Styl przywództwa i związane z nim sposoby oddziaływania na motywację pracowników Stosowana psychologia motywacji 2012/2013 dr Diana Malinowska dr hab. Aleksandra Tokarz, prof. UJ
O przywództwie podwładni i lider
Kluczowe zagadnienia Podejścia i koncepcje przywództwa Związek rodzajów przywództwa z motywacją i wskaźnikami efektywności Dylemat: cechy czy zachowania? Taktyki wpływu jako behawioralne przejawy oddziaływania na pracowników
Koncepcje przywództwa Podejście cechowe (1930) Podejście behawioralne (1940, 1950) Podejście sytuacyjne / warunkowe (1960, 1970) Współczesne teorie transakcyjne i transformacyjne (1980)
Podejście cech założenia Przywódca jako niezwykła jednostka (great person approach) Najważniejsze pytania: Czy można zidentyfikować cechy wielkich przywódców? Czy można na podstawie tych cech wybierać osoby na stanowiska przywódcze? Czy można wyuczyć się cech, które charakteryzują skutecznego przywódcę?
Cechy przywódcy
Cechy przywódcy - walidacja Metaanaliza: 222 korelacje z 73 próbek badawczych (Judge, Bono,Ilies, Gerhardt, 2002) Cechy osobowości (Wielka Piątka) a przywództwo: Ekstrawersja.31 Sumienność.28 Otwartość.24 Neurotyzm -.24 Ugodowość.08
Podejście behawioralne postulaty i założenia Koncentracja na obserwowalnych zachowaniach, a nie cechach 3 etapy istotne w wykorzystaniu zachowań do opisu przywództwa: Obserwacja zachowania lidera Kategoryzacja zachowań Określenie, które zachowania są najbardziej skuteczne Możliwość rozwoju i doskonalenia zachowań w przeciwieństwie do względnie stabilnych cech
Styl przywództwa / kierowania Sposób postępowania przełożonego w stosunku do podwładnych Sposób oddziaływania na podwładnych prowadzący ich do osiągnięcia założonych celów Odzwierciedla najczęściej jego cechy osobowościowe lub przekonania o skutecznym zarządzaniu ludźmi Często jest wypadkową cech osobowościowych przełożonego oraz cech osobowościowych podwładnych oraz struktury zespołu
3 style przywództwa / kierowania
Skuteczne zachowania przywódcy Spójność i uczciwość Eksperctwo techniczne i zawodowe Rozwiązywanie problemów i zdolności analityczne Innowacyjność Samorozwój Koncentracja na rezultatach Wyznaczenie celów Osobista odpowiedzialność za rezultaty Skuteczne komunikowanie się Inspirowanie i motywowanie innych Zaufanie i skuteczność w kontaktach międzyludzkich Troska o rozwój innych Umiejętność współpracy Zarządzanie zmianą Utrzymywanie dobrych relacji z interesariuszami Silniejszym predyktorem kombinacje zachowań (udzielanie informacji zwrotnej i budowanie zaufania), a pojedyncze zachowania często nie są istotne (np. informacja zwrotna) (Zenger & Folkman, 2002)
Ćwiczenie Wymień zachowania lidera, które pojawiły się w scence Które z nich dotyczyły ukierunkowania na zadanie / relacje / zmianę?
