D.Wierzbicka, Wroclaw University of Economics Planowanie przychodów ze sprzedaży na przykładzie przedsiębiorstwa z branży m.in. handel hurtowy i komisowy, z wyłączeniem handlu pojazdami samochodowymi, motocyklami (PKD 51) JEL Classification: A10 Słowa kluczowe: prognoza przychodów ze sprzedaży, prognoza sprawozdań finansowych, planowanie finansowe Streszczenie: Poniższy raport przedstawia ocenę sytuacji finansowej przedsiębiorstwa, prognozowanie przyszłorocznej sprzedaży przedsiębiorstwa oraz prognostyczne sprawozdanie finansowe na kolejny rok. 1
Spis treści 1. Wstęp..... 3 2. Opis teoretyczny zastosowanej metody.3 3. Przykład zastosowania z wykorzystaniem danych rzeczywistych na przykładzie analizowanego przedsiębiorstwa...4 4. Podsumowanie... 7 5. Bibliografia....8 2
1. Wstęp Tematem niniejszego raportu jest zaproponowanie dla wybranego przedsiębiorstwa z branży 51.00 handel hurtowy i komisowy, z wyłączeniem handlu pojazdami samochodowymi, motocyklami; 51.10 sprzedaż hurtowa realizowana na zlecenie; 51.11 działalność agentów zajmujących się sprzedażą płodów rolnych, żywych zwierząt, surowców dla przemysłu włókienniczego i półproduktów, przyszłorocznej sprzedaży i przedstawienie jak największej liczby informacji uzasadniających ten wybór w syntetycznym skrócie. Na potrzeby mojej pracy wykorzystałam rzeczywiste dane pochodzące ze sprawozdań finansowych z bazy Monitor Polski B. Analizowane przedsiębiorstwo rozpoczęło działalność w 1947 roku i jest jednym z największych prowadzących działalność na rzecz firm zagranicznych, wspomagających kontakty importerów i eksporterów. Poniżej przedstawiono wykres obrazujący kształtowanie się wielkości sprzedaży badanego przedsiębiorstwa w latach 2009-2011. Dzięki tym danym możemy zauważyć tendencję mocnych wahań sezonowych. W roku 2010 dał się zauważyć spadek średnich wartości sprzedaży. W roku 2012 nastąpił gwałtowny wzrost wielkości sprzedaży 1. Wykres 1. Zmiana wartości sprzedaży w czasie Źródło: opracowanie na podstawie danych z RZiS za lata 2009-2011 2. Opis teoretyczny zastosowanej metody Prognoza sprzedaży opisuje przewidywany poziom sprzedaży na wybranych rynkach docelowych oraz w określonym przedziale czasowym. Opiera się ona na analizie trendów przychodów ze sprzedaży w poprzednich okresach działalności przedsiębiorstwa. Istnieje wiele metod prognozowania sprzedaży. Na potrzeby tego raportu została zastosowana metoda stałych wskaźników (metoda procentu od sprzedaży). Wybrana metoda jest jedną z częściej używanych metod w analizie i prognozowaniu wahań sezonowych. Można zaliczyć ją do metod analitycznych, ponieważ na podstawie prognozy przychodów ze sprzedaży dokonujemy oszacowania składników sprawozdania finansowego 2. Polega ona na założeniu, że większość elementów sprawozdania finansowego jest uzależniona od wielkości sprzedaży. Metodę tą można stosować w jednostkach gospodarczych, w których dużą rolę odgrywa wielkość sprzedaży. Jednakże stosując tą metodę prognozowania składników bilansu dokonuje się wielu założeń. Zakłada ona, że wskaźniki charakteryzujące przedsiębiorstwo (takie jak wskaźniki zadłużenia, wskaźniki płynności), będą w okresie na który jest sporządzana prognoza, na tym samym poziomie co w okresie poprzedzającym prognozę. Jest to skutek istnienia bezpośrednich powiązań przychodów ze sprzedaży z wieloma składnikami sprawozdań finansowych. 1 Krystyna Gwiazda, Wykorzystanie prognoz finansowych w planowaniu działalności przedsiębiorstwa; http://www.controlling.info.pl/artyk/pokaz_a_print.php3?nr=161 2 Krystyna Gwiazda; Wykorzystanie prognoz finansowych w planowaniu działalności przedsiębiorstwa; http://www.controlling.info.pl/artyk/pokaz_a_print.php3?nr=161 3
