METODYKA ZARZ DZANIA PROJEKTAMI E-LEARNINGOWYMI PIOTR GŁOWICKI GABRIEL ŁASI SKI Akademia Wychowania Fizycznego we Wrocławiu Streszczenie Artykuł zawiera definicj oraz interpretacj poj cia nauczania elektronicznego; e-learnigu oraz wskazuje na ró nice pomi dzy nauczaniem tradycyjnym i elektronicznym. Zamieszczono w nim równie wskazania dotycz ce procesu wdra ania rozwi za e-learningowych. Wskazano równie na tendencje w zakresie dynamicznego konstruowania narz dzi nauczania elektronicznego, czego przykładem s projekty typy Rapid e-learning. Cz ci zasadnicz artykułu s interpretacje dotycz ce systemów zarz dzania nauczaniem w e-learningu (moduły LMS, LCMS, VCS), wraz z przykładami platform i teoretycznymi podstawami dotycz cymi integracji systemów zarz dzania nauczaniem elektronicznym. Słowa kluczowe: nauczanie elektroniczne, e-learning, zarz dzanie projektami e-learningowymi, systemy zarz dzania w e-learningu, Rapid e-learning, LMS, LCMS, VCS 1. Wprowadzenie e-learning, czyli Technology-Based Learning E-lerning jest form nauczania ukierunkowan na osob ucz c si. Dostarcza on rodków pozwalaj cych na zaspakajanie indywidualnych potrzeb zwi zanych z nauk. Proces ten mo e by realizowany poprzez uczestnictwo w grupach ucz cych si lub w grupach zainteresowa, których członkowie zdobywaj i wymieniaj wiadomo ci. E-learning umo liwia samodzielne uczenie si, a nawet do niego zach ca, jednak skuteczno nauki w tym systemie w du ym stopniu zale y od wsparcia zapewnianego ucz cym si. To efektywno tego wsparcia, a nie stosowanie wymy lnej technologii, tworzy prawdziw warto dodan [1]. Schramm [2] wymienia trzy zastosowania e-learningu: 1. Kształcenie przy wykorzystaniu technologii multimedialnych ucz cy zapoznaje si z materiałami szkoleniowymi wła ciwie bez kontaktu z innymi ucz cymi si czy te z trenerem prowadz cym. 2. Kształcenie w czasie rzeczywistym zogniskowane jest wokół ucz cego si i ukierunkowane na działanie; w znacznej mierze opiera si na kontaktach z innymi ucz cymi si i z trenerem prowadz cym. 3. Nieformalne kształcenie w systemie e-learningu dotyczy kształcenia w ramach organizacji; jest ukierunkowane na praktyk i opiera si na wielokierunkowych interakcjach mi dzy ucz cym si, opiekunami nadzoruj cymi i ekspertami w normalnym trybie pracy. Wszystkie z wymienionych powy ej zastosowa współcze nie ewoluuj i nabieraj wi kszego znaczenia. Warto wskaza na interpretacj przedrostka e w poj ciu e-learning. W potocznym znaczeniu przedrostek e pochodzi od angielskiego electronic (czyli: elektroniczne, cyfrowe). Mo na ogólnie przyj, e e-learning to forma przekazywania wiedzy, opisana nast puj cymi cechami:
84 Piotr Głowicki, Gabriel Łasi ski Metodyka zarz dzania projektami e-learningowymi nauczyciel i uczniowie s od siebie odseparowani, stosowane s media CYFROWE (w ramach interakcji oraz na potrzeby budowania obiektów wiedzy i przekazywania tre ci), zapewniona jest dwustronna CYFROWA komunikacja, nad cało ci czuwa edukacyjny system zarz dzania (LMS, LCMS), cz zada edukacyjnych jest realizowana synchronicznie (w czasie rzeczywistym), zapewnione jest odpowiednie zaplecze technologiczne i zespoły ludzkie, proces przebiega według okre lonych standardów w trybie synchronicznym, spełnione s okre lone standardy SCORM, AICC (i/ lub inne) Mo na zdefiniowa elearning równie jako satysfakcjonowanie wiedz poprzez cyfrowe media takie jak Internet, Intranet, Extranet, przekaz satelitarny, systemy audio i wideo, interaktywn telewizj oraz systemy no ników (CD-ROM, FDD, HD, DVD, Blu-Ray, ta my magnetyczne, płyty optyczne itd.). Podstawowe elementy systemu e-learningowego: interaktywne moduły lekcyjne, poczta elektroniczna, news groups, grupy