3 kategorie zachowań przywódcy (Yukl, 2006) Ukierunkowane na zadania Organizacja działań usprawniających wydajność pracy Planowanie krótkoterminowych działań Wyznaczanie specyficznych celów i standardów wykonywania zadań Rozwiązywanie problemów pojawiających się w pracy Ukierunkowane na relacje Udzielanie wsparcia i zachęcanie podwładnych do wykonywania trudnych zadań Wyrażanie pewności, że osoba lub grupa wykona trudne zadanie Docenianie wkładu osób Konsultowanie decyzji mających wpływ na ludzi Ukierunkowane na zmianę Monitoring otoczenia w celu odkrycia szans i zagrożeń Analiza zachowań konkurencji Zachęcanie ludzi do widzenia problemów lub możliwości w inny sposób Eksperymentowanie z nowymi podejściami, aby osiągnąć cele
Podejście sytuacyjne postulaty i założenia Nie ma jednego najlepszego sposobu przewodzenia Skuteczność przywódcy jest związana ze strukturą sytuacji Różne zachowania są potrzebne w różnych sytuacjach Cechy przywódcy odzwierciedlają mechanizm wyboru przywódców, ale to sytuacja, w której działają wpływa na ich zachowania Przywództwo powinno być mierzone jako zmienna zależna a niezależna
Model przywództwa sytuacyjnego (Hersey, Blanchard, & Johnson, 2001) Uwzględnienie: stopnia dojrzałości pracowników i gotowości do podejmowania zadań S 1 S 2 S 3 S 4 nie chce i nie potrafi realizować zadań chce, lecz nie potrafi realizować zadań potrafi, lecz nie chce realizować zadań potrafi i chce realizować zadania
. Model przywództwa sytuacyjnego (Hersey, Blanchard, & Johnson, 2001)
Przywództwo transformacyjne Bass (1985), Conger (1989), Titchy i Devana (1986) Przywództwo transformacyjne vs transakcyjne Wykorzystywanie charyzmy, w celu zmotywowania podwładnych do osiągania wyników przewyższających stawiane im oczekiwania vs Stosowanie zasady wymiany, wynagradzania za osiągnięte rezultaty i realizację celów, włączanie się w prace zespołu w wyjątkowych sytuacjach
Przywództwo transformacyjne Multidimensional Leadership Questionnaire
Przywództwo transformacyjne Wyidealizowany wpływ (idealized influence) Charyzmatyczny sposób zachowywania się, który powoduje, że podwładni identyfikują się z liderem Mówię o najważniejszych dla mnie wartościach i przekonaniach. Biorę pod uwagę moralne i etyczne konsekwencje swoich decyzji. Inspirująca motywacja (inspirational motivation) Komunikowanie wizji, które są atrakcyjne dla podwładnych Optymistycznie mówię o przyszłości. Przedstawiam jasno atrakcyjną wizję przyszłości.
Przywództwo transformacyjne Intelektualna stymulacja (intellectual stimulation) Kwestionowanie założeń, podejmowanie ryzyka, zachęcanie podwładnych do wyrażania pomysłów Poszukuję różnych możliwości w rozwiązywaniu problemów. Weryfikuję słuszność kluczowych założeń. Indywidualny szacunek (individualized consideration) zaspokajanie potrzeb podwładnych, działanie jako mentor lub coach, słuchanie trosk podwładnych Poświęcam czas na nauczanie i coaching. Traktuję innych jako jednostki, a nie tylko jako członków grupy.
Rodzaje przywództwa a efektywność Judge & Piccolo (2004)
Rodzaje przywództwa a efektywność Judge & Piccolo (2004)
Dylemat: cechy czy zachowania? (Derue et al., 2001) Cechy Efektywność lidera Rezultaty zespołu Satysfakcja z pracy Satysfakcja z lidera Płeć Inteligencja Cechy osobowości.22.14.02.06 Zachowania Inicjowanie zadań Szacunek Transformacyjne MBE-aktywne MBE-pasywne Nagradzanie za rezultaty Laissez-faire.47.20.51.70 Cechy i zachowania.58.31.56.92
Cechy i zachowania łącznie Zachowania przywódcy (w tym w szczególności przywództwo transformacyjne) w porównaniu do cech wywierają większy wpływ na skuteczność przywódcy, niemniej cechy i zachowania łącznie wyjaśniają większy % wariancji w różnych kryteriach efektywności niż każde z osobna
Cechy i zachowania Zachowania mediatorem relacji między cechami a efektywnością Cechy związane ze sprawnością zadaniową relacyjną Zachowania ukierunkowane na zadanie relacje zmianę Kryteria efektywności zadaniowe afektywne
Taktyki wpływu Skuteczność oddziaływania zależy od wykorzystywanych taktyk wpływu (Yukl & Tracey, 1992) Proaktywne vs reaktywne taktyki: wpływanie na kogoś, aby zrealizował prośbę vs stawianie oporu przed niechcianym wpływem innych osób lub wpływanie na kogoś, aby zmienił prośbę Które taktyki najbardziej skutecznie wpływają na zaangażowanie w realizację zadania? 4 kluczowe taktyki proaktywne (badania eksperymentalne, incydenty krytyczne, badania scenariuszowe, Yukl & Tracy, 1992; Yukl, Kim, & Falbe 1996; Yukl, Kim, & Chavez, 1999; Fu & Yukl, 2000; Yukl, 2002)
. Taktyki wpływu
Przywództwo a stosowane taktyki wpływu Wymiana przełożony - podwładny Lider Member Exchange (LMX, Graen & Uhl-Bien, 1995) Low vs high: poziom kompatybilności relacji pomiędzy przełożonym a podwładnym (zaufanie, wsparcie, interakcje, formalne i nieformalne nagrody)