jaki sposób mona zapewni zrównowaon mobilno w EOSW; monitorowanie prac nad mechanizmami słucymi przejrzystoci i przedstawienie sprawozdania z tych działa na konferencji ministerialnej w 2012 r.; stworzenie sieci słucej lepszej informacji i promocji Procesu Boloskiego poza EOSW, przy optymalnym wykorzystaniu istniejcych struktur; monitorowanie realizacji zalece wynikajcych z analizy krajowych planów działa dotyczcych uznawalnoci. 27. Sprawozdania na temat postpów w realizacji Procesu Boloskiego bd przygotowywane w sposób skoordynowany. W celu dokonywania oceny dotychczasowych osigni dopracowana zostanie stosowana dotychczas metodologia oparta na wiarygodnych danych. Eurostat wraz z Eurostudent i we współpracy z Eurydice zostanie poproszony o zebranie odpowiednich danych. Prace zwizane ze składaniem sprawozda bd nadzorowane przez Bolosk Grup Wdroeniow i stworz podstaw do całociowego raportu, uwzgldniajcego wymienione wyej ródła, na konferencj ministerialn w 2012 r. 28. Zwracamy si do grupy E4 (ENQA-EUA-EURASHE-ESU) z prob o kontynuowanie współpracy przy dalszym rozwijaniu europejskiego wymiaru zapewniania jakoci, a w szczególnoci zadbanie o to, aby Europejski Rejestr Agencji ds. zapewniania jakoci został poddany ocenie zewntrznej, z uwzgldnieniem stanowisk zainteresowanych grup. 29. Spotkamy si ponownie podczas nadzwyczajnej, rocznicowej konferencji boloskiej współorganizowanej przez Austri i Wgry w Budapeszcie i Wiedniu w dniach marca 2010 r. Nastpna zwyczajna konferencja ministerialna zostanie zorganizowana przez Rumuni w Bukareszcie w dniach kwietnia 2012 r. Kolejne konferencje ministerialne odbd si w roku 2015, 2018 i