dyskusyjne, forum dyskusyjne, narz dzia synchroniczne w Internecie: o chat, o audio- i wideokonferencje, o white board (forma pracy grupowej w czasie rzeczywistym) [3]. Aby zobrazowa nieco szerzej poj cie nauczania elektronicznego, na rysunku 1 przedstawione zostały mo liwe obszary zastosowania rozwi za e-learningowych [4]. e-learning Sektor publiczny Administracja rz dowa samorz dowa Organizacje i przedsi biorstwa szkolenia wewn trzne, szkolenia zewn trzne Sektor publiczny szkoły podstawowe, gimnazja, licea, uczelnie wy sze Szkoły indywidualne (prywatne) ródło: Machol A., 2003. Rysunek 1. Obszar zastosowa rozwi za e-learningowych Ze wskaza firm zajmuj cych si przetwarzaniem informacji (IDC) wynika, e około 60% rynku e-learningowego koncentruje si w sektorze przedsi biorstw. Jak wida, obszar zastosowania jest niezwykle szeroki. Obejmuje praktycznie cał przestrze rynkow. Przy definiowaniu poj cia e-learningu warto wspomnie o wyst puj cym w tym terminie przedrostku e. W kolejnym podrozdziale dokonana zostanie interpretacja tego przedrostka.
POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZ DZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr 28, 2010 85 2. Znaczenie przedrostka e w e-learningu Poni ej przedstawione zostały propozycje interpretacji przedrostka e w terminie: e-learning [5]: Exploration e ucze u ywa sieci i narz dzi eksploracyjnych w celu zdobycia informacji i penetracji dost pnych zbiorów; Experience system e-learningowy oferuje e uczniowi kompletny zasób do wiadcze od synchronicznego nauczania, przez wymian informacji i dyskusj, do samodzielnej nauki; Engagement system e-learningowy inspiruje e ucznia przez mo liwo kreatywnego doj cia do dojrzałego uczenia si współpracy; Eease of use nie tylko system jest łatwy w obsłudze dla uczniów, którzy posiadaj do- wiadczenia zwi zane z obsług mediów, ale nauczanie w tym systemie sprawia, e e ucze w łatwy sposób staje si dost pny dla nauczycieli korzystaj cych z ró nych technicznych systemów (platform) (Windows, N4AC, Unix, etc.); Empowerment system daje uczniowi do r ki ster własnej drogi edukacyjnej. Jak mo na zauwa y, interpretacja przedrostka e w poj ciu e-learning nie ogranicza si wył cznie do kontekstu nauczania elektronicznego. Przesłanki te poszerzaj samo poj cie i wskazuj na kolejne obszary dotycz ce tego poj cia. Aby wyra nie zaznaczy odmienno tradycyjnej edukacji od edukacji e-learningowej, mo na wskaza na ró nice zaproponowane przez Runiewicz- Wardyn [6] przedstawione w tabeli 1. Tabela 1. Ró nice pomi dzy tradycyjnym a elektronicznym nauczaniem Nauczanie tradycyjne Nauczyciel w centrum procesu Jeden standard dla wszystkich Klasy i budynki szkolne jako podstawowa infrastruktura Uczenie si w czasie trwania godzin lekcyjnych Fakty i powtarzanie Indywidualne zmierzanie si z wyzwaniami Korzystanie z tekstu Semestralne rozmowy indywidualne ródło: Runiewicz-Wardyn M., 2008. elearning Ucze w centrum procesu Koncentracja na zaspokojeniu indywidualnych potrzeb Dystrybuowanie nauczania z wielu miejsc Uczenie si w dowolnym czasie My lenie krytyczne, szeroko kontekstowe Współpraca i dialog pomi dzy studentami i nauczycielem Wykorzystanie ródeł Komunikacja codzienna Przedstawione ró nice wskazuj na dodatkowy kontekst dotycz cy nauczania tradycyjnego oraz e-learningu. Warto zwróci szczególnie uwag na fakt zmiany orientacji i postawienia w punkcie centralnym procesu indywidualnych potrzeb ucznia, osoby ucz cej si. Korzy ci wynikaj ce ze zmiany orientacji w procesie nauczania s wykorzystywane zarówno w edukacji akademickiej, jak i w sferze biznesowej. Ellis [7] wskazuje na nast puj ce obszary zastosowa e-learningu w biznesie (rys. 2).
