Jak oceniać, by wspierać rozwój ucznia OCENIANIE KSZTAŁTUJĄCE (Formative assessment) Przemysław Jackowski jackow007@interia.pl 603 882 007
OCENIANIE KSZTAŁTUJĄCE Czym jest ocenianie kształtujące? Jakie są jego elementy? Na czym ono polega?
1.Ocenianie kształtujące to skuteczna metoda wyrównywania szans edukacyjnych. 2. Ocenianie kształtujące to częste, interaktywne ocenianie postępów ucznia. 3. Ocenianie kształtujące to dawanie informacji pomagającej w uczeniu.
Ocenianie kształtujące - w wielu krajach uważane jest za jeden z najbardziej obiecujących kierunków reformowania oświaty. Raport Organizacji Rozwoju Gospodarczego i Współpracy dowodzi skuteczności tego sposobu oceniania w: Poprawie wyników nauczania, Przygotowaniu do uczenia się przez całe życie, Wyrównywaniu szans edukacyjnych. Ocenianie kształtujące może być stosowane w szkołach różnego typu i przez nauczyciela dowolnego przedmiotu.
Czym jest ocenianie kształtujące? Jest to proces służący uzyskaniu i interpretacji danych na użytek uczniów i ich nauczycieli, na podstawie których można określić, na jakim etapie są w realizacji założonych celów edukacyjnych, dokąd powinni zmierzać i jakie działania będą temu najbardziej sprzyjały. Metoda ta nie jest rewolucją!
Mówiąc o wprowadzeniu do szkoły oceniania kształtującego przez nauczyciela mamy na myśli jedynie zwiększenie zakresu stosowania znanych metod i celowe ich wykorzystywanie. Jest to pewien styl pracy. Nie wymaga zmian w programie nauczania, ale dotychczasowych przyzwyczajeniach np. do stopni szkolnych.
Zalety oceniania kształtującego: Wyraźna poprawa wyników nauczania. Zwiększenie szans uczniów w testach i egzaminach zewnętrznych. Czyni ono uczniów aktywnymi i świadomymi organizatorami procesu uczenia się. Kształtuje w nich postawę samodzielności. Rozwija umiejętność uczenia się przez całe życie. Zmienia relacje pomiędzy nauczycielami i uczniami. Nauczyciel i uczeń pracują razem aby uczeń mógł skuteczniej się uczyć.
Jaka jest rola oceniania kształtującego?
Jaka jest rola oceniania kształtującego? Pomaga uczniowi indywidualnie osądzić co już wie, a czego jeszcze powinien się nauczyć. Wspiera go w dalszej nauce pokazując co zrobił dobrze, co wymaga poprawy i jak dalej ma się uczyć. Pomaga uczniowi zrobić następny krok. Przy czym krok ten jest inny dla ucznia słabego i dla ucznia zdolnego. Nauczyciel kładzie nacisk na robienie postępów przez każdego ucznia indywidualnie, bez porównywania go z innymi.
Rola nauczyciela: A - określa cele lekcji i formułuje je w języku zrozumiałym dla ucznia, B - buduje atmosferę uczenia się, C - podejmuje współpracę z rodzicami, D - ustala wraz z uczniami kryteria oceniania, E - formułuje pytania kluczowe, które skłaniają uczniów do myślenia, stara się włączać wszystkich uczniów w myślenie nad rozwiązywaniem problemu, F - wskazuje praktyczne zastosowanie nabytych umiejętności - wiedza praktyczna
Rola nauczyciela: G - potrafi zadawać pytania, które angażują samego ucznia w lekcję, H - stosuje efektywną informację zwrotną, która powinna zawierać wyszczególnione i docenione elementy pracy ucznia, odnotować to, co wymaga poprawy, informacja zwrotna powinna zawierać wskazówki w jaki sposób uczeń powinien poprawić konkretną pracę oraz w jakim kierunku uczeń powinien pracować dalej, I - zachęca uczniów do oceny koleżeńskiej, J - wprowadza samoocenę.
Jak stosować ocenianie kształtujące w praktyce?
A CEL LEKCJI Najistotniejszą sprawą w ocenianiu kształtującym jest uświadomienie sobie celu lekcji. Przed przystąpieniem do planowania lekcji należy zastanowić się: Po co chcesz właśnie tego nauczyć swoich uczniów? Do czego przyda im się ta wiedza? Jak wykorzystają ją w przyszłości? Co będą umieć po mojej lekcji? Co będą pamiętać z tej lekcji za kilka lat?
Nauczyciel sam powinien być przekonany, że warto tego uczyć!
