Plan zarządzania ryzykiem powodziowym dla regionu wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Streszczenia poszczególnych projektów planów oraz ostatecznych wersji planów w języku polskim Nr WBS: 1.8.12.4 Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013
Projekt: Wsparcie przygotowania krajowych dokumentów planistycznych w zakresie polityki ochrony środowiska zapewniających skuteczną realizację polityki spójności Etap II
Metryka Dane Opis Tytuł dokumentu Autor dokumentu (firma/ instytucja) Nazwa Projektu Część zamówienia nr Streszczenia poszczególnych projektów planów oraz ostatecznych wersji planów w języku polskim Grontmij Polska Sp. z o.o. Umowa Nr KZGW/ DPiZW-op/ POPT/1/ 2013 Rodzaj dokumentu Poufność WBS i nazwa projektu Wsparcie przygotowania krajowych dokumentów planistycznych w zakresie polityki ochrony środowiska zapewniających skuteczną realizację polityki spójności Etap II I - Opracowanie planów zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych Raport NIE 1.8.12.4 Streszczenia poszczególnych projektów planów oraz ostatecznych wersji planów w języku polskim Historia zmian Wersja Autor Data Zmiana 1.00 Grontmij Polska Sp. z o.o. 30.10.2015 Wersja przekazana Zamawiającemu 2.00 Grontmij Polska Sp. z o.o. 24.11.2015 Poprawiona wersja przekazana Zamawiającemu Recenzje dokumentu Wersja Autor Data 1.00 Grontmij Polska Sp. z o.o. 30.10.2015 `
Odniesienie do innych dokumentów Nazwa dokumentu Specyfikacja Istotnych Warunków Zamówienia na Opracowanie planów zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów Dorzeczy i regionów wodnych Metodyka opracowania planów zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych Ostateczna wersja PZRP dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych (uwzględniająca uwagi) WBS 1.8.12.2 PZRP uwzględniające wyniki procedury zatwierdzania planów przez członków Rady Ministrów WBS 1.8.12.6 Data opracowania dokumentu 02.2014 08.2014 10.2015 11.2015
SPIS TREŚCI SPIS TREŚCI... 6 Spis tabel i rysunków... 6 1. Streszczenie PZRP dla Regionu Wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego w języku polskim (dot. WBS nr 1.8.12.2)... 8 2. Streszczenie PZRP dla Regionu Wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego w języku polskim (dot. WBS nr 1.8.12.6)... 14 Spis tabel Tabela nr 1 Wskaźniki związane z wrażliwością obszarów zagrożonych powodzią (zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi, środowiska, dziedzictwa kulturowego) w ujęciu regionu wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego... 9 Tabela nr 2 Wartość majątku na obszarze zagrożonym powodzią (zagrożenie dla działalności gospodarczej) w ujęciu regionu wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego... 10 Spis rysunków Rysunek nr 1. Podsumowanie PZRP dla regionu wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego... 12 Rysunek nr 1. Podsumowanie PZRP dla regionu wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego... 16
Streszczenie PZRP dla Regionu Wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego w języku polskim (dot. WBS nr 1.8.12.2) 1
