Przewodnik eksportera

Przewodnik eksportera po rynku WĘGIER Współpraca gospodarcza Polski z Węgrami Specyfika rynku Węgry to państwo położone w Europie Środkowej. Kraj podzielony jest administracyjnie na 19 województw i zamieszkiwany przez niecałe 10 mln mieszkańców. Węgry są rynkiem wschodzącym z gospodarką wolnorynkową, która podobnie jak inne państwa byłego bloku wschodniego, przeszła w latach 90. transformację z gospodarki centralnie planowanej do wolnorynkowej. Od 2004 roku Węgry są członkiem Unii Europejskiej (UE). Oficjalną waluta jest forint (skrót HUF). Rozwinięty jest przemysł elektromaszynowy, elektroniczny, spożywczy oraz motoryzacyjny. Występują niewielkie, ale zróżnicowane złoża naturalne. Rolnictwo węgierskie należy do najbardziej rozwiniętych w Europie, między innymi ze względu na dobre warunki klimatyczne oraz żyzne czarnoziemy. Uprawiana jest pszenica, kukurydza, buraki cukrowe, tytoń, słoneczniki oraz winorośl. Rozwinięte jest sadownictwo i warzywnictwo. Kraj cieszy się dużą popularnością wśród turystów (w ostatnich latach szczególnie z Polski), a turystyka i usługi z nią związane generują wysoki udział w PKB. Węgierska gospodarka została bardzo mocno doświadczona światowym kryzysem gospodarczym. W 2009 roku PKB spadł o -6,3%. Na wynikach węgierskiej gospodarki odbiło się nie tylko jej uzależnienie od eksportu (i co za tym idzie od sytuacji gospodarczej 1

u głównych odbiorców), ale także bardzo słaby rynek wewnętrzny. W dwóch kolejnych latach węgierskie PKB rosło bardzo powoli o 1,2% w roku 2010 i 1,7% w 2011 (dane wstępne), co oznacza że jeszcze długo będą odrabiane straty z roku 2009. Obecny (2012) roku zapowiada się jeszcze trudniejszy. Rząd prognozuje wzrost gospodarczy na jedynie 0,5%, MFW na 0,3%, ale wiele instytucji przewiduje dla Węgier ponowną, choć nie tak głęboką jak poprzednio, recesję. Pierwsze dostępne dane statystyczne (produkcja przemysłowa) potwierdzają tezę o ponownym hamowaniu gospodarki. Wymiana handlowa Od wielu lat wymiana handlowa, w tym także polski eksport szybko rośnie. 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Eksport 1.532,7 2.035,1 2.672,1 2.960,0 3.230,1 2.654,8 3.404,1 3.471,7 Import 1.346,4 1.466,6 2.164,3 2.536,4 2.526,4 2.010,2 2.332,8 2.613,9 Obroty 2.879,2 3.501,7 4.836,4 5.496,4 5.756,5 4.664,9 5.736,9 6.085,7 Saldo +186,3 +568,5 +507,8 +423,6 +703,8 +644,6 +1.071,3 +857,7 w mln euro Źródło: dane GUS, 2011 dane wstępne Po dobrym początku 2011 roku, w kolejnych kwartałach dynamika polskiego eksportu na Węgry zaczęła słabnąć. O ile jeszcze na koniec pierwszego kwartału wzrost eksportu wynosił około 14%, to na koniec roku wyniósł już tylko 2%. Ten nie najlepszy wynik nie powinien jednak być zaskoczeniem, jeżeli weźmie się pod uwagę stan węgierskiej gospodarki. W 2011 roku wzrost PKB szacowany jest jedynie na 1,7%. W ciągu roku wyhamowywała także dynamika węgierskiej produkcji przemysłowej, osiągając w listopadzie tylko 3,5% wzrostu - wynik ponad trzykrotnie niższy niż na początku roku. Najpoważniejszym zagrożeniem dla gospodarki węgierskiej są nie najlepsze wyniki gospodarki niemieckiej. Jest ona największym odbiorcą węgierskiego eksportu (głównie wyrobów przemysłowych), stąd spowolnienie w Niemczech będzie miało bardzo negatywne skutki dla Węgier. Drugim czynnikiem wpływającym negatywnie jest brak rozwoju rynku wewnętrznego. Sprzedaż na rynek wewnętrzny cały czas spada, popyt wewnętrzny z miesiąca na miesiąc maleje, budownictwo szósty rok znajduje się w recesji (coraz zresztą poważniejszej). W efekcie polski eksport (według wstępnych danych GUS) w 2011 roku osiągnął wartość 3.471,7 mln euro i było to więcej o 2% od wyniku z 2010 roku. Import z Węgier miał wartość 2.614,0 mln euro i było to więcej o 12% niż w ubiegłym roku. Łączne obroty wzrosły o 6% do wartości 6.085,7 mln euro. Polski eksport na Węgry w 2011 roku Nazwa sekcji Wartość w Dynamika Struktura na Struktura na mln euro w % koniec 2009 roku koniec 2011 roku Zwierzęta i prod. poch. zwierzęcego 131,7 82 3,7 3,8 Rośliny 30,5 149 0,5 0,9 Tłuszcze 24,7 100 0,9 0,7 Przetworzona żywność 296,2 109 13,3 8,5 2

Polski eksport na Węgry w 2011 roku Nazwa sekcji Wartość w Dynamika Struktura na Struktura na mln euro w % koniec 2009 roku koniec 2011 roku Produkty mineralne 67,0 97 0,9 1,9 Produkty chemiczne 248,2 128 8,1 7,2 Tworzywa sztuczne 259,8 118 6,6 7,5 Skóry 22,1 108 0,8 0,6 Drewno 22,7 93 1,3 0,7 Papier 104,7 112 4,0 3,0 Tekstylia i ubrania 77,6 121 2,6 2,2 Buty, czapki 5,2 77 0,3 0,1 Ceramika i wyroby z kamieni 60,1 111 2,0 1,7 Metale i kamienie szlachetne 3,3 101 0,1 0,1 Metale nieszlachetne 433,3 122 9,9 12,5 Maszyny i urządzenia 1.321,9 90 29,4 38,1 Pojazdy 238,9 100 9,1 6,9 Wyroby precyzyjne 16,0 118 0,5 0,5 Towary różne (meble) 107,5 100 5,3 3,1 RAZEM 3.471,7 102 100,0 100,0 Źródło: GUS dane wstępne Saldo handlowe jest dla Polski dodatnie i wynosi 857,7 mln euro. Wśród towarów rolnych i spożywczych największa grupa - żywność przetworzona, notowała przyzwoity wzrost dostaw, mimo wielkiej presji ze strony węgierskich dystrybutorów na obniżanie cen. Dostawy tytoniu i papierosów (największe pozycje w eksporcie rolnym) powróciły do wielkości sprzed dwóch lat. Równocześnie notujemy zwiększony eksport roślin (nasiona rzepaku i kukurydzy!). Spadek dostaw trzody chlewnej żywej (drugiej co do wartości grupy produktów rolnych) w części jest rekompensowany zwiększonymi dostawami mięsa (wieprzowego, wołowiny, drobiowego) oraz przetworów mięsnych. Mimo mniejszej wartości eksportu cieszy większy wywóz produktów bardziej przetworzonych. Rosnącą dynamikę dostaw wykazują sekcje produktów chemicznych (chemikalia i tworzywa sztuczne). Mimo bardzo trudnej sytuacji na węgierskim rynku odzieżowym (wzrost sprzedaży od lat wykazuje jedynie odzież używana) polskie ubrania i tekstylia znajdują coraz więcej odbiorców. Prawdopodobnie rugują one z rynku droższe produkty zachodnioeuropejskie i są korzystną alternatywą dla tych, którzy nie chcą ubierać się w sklepach z odzieżą używaną. Maszyny i urządzenia - najważniejsze sekcja w polskim eksporcie notowała eksport niższy o 10%. Spadek ten łączymy z wyhamowywaniem dynamiki produkcji węgierskiego przemysłu, wytwarzającego dobra na eksport. Po dwóch latach silnych spadków wzrosły natomiast dostawy środków transportu. Wysoką (i rosnącą w ciągu 2011 roku) dynamikę notowały dostawy metali i produktów z metali. Eksport mebli, z uwagi na niekorzystne uwarunkowania (drastyczny spadek budownictwa mieszkaniowego i generalnie bardzo niska skłonność węgierskich gospodarstw do zakupów), także notuje niewielki spadek, rekompensowany większymi dostawami zabawek, art. oświetleniowych i pozostałych artykułów różnych. 3