A CEL LEKCJI Podziel się tajemnicą celu ze swoimi uczniami i spróbuj go wyrazić w języku zrozumiałym dla nich. Jeśli uczniowie będą znali ten cel, to łatwiej będzie Wam go osiągnąć. Temat to nie jest cel lekcji. Nie jest nim także planowanie aktywności uczniów podczas lekcji. Celem jest efekt w postaci wiedzy i umiejętności.
A CEL LEKCJI Informowanie ucznia o celu lekcji powoduje, że odpowiedzialność za uczenie staje się nie tylko sprawą nauczyciela, ale i uczniów. Jednak nie wystarczy samo poinformowanie uczniów o celu lekcji, trzeba jeszcze sprawdzić na koniec czy został osiągnięty! Można tego dokonać metodą zdań podsumowujących. Metoda ta polega na poleceniu uczniom dokończenia zdań typu: Dziś nauczyłem się Zrozumiałem, że Zaskoczyło mnie, że...
Cele sformułowane w języku ucznia: poznasz nazwy zawodów i użyjesz a lub an przed nimi wyrazisz swoje przewidywania i plany na przyszłość krótko opiszesz, na czym polega wykonywanie wybranego zawodu potrafisz wymienić jakie cechy powinni posiadać przedstawiciele wybranych zawodów
B ATMOSFERA w KLASIE Nauczyciel powinien wprowadzać na swych lekcjach atmosferę sprzyjającą uczeniu się. Zastanów się czy w Twojej klasie jest dobry klimat do uczenia się, czy sprzyja on uczeniu się bez rywalizacji. Jedyną sensowną formą rywalizacji jest rywalizowanie ze samym sobą, czyli porównywanie swoich osiągnięć w czasie.
B ATMOSFERA w KLASIE Nauczyciel-sojusznik mówi do każdego ucznia: Chcę ci pomóc, Możesz na mnie liczyć, Doceniam twoje wysiłki.
C WSPÓŁPRACA z RODZICAMI To właśnie od rodziców powinniśmy zacząć pracę z ocenianiem kształtującym.
C WSPÓŁPRACA Z RODZICAMI Ważne jest tutaj aby rodzice uświadomili sobie, że nowy sposób oceniania proponowany przez nauczyciela ma pomóc ich dzieciom. Muszą też zrozumieć, że w nowym ocenianiu nie tak istotne będą oceny, ale to czego ich dzieci się nauczą.
C WSPÓŁPRACA Z RODZICAMI Przede wszystkim należy zachęcać rodziców do tego aby interesowali się tym co dzieje się w szkole, rozmawiali o tym a przede wszystkim aby zamiast pytać swoje dziecko: Jaką ocenę dziś dostałeś? stawiali pytanie: Czego się dziś nauczyłeś?
D KRYTERIA OCENIANIA Zadaniem nauczyciela jest więc dokładne ustalenie tego, co będzie brał pod uwagę przy ocenianiu, czyli co będzie oceniał. nacobezu, czyli na co będę zwracał uwagę. Jasne i konkretnie sformułowane kryteria oceniania.
D KRYTERIA OCENIANIA Kryteria oceniania mogą być ustalane nie tylko przed lekcją, ale też przed sprawdzianem czy pracą domową. Określenie tego, co będzie ocenianie na sprawdzianie czy w pracy domowej, ułatwia bardzo pracę uczniowi i nauczycielowi. Kryteria oceniania może ustalić sam nauczyciel i podać je uczniom przed sprawdzianem lub pracą domową, ale może też określić je wspólnie z uczniami.
E PYTANIA KLUCZOWE Mają spowodować zainteresowanie ucznia tematem. Są ściśle związane z celem lekcji. Dotyczą głównej problematyki lekcji. Wzmacniać cele uczenia i przyspieszać ich osiąganie. Zainteresować uczniów uzyskaniem odpowiedzi. Angażować wszystkich uczniów. Stawiać uczniom wyzwanie. Pobudzać uczniów do samodzielnego myślenia i poszukiwania odpowiedzi; Zachęcać do uzasadnienia poglądów.
E PYTANIA KLUCZOWE Nauczyciel nie zakłada, że któryś z uczniów umie odpowiedzieć na pytanie kluczowe. Zadaje pytanie po to, aby uczniowie chcieli poznać odpowiedź na nie i żeby pobudzać ich twórcze myślenie.
E PYTANIA KLUCZOWE Historia: Dlaczego nie możemy zapomnieć o zagładzie Żydów? Biologia: Jak myślicie, dlaczego w naszych domach rośliny doniczkowe często stoją na parapetach okien? Język polski: Po co czytać lektury, skoro mamy streszczenia? Przedsiębiorczość: Dlaczego nie ma chuligaństwa podczas rozgrywek sportowych w innych dyscyplinach niż piłka nożna?