86 Piotr Głowicki, Gabriel Łasi ski Metodyka zarz dzania projektami e-learningowymi Szkolenie partnerów biznesowych 7,1% IT - programowanie IT - infrastruktura sieciowa 11,2% 14,3% Szkolenie pracowników działu sprzeda y Faza pocz tkowa implementacji Reorganizacje firmy 19,4% 19,4% 19,4% Kwestie regulacyjne Aktualizacje informacji o produktach Szkolenie pracowników obsługi klienta Szkolenia zawodowe 36,7% 37,8% 40,8% 40,8% IT - aplikacje desktopowe 46,9% Podstawowe umiej tno ci biznesowe 51,0% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% ródło: Ellis R., 2008. Rysunek 2. Zastosowanie e-learningu w biznesie Jak widzimy na przedstawionym powy ej zestawieniu, współcze nie rozwi zania e-learningowe maj zastosowanie w wielu sytuacjach. Analizuj c te wskazania, mo na zaobserwowa, e e-learning jest wykorzystywany zarówno procesowo (w oparciu o realizowan strategi biznesow ), jak i sytuacyjnie (w odpowiedzi na potrzeby wynikaj ce z wprowadzanych zmian). Najwi ksze zastosowanie (cho nieznacznie) e-learning wykazuje w przypadku kształcenia podstawowych umiej tno ci biznesowych. Równie popularne jest wykorzystywanie tego narz dzia w sferze kształcenia specjalistycznego desktopowego. Przez kształcenie desktopowe nale y rozumie kursy elektroniczne, kształc ce u ytkowników aplikacji bezpo rednio w trakcie wykonywanej pracy. S to cz sto tzw. zrzuty ekranów, krótkie filmy, sekwencje przykładowych działa i operacji w ramach konkretnych narz dzi informatycznych. Do popularny jest równie e-learning w kształceniu w obszarze szkole zawodowych. Ciekawa jest równie analiza dotycz ca instrumentarium stosowanego w ramach rozwi za e-learningowych. Rysunek 3 przedstawia narz dzia stosowane w ramach e-learningu [7]. Jak mo na zaobserwowa na poni szym rysunku, w ramach infrastruktury nauczania elektronicznego zdecydowanie dominuj autorskie narz dzia i rozwi zania. Z jednej strony jest to pozytywne zjawisko, poniewa wskazuje ono na realizacj indywidualnych potrzeb w ramach organizacji, z drugiej jednak strony mo e by przyczyn trudno ci w zakresie standaryzacji i unifikacji w obszarze rozwi za e-learningowych. Elektroniczne laboratoria Narz dzia tworzenia sieci społecznych Narz dzia integracji materiału Gry Narz dzia produkcji wideo Wideo-konferencje Symulacje Wirtualne klasy 5,2% 7,2% 8,2% 10,3% 11,3% 12,4% 14,4% 18,6% 20,6% 21,6% 24,7% 27,8% 28,9% 46,4% 47,4% 50,4% Narz dzia oceniane i testowane Narz dzia autorskie 53,6% 55,7% 61,9% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% ródło: Ellis R., 2008. Rysunek 3. Infrastruktura e-learningowa w rozwi zaniach biznesowych
POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZ DZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr 28, 2010 87 Na uwag zasługuje fakt powszechnego stosowania narz dzi oceny i narz dzi testowych. Rozwi zania elektroniczne równie mog spełnia takie funkcje, ułatwiaj c i przy odpowiednich warunkach sprzyjaj c obiektywizacji ocen i wyników testów wiedzy czy te testów innego typu. 3. Rapid e-learning Poj cie e-learningu ma ju ponad 10 lat. Ewoluuj narz dzia, metody i zakres zastosowa tego narz dzia. Dostrzegane s korzy ci jak i ograniczenia rozwi za zdalnego, elektronicznego nauczania. W 2004 roku pojawił si termin rapid e-learning. Po raz pierwszy zastosował go Elliott Masie w trakcie swojego seminarium prowadzonego w Las Vegas. Nast pnie Josh Bersin opublikował studium na temat rapid e-learningu. Bersin [8] definiuje rapid e-learning za pomoc nast puj cych kategorii: Rapid e-learning to szkolenie, które mo e zosta przygotowane w mniej ni trzy tygodnie; Eksperci przedmiotu (SMEs) s najwa niejszym zasobem przy tworzeniu szkolenia; Dobrze znany program narz dziowy (np. PowerPoint) lub przyjazne dla u ytkownika szablony s punktem startu w tworzeniu kursu; Wa na jest prosta ocena, informacja zwrotna i ledzenie post pów; Mog by zawarte elementy medialne, które wzbogacaj nauk, ale nie tworz barier technologicznych (np. głos), y ucz ce mog zosta przerobione w godzin lub w czasie krótszym, najcz ciej w 30 minut, Mo e zosta wykorzystany synchroniczny (live) lub asynchroniczny model e-learningu. Pojawienie si tego typu wariantu nauczania elektronicznego wynika z potrzeb szybkiego kształcenia i przyswajania wiedzy we współczesnym wiecie. Dynamika wyst powania zmian skłoniła autorów elektronicznego nauczania do tworzenia dynamicznych kursów, mo liwych do przygotowania i wdro enia w jak najkrótszym czasie. Poni ej przestawiono w obrazowy sposób miejsce rapid e-learningu w wymiarze czasowym i wymiarze kompetencyjnym [9]. Certyfikowane umiej tno ci Nowe umiej to ci i kompetencje Wiedza Transfer Wiki Rapid e-learning Wirtualne klasy E-learning tradycyjny Symulacje Informacje Podcasty Blogi Webinars Czas Dni Tygodnie Miesi ce Rysunek 4. Umiejscowienie rapid e-learningu w przestrzeni kompetencyjnej ródło: K pi ska-jakubiec A., Majewski S., 2009.