Węgierski eksport do Polski w 2011 roku Nazwa sekcji Wartość w Dynamika Struktura węgierskiego mln euro w % eksportu do Polski w 2011 roku Zwierzęta i prod. poch. zwierzęcego 26,0 115 1,0 Rośliny 87,6 133 3,4 Tłuszcze 13,0 255 0,5 Przetworzona żywność 148,2 131 5,7 Produkty mineralne 67,3 121 2,6 Produkty chemiczne 384,7 127 14,7 Tworzywa sztuczne 312,3 123 11,9 Skóry 22,9 134 0,9 Drewno 15,5 104 0,6 Papier 103,4 104 4,0 Tekstylia i ubrania 31,3 113 1,2 Buty, czapki 0,7 59 - Ceramika i wyroby z kamieni 30,8 106 1,2 Metale i kamienie szlachetne 0,5 51 - Metale nieszlachetne 231,3 118 8,3 Maszyny i urządzenia 843,4 96 37,8 Pojazdy 214,5 118 7,8 Wyroby precyzyjne 27,2 144 1,0 Towary różne (meble) 53,5 112 2,0 RAZEM 2.614,0 112 Źródło: GUS dane wstępne Węgierski eksport do Polski także pokazuje zróżnicowany obraz. Szybko rosną dostawy produktów rolnych i spożywczych. Coraz większy udział zdobywają produkty chemiczne i tworzywa sztuczne, chociaż dynamika ich dostaw w drugiej połowie 2011 roku była niższa niż na początku roku. Rosły dostawy artykułów z metali a także pojazdów, ale podobnie jak w przypadku produktów chemicznych i tworzyw sztucznych, w kolejnych miesiącach 2011 roku dynamika dostaw była coraz niższa. Natomiast w największej i najważniejszej sekcji maszyn i urządzeń import z Węgier był niższy niż w 2010 roku. Sekcje o najwyższej dynamice w polskim eksporcie Nie licząc artykułów rolno-spożywczych, najwyższą dynamikę dostaw odnotowano w sekcji produktów chemicznych. Każda z grup tej sekcji odnotowała wysoki wzrost dostaw na Węgry. Wartość w mln UER Dynamika Chemikalia nieorganiczne 18,1 141 Chemikalia organiczne 23,5 127 Produkty farmaceutyczne 50,4 131 Nawozy sztuczne 11,2 127 Garbniki, barwniki, pigmenty, farby, lakiery 14,8 128 4

Wartość w mln UER Dynamika Preparaty perfumeryjne, kosmetyczne, toaletowe 67,7 121 Mydło, środki piorące 47,7 126 Kleje, enzymy, skrobie modyfikowane 2,6 113 Materiały wybuchowe, pirotechniczne 0,4 117 Materiały fotograficzne 0,4 136 Różne produkty chemiczne 11,5 158 Węgierski konsument (i przemysł) coraz częściej kupuje polską odzież, tkaniny i dywany. Jest to sekcja o rosnącej od lat wartości i jej udział rośnie w sposób zauważalny. Mimo bardzo trudnej sytuacji na węgierskim rynku odzieży, polskie firmy radzą sobie na nim coraz lepiej. Większość grup tej sekcji także odnotowała pozytywną dynamikę dostaw, niektóre zaś dynamikę bardzo wysoką. Wartość w mln EUR Dynamika Bawełna 0,9 222 Inne roślinne materiały włókiennicze 0,5 1893 Włókna chemiczne ciągłe 4,0 73 Włókna chemiczne cięte 1,3 181 Wata, filc, włókniny, liny, sznurki 1,8 125 Dywany i wykładziny 5,0 114 Tkaniny obiciowe, pasmanteria, tkaniny specjalne 0,3 129 Tkaniny impregnowane 12,1 134 Dzianiny 0,5 199 Odzież i dodatki z dzianin 20,9 133 Pozostała odzież 20,8 151 Kolejną sekcją, w której wszystkie grupy odnotowały pozytywną dynamikę eksportu to metale. Wśród nich szczególnie wysoką dynamikę notowały wyroby ze stali i żeliwa. Wartość w mln EUR Dynamika Żeliwo i stal 98,3 123 Wyroby z żeliwa i stali 65,3 136 Miedź i wyroby z miedzi 158,8 107 Nikiel i wyroby z niklu 0,5 195 Aluminium i wyroby z aluminium 75,6 147 Ołów i wyroby z ołowiu 0,2 1870 Cynk i wyroby z cynku 9,6 155 Cyna i wyroby z cyny 1,1 144 Pozostałe metale nieszlachetne i wyroby z nich 1,6 130 Wśród najważniejszej sekcji polskiego eksportu - maszynach i urządzeniach - największe wartościowo pozycje wykazały ujemną dynamikę. Były to maszyny i urządzenia elektryczne (wartość 1.028,4 mln euro - spadek o 17%) oraz pojazdy samochodowe (234,4 mln euro - spadek o 1%). W przypadku pozostałych grup, dynamika była dodatnia, choć wartość niektórych z nich jest cały czas symboliczna. 5

