Zarządzanie systemami produkcyjnymi Efektywności zarządzania sprzyjają: samodzielność i przedsiębiorczość, orientacja na działania, eksperymenty i analizy, bliskie kontakty z klientami, produktywność, autentyczne zaangaŝowanie, problemy rozwiązywać własnymi siłami (jeśli moŝna), prosta organizacja w małych jednostkach, elastyczność i kompetentne kierownictwo, wykorzystanie wielu kanałów informacyjnych, ciągłe doskonalenie organizacji.
WaŜnym narzędziem zarządzania jest komputeryzacja. W nowoczesnych systemach produkcyjnych rutynowe funkcje kierownicze przejmują komputery i urządzenia sterownicze, a kierownikom stawia się wyŝsze wymagania. Nowe technologie i urządzenia wymagają większego intelektualnego zaangaŝowania pracownika w proces produkcyjny. Ludzie młodzi, wykształceni szybciej dostosowują się do nowych wymagań. Nowoczesność przebija się powoli, napotykając wiele barier.
Rys 1. Zarządzanie typu I - scentralizowane
Rys 2. Zarządzanie typu II rozproszone, częściowo zdecentralizowane
Rys 3. Zarządzanie typu III całkowicie zdecentralizowane
Funkcje zarządzania Planowanie Organizowanie Motywowanie Kontrola W nowoczesnej organizacji, motywowanie przechodzi w sterowanie, bowiem trudno motywować zautomatyzowane systemy. Wymienione funkcje realizowane są na 3 poziomach zarządzania: strategicznym, taktycznym, operatywnym. Ponadto moŝna jeszcze wyróŝnić funkcję decyzyjną.
Planowanie to: opracowywanie strategii zarządzania (planu), prognozowanie zapotrzebowania odbiorców, kosztów, cen, warunków otoczenia, projektowanie produktu i procesu wytwórczego, projektowanie zdolności produkcyjnych, projektowanie struktur produkcyjnych, lokalizacja produkcji, rozplanowanie maszyn i urządzeń.
Organizowanie to: projektowanie operacji technologicznych i ich realizacji, normowanie pracy, zarządzanie projektami rozwoju produktu, procesu produkcyjnego i zdolności produkcyjnych. Sterowanie lub motywowanie to głównie: harmonogramowanie pracy, synchronizowanie dostaw czynników produkcji oraz operacji technologicznych, optymalizacja przebiegu produkcji.
Kontrola to: kontrola zapasów produkcyjnych, kontrola jakości, kontrola finansów. W nowoczesnych systemach zmienia się funkcja kontroli, przechodzi się od kontroli biernej (rejestrującej) do kontroli czynnej, wpływającej na rezultaty końcowe. Taka kontrola nazywa się controlingiem i ma zdecydowany wpływ na poprawę jakości i efekty działalności firmy. Zmienia się tradycyjna filozofia zarządzania.
Większość czynności związanych z zarządzaniem wymaga od zarządzającego umiejętności techniczno-organizacyjnych. Natomiast zarządzanie ludźmi (kierowanie) wymaga nie tylko wiedzy, ale teŝ talentu i umiejętności praktycznych, a zwłaszcza: zdolności przywódczych, umiejętności motywacji, umiejętności komunikacji informacyjnej w róŝnych relacjach, zdolności przekazywania uprawnień pracownikom, staranności i sumienności w przedstawianiu i analizowaniu wyników pracy systemu.
Celem kaŝdej działalności gospodarczej jest osiąganie zysku, w tym równieŝ poprzez minimalizację kosztów. Nie jest to łatwe, gdyŝ cele firmy są realizowane przez wiele wydziałów czy zakładów. Proces produkcji powinien być elastyczny i reagować na zapotrzebowanie rynku. Organizację opiera się na systemie CAD/CAM, który wykorzystuje osiągnięcia techniki komputerowej i sterowania. CAD/CAM projektowanie i wytwarzanie wspomagane komputerowo. CAMC komputerowo wspomagane sterowanie wytwarzaniem, CAP komputerowe wspomaganie planowania, CAPP komputerowo wspomaganie planowania procesów produkcyjnych.
Rys 4. Ogólny model współczesnego zarządzania operatywnego w warunkach wspomagania komputerowego
Przepływ informacji Przepływ materiałów Rys 5. Struktura procesu operatywnego zarządzania produkcją w warunkach komputerowego wspomagania
Zarządzanie produkcją jest bardzo waŝne, wpływa na efekty firmy. Na podstawie zamówień lub badań marketingowych sporządza się plan produkcji i realizuje się go poprzez decyzje wykonawcze. KaŜdy system produkcyjny stanowi wyodrębnioną kosztowo jednostkę organizacyjną, która wypracowuje zysk i ma wyodrębnione własne konto w księgowości firmy.
Zarządzający organizuje proces produkcyjny i steruje nim, a w końcowym etapie kontroluje uzyskane wyniki, a w szczególności: jakość i nowoczesność, poziom produktywności, koszty własne.
Zarządzający systemami produkcyjnymi realizuje następujące zadania: kierowanie pracownikami, organizowanie przepływu i przetwarzania informacji, przygotowanie produkcji, sterowanie materialnymi i energetycznymi czynnikami produkcji, sterowanie jakością, organizowanie zbytu i sprzedaŝy, sterowanie osiąganiem poŝądanych efektów finansowych.