88 Piotr Głowicki, Gabriel Łasi ski Metodyka zarz dzania projektami e-learningowymi Rozwi zanie typu Rapid e-learning wydaje si potencjalnie ciekawym i efektywnym kierunkiem rozwoju rozwi za z zakresu nauczania elektronicznego. Kolejny podrozdział zostanie po wi cony problematyce systemów zarz dzania nauczaniem wykorzystywanych w ramach e-learningu. 4. Systemy zarz dzania nauczaniem Zarz dzanie e-learningiem obejmuje trzy sfery zwi zane z procesem nauczania: zarz dzanie nauczaniem, zarz dzanie tre ci nauczania, zarz dzanie komunikacj i współprac synchroniczn. Wszystkie trzy systemy s dost pne w wielu formach (niejednokrotnie systemy LMS s nazywane platformami nauczania). Pierwszy z systemów to system zarz dzania nauczaniem LMS (Learning Management System), drugi system to LCMS (Learning Content Management System). Warto podkre li, i niektórzy producenci systemów wspomagaj cych zarz dzanie nauczaniem integruj funkcje obu tych systemów. Tworzone s tzw. platformy zarz dzaj ce e-learningiem. System LMS zapewnia pojedynczemu słuchaczowi dost p do ró nych ródeł nauczania i automatyzuje administrowanie programem szkolenia. LMS nie jest jednolit aplikacj. Jest to jednak software proponowany przez wi kszo konsorcjów zaanga owanych w proces e-nauczania. LMS powinien umo liwia swym u ytkownikom wykonywanie wszelkich czynno ci w prosty sposób. Ze wzgl du na specyfik zdalnego nauczania istotne jest równie, aby twórcy LMS-u uwzgl dnili ograniczenia technologiczne zwi zane z obci eniem sieci. LMS jest rozwi zaniem wysokiego poziomu, o znaczeniu strategicznym, słu cym do planowania, dostarczania i zarz dzania procesem nauczania w organizacji [4]. LMS spełnia wiele istotnych funkcji w procesie dydaktycznym. Pełne wykorzystanie systemu tej klasy znacznie upraszcza i przyspiesza zarz dzanie procesem szkole. Podstawowymi zadaniami systemu s przede wszystkim działania [10]: zarz dzaj ce: o projektowanie harmonogramów zaj, kursów i szkole, o budowanie katalogu dost pnych zasobów, o import i udost pnienie kursów osobom szkolonym, o zarz dzanie zasobami trenerskimi, o zarz dzanie zasobami (salami wykładowymi, projektorem etc.), o zarz dzanie opłatami za kursy lub ich kosztami; ledz ce proces szkole, które: o zapisuj dane dotycz ce procesu edukacyjnego dla ka dej osoby szkolonej z osobna, o ledz działania trenerów, o monitoruj zachowania studentów podczas uczenia si, o ewidencjonuj koszty procesu szkole ; raportuj ce, gdzie dost pne s ró nego rodzaju raporty dotycz ce rezultatów nauczania, satysfakcji studentów, ich zachowa w procesie edukacyjnym oraz inne raporty o charakterze administracyjnym. Po zako czeniu sekwencji kursu system LMS mo e wygenerowa sprawdzian wiadomo ci oparty na wymaganiach dotycz cych tematyki kursu. LMS mo e równie sporz dzi szczegółowy
POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZ DZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr 28, 2010 89 raport. System zarz dzania uczeniem si mo e by traktowany jako platforma, na której archiwizuje si i wykorzystuje kursy online i komponenty kursów. Struktura komunikacji i funkcjonowania systemu zarz dzania LMS została przedstawiona na kolejnym rysunku [11]. integracji kursów Gotowe kursy Informacje o uczestnikach (wymagania) zarz dzania nauczaniem Informacje o przebiegu nauczania Tre kursu zamówiona przez uczestnika obsługi uczestnika Informacje o przebiegu nauczania Tre kursu zamówiona przez uczestnika komunikacyjny ródło: Nichols M., 2003. Rysunek 4. Struktura komunikacji i funkcjonowania systemu LMS Do najbardziej powszechnych systemów LMS i LCMS w Polsce nale [12]: Lotus Learning Space, IBM, Docent, Hewlett