Wartość w mln EUR Dynamika Narzędzia 6,8 135 Wyroby różne z metali 15,5 115 Maszyny i urządzenia mechaniczne 293,5 135 Pojazdy szynowe i sprzęt kolejowy 4,1 208 Statki i łodzie 0,5 236 Biorąc pod uwagę najnowsze dane o węgierskiej gospodarce (spadek dynamiki wzrostu PKB, brak skłonności do zakupów, przeciągająca się recesja w budownictwie) trudno było liczyć na znaczącą poprawę dynamiki polskiego eksportu. Na początku 2011 roku jako scenariusz optymistyczny WPHI zakładał, iż sukcesem polskich eksporterów będzie symboliczny wzrost dostaw na Węgry. Taki scenariusz właśnie się sprawdził. Rok 2012 będzie jeszcze trudniejszy, ponieważ większość instytucji finansowych i analityków spodziewa się, że Węgry znajdą się w recesji, a przez to lokowanie polskich produktów na rynku i dostawy dla węgierskiego przemysłu nie będą miały impulsu do wzrostu. Możliwości eksportowe w ocenie WPHI Realne możliwości zwiększenia eksportu z Polski zależą nie tylko od zaangażowania i możliwości polskich eksporterów, ale także siły nabywczej węgierskiego rynku. W przypadku towarów spożywczych obserwujemy wielką presję sieci handlowych na zbijanie cen, nawet kosztem jakości. W przypadku produktów przemysłowych presja cenowa nie jest tak widoczna. W dalszym ciągu istnieją wielkie możliwości eksportu artykułów spożywczych Polska jest drugim co do wielkości dostawcą produktów rolno-spożywczych na Węgry. Polskie meble w wielu segmentach są liderem na rynku. Coraz więcej sprzedaje się ubrań i galanterii skórzanej, w które węgierscy handlowcy zaopatrują się także bezpośrednio w Polsce w centrach handlu hurtowego. Mimo długiego kryzysu w budownictwie doskonale sprzedaje się stolarka budowlana, płytki ceramiczne, artykuły budowlane z tworzyw sztucznych, pokrycia dachowe, systemy orynnowania. Dobrze rokuje na przyszłość współpraca w branży motoryzacyjnej polskie autobusy, tramwaje, naczepy a także części zamienne znajdują na Węgrzech swoich nabywców. Kwestie prawne Składki ubezpieczenia społecznego - ustawa LXXX. z 1997 roku Od 1 stycznia 2010 roku opłacane wcześniej składki przez pracodawcę jak i pracownika zostają uzupełnione o jednolitą składkę rynku pracowniczego, która jest niczym innym jak połączeniem składek solidarnościowych opłacanych dotychczas przez pracodawców, pracowników, przedsiębiorców. 1/ Wysokość składek: a) pracodawca - stawkę ubezpieczenia społecznego zastąpił podatek opłat socjalnych opłacany przez pracodawcę, który wynosi 27% b) pracownik - suma składek ubezpieczeniowych opłacanych przez pracownika wzrosła do 18,5%. 6

stawka ubezpieczenia społecznego opłacanego przez ubezpieczonego wynosi w sumie 8,5% (w tym składka ubezpieczenia zdrowotnego przeznaczona na świadczenia w naturze 4%, składka ubezpieczenia zdrowotnego 3%, składka solidarnościowa tzw. rynku pracy 1,5%), składka ubezpieczenia emerytalnego wynosi 10%, zniesiono obowiązkowe składki członkowskie dla członków prywatnych kas emerytalnych. Zamiast składek członkowskich mają oni wpłacić 10% składkę emerytalną. 2/ Od 2012 roku górna granica wymagalności indywidualnych składek emerytalnych wynosi rocznie 7.942.200,- HUF, jej kwota dzienna: 21,700,- HUF. Jeżeli suma zapłaconych przez pracownika składek emerytalnych w ciągu roku osiągnęła maksymalną granicę wpłat emerytalnych, ubezpieczony nie musi dalej ich płacić. 3/ W przypadku zawarcia kilku stosunków pracy w roku 2012 za każdy z nich należy uiścić 3%-ową składkę świadczeń zdrowotnych. Podatek od dochodów osobistych (SZJA) - Ustawa CXVII. z 1995 roku Znaczną część modyfikacji zawiera ustawa CLVI z 2011r. o zmianie ustaw dotyczących podatków oraz ustaw z nimi powiązanych." 1/ Podatek liniowy nie zmieniła się stawka podatku liniowego dla dochodów osób fizycznych (SzJA) i wynosi ona 16%, zgodnie z rozporządzeniem o zachowaniu wartości netto wynagrodzeń pracowniczych, wynagrodzenia pracowników na rok 2012 należy tak ustalać, aby suma miesięcznego wynagrodzenia netto (po odciągnięciu podatku dochodowego) nie była mniejsza od sumy wynagrodzenia miesięcznego netto wypłaconej w roku 2011. w 2012 roku w zależności od wysokości dochodu zostaje zniesione częściowo super ubruttowienie. Ubruttowienia nie trzeba przeprowadzić odnośnie części dochodów do wysokości 2 milionów 424 tys. forintów (miesięcznie: 202 tys. Forintów.) Należy ubruttowić dochody powyżej 202.000,- HUF/m-c - podstawa opodatkowania SzJA wynosi: 1,27% tej części dochodu +202.000 HUF.) Podstawą wyliczenia składek ubezpieczeń społecznych nadal jest dochód, a nie kwota super ubruttowiona 2/ Zmiana opodatkowania świadczeń pozapłacowych Od 2012 roku nastąpiła zmiana w opodatkowaniu świadczeń pozapłacowych (tzw. Cafeteria). Należy powiększyć wartość świadczeń pozapłacowych o 19% i opłacić od uzyskanej sumy podatek dochodowy 16% oraz 10% składek za ubezpieczenie społeczne, co daje w rezultacie obciążenie podatkowe w wysokości 30,94%, a obciążenia publiczne związane z pensją wynoszą tylko 28,5%. W związku z powyższym dodatki pozapłacowe przestały być korzystniejszym rozwiązaniem dla pracodawcy. 3/ Ulgi podatkowe Od dnia 1 stycznia 2012 roku zniesiono ulgi podatkowe, zachowano jedynie ulgę dla drobnych producentów rolnych uzależnioną od wyznaczonych limitów i ulgę rodzinną już od 1 dziecka. Ulga rodzinna polega na pomniejszeniu skonsolidowanej podstawy 7

opodatkowania. Kwota odliczenia jest zależna od ilości posiadanych dzieci i jest naliczana na dany miesiąc: - od 1-2 dzieci - 62 500 HUF, - od 3 wzwyż - 206 250 HUF Osoby uprawnione do skorzystania z ulgi prorodzinnej: a) osoba, która według przepisów ustawy o wspieraniu rodziny jest uprawniona do zasiłku rodzinnego, wyłączając osoby, które otrzymują zasiłek z tytułu: prowadzenia domu dziecka, prowadzenia instytucji społecznych, prowadzenia zakładów poprawczych i zakładów karnych dla osób nieletnich; b) kobieta w ciąży i jej małżonek, którzy żyją we wspólnym gospodarstwie domowym; c) dziecko (osoba) uprawnione do otrzymywania zasiłku rodzinnego; d) osoba otrzymująca zasiłek z tytułu niepełnosprawności W przypadku osób opisanych w punkcie b)-d) dot. małżeństwa żyjącego w jednym gospodarstwie domowym, ulgę może odliczyć tylko jedna osoba z małżeństwa, wybór osoby jest dowolny. Podatek od wartości dodanej (VAT) - Ustawa CXXVII. z 2007 roku Od początku 2012 roku stawka podatku wynosi 27%. W niektórych przypadkach obowiązują stawki obniżone: Załącznik numer 3 ustawy o VAT - stawka 5% - lekarstwa dla ludzi, przyrządy dla niewidomych, książki, gazety i czasopisma, dostawy ciepła pochodzącego ze źródeł odnawialnych, niektóre usługi artystyczne. Załącznik numer 3A ustawy o VAT - stawka obniżona - 18% - dotyczy mleka i niektórych jego przetworów, pieczywa, dostaw ciepła, usług hotelarskich. Część usług - tzw. społecznych jest zwolniona z VAT. Dotyczy to m.in. usług pocztowych. Podatek dochodowy od osób prawnych (Tao) (ustawa LXXXI. z 1996r.) Stawka podatku dochodowego od osób prawnych dla podstawy podatkowej do kwoty 500 milionów HUF wynosi 10%, zaś powyżej 500 milionów HUF - 19%. Zaliczka na poczet podatku dochodowego Jest to kwota w wysokości podatku zapłaconego w roku poprzednim. Należy ją płacić w ratach miesięcznych, jeżeli wartość podatku w roku poprzednim była wyższa od 8