E PYTANIA KLUCZOWE Godzina wychowawcza: Dlaczego nasze życie jest pełne norm i zasad? Fizyka: Dlaczego czujesz zapach dezodorantu użytego przeze mnie przed chwilą? Geografia: Dlaczego nie jest możliwa podróż do wnętrza Ziemi? Przyroda: Dlaczego jedne ptaki odlatują do ciepłych krajów, a drugie nie?
F WIEDZA PRAKTYCZNA Uczniowie powinni widzieć praktyczne zastosowanie przekazywanej przez nauczyciela wiedzy.
G ZADAWANIE PYTAŃ Pytanie ma włączyć wszystkich uczniów w myślenie nad rozwiązaniem problemu postawionego przez nauczyciela.
G ZADAWANIE PYTAŃ Powinno się: Wydłużyć czas oczekiwania na odpowiedź ucznia. Pozwolić uczniom dyskutować na temat zadanego pytania. Poszukiwanie w parach odpowiedzi na pytanie nauczyciela. Wprowadzić zasadę nie podnoszenia rąk.
H INFORMACJA ZWROTNA NAUCZYCIEL-UCZEŃ UCZEŃ-NAUCZYCIEL INFORMACJA ZWROTNA OCENA OPISOWA
H INFORMACJA ZWROTNA Informacja zwrotna to szczególny kontakt nauczyciela z uczniem mający pomóc uczniowi w uczeniu się. Nie jest korzystne łączenie informacji zwrotnej ze stopniami. Informacja zwrotna powinna wyszczególnić i docenić dobre elementy pracy ucznia. Wskazać co wymaga poprawienia lub dodatkowej pracy ze strony ucznia. W jaki sposób uczeń powinien poprawić pracę. W jakim kierunku uczeń powinien pracować dalej.
I OCENA KOLEŻEŃSKA Uczniowie na podstawie wcześniej ustalonych kryteriów oceniają pracę kolegi czy koleżanki. Uczeń pełni funkcję oceniającego nauczyciela, recenzuje pracę innego ucznia i daje mu wskazówki. Łatwiej jest przyjąć informację zwrotną od rówieśnika.
J SAMOOCENA UCZNIA Samoocena jest nierozerwalnie związana z ideą oceniania kształtującego. Właściwie poprzez samoocenę możemy zachęcić uczniów do wzięcia odpowiedzialności za swoją naukę.
J SAMOOCENA UCZNIA KORZYŚCI: Uczniowie stają się bardziej samodzielni, odpowiedzialni za swoją naukę oraz zaangażowani w proces uczenia się. Uczniowie rozumieją, czego się uczą i po co. Wzrasta u uczniów poczucie własnej wartości, pewność siebie i motywacji do nauki. Uczniowie wiedzą czego jeszcze nie opanowali i czego muszą się nauczyć. Uczniowie łatwiej się przyznają, że czegoś nie rozumieją i chętniej zadają pytania. Lekcje stają się ciekawsze dla uczniów i dla nauczycieli. Nauczyciel ma stałą informację o postępach indywidualnych uczniów.
J SAMOOCENA UCZNIA Samoocena, jak każda informacja zwrotna w ocenianiu kształtującym powinna zawierać cztery elementy: 1. Co już umiem? 2. Nad czym muszę jeszcze popracować? 3. Co powinienem zmienić w swoim sposobie uczenia się? 4. Jakie powinienem przyjąć postanowienie na przyszłość?
Ocenianie kształtujące Praca z ocenianiem kształtującym pozwala każdemu, nawet najsłabszemu uczniowi, uwierzyć w siebie, a to z pewnością ułatwia sukces. Stosowanie oceniania kształtującego zmusza nauczycieli do nieszablonowego myślenia. Każda lekcja powinna być przygodą dla ucznia. Ocena kształtująca, to nowy sposób oceniania, to nowa filozofia nauczania i uczenia się.
OCENIANIE KSZTAŁTUJĄCE INDYWIDUALIZACJA PROCESU NAUCZANIA PODSTAWA PROGRAMOWA PROGRAM EDUKACYJNY PORTFOLIO JĘZYKOWE METODY AKTYWIZUJĄCE UCZENIE SIĘ PRZEZ CAŁE ŻYCIE AUTONOMIA UCZNIA EGZAMINY ZEWNĘTRZNE
Dziękuję za uwagę, zapraszam do współpracy i wymiany doświadczeń Przemysław Jackowski jackow007@interia.pl tel. 603 882 007 ZSEE-TME w Szczecinie ul.racibora 60/61 tel. 91 422 64 81