ARTYKU ORYGINALNY / ORIGINAL ARTICLE Zaanga owanie Autorów A Przygotowanie projektu badawczego B Zbieranie danych C Analiza statystyczna D Interpretacja danych E Przygotowanie manuskryptu F Opracowanie piœmiennictwa G Pozyskanie funduszy Author s Contribution A Study Design B Data Collection C Statistical Analysis D Data Interpretation E Manuscript Preparation F Literature Search G Funds Collection 138 Teresa Wiœniewska 1(A,B,C,D,E), Ireneusz M. Kowalski 2(A,C,D,E,F), Ma³gorzata Wiœniewska 1(E,F,G,D) 1 103 Wojskowy Szpital z Przychodni¹, Olsztyn 2 Wojewódzki Specjalistyczny Szpital dla Dzieci, Ameryka k/olsztyna Wp³yw autoterapii na efektywnoœæ leczenia zespo³ów bólowych krêgos³upa Influence of auto- therapy on efficiency of treatment of group pain backbone S³owa kluczowe: autoterapia, równowaga miêœniowa, zespó³ bólowy krêgos³upa Key words: auto-therapy, muscle balance, backbone pain syndrome STRESZCZENIE Wstêp. Autorzy opracowali program terapeutyczny dla zespo³ów bólowych krêgos³upa lêdÿwiowego poszerzony o program autoterapii- czyli zestaw æwiczeñ do codziennego samodzielnego wykonywania w domu. Autorzy wziêli pod uwagê fakt, i pewna grupa miêœni (miêœnie toniczne) ma tendencjê do pozostawania w przykurczu, co powoduje zaburzenie równowagi miêœniowej. Daje to w efekcie uczucie dyskomfortu, a trwaj¹cy d³u ej taki stan bywa przyczyn¹ zespo³ów bólowych krêgos³upa. Program opracowany dla pacjentów wynika³ z przeprowadzonego badania norm elastycznoœci miêœni, a jego zadaniem by³o przywrócenie zaburzonej równowagi miêœniowej. Uœwiadomienie pacjentowi jego roli i odpowiedzialnoœci za sukces terapeutyczny poprzez wdro enie autoterapii pozwala na przyspieszenie procesu zdrowienia. G³ównym celem autorów tego programu terapeutycznego by³o zmobilizowanie pacjentów do samodzielnej, systematycznej pracy nad sob¹ na co dzieñ. Pe³ne wyleczenie bowiem zespo³u bólowego krêgos³upa gwarantuje systematyczna dba³oœæ o zachowanie równowagi miêœniowej. Materia³ i metody. W programie uczestniczy³o 40 pacjentów w wieku od 28 do 56 lat. Wszyscy pacjenci charakteryzowali siê podobnymi dolegliwoœciami, wœród których dominowa³ ból ci¹g³y lub pojawiaj¹cy siê w pewnych sytuacjach. Pacjentów podzielono na dwie grupy badawcze. Grupa pierwsza usprawniana by³a wed³ug programu podstawowego pod kierunkiem terapeuty, zaœ grupa druga, oprócz programu podstawowego, realizowa³a program poszerzony o æwiczenia wykonywane samodzielnie w domu, czyli tak zwan¹ autoterapiê. Wyniki i Wnioski. Poszerzenie programu podstawowego o autoterapiê, czyli samodzieln¹ pracê nad sob¹ w warunkach domowych pozwala na przyspieszenie leczenia zespo³ów bólowych krêgos³upa. Ponadto utrzymywanie przez pacjenta równowagi miêœniowej zmniejsza ryzyko szybkiego nawrotu dolegliwoœci bólowych. Aktywny udzia³ oraz odpowiedzialnoœæ pacjenta za efektywnoœæ terapii wyzwala dodatkow¹ energiê, która wzmacnia pacjenta zarówno ze strony fizycznej, jak i psychicznej. SUMMARY Background. The authors worked out the therapeutic programme for the backbone pain syndromes of the lumbar spine, broadened by the programme of auto-therapy- that is the set of exercises designed for everyday, independent practice at the home. Authors took into consideration the fact that a certain group of muscles has the tendency of staying in the contracture which causes the disorder of muscular balance to happen. As a result it gives a feeling of discomfort and if such state tends to last longer can be cause pain of the backbone syndromes. The programme created for patients, was a result of the conducted research concerning norms of the elasticity of muscles, and its task was to restore the disturbed muscular balance. Making patients aware of their responsibility and taking part in that therapeutic success through the introduction of auto-therapy allows to accelerate the process of recovering. The main aim of the authors of this therapeutic programme was to stimulate the patients to the independent, systematic work to improve oneself everyday. The systematic care of the muscular balance guarantees full recovery of the backbone pain syndrome. Material and methods. In the programme participated 40 patients at the age from 28 to 56 years. All the patients were characterized by similar ailments, among which predominated the constant pain or appearing in certain situations. Patients were divided into two research groups. The first group was improved according to the basic programme under the therapist direction, meanwhile second group except for the basic programme mounted the programme extended by independent practices made at the home, that is so called auto-therapy. Results and Conclusions. The extension of the basic programme by auto-therapy, that is the independent self-work in home conditions allows the acceleration of the treatment of the backbone pain syndrome. Moreover maintaining patient's muscular balance reduces the risk of quick recurrences of pain ailments. (He is liberated active part and for the efficiency of the therapy patient responsibility the additional energy which strengthens the patient both from the physical side, how and psychical side). What strengthens the patient is the energy triggered by an active participation and the patient's responsibility for the effectiveness of the therapy. This energy ameliorates both patient's physical and psychical side. Liczba s³ów/word count: 1626 Tabele/Tables: 6 Ryciny/Figures: 0 Piœmiennictwo/References: 10 Adres do korespondencji / Address for correspondence Teresa Wiœniewska 10-709 Olsztyn, ul. S³oneczna 34 tel./fax: (0-89) 524-02-39, e-mail: megunia@wp.pl Fizjoterapia Polska MEDSPORTPRESS, 2006; 2(4); Vol. 6, 138-142 Otrzymano / Received 17.04.2005 r. Zaakceptowano / Accepted 27.08.2005 r.