5 milionów forintów lub co trzy miesiące, jeżeli wartość podatku w roku poprzednim nie przekraczała 5 milionów forintów. Wyjątkiem od tej zasady są przedsiębiorstwa działu rolnictwo i leśnictwo. W ich przypadku, kiedy podatek za rok poprzedni nie przekraczał kwoty 5 milionów forintów w I. kw. zaliczka wynosi 10% kwoty z roku ubiegłego, w II. kw. - 20%, w III. kw. - 30% i w IV. kw. - 40% podatku z roku ubiegłego. Jeżeli podatek za rok poprzedni był większy od 5 milionów forintów, wówczas za każdy miesiąc w I. kw. zaliczka wynosi 3,3% podatku ubiegłorocznego, w II. kw. - 6,6% na każdy miesiąc, w III. kw. - 10% i w IV. kw. - 13,4%. EVA - uproszczony podatek od działalności gospodarczej W 2003 roku wszedł w życie nowy rodzaj podatku przyjęty za Ustawą nr XLIII z 2002 roku (zwaną dalej Ustawa o EVA) tzw. uproszczony podatek od działalności gospodarczej. Zamiast wielu podatków (w tym np. podatku dochodowego od osób prawnych, podatku od dywidend czy podatku liniowego lub VAT i innych) osoby odpowiadające zapisom w/w Ustawy mogą się rozliczać według jednej uproszczonej stawki podatku, zwanej dalej podatkiem EVA. Podatek wylicza się od pozytywnej podstawy opodatkowania, od 2012 roku jego stawka wzrosła i wynosi - 37% (podstawą opodatkowania podatnika EVA stanowi suma wszelkich przychodów skorygowana pozycjami wg wytycznych zawartych w ustawie o EVA). Przesłanką do wprowadzenia podatku EVA było zmniejszenie obciążeń administracyjnych i podatkowych dla małych przedsiębiorstw, a za tym zwiększenie dochodów z w/w działalności. Podmioty uprawnione do zastosowania podatku EVA Podmioty uprawnione do zastosowania podatku EVA są wyszczególnione w ustawie. Są nimi: 1/ Indywidualny przedsiębiorca, w tym: notariusz, niezależny komornik sądowy, rzecznik patentowy, adwokat, prywatny weterynarz, prywatny farmaceuta, od 2005 roku także indywidualny prawnik specjalizujący się w prawie UE nie będący członkiem kancelarii, bądź w niej zatrudnionym. 2/ Jednoosobowa firma 3/ Spółka jawna 4/ Spółka komandytowa 5/ Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 6/ Spółdzielnia i Wspólnota mieszkaniowa 7/ Wspólnota leśna 8/ Biuro komornicze 9/ Kancelaria prawna oraz kancelaria notarialna, biuro rzeczników patentowych 9

Wyżej wymienieni tylko wtedy mogą rozliczać się według podatku EVA, gdy: indywidualny przedsiębiorca zachował ciągłość działalności, osoba prawna, spółka bez osobowości prawnej lub firma jednoosobowa nie uległa przekształceniom, nie mają kar przez Urząd Skarbowy za zaniechania w wystawianiu faktur i paragonów, nie są w likwidacji, podatnik nie był zobowiązany do stosowania odrębnych zasad opodatkowania obowiązujących dla zbiorów dzieł sztuki i antyków oraz biur podróży, do wyliczenia podstawy podatkowej użył dochodów wynikających z wykonywania przez niego czynności w zakresie działalności podmiotu. Powyższe warunki nie obowiązują podmiotu, który zawiesił tymczasowo swoją działalność. Należy jednak zaznaczyć, iż w razie zawieszenia działalności podmiot ma zgłosić w/w fakt - równolegle ze zgłoszeniami do miejsc wskazanych przez obowiązujące prawo - również do instytucji prowadzącej rachunek bankowy, w przypadku zaniedbania wszelkie kary ponosi właściciel. Ponadto wymienione wcześniej punkty podatnikiem EVA może być: osoba, której roczny przychód w ostatnich 2 latach obrotowych nie przekroczył 30 milionów forintów. W tym zakresie za przychód jest uznany: w przypadku przedsiębiorcy indywidualnego nie rozliczającego się wg podatku EVA przychód uznany wg zapisów ustawy o podatku od dochodów osobistych, powiększony o podatek od wartości dodanej, w przypadku osób, spółek bez osobowości prawnej lub firm jednoosobowych jeszcze nie rozliczających się wg podatku EVA przychodem jest dochód, przychód lub przychód objęty opodatkowaniem, określony w ustawie o rachunkowości, w przypadku podatnika Eva przychód wg zapisów ustawy o podatku EVA. Dalsze warunki obowiązujące dla podatnika EVA: jego przewidywany przychód na dany rok nie przekroczy 30 milionów HUF, w danym roku nie prowadzi działalności podlegającej specjalnym zasadom rozliczania z podatku akcyzowego, jak również w zakresie obrotu towarami objętymi akcyzą, nie prowadzi działalności związanej z pośrednictwem w rozliczaniu zobowiązań celnych, osoba prawna, spółka gospodarcza bez osobowości prawnej oraz firma jednoosobowa wtedy może być podatnikiem EVA, jeżeli wszyscy wspólnicy są osobami prywatnymi i nie posiadają udziału w innym podmiocie prawnym lub spółce gospodarczej bez osobowości prawnej (za wyjątkiem posiadania akcji banku spółdzielczego lub otwartej spółki akcyjnej zakupione w obrocie otwartym), posiada rachunek bankowy w banku węgierskim. 10

Zaprzestanie rozliczania się wg podatku EVA Obowiązek opodatkowania wg podatku EVA przestaje obowiązywać podatnika: z ostatnim dniem roku obrotowego po zgłoszeniu przez niego faktu rezygnacji z tej formy rozliczania lub jeśli jego zgłoszenie nie było złożone zgodnie z literą prawa. Podatnik zgłasza fakt rezygnacji na odpowiednim formularzu do dnia 20 grudnia poprzedniego roku rozliczeniowego do odpowiedniego urzędu skarbowego, jak również może do w/w dnia wycofać sie z tej decyzji. Należy zaznaczyć, iż podatnik jest zobowiązany do zgłoszenia faktu rezygnacji, jeśli z dniem 20 grudnia nie odpowiada jakimkolwiek wymogom związanym z byciem podatnikiem EVA, bądź ma zaległości podatkowe wobec urzędu skarbowego, urzędu celnego, samorządowych organów podatkowych (choć w rejestrze urzędu skarbowego podatnik, z braku zgłoszenia z jego strony, nadal będzie figurował jako podatnik EVA, jednak nie ma prawa stosować przepisów odpowiednich dla podatnika EVA). na dzień przed dniem, w którym podatnik nie będzie odpowiadał jakimkolwiek wymogom związanych z byciem podatnikiem EVA. Obowiązek prowadzenia rejestru Przedsiębiorca indywidualny jest zobowiązany do prowadzenia rejestru przychodów. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, firmy jednoosobowe z ograniczoną odpowiedzialnością majątkową, spółdzielnia, wspólnota mieszkaniowa, wspólnota właścicieli lasów, biuro komornicze, kancelaria prawna, kancelaria notarialna oraz biuro rzeczników patentowych są zobowiązane do prowadzenia rejestru danych dot. działalności wg regulacji ustawy o podatku EVA w ramach księgowości podwójnej wg zapisów ustawy o rachunkowości. Spółka jawna, spółka komandytowa, firmy jednoosobowe z nieograniczoną odpowiedzialnością majątkową mogą wybrać sposób prowadzenia rejestru czy wg zapisów ustawy o podatku EVA, czy wg zapisów ustawy o rachunkowości dla księgowości podwójnej. O wyborze jednego z nich należy poinformować urząd na odpowiednim formularzu, raz wybranego sposobu nie można zamienić na drugi rodzaj. Rejestr ma być prowadzony przejrzyście, chronologicznie i ma zawierać wszelkie dane wpływające na wysokość podatku. Zmiana danych może nastąpić na podstawie dokumentacji np. poprzez fakturę korygującą, jednak należy zachować dane i dokumenty sprzed zmian, jak również należy zachować te dokumenty, które zawierały błąd, do ewentualnej kontroli. Wszelkie wymogi dot. dokumentacji i rejestru są zawarte w załącznikach do ustawy o podatku EVA. Wszelkie zasady dot. przychodu, jego ustalania, czasu zaistnienia, możliwych korekt są zawarte w ustawie o podatku EVA z 2002 roku. Deklaracja podatkowa Podatek EVA należy ustalić i zadeklarować jego kwotę raz na dany rok podatkowy. Deklaracje należy dostarczyć do urzędu do 25 lutego w następnym roku podatkowym, zaś 11