Packard, SABA, Betacom, ilearning, Oracle, Intralearn, BCnet, Edumatic, Edustrada, Alatus, Alatus. Systemy ró ni si od siebie wła ciwo ciami, funkcjonalno ci i obszerno ci interfaców. Tak jak bywa w przypadku rozwi za komercyjnych w zakresie programowania, spodziewa si nale y w przyszło ci du ej konkurencyjno ci równie w obszarze systemów klasy LMS i LCMS. 5. System zarz dzania tre ci nauczania System zarz dzania tre ci nauczania Learning Content Management System (LCMS) jest aplikacj umo liwiaj c nauczycielowi i uczniowi zarz dzanie tre ci i kontrolowanie przebiegu nauczania [4]. Ka dy kurs b d program dydaktyczny nale y rozpatrywa w kategorii zło onego systemu. Dlatego te jego projektowanie polega na tworzeniu jednostek dydaktycznych w jedn cało tematyczn. Ka dy z obiektów wiedzy (ka da jednostka tematyczna) zawiera trzy komponenty: cel szkolenia to, co ucze osi gnie lub opanuje po zamkni ciu bloku tematycznego, tre nauczania niezb dn do osi gni cia celu (np. tekst, zapis cyfrowy, symulacje, gry, slajdy, zało enia tematyczne, know-how), formy oceniania, sprawdzenie, w jakim stopniu cele s osi gni te. Obiekt wiedzy zawiera równie zgodnie ze standardami e-learningowymi metadane, czyli etykiety opisuj ce zawarto i cel systemu LCMS. LCMS przechowuje obiekty wiedzy w centralnej
90 Piotr Głowicki, Gabriel Łasi ski Metodyka zarz dzania projektami e-learningowymi składnicy (repozytorium), a twórcy programu dydaktycznego (lub zespół twórców) przegl daj repozytoria i dokonuj wyboru tre ci. Dzi ki podziałowi tre ci pewnego obszaru tematycznego na mniejsze cz ci uzyskujemy wi ksz precyzj nauczania (dostosowanie do ogranicze czasowych i preferencji uczniów). Podstawowymi komponentami systemu LCMS s : Składnica obiektów wiedzy (moduł repozytorium wiedzy) to scentralizowana baza danych, w której tre ci kolejnych modułów s przechowywane i zarz dzane. W praktyce pojedyncze obiekty wiedzy s udost pnianie okre lonym uczniom b d te s u ywane jako komponenty wi kszych modułów. Ten sam obiekt mo e by u ywany wielokrotnie do ró nych celów. Integratywno zachowana jest bez wzgl du na platform dostarczaj c obiekty; zapewnia j uniwersalny j zyk XML 3 (poprzez oddzielenie tre ci od logiki i kodu programu). Zautomatyzowana aplikacja autoryzacyjna u ywa si jej do tworzenia obiektów wiedzy wielokrotnego u ycia. Aplikacja automatyzuje prace nad rozbudow obiektów wiedzy, dostarczaj c autorom mo liwo ci, jakie daj szablony i scenariusze zawieraj ce zasady projektowania nauczania. Dynamiczny interfejs wydaj cy jest niezb dny do udost pnienia obiektów wiedzy opartych na profilach, testach wst pnych i/ lub zapytaniach ucznia. Aplikacja administracyjna u ywa si jej do zarz dzania listami uczestników, ledzenia i raportowania post pów uczniów oraz dostarczania innych podstawowych funkcji administracyjnych. Informacje te mog pochodzi od zbiorów LMS (przy zało onej integratywno ci systemów). Struktura komunikacji i funkcjonowania systemu LCMS została przedstawiona na kolejnym rysunku [4]. projektowania kursów Przenoszenie istniej cych kursów do edycji Tworzenie obiektów, aktualizacja, etykietowanie Repozytorium wiedzy Obiekty wchodz ce w skład kursu Zapytania do bazy, informacje o post pach w nauce dostarczania kursu Informacje steruj ce procesem nauki słuchacza Modyfikacja profilu słuchacza administracyjny ródło: Machol A., 2003. Rysunek 5. Struktura komunikacji i funkcjonowania systemu LCMS 3 XML (Extensible Markup Language) - j zyk słu cy do definiowania formatu i struktury dokumentów. Podzbiór j zyka SGML (Standard Generalized Markup Language) przeznaczonego do opisywania zło onych struktur danych w plikach tekstowych. ródło: www.webstyle.pl.
POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZ DZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr 28, 2010 91 LCMS mo e tak e analizowa trendy poprzez porównywanie preferencji u ytkowników, wybieranych cie ek i szczegółów wydajno ci na tych cie kach. Zgromadzone dane umo liwiaj dostosowanie tre ci do faktycznych oczekiwa u ytkowników. LCMS mo e, wykorzystuj c zebrane informacje, prognozowa cie ki nauczania w oparciu o profile u ytkowników. Dla lepszego wyobra enia procesów zachodz cych pomi dzy systemami LMS i LCMS przedstawiono porównanie obu systemów w tab. 2. [4] Tabela 2. Porównanie systemów LMS i LCMS LMS LCMS Korzystaj cy z systemu Wszyscy słuchacze i organizacja projektanci tre ci kursu, słuchacze potrzebuj cy zindywidualizowanej tre ci. Zapewnia podstawowe zarz dzanie wynikami szkolenia, tre ci szkolenia potrzebami szkolenia, planowaniem szkolenia, programami szkolenia. Zarz dza e-learningiem Tak Tak Zarz dza tradycyjnymi formami Tak Nie szkolenia ledzi post py słuchaczy Tak Tak Wspomaga prac słuchaczy Tak Tak Obejmuje zarz dzanie profilami Tak Nie słuchaczy Ustala harmonogram zdarze Tak Nie Generuje pytania testowe Tak Tak Wspomaga tworzenie tre ci Nie Tak Zapewnia narz dzia do sterowania procesem tre ci Nie Tak ródło: Machol A., 2003. Gdy u ytkownik w celu zwi kszenia wydajno ci instaluje obydwa systemy, LMS i LMCS, to ich cisła integracja jest absolutn konieczno ci, poniewa LMS i LMCS obejmuj ró ny zakres działa administracyjnych. Brak integracji tych systemów prowadzi do wadliwych rozwi za i konfliktów. cisła integracja sytemu LMS i LCMS mo e umo liwi szereg zaawansowanych działa, które s niedost pne przy zastosowaniu tylko jednego produktu. LCMS mo e wykorzystywa informacj dost pn w LMS tak jak: profile, preferencje, stanowisko, dane dotycz ce kompetencji, aby dostarczy w sposób automatyczny zmodyfikowan cie k szkoleniow. 6. System zarz dzania komunikacj i współprac synchroniczn VCS (Virtual Classroom System) system wirtualnej klasy jest rozwi zaniem umo liwiaj cym zarz dzanie i prowadzenie nauczania na odległo w trybie synchronicznym. Udost pnia on szereg mo liwo ci współpracy, komunikacji oraz dystrybucji wiedzy z natychmiastowym sprz e-
92 Piotr Głowicki, Gabriel Łasi ski Metodyka zarz dzania projektami e-learningowymi niem zwrotnym. Systemy klasy VCS s powszechnie wykorzystywane jako narz dzia do prezentacji i pokazów na odległo [10]. Kolejne zestawienie (Tabela 3) ukazuje porównanie pomi dzy systemami zarz dzania stosowanymi w e-learningu. Tabela 3. Porównanie systemów zarz dzania w e-learningu Kryterium LMS LCMS VCS Cel Ludzie Wiedza Komunikacja Główna funkcja Zarz dzanie szkoleniami i budowaniem kompetencji Zarz dzanie materiałami szkoleniowymi Zarz dzanie komunikacj i współprac Grupa docelowa Firmy, instytucje b d działy organizuj ce i zarz dzaj ce procesem edukacyjnym Firmy, instytucje lub działy specjalizuj ce si w budowie szkole oraz zarz dzaniu wiedz Firmy, instytucje b d działy charakteryzuj ce si du interakcj wewn trzn lub zewn trzn Mo liwo ci zarz dzania procesem szkole Mo liwo ci budowy kursów Mo liwo ci interakcji Hipotetyczne potrzeby integracyjne ródło: Hyla M., 2003. Pełne, obejmuj ce nie tylko szkolenia zdalne, ale równie stacjonarne Wyra nie ograniczone, zazwyczaj mo liwo budowy wył cznie prostych form wiczeniowych Wyra nie ograniczone, zazwyczaj jest to chat i (lub) lista dyskusyjna