ZARZĄDZANIE MARKETINGIEM W kaŝdym przedsiębiorstwie produkcyjnym występuje kilka pionów funkcjonalnych jak: badań i rozwoju (konstrukcje i technologie), marketingu, finansów, utrzymania ruchu, produkcji, sterowania jakością, administracji. MARKETING jest ogniwem spinającym piony funkcjonalne, gdyŝ steruje rozwojem i wytwarzaniem. Jest podstawą zarządzania i sterowania produkcją.
Zarządzanie tak pojętą działalnością marketingową realizowane jest na poziomie strategicznym i taktycznym (dyrektor, prezes, kierownicy pionów). Na poziomie strategicznym powstają: strategia rozwoju produktu, strategia procesów produkcyjnych i unowocześnienia ich, strategia rozwoju zdolności produkcyjnych i inwestycji, strategia lokalizacji procesów przygotowania wytwarzania, dystrybucji i zbytu, strategia informacyjna, strategia przygotowania kadr, strategia finansowa.
Rys. 6. Podstawowa koncepcja marketingu
Rys 7. Poziomy zarządzania marketingowego
Rys. 8. Sterowanie marketingowe i proces planowania marketingowego
Rys. 9. Struktura procesu taktycznego i operatywnego zarządzania przemysłowym przedsiębiorstwem produkcyjnym
Rys. 10. Schemat struktury zarządzania - tradycyjny
Rys 11. Schemat struktury zarządzania pionem przygotowania produkcji (badań i rozwoju)- Wariant A, tradycyjny
Wykorzystanie teorii rozmytości w zarządzaniu systemem produkcyjnym Kierowanie przedsiębiorstwem czy systemem produkcyjnym jest to proces trudny, gdyŝ mamy do czynienia z bardzo złoŝonym układem. Aby uzyskać załoŝone cele, trzeba wykorzystać w procesie podejmowania decyzji kombinacje danych wewnętrznych i zewnętrznych a takŝe wiedzy. Podjęcie decyzji jest trudne z powodu niepewności danych. Wiele parametrów takich jak: czas, ilość, wykorzystanie maszyn, koszt itp. nie jest jasno sprecyzowanych, są to dane rozmyte, tzn. niepewne (mogą ulec zmianie). Stąd wynika potrzeba korzystania z teorii zbiorów i relacji rozmytych. Teoria ta poświęcona jest kwantyfikacji niedokładności części rzeczywistości. Podstawą tej teorii jest ujęcie specjalnej niedokładności, jak równieŝ rozrzutu wahań parametrów, których statystycznie nie da się ująć.
Teoria rozmytości umoŝliwia ujęcie kompleksowych systemów przy pomocy mniejszej liczby danych. Jest to sposób mniej dokładny od klasycznych technik analitycznych, lecz pozwala na prawidłowe matematyczne ujęcie i programowanie rzeczywistych problemów. Wykorzystana jest teŝ logika wielowartościowa (rozmyta) wraz z opartym na niej systemem wnioskowania. Klasyczna teoria zbiorów zakłada, Ŝe dany element naleŝy lub Klasyczna teoria zbiorów zakłada, Ŝe dany element naleŝy lub nie do danego zbioru, natomiast teoria zbiorów rozmytych mówi, Ŝe element moŝe częściowo naleŝeć do danego zbioru.
Na poniŝszym rysunku przedstawiono system produkcyjny oparty na teorii rozmytości. W załoŝeniu system ten jest odporny na zmiany i zakłócenia. Rys. 12. Plan systemu produkcyjnego odpornego na zmiany i zakłócenia wg teorii rozmytości
Na początku naleŝy zidentyfikować krytyczne zmienne i parametry, co jest wykorzystane do określenia cech systemu produkcyjnego (awarie, naprawy, przeglądy, ograniczona dostępność surowca, czas przetwarzania lub obróbki itp.), a takŝe do powiązania z czynnikami zewnętrznymi (zmienne koszty produkcji i surowców). Zmienne parametry muszą być określone funkcją członkowstwa, z uwzględnieniem moŝliwości wystąpienia nietypowych wartości. NaleŜy zidentyfikować mechanizm systemu kontroli i opisać go regułami lingwinistycznymi. Powinny one odzwierciedlać cechy systemu, które odpowiadają za jego elastyczność. Następnie system jest kontrolowany przez wcześniej zdefiniowane reguły.
Interfejs warunkowy dostarcza informacji o zmiennych parametrach procesu, które są opisane lingwistycznie. Te reguły są wykorzystane do oceny stanów systemu produkcyjnego i do sterowania procesami za pomocą logiki rozmytej. Rezultatem logiki rozmytej jest ustalenie sieci powiązań, zastąpienie uniwersum relacji poprzez odpowiednie sprzęŝenia. Interfejs warunku wysyła informacje do systemu sterowania, gdzie podjęte są działania, mające na celu uzyskanie optymalnych warunków produkcji. Te przetworzone informacje przekazywane są w formie decyzji wykonawczych do systemu (interfejs działania).