w przypadku faktu zaprzestania się rozliczania się z podatku EVA w ciągu roku podatkowego, to należy to zgłosić do 30 dni od zaistnienia w/w faktu. Bilans podmiotu rozliczającego się na zasadach zapisów ustawy o rachunkowości należy dostarczyć do 31 maja następnego roku podatkowego, zaś w przypadku likwidacji podmiotu do 5 miesięcy licząc od miesiąca likwidacji. Zaliczki na poczet podatku EVA należy ustalać i deklarować kwartalnie w forintach zaokrąglając do tysiąca HUF. Zaliczki - dot. zaliczek za pierwsze trzy kwartały - wyliczone na dany kwartał należy wpłacać 12 dnia w kolejnym miesiącu po zadeklarowaniu kwoty podatku. Do 20 grudnia roku podatkowego należy wpłacić ostatnią zaliczkę na dany rok podatkowy, która uzupełni sumę zaliczek do przewidywanej kwoty podatku EVA. Podatnik ma prawo złożyć wniosek do urzędu skarbowego o zwrot nadwyżki podatku po jego rozliczeniu przez w/w urząd, która zostanie zwrócona na bieżący rachunek bankowy podmiotu. Podatek przemysłowy (lokalny podatek od działalności usługowo-wytwórczej) Wszelka ciągła bądź tymczasowa działalność usługowo-wytwórcza prowadzona na terenie danego samorządu (w skrócie: działalność usługowo-wytwórcza) podlega opodatkowaniu przez ten samorząd. Płatnikiem podatku jest przedsiębiorca. Przedsiębiorcą jest podmiot gospodarczy prowadzący działalność gospodarczą we własnym imieniu i w celu uzyskania korzyści majątkowych. Jest nim: 1. Przedsiębiorca indywidualny wg definicji zakreślonej w Ustawie o podatku od dochodów osobistych 2. Rolnik wg definicji zakreślonej w Ustawie o podatku od dochodów osobistych, pod warunkiem, że przychody z działalności rolniczej na dany rok podatkowy przekroczą 600.000 HUF 3. Osoba prawna, również wtedy, gdy jest w likwidacji 4. Firma jednoosobowa, inny rodzaj organizacji, w tym także te będące w likwidacji. Ciągła bądź tymczasowa działalność usługowo-wytwórcza Pod podlegającą opodatkowaniu działalnością usługowo-wytwórczą jest rozumiana działalność wykonywana przez przedsiębiorcę z ukierunkowaniem na zdobycie przychodów lub dochodów z danej działalności. Przedsiębiorca prowadzi ciągłą działalność usługowowytwórczą prowadzoną na terenie danego samorządu, gdy znajduje się tam jego siedziba i/lub zakład, niezależnie od faktu, kiedy częściowo bądź w całości kontynuuje swoją działalność poza swoją siedzibą (zakładem). Tymczasową działalność usługowo-wytwórczą jest działalność przedsiębiorcy, który nie posiada siedziby lub zakładu na terenie danego samorządu, a: 12

1. prowadzi roboty budowlane, w tym prowadzi odwierty na studnie lub dla pozyskania dostępu do złóż, pod warunkiem, że roboty w ciągłości bądź z przerwami, licząc na dany rok podatkowy, przekroczą 30 dni, ale nie 181 dni. 2. prowadzi jakąkolwiek nie wymienioną wyżej działalność, z której bezpośrednio uzyskuje przychody, pod warunkiem, że nie posiada na żadnym terenie samorządu siedziby bądź zakładu. Jeśli roboty budowlane, w tym odwierty na studnie lub dla pozyskania dostępu do złóż prowadzone na terenie danego samorządu będą trwać dłużej niż 180 dni, bądź przewiduje się, iż będą trwać dłużej niż 180 dni, to teren, na którym są prowadzone w/w wymienione działalności będzie traktowany od dnia rozpoczęcia robót jako zakład, a przedsiębiorca ma obowiązek zarejestrować się jako wykonujący ciągłą działalność usługowo-wytwórczą i nie musi płacić podatku od tymczasowej działalności usługowo-wytwórczej. Jeżeli przedsiębiorca już uiścił podatek na dany rok za tymczasową działalność usługowowytwórczą na terenie danego samorządu, to ma prawo pomniejszyć podatek za ciągłą działalność usługowo-wytwórczą na terenie danego samorządu o tę kwotę. Jeżeli przedsiębiorca wyliczy na podstawie liczby rzeczywistych dni, w których prowadził działalność opodatkowaną podatkiem za tymczasową działalność usługowo-wytwórczą na terenie danego samorządu i w porównaniu z zadeklarowanym już uprzednio wynikiem będzie różnica dodatnia, jest zobowiązany do 15 stycznia roku następnego po danym roku podatkowym złożyć deklarację o rzeczywistej wysokości podatku oraz wpłacić różnicę uwzględniając odsetki wynikające z nieterminowego wpłacenia należnej kwoty podatku, licząc od dnia wymagalności. Sposób naliczania podatku przemysłowego Podatek jest naliczany za okres od pierwszego dnia rozpoczęcia działalności usługowowytwórczej do dnia jej zakończenia. W przypadku tymczasowej działalności usługowowytwórczej na terenie danego samorządu wysokość podatku do zapłaty dla danego samorządu jest naliczana od czasu trwania robót na terenie danego samorządu. W przypadku tymczasowej działalności usługowo-wytwórczej na terenie danego samorządu wysokość podatku do zapłaty jest naliczana za dni kalendarzowe, licząc za każdy rozpoczęty dzień robót działalności usługowo-wytwórczej. Podstawa podatku przemysłowego Podstawę podatku od działalności usługowo-wytwórczej ustala się od przychodu netto po odliczeniu VAT. W przypadku ciągłej działalności usługowo-wytwórczej podstawą jest wg głównej zasady przychód za sprzedany towar, bądź przychód z wykonanych usług po odliczeniu VAT pomniejszony o koszty zakupu sprzedanego towaru, koszty usług obcych, koszty zakupu 13

