Poezja Stanisława Barańczaka - "Nowa Fala" Stanisław Barańczak (ur. 1946) jest jednym z najważniejszych polskich poetów współczesnych. Oprócz poezji zajmował się także działalnością przekładową, przekładał na język polski dramaty Szekspira i wiersze poetów angielskich. Za oficjalną krytykę władz Polski Ludowej został ukarany zakazem publikacji swoich wierszy w Polsce. W 1981 roku wyemigrował do Stanów Zjednoczonych i objął profesurę na Uniwersytecie Harvarda. Jest również autorem esejów i książek krytycznych na temat twórczości Mirona Białoszewskiego i Zbigniewa Herberta. Nowa fala. Określenie Nowa fala odnosi się do poetów, którzy pisali swoje wiersze w rzeczywistości PRL u lat siedemdziesiątych. (Barańczak, Zagajewski, Krynicki). Język tej poezji wykorzystywał oficjalną nowomowę, czyli język propagandy i prasowego frazesu, ujawniając jego nieautentyczność i sztuczność. W wierszach S. Barańczaka odnajdziesz tego typu zabiegi językowe oraz ciekawe pomysły dotyczące konstrukcji wiersza. Garden party. Wiersz pt. Garden party powstał podczas amerykańskiej emigracji poety. Zwróć uwagę na bardzo ciekawą konstrukcję www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line Strona 1/10
tekstu stanowi go seria krótkich dialogów emigranta z Europy wschodniej z rodzimymi mieszkańcami Ameryki. Tytułowe Garden party to przyjęcie w ogrodzie, z nieodłącznym grillem, ale także okazja do wymiany myśli i spostrzeżeń. Zderzają się tutaj bowiem doświadczenia mieszkańca wschodniej Europy z potocznymi wyobrażeniami na temat Polski i polskości mieszkańców Ameryki. Stany Zjednoczone były bowiem uważane przez większość Polaków jako raj gospodarczy i finansowy (garden to ogród domyślasz się www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line Strona 2/10
zapewne dalszych, metaforycznych skojarzeń z tym rzeczownikiem). S. Barańczak pokazuje w tych krótkich dialogach budujących wiersz stereotypowość wyobrażeń na temat Polski demonstracje robotnicze (okres formowania się Solidarności), postać L. Wałęsy (tego z wąsami) i papieża (strasznego konserwatysty). Ta stereotypowość sądów ujawnia jednak w wierszu kwestię o wiele poważniejszą, która stanowi centralny problem twórczości Barańczaka. Jest to pytanie dotyczące komunikacyjnych możliwości języka. W prezentowanych, www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line Strona 3/10
często urywanych dialogach, język ulega schematyzacji i banalizacji, nie można, posługując się utartymi schematami, wniknąć w istotę rzeczy i omawianych problemów. Dlatego dialog często okazuje się pozorny i powierzchowny, zatrzymujący się na poziomie utartych klisz językowych. Wypływa z tego wniosek, że bardzo trudno porozumieć się mieszkańcowi Europy wschodniej z Amerykaninem. Decydują o tym oczywiście wspomniane różnice językowe, ale również brak wspólnoty pewnych historycznych doświadczeń (rządy www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line Strona 4/10
komunistyczne, system totalitarny, cenzura), dlatego rozmowa zatrzymuje się na powierzchni banału. Świat ogrodowego przyjęcia jest zatem nieautentyczny, przypomina reklamowy folder, ofertę biura turystycznego. Tytułowy Raj jest dla przybysza z zewnątrz niedostępny, pozostaje tylko tęsknota za miejscem utraconym i bunt wobec banalizacji życia na obczyźnie. Widokówka z tego świata. Wiersz S. Barańczaka pt. Widokówka z tego świata jest szczególnie interesującym tekstem. W epoce komunikacji internetowej i sms ów tradycja wysyłania widokówek stopniowo zanika. Jednakże czasem wysyłamy widokówkę z wakacji, www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line Strona 5/10
interesującego wyjazdu do rodziny lub przyjaciół. Taka widokówka zawiera najczęściej krótkie pozdrowienia z informacją o miejscu naszego pobytu. W utworze Barańczka widokówka ma szczególny charakter, jest specyficznym sposobem kontaktu człowieka z Bogiem to On jest przecież adresatem. Przypomnij sobie teksty literackie, w których człowiek rozmawiał ze Stwórcą ( Dziady A. Mickiewicza, Hymny J. Kasprowicza). Przywołany wyżej wiersz ma charakter liryki zwrotu do adresata; podmiotem jest człowiek, który w ten specyficzny sposób pragnie nawiązać kontakt z Absolutem (Bogiem). To bardzo ważny temat w twórczości S. Barańczka, dochodzą w nim bowiem do głosu problemy metafizyczne (metafizyka wszystko to, co nie stanowi naszego materialnego, postrzeganego zmysłami świata). W www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line Strona 6/10
tekście widokówki podmiot mówiący określa miejsce swego pobytu, czyni to jednak w sposób bardzo ogólnikowy: ciepły, łagodny klimat, świeże powietrze, klucz żurawi, cienie palm i wieżowców. Ta ogólnikowość prowadzi do wniosku, że nie chodzi tutaj o jakieś konkretne geograficznie miejsce. Tekst zyskuje dzięki temu zabiegowi charakter uniwersalny może być wypowiedzią każdego z nas. Ten krótki opis przechodzi następnie w refleksję dotyczącą sytuacji egzystencjalnej osoby mówiącej. Podmiot ma świadomość www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line Strona 7/10
własnej kruchości i znikomości, podlega bowiem biologicznym prawom rozkładu. Tak jak nie był w stanie określić momentu swojego pojawienia się na tym świecie, tak nie będzie również świadom momentu własnego odejścia. Ta metafizyczna trwoga stała się prawdopodobnie impulsem do napisania tej szczególnej widokówki. Dochodzą tutaj do głosu elementy filozofii egzystencjalnej, która odcisnęła swoje piętno na literaturze i sztuce XX wieku. Życie to powieść rzeka, ale także kryminał krwi i grozy. Ta lektura, czyli www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line Strona 8/10
życie wciąga nas, jednak nigdy nie poznamy jej zakończenia, bowiem wtedy będziemy już pozbawieni świadomości. Przyznasz, że to bardzo szczególny sposób poetyckiego mówienia o ludzkim życiu i jego finale. Zwróć uwagę na początek każdej ze strof: Szkoda, że Cię tu nie ma. To tradycyjny zwrot używany w tego typu korespondencji; wyrażamy poprzez te słowa tęsknotę za najbliższymi, którym wysyłamy widokówkę. W wierszu S. Barańczaka ten zwrot ma zupełnie inny wymiar odnosi się przecież do Boga. Można go rozumieć www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line Strona 9/10
Powered by TCPDF (www.tcpdf.org) Ściąga eksperta w ten sposób, że człowiek w świecie czuje się samotny i opuszczony, szuka znaków boskiej opatrzności. Można również ten fragment odczytać jako wyraz zwątpienia w istnienie Stwórcy, który znajduje się daleko, w sferze niedostępnej ludzkiemu poznaniu. Ten motyw w literaturze ma swoją długą tradycję (wiersze J. Kochanowskiego, utwory metaliczne poetów barokowych). Czytając wiersze S. Barańczaka, zwracaj uwagę na ukryte w nich treści metafizyczne, wykorzystywanie języka potocznej, codziennej komunikacji oraz refleksję nad językiem i jego zdolnościami komunikacyjnymi. www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line Strona 10/10