3. Przykład zastosowania z wykorzystaniem danych rzeczywistych na przykładzie analizowanego przedsiębiorstwa Poniżej zostały zaprezentowane dane z sprawozdań finansowych przedsiębiorstwa za rok 2011 uzyskane z Monitora Polskiego B. Analizowane przedsiębiorstwo w 2011r. wygenerowało zysk, który decyzją zarządu został przeznaczony na kapitał rezerwowy jak i w całości stał się zyskiem zatrzymanym. Niski poziom zysku w stosunku do generowanych przychodów wynika z inwestycji prowadzonych przez przedsiębiorstwo i konieczności spłacania zaciągniętych kredytów. Tabela nr 1. Wybrane dane ze sprawozdań finansowych opublikowanych w Monitorze Polskim B 2011 rok Przychody ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów 68 601 085,96 Zysk (strata) netto 1 383 071,17 Zysk zatrzymany 1 383 071,17 Aktywa 184 665 680,33 Kapitał (fundusz) własny 38 102 110,78 Kapitał obcy 146 583 569,55 Źródło: Opracowanie na podstawie danych z Monitor Polski B Posługując się powyższymi danymi można obliczyć wartości wskaźników przedsiębiorstwa w roku 2011 3 : WSKAŹNIK ROTACJI AKTYWÓW = PRZYCHODY ZE SPRZEDAŻY AKTYWA 0,371 WSKAŹNIK ZYSKU ZATRZYMANEGO ZYSK ZATRZYMANY ZYSK NETTO 1,00 MARŻA ZYSKU NETTO ZYSK NETTO PRZYCHODY ZE SPRZEDAŻY 0,020 WSKAŹNIK ZADŁUŻENIA KAPITAŁ OBCY KAPITAŁ WŁASNY 3,847 3 Pluta W., Michalski G., Krótkoterminowe zarządzanie kapitałem, Warszawa 2005, rozdział 8.2 4
Zakładając strategię, iż obliczone wskaźniki roku 2012 będą kształtować się na tym samym poziomie można obliczyć przyrost sprzedaży 4 : PRZYROST SPRZEDAŻY 0,036 0,964 = 3,77% Przyjmując, że omawiane przedsiębiorstwo będzie funkcjonować w 2012 roku w niezmienionych warunkach, a do sfinansowania przyrostu majątku wykorzysta zysk zatrzymany, wskaźnik zadłużenia, który utrzyma się na poziomie 3,847, wówczas sprzedaż wzrośnie o 3,77% i wyniesie 36 658 086,62 co wynika z obliczeń: 68 601 085,96 (1+3,77%) = 71 185 326,95 zł Kierując się nadal tymi założeniami zysk netto obliczony jako iloczyn wskaźnika zysku zatrzymania i przychodów wyniesie: 71 185 326,96 (1+3,77%) = 1 435 172,22 zł Pomimo, iż poziom wskaźnika marży jest dość niski (0,020) to przyrost sprzedaży kształtuje się na wyższym poziomie, który jest konsekwencją tego. Do wykorzystania kolejnych etapów metody pobrane zostały dane finansowe przedsiębiorstwa za rok 2011. Przedstawia się to następująco: Tabela nr 2. Przychody ze sprzedaży za lata 2009-2011 i ich procentowy wzrost/spadek Lata Przychody ze sprzedaży % wzrost/spadku przychodów ze sprzedaży 2009 36 880 385,98 2010 31 187 555,07-15% 2011 68 601 085,96 120% Źródło: opracowanie na podstawie danych przedsiębiorstwa pobranych z Monitora Polskiego B Analizowane przedsiębiorstwo w 2010 roku miało chwilowe wahania sprzedaży, w porównaniu z rokiem 2009 (przychody ze sprzedaży spadło o 15%). W roku 2011 sytuacja finansowa przedsiębiorstwa znacznie uległa zmianie. Na rynku zaistniał wzrost gospodarczy dzięki czemu spółka mogła wykorzystać sytuację i mocno zaangażować się w sprzedaży, ponosząc przy tym znaczne ryzyko. Zarząd spółki przyjął na kolejny rok (2012) wzrost przychodów ze sprzedaży na poziomie 7%. Tempo wzrostu sprzedaży 7% g Zakłada się, iż analizowane przedsiębiorstwo wygeneruje w roku 2012 wyższe przychody, a ich przyrost szacuje się na poziomie 7%. Koszty stałe oraz odsetki pozostaną na niezmienionym poziomie, natomiast koszty zmienne wzrosną proporcjonalnie do wielkości sprzedaży. Zgodnie z powyższym założeniem planowane przychody ze sprzedaży wyniosą: 68 601 085,96 (1+7%) = 73 403 161,98 4 Pluta W, Michalski G, Krótkoterminowe zarządzanie kapitałem, CH BECK, Warszawa 2005, s.143 5