Integracja z systemami korporacyjnymi (CRM, HR, SCM), Wyra nie ograniczone, obejmuj ce wył cznie kursy zbudowane za pomoc okre- lonego systemu Pełne repozytorium tre ci, zarz dzanie obiektami i wersjami elementów, obiektów oraz prac grupow Wyra nie ograniczone, zazwyczaj jest to chat i (lub) lista dyskusyjna Integracja z LMS i VCS Wyra nie ograniczone, obejmuj ce wył cznie proces nauczania synchronicznego Wyra nie ograniczone, obejmuj ce wył cznie proces nauczania synchronicznego Pełne mo liwo ci interakcji: współpraca i komunikacja poprzez sie Integracja z LMS i LCMS Problematyka dotycz ca systemów zarz dzania stosowanych w nauczaniu elektronicznym rozwija si bardzo dynamicznie. Zwi kszaj si mo liwo ci i oczekiwania stawiane przed t form doskonalenia. Nale y si spodziewa w najbli szym czasie powstawania nowych rozwi za, umo liwiaj cych lepsz komunikacj i daj cych wi ksze mo liwo ci w zakresie zarz dzania tre- ciami i procesami nauczania. [1] Armstrong M., Zarz dzanie zasobami ludzkimi, Oficyna ekonomiczna, Kraków, 2007. [2] Schramm J., The Change Agenda, CIPD, Londyn, 2001. [3] Głowicki P., E-learning szanse i zagro enia dla współczesnej edukacji, Praca magisterska, AWF Wrocław, 2003. [4] Machol A., Kompendium wiedzy o sieciach, nr 5,. e-learning i-learning; Akademia NetWorld, 2003. [5] Jaffray P., Helping Investors Climb the e-learning Curve, USbancorp, 1999. [6] Runiewicz-Wardyn M., Towards building an elearning environment in Poland, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa, 2008. [7] Ellis R., E-learning trends 2008, Learning Circuits, ASTD, 2008.
POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZ DZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr 28, 2010 93 [8] Bersin J., Making Rapid E-Learning Work, MediaTec Publishing Inc, USA, 2005. [9] K pi ska-jakubiec A., Majewski S., Efektywno systemów e-learningowych a kapitał intelektualny przedsi biorstwa, e-mentor Numer 2/2009, SGH, 2009. [10] Hyla M., E-learning od pomysłu do rozwi zania, Solidex, Kraków, 2003. [11] Nichols M., A theory for elearning, Educational Technology & Society, 6(2), 1 10, 2003. [12] Głowicki P., System nauczania hybrydowego jako instrument wspierania rozwoju organizacji sportowych, rozprawa doktorska, Wrocław, 2009. METHODOLOGY OF MANAGING E-LEARNING PROJECTS Summary The article contains the definition and interpretation of the electronic learning (e-learning),. and is identifying differences between the traditional and electronic learning. In it readings concerning the process of implementing e-learning solutions were also printed. Article also covers information s about tendencies in the scope of dynamic constructing tools of the electronic learning, with example types of that are Rapid e-learning projects. Interpretations concerning management systems are a fundamental part of the article (LMS, LCMS, VCS modules), together with examples of platforms and theoretical bases about of integration of systems of managing the electronic learning. Keywords: the electronic learning, e-learning, managing e-learning projects, systems of managing in the e-learning, Rapid the e-learning, LMS, LCMS, VCS Piotr Głowicki Gabriel Łasi ski Katedra Komunikacji i Zarz dzania w Sporcie Akademia Wychowania Fizycznego we Wrocławiu al. I.J. Paderewskiego 35, 51-612 Wrocław e-mail: piotr.glowicki@awf.wroc.pl piotr.glowicki@awf.wroc.pl www.awf.wroc.pl