1. Streszczenie PZRP dla Regionu Wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego w języku polskim (dot. WBS nr 1.8.12.2) Opracowane projekty Planów Zarządzania Ryzykiem Powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych tworzą podstawy skutecznego zarządzania ryzykiem powodziowym. Wnioski płynące z przygotowanych planów będą także podstawą dla stworzenia katalogu dobrych praktyk w dziedzinie ochrony przeciwpowodziowej i wpłyną na rozwój branży hydrotechnicznej, przyszłą strukturę zarządzania majątkiem oraz metodykę priorytetyzacji działań inwestycyjnych i wspomagających w postaci katalogu instrumentów prawnych, ekonomicznych i komunikacyjnych. Realizacja Planów Zarządzania Ryzykiem Powodziowym Powodzenie prowadzona była przy współudziale wielu stron-interesariuszy, którzy w podziale na Zespoły Planistyczne Zlewni, Grupy Planistyczne i Komitety Sterujące brali udział w dyskusjach nad poszczególnymi etapami prac. Przewidziano też udziału społeczeństwa w procesie przygotowania planów zarządzania ryzykiem. Region Wodny Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego stanowi część obszaru dorzecza Odry poniżej ujścia Nysy Łużyckiej do ujścia Roztoki Odrzańskiej (bez dorzecza Warty) wraz z polską częścią Zalewu Szczecińskiego oraz obszar dorzecza rzek Przymorza od zachodniej granicy państwa po zlewnię rzeki Wieprzy lącznie z tą zlewnią. Powierzchnia tego regionu wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego wynosi 20 406 km 2. W całości jest administrowany przez Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Szczecinie oraz częściowo Zachodniopomorski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych oraz Urzędy Morskie w Szczecinie i Słupsku. Obszar regionu wodnego jest obszarem o dość jednolitym ukształtowaniu terenu, składający się z pojezierzy i pobrzeży. W regionie wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego wyróżniamy zasadniczo 2 typy powodzi: rzeczne i morskie, które powstają w wyniku naturalnych wezbrań, zatorów lodowych, czy w przypadku powodzi morskich w wyniku działania silnych wiatrów. Dużym zagrożeniem na obszarze regionu wodnego jest nakładanie się różnych typów zagrożeń, jak np. duże przepływy w rzekach oraz silne wiatry północne. W regionie wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego wyznaczono 17 obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi o łącznej powierzchni 1 384,2 km 2. Powierzchnia ta stanowi ok. 7% powierzchni całego regionu wodnego, 1,2 powierzchni dorzecza Odry oraz ok. 0,4 % powierzchni całego kraju. Na podstawie analizy map zagrożenia powodziowego określono, że na rozpatrywanym obszarze blisko 32 tys. ha obszaru znajduje się na terenie o prawdopodobieństwie wystąpienia powodzi średnio raz na 500 lat, a w przypadku powodzi średnio raz na 100 i 10 lat, znajduje się odpowiednio około 30 tys. ha i 26 tys. ha. Liczba mieszkańców na obszarach o prawdopodobieństwie wystąpienia powodzi raz na 500 lat, raz na 100 lat i raz na 10 lat wynosi odpowiednio około 8,5 tys., 6,8 tys. i 4,5 tys. Powyższe wartości odnoszą się do zagrożenia od strony rzek. W przypadku zagrożenia od strony morza przy zagrożeniu raz na 500 lat i raz na 100 lat powierzchnia obszarów zagrożonych wynosi odpowiednio 45,3 tys. i 42,9 tys. ha, przy ilości mieszkańców na terenach zagrożonych powodzią wynoszącej odpowiednio około 28,6 i 21,1 tys. Analizy przeprowadzone na podstawie map zagrożenia i ryzyka powodziowego pozwoliły obliczyć wartości średniorocznych strat rocznych (AAD) dla zlewni i regionów wodnych w Polsce. Dla regionu wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego średnioroczne straty wynoszą 66,4 mln zł. W tabelach nr 1 i 2 zestawiono zagrożony majątek na terenach narażonych na wystąpienie powodzi raz na 100 lat (o prawdopodobieństwie wystąpienia 1%).