wzrost o 7% Koszty zmienne wyniosą: 57 240 950,41 (1+7%) = 61 247 816,94 Tabela nr 3. Przepływy pieniężne na rok 2012 Przychody netto ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów Dane z RZiS na dzień 31.12.2011 r Prognoza na 2012 rok Wzrost przychodów ze sprzedaży w 2012 roku 68 601 085,96 zł 73 403 161,98 zł 7% Koszty zmienne 57 240 950,41 zł 61 247 816,94 zł Koszty stałe 8 083 568,39 zł 8 083 568,39 zł EBIT 3 276 567,16 zł 4 071 776,65 zł Odesteki 152 109,68 zł 152 109,68 zł EBIT 3 124 457,48 zł 3 919 666,97 zł Podatek dochodowy 593 646,92 zł 744 736,72 zł Wzrost zysku netto w 2012 roku Zysk netto 2 530 810,56 zł 3 174 930,24 zł 25% Źródło: Bilans i RZiS analizowanego przedsiębiorstwa z 2011 roku Przestawiona tabela przedstawia prognozowany zysk netto, który jednostka osiągnie dzięki wzrostowi sprzedaży. Przy prognozie założono, iż stawka podatku dochodowego wynosi 19%. Z analizy wynika iż przedsiębiorstwo wygeneruje w kolejnym roku zysk netto powiększony o kwotę 644 119,69 zł (3 174 930,24 zł 2 530 810,56 zł) w stosunku do roku poprzedniego. Planowanie wzrostu przychodów ze sprzedaży na kolejny rok ma swoje odzwierciedlenie także w bilansie na następny rok, w tym przypadku na rok 2012. Struktura kapitałów w analizowanym przedsiębiorstwie kształtuje się następująco: Tabela 4. Struktura kapitału 2011 kwota udział 2012 kwota Kapitał własny 38 102 110,78 21% 41 277 041,02 Kapitał obcy 146 583 569,55 79% 156 522 807,84 RAZEM 184 685 680,33 100% 197 799 848,86 Źródło: Bilans analizowanego przedsiębiorstwa pobrany ze sprawozdań finansowych opublikowanych w Monitorze Polskim B Analizowane przedsiębiorstwo charakteryzuje się dużym udziałem kapitału obcego 79%. Rzadko zdarza się, aby dana jednostka finansowała swoją działalność wyłącznie kapitałami własnymi. Na kapitał obcy w omawianym przedsiębiorstwie w dużej mierze składają się zobowiązania krótkoterminowe wobec pozostałych jednostek 5. Majątek przedsiębiorstwa na przyszły rok ulegnie zwiększeniu proporcjonalnie do założonego tempa wzrostu. Poniżej został przedstawiony prognozowany bilans na rok 2012, który może przedstawiać się następująco: 5 E.Nowak, Rachunkowość, kurs podstawowy, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2008 6
Tabela nr 5. Prognozowany bilans analizowanego przedsiębiorstwa AKTYWA 2011 rok Prognoza na 2012 rok PASYWA 2011 rok Prognoza na 2012 rok Aktywa trwałe 16 367 147,26 zł 17 512 847,57 zł Kapitał własny 38 102 110,78 zł 41 277 041,02 zł Aktywa obrotowe, w tym: 168 298 533,07 zł 180 044 597,44 zł Kapitał obcy, w tym: 146 583 569,55 zł 156 522 807,84 zł Zapasy 4 844 678,32 zł Rezerwy na 5 183 805,80 zł zobowiązania 698 238,00 zł 698 238,00 zł Należności 115 994 703,18 zł 124 114 332,40 zł Zobowiązania długoterminowe 3 896 213,11 zł 3 896 213,11 zł Środki pieniężne 46 961 538,11 zł 50 248 845,78 zł Zobowiązania krótkoterminowe RMK 497 613,46 zł 497 613,46 zł RMK Zapotrzebowanie na fundusze z zewnątrz 141 989 118,44 zł 151 928 356,73 zł - zł - zł - - 242 403,86 zł 184 665 680,33 zł 197 557 445,01 zł 184 685 680,33 zł 197 557 445,01 zł Źródło: opracowanie na podstawie danych z Monitora Polskiego B oraz prognozowanych założeń na 2012 rok W prognozie na 2012 rok analizowanego przedsiębiorstwa nastąpi zwiększenie majątku trwałego, aby jednostka mogła wygenerować dodatkowe