materiałów i o poniesione w danym roku podatkowym koszty badań podstawowych i stosowanych oraz prac rozwojowych. Część podstawy podatku, która wynika z uzyskanego przychodu z terenu, na którym wykonywano działalność usługowo-wytwórczą, a który jest poza granicami kraju, nie podlega opodatkowaniu. Jeżeli przedsiębiorca wykonuje ciągłą działalność usługowo-wytwórczą na terenach kilku samorządów, to wtedy podstawę podatku przedsiębiorca rozdziela sam do poszczególnych samorządów wg zasad podanych w załączniku 3. Ustawy C. z 1990 roku, biorąc pod uwagę specyfikę swojej działalności. W niektórych, zdefiniowanych przez ustawę przypadkach istnieje możliwość uproszczonego określania podstawy opodatkowania odnośnie działalności o charakterze stałym. Dla osoby rozliczającej się według podatku dochodowego od osób fizycznych (prowadzący indywidualną działalność gospodarczą, producent rolny itp.) podstawą opodatkowania jest dochód powiększony o 20%, ale nie więcej niż 80% przychodów pochodzących z tej działalności. Dla pozostałych przedsiębiorców, których przychód w poprzednim roku podatkowym nie przekroczył 8 milionów HUF, a których szacowany przychód w roku podatkowym nie przekroczy 8 milionów HUF, podstawa opodatkowania jest 80% przychodów netto. Oświadczenie o uproszczonej podstawie podatku należy złożyć najpóźniej do obowiązującego terminu składania deklaracji na dany rok podatkowy do odpowiedniego urzędu skarbowego. Od stycznia 2005 r. przedsiębiorcy mogą się ubiegać o zwolnienie z podatku w celu zwiększenia zatrudnienia. Jedno nowe stanowisko pracy uprawnia do zmniejszenia podstawy podatku o 1 milion HUF, z wyjątkiem nowego miejsca pracy, które powstało przy współfinansowaniu z Funduszu Pracy. Wysokość podatku przemysłowego Górną granicą podatku za ciągłą działalność usługowo-wytwórczą jest 2% podstawy opodatkowania, licząc za cały rok podatkowy. Wysokość podatku za tymczasową działalność usługowo-wytwórczą nie może przekroczyć 5.000 HUF za dzień. Wysokość podatku określa samorząd biorąc pod uwagę górną granicę zapisaną ustawowo. Kwota podatku do zapłaty za dany rok dla samorządu właściwego wg siedziby, bądź miejsca położenia zakładu może być pomniejszona o zapłacony podatek za tymczasową działalność usługowo-wytwórczą, ale tylko do wysokości tej kwoty. Sposób zapłaty przemysłowego Przedsiębiorca jest zobowiązany do zadeklarowania wysokości zaliczki na podatek lokalny od działalności usługowo-wytwórczej na druku urzędu skarbowego w terminie obowiązującym 14

dla zapłaty zaliczek na w/w podatek, bądź w innym przypadku zadeklarować poprzez złożenie zeznania. Druk deklarujący wysokość zaliczki podatku jest jednocześnie tytułem wykonawczym. Osoba fizyczna uiszcza podatek raz na pół roku, w dwóch równych ratach: do 15 marca oraz 15 września danego roku podatkowego. Przedsiębiorca wpłaca zaliczki podatku za dany rok podatkowy w dwóch ratach do 15 marca i 15 września danego roku podatkowego. Podatek za tymczasową działalność usługowo-wytwórczą należy uiścić po dniu zakończenia robót najpóźniej do 15 dnia następnego miesiąca. Przedsiębiorca jest zobowiązany do 31 maja następnego roku wyrównać różnicę pomiędzy kwotą zaliczki a rzeczywistą kwotą podatku na dany rok, jak również od tej daty może zwrócić się o zwrot podatku, zaokrąglając kwoty każdorazowo do 100 HUF. Rozstrzyganie sporów, windykacja należności Okres kryzysu sprzyja sytuacjom patologicznym w gospodarce, toteż uczulamy polskich eksporterów o daleko idącą ostrożność we współpracy, zwłaszcza z nowymi partnerami. Węgierska praktyka sądowa potwierdza, że często płatność należności przeciągana jest możliwie jak najdłużej, z powoływaniem się przede wszystkim na powszechne zadłużenie firm na Węgrzech i związanym z tym brakiem wolnych środków płatniczych. Za przeciąganiem płatności w wielu przypadkach ukrywa się jednak całkowity brak woli spłaty zadłużenia, powolne i konsekwentne ratowanie istniejącego jeszcze majątku dłużnika i przenoszenie go do nowo założonych firm, aby uniemożliwić jakąkolwiek egzekucję nawet na podstawie prawomocnego tytułu wykonawczego. W praktyce obrotu gospodarczego umowy bardzo często zawierane są ustnie w formie zamówień telefonicznych lub zamówień składanych faksem względnie e-mailem. Takie umowy ze swej istoty nie zawierają nawet podstawowych porozumień stron. Niezbędne jest w każdym przypadku nadanie umowom formy pisemnej, gdzie należy zawrzeć przynajmniej podstawowe i niezbędne elementy danej umowy. Przed podpisaniem umowy należy w każdym przypadku żądać przedstawienia aktualnego wypisu z KRS oraz wzoru podpisu w celu ustalenia, czy osoba podpisująca umowę jest uprawniona do reprezentacji kontrahenta. Jeżeli partner odmawia okazania tych dokumentów, lub powołuje się na trudności, względnie oświadcza, że zadane dokumenty dostarczy później, jest to poważne ostrzeżenie, co do jego wiarygodności. Podobnie jest w przypadku, gdy z danych zawartych w KRS wynika, ze: spółka w ciągu krótkiego czasu wielokrotnie zmieniała siedzibę, jej właścicielami są tylko osoby zamieszkałe na stale poza Węgrami, do rejestru wpisany jest fakt prowadzenia egzekucji, szczególnie na rzecz Urzędu Skarbowego. Istotny jest również zapis dotyczący właściwości sądu uznanego przez strony jako wyłączny do rozpoznawania sporów wynikających z umowy. Dla kontrahenta polskiego nie zawsze korzystna jest właściwość sądu polskiego, gdyż powoduje to konieczność wykonania kosztownych tłumaczeń pozwu, załączników oraz uzyskanego wyroku, który w praktyce może być wykonany tylko na Węgrzech. Wykonalność prawomocnego wyroku sądu polskiego musi być stwierdzona przez sąd węgierski w osobnym postępowaniu i dopiero po wydaniu postanowienia o wykonalności może się odbyć właściwa egzekucja. W takim przypadku postępowanie zmierzające do odzyskania wierzytelności może się przedłużyć o kilka miesięcy. Podajemy pod rozwagę stosowanie w umowie zabezpieczeń umownych 15