WSTÊP Zespo³y bólowe krêgos³upa, bêd¹ce obecnie ju chorob¹ wspó³czesnej cywilizacji, dotycz¹ zarówno ludzi m³odych, w œrednim wieku, jak i starszych [1,2,3,4]. Pacjenci ci stanowi¹ przera aj¹c¹ liczbê osób korzystaj¹cych z terapii w gabinetach rehabilitacji. Poniewa negatywne skutki tej choroby dotycz¹ sfery fizycznej, psychicznej, ycia spo³ecznego i rodzinnego, sta³y siê one ogólnoœwiatowym problemem medycznym. Koszty jakie ponosi spo³eczeñstwo na leczenie tej choroby s¹ ogromne, gdy nawroty jej s¹ czêste, czas niezdolnoœci do pracy czasami bardzo d³ugi [2,5,6,7]. Czynniki, które powoduj¹ i pog³êbiaj¹ ten problem to: brak ruchu, nierównomiernie obci¹ ony uk³ad miêœniowy, nieprawid³owy sposób od ywiania, przewlek³y stres, gromadzenie w sobie z³ych emocji, negatywna stymulacja, brak dba³oœci o utrzymanie równowagi miêœniowej [2,3,4,8]. Gdyby œwiadomoœæ naszego spo³eczeñstwa w kwestii profilaktyki by³a na wy szym poziomie, problem zespo³ów bólowych krêgos³upa nie by³by tak powszechny [9,10]. Brak zrozumienia i dostrze enia tych procesów przez samego pacjenta powoduje, i nie podejmie on odpowiedzialnoœci za sukces terapeutyczny i pozostanie w postawie roszczeniowej [3]. Etap choroby, na którym problem dotyczy g³ównie miêœni i wiêzade³ jest w³aœciwym momentem do pracy dla pacjenta. Poprzez systematyczne dbanie o utrzymanie równowagi miêœniowej, mo e on utrzymaæ dobr¹ formê i byæ mo e nigdy nie do³¹czyæ do grona osób z zespo³em bólowym krêgos³upa. Celem pracy jest udowodnienie, i aktywna wspó³praca pacjenta realizowana poprzez autoterapiê pozwala na osi¹gniêcie efektywnych i trwa³ych wyników leczenia zespo³ów bólowych krêgos³upa. MATERIA I METODY Badaniem objêto 40 pacjentów w wieku od 28 do 56 lat, œrednio 41 lat. Wiêkszoœæ pacjentów (40%) stanowi³y kobiety. Tab. 1. Subiektywne odczucia pacjenta Tab. 1. Subjective patient's experiences Obserwowane przypadki dotyczy³y zespo³ów bólowych krêgos³upa bêd¹cych w stanie przewlek³ym. Jako kryterium do oceny wstêpnej i koñcowej stanu pacjenta przyjêto: 1. Objawy subiektywne, jakie sugerowali pacjenci (Tab. 1,4,5). 2. Obiektywna ocena stanu pacjenta na podstawie wykonanego badania norm elastycznoœci miêœni (Tab. 2,6). Pacjentów podzielono na dwie grupy, po 20 osób w ka - dej. Ka da z grup poddana by³a rehabilitacji wed³ug opracowanego schematu, przy czym program terapeutyczny grupy II poszerzono o autoterapiê czyli zestaw æwiczeñ do codziennego, systematycznego wykonywania w domu, 2 razy dziennie po pó³ godziny. Program autoterapii opracowano indywidualnie dla ka - dego pacjenta, na podstawie wyniku badania elastycznoœci jego miêœni. Najczêœciej wystêpuj¹ce odczucia subiektywne pacjentów w zespo³ach bólowych krêgos³upa przedstawiono w Tabeli. 1. W Tabeli. 2 przedstawiono miêœnie bêd¹ce najczêœciej w przykurczu. WYNIKI Celem porównania efektywnoœci terapii zarówno w I, jak i w II grupie badanych, przedstawiono czêstotliwoœæ i rodzaj zaburzeñ równowagi miêœniowej dla obu grup na zakoñczenie programu. W Tabeli 4. przedstawiono objawy subiektywne pacjentów grupy I po zakoñczeniu 3-tygodniowego programu rehabilitacji. Tabela 5. dotyczy grupy II poddanej autoterapii oraz przedstawia czêstotliwoœæ wystêpowania negatywnych odczuæ subiektywnych na zakoñczenie programu terapeutycznego. W Tabeli 6. przedstawiono efektywnoœæ przeprowadzonej terapii zarówno w grupie pierwszej, jak i w drugiej w przywracaniu równowagi miêœniowej. 139