przychody, zatem wartość aktywów trwałych wyniesie: 16 367 147,26 + (1+7%) = 17 512 847,57 zł. Na podstawie sprawozdań finansowych za rok 2010 i 2011 przyjmujemy, że wartość rozliczeń międzyokresowych nie ulegną zmianie, natomiast zapasy, należności oraz środki pieniężne zmienią się proporcjonalnie do wielkości sprzedaży. Patrząc na stronę pasywów to zobowiązania długoterminowe nie ulegną zmianie, z racji tego że są to zobowiązanie które staną się wymagalne do spłaty w 2013 roku. Zobowiązania krótkoterminowe są powiązane ze zmianą przychodów ze sprzedaży dlatego wzrosną. Podsumowując powyższe można stwierdzić, że spółka nie musi zgłaszać zapotrzebowania na środki pieniężne, gdyż posiada nadwyżkę środków pieniężnych. W przypadku gdyby pozycja Zapotrzebowanie na fundusze z zewnątrz była wielkością dodatnią, oznaczałoby to, że należy dokonać operacji, które spowodowałyby napływ środków pieniężnych do spółki. Kwotę 242 403,86 zł spółka przeznaczy na rozbudowę przedsiębiorstwa. 4. Podsumowanie W raporcie chciałam poruszyć zagadnienia związane z problematyką prognozowania w przedsiębiorstwie. Prognozowanie jako jeden ze środków wykorzystywanych w procesie palowania nabiera szczegółowego znaczenia w zarządzaniu przedsiębiorstwem. Przedsiębiorstwo jest organizmem podlegającym modyfikacjom w czasie, dlatego charakter i siła zależności między określającymi je zmiennymi mogą się zmieniać. Konstruowanie modelu prognostycznego w przedsiębiorstwie powinno się zatem traktować nie w kategoriach jednorazowej czynności, lecz jako proces podczas którego wraz z napływem nowych danych następuje ocena jego dalszej przydatności do prognozowania. Analizowane przedsiębiorstwo z branży transport lotniczy według prognozy będzie miało rosnące przychody ze sprzedaży na rok 2012. Prognoza została przeprowadzona na podstawie modelu procentu od sprzedaży. Przychody wzrosną z 68 601 085,96 zł do 73 403 161,98 zł czyli o 7%. W przyszłości prawdopodobne jest, że przedsiębiorstwo będzie przynosiło zyski ze swojej działalności, które pokryją straty z lat ubiegłych oraz wpłyną na wzrost wartości analizowanej jednostki. Trudno jest jednak oszacować wiarygodnie wyniki, nie znając planów i celi jakie sobie obrali założyciele spólki. 7
BIBLIOGRAFIA 1. Michalski G., Finansowe strategie przedsiębiorstwa: podstawy teorii i przykłady, Wyższa Szkoła Zarządzania i Administracji, 2004, 2. Michalski G., Ocena finansowa kontrahenta na podstawie sprawozdań finansowych ODDK, Gdańsk 2008, 3. Michalski G., Płynność finansowa w małych i średnich przedsiębiorstwach, PWN, Warszawa 2013, 4. Michalski G., Strategie finansowe przedsiębiorstw, ODDK, Gdańsk 2009, 5. Michalski Grzegorz (2007), Portfolio Management Approach in Trade Credit Decision Making, Romanian Journal of Economic Forecasting, Vol. 3, pp. 42-53, 2007. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1081269 6. Michalski Grzegorz (2008), Operational risk in current assets investment decisions: Portfolio management approach in accounts receivable, Agricultural Economics Zemedelska Ekonomika, 54, 1, 12 19 7. Michalski Grzegorz (2008), Corporate inventory management with value maximization in view, Agricultural Economics- Zemedelska Ekonomika, 54, 5, 187-192. 8. Michalski Grzegorz (2009), Inventory management optimization as part of operational risk management, Economic Computation and Economic Cybernetics Studies and Research, 43, 4, 213-222. 9. Michalski Grzegorz (2011), Financial Analysis in the Enterprise: A Value-Based Liquidity Frame-work. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1839367, 177-262. 10. Michalski Grzegorz (2007), Portfolio management approach in trade credit decision making, Romanian Journal of Economic Forecasting, 8, 3, 42-53. 11. Michalski Grzegorz (2008), Value-based inventory management, Romanian Journal of Economic Forecasting, 9, 1, 82-90. 12. Michalski Grzegorz (2012), Financial liquidity management in relation to risk sensitivity: Polish enterprises case, Quantitative Methods in Economics, Vydavatelstvo EKONOM, Bratislava, 141-160. 13. Michalski Grzegorz (2008), Decreasing operating risk in accounts receivable mangement: influence of the factoring on the Enterprise value, [in] Culik, M., Managing and Modelling of Financial Risk, 130-137. 14. Michalski Grzegorz (2010), Planning optimal from the Enterprise value creation perspective. Levels of operating cash investment, Romanian Journal of Economic Forecasting, vol: 13 iss: 1 pp.198-214. 15. Polak Petr, Robertson, D. C. and Lind, M. (2011), The New Role of the Corporate Treasurer: Emerging Trends in Response to the Financial Crisis (December 12, 2011). International Research Journal of Finance and Economics, No. 78, Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1971158 16. Soltes Vincent (2012), Paradigms of Changes in the 21th Century - Quest for Configurations in Mosaic, Ekonomicky Casopis, v.60 is.4 pp. 428-429. 17. Soltes Vincent (2011), The Application of the Long and Short Combo Option Strategies in the Building of Structured Products, 10th International Conference of Liberec Economic Forum, Liberec. 18. Zmeskal Zdenek, Dluhosova Dana (2009), Company Financial Performance Prediction on Economic Value Added Measure by Simulation Methodology, 27th International Conference on Mathematical Methods in Economics, Mathematical Methods in Economics, 352-358. 19. Polak Petr, Sirpal R., Hamdan M. (2012), Post-Crisis Emerging Role of the Treasurer, European Journal of Scientific Research, 86, 3, 319-339 20. Kresta A.; Tichy Tomas (2012), International Equity Portfolio Risk Modeling: The Case of the NIG Model and Ordinary Copula Functions, FINANCE A UVER-CZECH JOURNAL OF ECONOMICS AND FINANCE 62, 2, 141-161. 21. Kopa Milos, D'Ecclesia RL, Tichy Tomas (2012), Financial Modeling, FINANCE A UVER-CZECH JOURNAL OF ECONOMICS AND FINANCE, 62, 2, 104-105. 22. Michalski, Grzegorz Marek, Value-Based Inventory Management, Value-Based Inventory Management, Journal of Economic Forecasting, 9/1, 82-90, 2008. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1081276 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.1081276 8
23. Dluhosova Dana, et. al., 2006, Finanční řízení a rozhodování podniku: analýza, investování, oceňování, riziko, flexibilita, Ekopress, Prague. 24. Soltes Vincent, 2004, Duration of coupon bonds as a criterion of the price sensibility of bonds with regards to the change of interest rates (Durácia kupónovej obligácie ako kritérium cenovej citlivosti obligácie vzhľadom na zmenu úrokových sadzieb in Slovak), EKONOMICKY CASOPIS, 52/2004(1), pp. 108-114. 25. Michalski, Grzegorz Marek, Factoring and the Firm Value (May 17, 2008). FACTA UNIVERSITATIS Series: Economics and Organization, Vol. 5, No. 1, pp. 31-38, 2008. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1844306 26. Michalski, Grzegorz Marek, Crisis Caused Changes in Intrinsic Liquidity Value in Non-Profit Institutions (December 14, 2012). Equilibrium. Quarterly Journal of Economics and Economic Policy, 2012, Volume 7, Issue 2. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=2189488 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.2189488 27. Michalski, Grzegorz Marek, Płynność finansowa w małych i średnich przedsiębiorstwach (Financial Liquidity Management in Small and Medium Enterprises) (2013). Plynnosc Finansowa w Malych i Srednich Przedsiebiorstwach, PWN, 2013. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=2214715 28. Michalski, Grzegorz Marek, Accounts Receivable Management in Nonprofit Organizations (Zarządzanie należnościami w organizacjach nonprofit), 2012, Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości 2012(68(124)):83-96. ICID: 1031935, Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=2193352 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.2193352 29. Pluta W., Planowanie finansowe w przedsiębiorstwie, PWE, Warszawa 1999, 30. Pluta W., Michalski G., Krótkoterminowe zarządzanie płynnością, C.H. Beck, Warszawa 2005, 31. Pluta W., Definicja i znaczenie krótkoterminowej płynności finansowej, Zarządzanie finansami firm Teoria i praktyka, AE, Wrocław 2004, 32. Pluta W., Zarządzanie wartością w małych i średnich przedsiębiorstwach, Wydawnictwo PWE, Warszawa 2009, 33. Bera A., red. nauk. Bielawska A, Nowoczesne zarządzanie finansami przedsiębiorstwa, Wydawnictwo C. H. Beck, Warszawa 2009, 34. Dittmann P., E.Szabela-Pasierbińska, I.Dittmann, A.Szpulak, Prognozowanie w zarządzaniu sprzedażą i finansami przedsiębiorstwa, Warszawa 2011 35. Dresler Z., Czekaj J., Zarządzanie finansami przedsiębiorstw, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2012, 36. Dudycz T., Analiza finansowa jako narzędzie zarządzania finansami przedsiębiorstwa, Wydawnictwo Indygo zahir media, Wrocław 2011, 37. Gołębiowski G., Tłaczała A., Analiza finansowa w teorii i w praktyce, Wydawnictwo Difin, Warszawa 2009, 38. Gryko J.M., Planowanie finansowe w przedsiębiorstwie, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej, Poznań 2008, 39. Jog V., Suszyński C., Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa, Wydawnictwo CIM, 2001, 40. Juja T., Analiza finansowa i opodatkowanie przedsiębiorstw : studium przypadków, Wydawnictwo Forum Naukowe Passat - Paweł Pietrzyk, Poznań 2007, 41. Kaczmarek T., Zarządzanie płynnością finansów małych i średnich przedsiębiorstw - ujęcie praktyczne, Wydawnictwo Difin, Warszawa 2007, 42. Kopiński A., Finanse przedsiębiorstw, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego, 2010, 43. Komorowski J., Planowanie finansowe w przedsiębiorstwie, ODDK, 2001, 44. Kowalczyk J., Kusak A., Decyzje finansowe firmy : metody analizy, C.H.Beck, 2006, Krzemińska D., Finanse małych i średnich przedsiębiorstw, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bankowej, 2007, 45. Kusak A., Płynność finansowa : analiza i sterowanie, Wydawnictwo Naukowe Wydziału Zarządzania UW, Warszawa 2006, 46. Panfil M., Zarządzanie należnościami w małym i średnim przedsiębiorstwie, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, 2004, 9
47. Pomykalska B., Pomykalski P., Analiza finansowa przedsiębiorstwa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007 48. Siudak M., Zarządzanie kapitałem przedsiębiorstwa, Politechnika Warszawska, Warszawa 2001, 49. Śpiewak T., Zarządzanie środkami pieniężnymi w przedsiębiorstwie : teoria i praktyka, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2008, 50. Sprawozdanie finansowe przedsiębiorstwa z branży 51 za rok 2010 i 2011 z Monitor Polski B, 51. www.planowanie-finansowe.pl 52. www.krs-online.com.pl 53. www.msp.money.pl 54. www.stat.gov.pl 55. www.controlling.info.pl 10