w formie hipoteki, zastawu na nieruchomościach, weksla, gwarancji bankowych, ubezpieczenia, poręczenia majątkowego, złożenia przynajmniej części należności do depozytu. Zabezpieczenia takie są stosowane w obrocie na Węgrzech. W praktyce, dłużnik często zaprzecza odebraniu towaru zamówionego i dostarczonego przez polskiego kontrahenta, powołując się na fakt, że osoba podpisująca odbiór towaru, usługi na liście przewozowym nie była do tego uprawniona. Jedyną obroną przed takim tłumaczeniem dłużnika jest pisemne oznaczenie w umowie osoby, która uprawniona jest do odbioru usługi lub towaru. W przypadku stwierdzenia braku wykonania postanowień umownych (zapłaty w terminie) przez kontrahenta węgierskiego, należy niezwłocznie wezwać go na piśmie do zapłaty z wyznaczeniem krótkiego terminu. Po bezskuteczności takiego wezwania należy niezwłocznie wystosować wezwanie za pośrednictwem kancelarii adwokackiej na Węgrzech. Jeżeli nie wyrazimy zgody na odroczenie terminu płatności lub na spłatę zadłużenia w ratach, lub gdy kontrahent nie dotrzymuje postanowień powyższych porozumień, nie wolno zwlekać z podjęciem dalszych kroków prawnych tj. ze wszczęciem postępowania nakazowego, skierowania sprawy na drogę procesową lub złożenia wniosku o wszczęcie postępowania upadłościowego. Coraz więcej firm likwiduje się na Węgrzech W 2011 roku rozpoczęto postępowanie upadłościowe wobec 20.291 węgierskich firm. To o 16,5% więcej niż w bardzo złym pod tym względem roku 2010 i ponad dwa razy więcej niż w przedkryzysowym 2007 roku (wówczas rozpoczęto 9.785 postępowań upadłościowych). Ponadto liczba postępowań upadłościowych w kwartału na kwartał ciągle rośnie, w ostatnim kwartale 2011 roku liczba ta zdecydowanie przekroczyła pięć tysięcy postępowań (5.388 postępowań). Według szacunków, liczba postępowań upadłościowych rozpoczynanych w 2012 roku może przekroczyć 24 tysiące. Równocześnie drastycznie wzrosła liczba postępowań likwidacyjnych. O ile w roku 2010 na wniosek właścicieli rozpoczęto likwidację 13.685 spółek, to w roku 2011 było to już 22.958 postępowań. W 2007 roku liczba rozpoczynanych postępowań likwidacyjnych wynosiła 8668. Ponadto drastycznie wzrosła liczba uruchamianych postępowań likwidacyjnych rozpoczynanych przez sądy rejestrowe. Sąd rejestrowy wszczyna przymusowe postępowanie likwidacyjne jeżeli firma łamie postanowienia ustawy o spółkach i ustawy o finansach - najczęściej nie przedkłada sądowi bilansu. O ile w 2009 roku postępowania likwidacyjne rozpoczęte przez sądy rejestrowe stanowiły około 1/3 wszystkich postępowań likwidacyjnych, to w 2011 roku już ponad ¾. W 2011 roku postępowania likwidacyjne i upadłościowe dotknęły 4% węgierskich firm. W roku 2010 było to 3,4%. Spośród wszystkich branż najwięcej bankructw notuje branża budowlana - co dziesiąta firma znajduje się w likwidacji lub upadłości. Kolejne najbardziej zagrożone branże to: firmy ochroniarskie (9,22% bankructw), produkcja ubrań - 6,66% i prowadzenie szkoleń - 6,18%. Współczynnik bankructw jest największy w regionach północnym i północno-wschodnim, gdzie w 2011 roku zbankrutowała co dwudziesta firma (5%). 16

WPHI w Budapeszcie dysponuje narzędziem, dzięki któremu można sprawdzać kondycję partnera węgierskiego. W ubiegłym roku 96 polskich firm skorzystało z tej możliwości. Z uwagi na powagę sytuacji i cały czas pogarszającą się sytuację finansową firm węgierskich, zalecamy dokonywanie takiego sprawdzenia. Zamówienia publiczne. Podstawą węgierskiego systemu zamówień publicznych jest ustawa numer CXXIX z 2003 roku. Ustawa określa jakie instytucje i w jakich przypadkach muszą stosować system zamówień publicznych. Ustawa powołała również organ podległy bezpośrednio Parlamentowi Radę Zamówień Publicznych. Rada jest organem kolegialnym, składającym się 18 lub 19 członków wybranych spośród przedstawicieli zarówno zamawiających jak i realizujących zamówienia publiczne. Rada współtworzy politykę zamówień publicznych, kontroluje system zamówień, jest organem odwoławczym i edukacyjnym. Prowadzi także elektroniczny Biuletyn. Rada wypełnia swoje ustawowe obowiązki za pomocą Sekretariatu. Jako członek UE, Węgry muszą w pełni przyjąć europejskie prawodawstwo w tym zakresie. Stąd procedury przynajmniej w teorii powinny być takie same. Realia są jednak inne Węgierska ustawa tylko w 2009 roku (do początku listopada) była pięciokrotnie zmieniana, a kolejne bardzo poważne zmiany mają wejść w życie od początku stycznia 2010 roku. Niezmiernie rozbudowane są także przepisy wykonawcze do ustawy, funkcjonuje 23 rozporządzenia wykonawcze, które także 4-5 razy do roku potrafią być zmieniane. Sekretariat Rady utrzymuje portal internetowy www.kozbeszerzes.hu, z tym że w języku angielskim zawartość jest niezwykle skromna (przetłumaczona jest natomiast sama ustawa wraz ze zmianami). Elektroniczny biuletyn zamówień publicznych także działa tylko w języku węgierskim. Dla firm polskich pomocne może być skorzystanie z usług licencjonowanych doradców ds. zamówień publicznych, których lista jest opublikowana także na stronie Sekretariatu Rady. Dostęp do rynku Każdy rynek na swoją własna specyfikę i to samo można powiedzieć o rynku węgierskim. Na Węgrzech bardzo silnie zadomowiły się firmy niemieckie i austriackie, które korzystały ze względnego otwarcia Węgier jeszcze w latach osiemdziesiątych oraz prywatyzacji, która została prawie całkowicie zakończona w latach dziewięćdziesiątych. Stąd zarówno na poziomie firm oraz na poziomie konsumenta można zauważyć swoistą germanofilię. Stąd przekonanie konsumenta do nowego, polskiego produktu może być trudniejsze niż gdzie indziej. W przypadku towarów spożywczych, węgierski konsument jest bardzo konserwatywny, rzadko sięga po nowości, pozostaje przy swoich smakach i przyzwyczajeniach. W obecnej trudnej sytuacji jest bardzo oszczędny i sięga jednak po tańsze zamienniki własnych produktów. Czynnikiem, który często zaskakuje polskie firmy, które założyły na Węgrzech spółki jest słabe morale węgierskiego pracownika. Być może wraz z szybkim wzrostem bezrobocia będzie się to powoli zmieniało, ale póki co węgierski pracownik będzie miał większe wymagania płacowe i okołopłacowe (dodatkowe bonusy, posiłki, bony) niewiele dając od 17