Tab. 2. Badania norm elastycznoœci miêœni na pocz¹tku programu Tab. 2. Survey of the norm of the flexibility of the muscles on the beginning of the program Tab. 3. Æwiczenia dla poszczególnych miêœni pozostaj¹cych w przykurczu Tab. 3. Exercises for the individual spasm muscles 140
Tab. 4. Subiektywne odczucia pacjenta. Grupa I badanie II Tab. 4. Subjective patient's experiences. The 1st group of the 2nd survey Tab. 5. Subiektywne odczucia pacjenta grupy II badania II Tab. 5. Subjective patient's experiences. The 2nd group of the 2nd survey Tab. 6. Badania norm elastycznoœci na zakoñczenie programu Tab. 6. Survey of the norm of the flexibility of the muscles on the end of the program 141
PIŒMIENNICTWO 1. Dom a³ TN. Ból podstawowy objaw w medycynie. Warszawa: PZWL; 1996. 6-10. 2. S³obodzian J, Rakowski A. Terapia manualna w zespo³ach bólowych krêgos³upa lêdÿwiowo-krzy owego. Poznañ: CTM; 2001. 13-15. 3. Rakowska M. Autoterapia i profilaktyka dysfunkcji narz¹du ruchu. Poznañ: CAH; 2002. 3-4. 4. Kempf HD. Szko³a pleców. Program profilaktyki i rehabilitacji schorzeñ krêgos³upa. Warszawa: SIC; 2002. 10-13. 5. Bush H. Apprasial and coping processes among chronic low back pain patients. Scand J Sci 2005; 19 (4): 396-402. 6. Perreault K, Dionne CE. Patient physioterapist agreement in low back pain. J Pain 2005; 6 (12). 817-828. 7. Serif T, Ghinea G. Recording of time-varying back-pain data: a wireless solution Trans Inf Technol Biomed 2005; 9 (3). 447-458. 8. Chrobok J, Vrba J, Stetkarova J. Selection of surgical procedures for treatment of failed back surgery syndrome (fbss). Chir Narz Ruchu Ortop Pol 2005; 70 (2): 147-153. 9. Stodolny J. Choroba przeci¹ eniowa krêgos³upa. Kielce: ZL Natura; 2003. 7-20. 10. Marciniak W. Szulc A. Wiktora Degi Ortopedia i Rehabilitacja. Warszawa: PZWL; 2003. 302. 142 DYSKUSJA Autorzy opracowali dwa programy rehabilitacji ruchowej pacjentów z zespo³ami bólowymi krêgos³upa. Oba programu realizowane by³y przez okres 3 tygodni. Program drugi poszerzony by³ o autoterapiê, czyli zestaw æwiczeñ do samodzielnego wykonania przez pacjenta w domu, maj¹cych za zadanie przywrócenie równowagi miêœniowej. Uœwiadomienie pacjentowi równie jego odpowiedzialnoœci za powodzenie w terapii pozwala na przyspieszenie procesu jego zdrowienia, o czym wspominaj¹ inni autorzy [1,6,7]. O efektach terapeutycznych decyduje indywidualne podejœcie do ka dego pacjenta i wspólne d¹ enie zarówno terapeuty, jak i pacjenta do przywrócenia zaburzonej zwykle jego równowagi miêœniowej. Ma to równie du e znaczenie w walce z objawami, które zosta³y okreœlone jako subiektywne, co potwierdzaj¹ te inni autorzy [5,6]. Niektórzy autorzy twierdz¹, i powodzenie terapii w walce z zespo³em bólowym krêgos³upa zale y od warunków socjalnych, ekonomicznych, biologicznych, czy psychologicznych [7,8]. Spostrze enia naszego zespo³u sz³y równie w tym kierunku. Niemniej jednak uwa amy, i w³aœciwy kontakt terapeuty z pacjentem, który zaowocuje du ¹ aktywnoœci¹ w terapii samego pacjenta, stanowi najwa niejsze narzêdzie w walce z bólem krêgos³upa. WNIOSKI 1. Koñcowe efekty leczenia zespo³ów bólowych krêgos³upa zale ¹ w znacznym stopniu od œwiadomoœci i zaanga owania w proces leczenia samego pacjenta. 2. Gwarancj¹ skutecznego i trwa³ego leczenia zespo³ów bólowych krêgos³upa jest przywrócenie zaburzonej równowagi miêœniowej. 3. Tylko systematyczna, codzienna, samodzielna praca nad sob¹ w ramach autoterapii daje pacjentowi szansê normalnego funkcjonowania, bez czêstych nawrotów bólów krêgos³upa.