siebie. Węgierskie prawo pracy szczególnie chroni pracownika, zwolnienie w praktyce jest bardzo trudne. Węgierski pracownik ma więcej urlopu niż w Polsce, dłuższe są okresy wypowiedzenia, urlopy wychowawcze, stosuje się dodatkowe okresy ochronne uniemożliwiające zwolnienie pracownika. Bardzo łatwo jest uzyskać zwolnienie lekarskie, które może chronić przed zwolnieniem nawet przez okres 13 miesięcy. Polskie firmy muszą być szczególnie wyczulone na te kwestie, bowiem są one zupełnie odmienne niż w Polsce. Obciążenia pracodawców są także zdecydowanie wyższe niż w Polsce, a stabilność prawa gospodarczego mniejsza. Należy licząc się tym, iż w każdej chwili mogą zostać wprowadzone nowe, wcześniej nie znane podatki (także w ciągu roku podatkowego np. podatek od zawartości soli i cukru w produktach spożywczych wprowadzony we wrześniu 2011 roku), a konsultacje ze środowiskiem biznesu, o ile są przeprowadzane, nie mają praktycznego znaczenia. Przyjęte jest także w praktyce podwyższanie obowiązujących już podatków w ciągu roku podatkowego (np. opłat produktowych od towarów zanieczyszczających środowisko jak ulotki, opakowania, opony itp.). Według badań Eurostatu statystyczny dorosły Węgier zna najmniej języków obcych w całej UE (nawet mniej niż statystyczny Brytyjczyk). Dużym problemem może być komunikacja z partnerem. Starsze pokolenie generalnie mówi po niemiecku, młodsze po angielsku. Specyfiką Węgier jest dualizm gospodarczy. Dwie podstawowe grupy firm to duże międzynarodowe przedsiębiorstwa (dające lwią część węgierskiej produkcji, eksportu, handlu wewnętrznego) oraz firmy małe i mikro, zmagające się z kryzysem, konkurencją i niesprzyjającym systemem podatkowym na własną rękę. W praktyce, aby zaistnieć na rynku węgierskim w branży konsumpcyjnej (żywność, chemia gospodarcza, częściowo ubrania, meble) należy wypracować dojście do wielkich sieci sprzedaży. Około 83% produktów spożywczych sprzedawania jest w sklepach sieciowych (w Polsce 35%). Na rynek węgierski jest trudniej wejść, ale umożliwia on od razu sporą sprzedaż. Jest to rozwiązanie korzystniejsze dla firm większych, które mogą sprostać większym zamówieniom ale i presji sieci. Na Węgrzech szczególnie szybko następuje rozwarstwienie społeczeństwa pod względem zamożności. Mimo trwania kryzysu już kilka lat (w niektórych gałęziach gospodarki) rośnie liczba nie tylko osób biednych, ale i bardzo bogatych. Stąd liczba potencjalnych nabywców towarów luksusowych jest relatywnie większa niż w Polsce. Ważne adresy i linki. Ministerstwo Gospodarki Narodowej http://www.kormany.hu/en Ministerstwo Rozwoju Narodowego http://www.kormany.hu/en Węgierska Agencja Inwestycji i Handlu www.hita.hu Węgierski Bank Narodowy http://www.mnb.hu Centralny Urząd Statystyczny http://portal.ksh.hu 18

Placówki dyplomatyczne Wydział Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Budapeszcie 1068 ul. Városligeti fasor 16 tel.: +361 2514677, fax: +361 2529289 e-mail: ambpl-weh@t-online.hu www.budapest.trade.gov.pl Ambasada RP w Budapeszcie 1068 ul. Városligeti fasor 16 tel.: +361 4138200, fax: +361 3511722 http://www.budapeszt.polemb.net/ e-mail: budapeszt.amb.sekretariat@msz.gov.pl Referat ds. Konsularnych Ambasady RP w Budapeszcie 1068, Városligeti fasor 16 Tel.:+361 413 8206, +361 413 8208 Telefon dyżurny: +3620 4729502 poza godzinami pracy urzędu (pomoc konsularna w nagłych przypadkach) fax: +361 3511725 e-mail: budapeszt.amb.wk@msz.gov.pl Ważniejsze przedsięwzięcia targowo-wystawiennicze Nazwa targów Miasto Termin Organizator AGRO+MASHEXPO Nemzetközi /+36-1/263-6075 Mezőgazdasági és Mezőgép Kiállítás 25-28 stycznia www.hungexpo.hu/agromasexpo MT Maszyn i Urządzeń Rolniczych agromashexpo@hungexpo.hu SZŐLÉSZET ÉS PINCÉSZET Szakkiállítás MT specjalistyczne nt. uprawy winnych latorośli i wianiarstwa MAGYAR KERT Wystawa Węgierski Ogród UKBA Nemzetközi cukrászati, sütőipari és gasztronómiai szakkiállítás MT cukiernicze, piekarnicze, przemysłu gastronomicznego FOODAPEST Nemzetközi élelmiszer, ital, élelmiszergépipari és vendéglátóipari szakkiállítás MT żywności, przemysłu spożywczego i gastronomii FeHoVa Fegyver, Horgászat, Vadászat 25-28 stycznia 25-28 stycznia 5-8 lutego 5-8 lutego 16-19 lutego /+36-1/263-6075 www.hungexpo.hu/szoleszetespinceszet szpkiallitas@hungexpo.hu /+36-1/263-6075 www.hungexpo.hu/magyarkert kertkiallitas@hungexpo.hu /+36-1/-263-6091 www.hungexpo.hu/ukba ukba@hungexpo.hu /+36-1/-263-6091 www.hungexpo.hu/foodapest foodapest@hungexpo.hu /+361/263-6455 19

Nazwa targów Miasto Termin Organizator www.hungexpo.hu/fehova fehova@hungexpo.hu Nemzetközi Kiállítás MT Broni, Myśliwstwa, Łowiectwa i Wędkarstwa UTAZÁS Nemzetközi Idegenforgalmi Kiállítás MT Branży Turystycznej BUDAPEST BOATSHOW Nemzetközi Hajókiállítás MT Żeglarskie KARAVÁNSZALON Nemzetközi Kemping és Karavan Kiállítás MT Kamperów i Karavaningu BUDAPEST MOTOR FESZTIVÁL Międzynarodowa Wystawa Motocyklowa Budapest Motor CONSTRUMA Nemzetközi Építőipari Szakkiállítás MT Przemysłu Budowlanego CONSTRUMA OTTHON DESIGN MT Wystroju Wnętrz i Designu DECORSTONE Nemzetközi Díszítőkő-Ipari Szakkiállítás MT Kamienieniarstwa INDUSTRIAUTOMATION Nemzetközi Ipari és Automatizálási Szakkiállítás MT Automatyki Przemysłowej OKOTECH Nemzetközi Környezetvédelmi és Kommunális Szakkiállítás, MT Ochrony Środowiska i Gospodarki Komunalnej BNV Budapesti Nemzetközi Vásár, Międzynarodowe Targi Towarów Konsumpcyjnych HOVENTA Nemzetközi Szállóda-, Vendéglátóipari és Gasztrotechnikai Szakkiállítás MT Branży Hotelarskiej i Wyposażenia dla Gastronomii BUSINESS TRAVEL SHOW Kiállítás, Workshop & Konferencia Üzleti Utazóknak és Utaztatóknak Targi Turystyki Biznesowej i Konferencyjnej HÓ-SHOW Sport, kaland és élmény napok Spotkanie Miłośników Sportów Zimowych /+361/263-6455 1-4 marca www.hungexpo.hu/utazas utazas@hungexpo.hu /+36-1/263-6455 1-4 marca www.hungexpo.hu/boatshow boatshow@hungexpo.hu /+361/263-6455 1-4 marca www.hungexpo.hu/karavanszalon karavanszalon@hungexpo.hu /+36-1/263-6091 22-25 marca www.hungexpo.hu/motor motor@hungexpo.hu /+361/-263-6573 18-22 kwietnia www.hungexpo.hu/construma construma@hungexpo.hu /+361/-263-6573 18-22 kwietnia www.hungexpo.hu/otthon-design info@hungexpo.hu /+361/-263-6573 18-22 kwietnia www.hungexpo.hu/decostone construma@hungexpo.hu /+361/-263-6075 15-18 maja www.hungexpo.hu/industriautomation industriautomation@hungexpo.hu 15-18 maja 3-7 października 16-19 października 17-18 października 16-18 listopada /+361/-263-6203 www.hungexpo.hu/okotech okotech@hungexpo.hu /+36-1/263-6455 www.hungexpo.hu/bnv bnv@hungexpo.hu /+361/-263-6076 www.hungexpo.hu/hoventa hoventa@hungexpo.hu /+36-1/263-6455 http://www.businesstravelshow.hu/ rendezveny@turizmus.com /+36-1/263-6091 www.hungexpo.hu/hoshow hoshow@hungexpo.hu 20