Tabela nr 1 Wskaźniki związane z wrażliwością obszarów zagrożonych powodzią (zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi, środowiska, dziedzictwa kulturowego) w ujęciu regionu wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Obszar region wodny Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Powierzchnia Obszary zagrożenia powodziowego [ha] 1% 29 863 1% M 42 900 Zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi Liczba mieszkańców na obszarach zagrożenia powodziowego [os.] Obiekty użyteczności społecznej [szt.] 1% 6 872 1% M 21 221 1% 3 1% M 19 Zagrożenie dla środowiska Obiekty stanowiące duże zagrożenie dla środowiska [szt.] Obiekty stanowiące potencjalne zagrożenie dla środowiska [szt.] 1% 1 1% M 4 1% 6 1% M 21 Zagrożenie dla dziedzictwa kulturowego Obiekty cenne kulturowo [szt.] 1% 2 1% M 18 Źródło: Opracowanie własne obszar 1% - obszary, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest średnie i wynosi raz na 100 lat (Q 1%) obszar 1% M- obszary, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest średnie i wynosi raz na 100 lat (H 1%) od strony morza
Tabela nr 2 Wartość majątku na obszarze zagrożonym powodzią (zagrożenie dla działalności gospodarczej) w ujęciu regionu wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Obszar region wodny Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego SUMA [tys. zł] 1% 862 667 1% M 3 670 241 Źródło: Opracowanie własne obszar 1% - obszary, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest średnie i wynosi raz na 100 lat (Q 1%) obszar 1% M- obszary, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest średnie i wynosi raz na 100 lat (H 1%) od strony morza W skali pięciostopniowej określone zostało również ryzyko powodziowe w odniesieniu do poszczególnych gmin, a w konsekwencji wskazano 7 gmin o najwyższym, zintegrowanym ryzyku powodziowym, gminy: Darłowo (gm. miejska), Kostrzyn nad Odrą, Stargard Szczeciński, Stepnica, Szczecin, Świnoujście. Ryzyko powodziowe przeanalizowano również w odniesieniu do: zdrowia i życia ludzi, środowiska, dziedzictwa kulturowego i działalności gospodarczej. W trakcie analiz zidentyfikowano główne obszary problemowe (Hot Spot s), do których w pierwszej kolejności powinno się skierować działania ograniczające zagrożenie powodziowe w Regionie Wodnym. Do obszarów problemowych Regionu Wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego zaliczamy: gminy leżące wzdłuż Odry granicznej (Cybinka, Słubice, Górzyca, Kostrzyn nad Odrą, Boleszkowice, Mieszkowice, Cedynia, Chojna, Widuchowa, Gryfino), Szczecin, Goleniów (obszar miejski i wiejski), Stepnica, Nowe Warpno, Świnoujście, Dziwnów, Stargard Szczeciński, Trzebiatów, Mrzeżyno, Gryfice, Resko, Kołobrzeg, Białogard, Darłowo, Bukowo-Łazy, Sławno, Sianożęty, oraz obszary leżące w strefie brzegu morskiego: Niechorze, Liwia Łuża, Rewal, Kołobrzeg, Mierzeja Jeziora Jamno, Mierzeja Jeziora Kopań, Mierzeja Dziwnowska część wschodnia i część zachodnia. W dalszym etapie prac nad przygotowaniem planów określone zostały najistotniejsze działania, których realizacja przyczyni się do obniżenia ryzyka powodziowego. Wyodrębnionych zostało 70 działań szczegółowych, które podzielone zostały na trzy grupy, z których najważniejsza grupa obejmuje działania nietechniczne i techniczne mające za zadanie obniżenie fali wezbraniowej i utrzymanie w należytym stanie istniejącej infrastruktury przeciwpowodziowej. Realizacja wytypowanych działań, powinna być wspierana poprzez instrumenty, czyli działania o charakterze analitycznym i informacyjno-edukacyjnym, przyczyniające się w sposób pośredni do obniżenia ryzyka powodziowego. Do wiodących problemów w Regionie Wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego możemy zaliczyć niedostateczną ilości jednostek lodołamaczy do prowadzenia skutecznej akcji lodołamania, niedostateczną przepustowość koryt, zły stan wałów przeciwpowodziowych rzecznych oraz potrzeba prowadzenia ciągłych prac remontowych i utrzymaniowych na rzekach. Zagrożeniem dla obszaru gmin nadmorskich i Zalewu Szczecińskiego są wezbrania sztormowe. Ich skutkiem jest: erozja brzegu,, zniszczenia infrastruktury (zjazdy technologiczne, zejścia, budowle ochronne, rozmycia refulatu, zagrożenie bezpiecznej eksploatacji infrastruktury na zapleczu) oraz
duże zagrożenie dla terenów wodół Zalewu Szczecińskiego oraz terenów przy ujściowym odcinku Odry. Wezbrania sztormowe są powodem zagrożeń powodziowych szczególnie na terenach nizinnych (obszary położone poniżej rzędnej +2,5 m n.p.m.) i obszarów ujściowych rzek,. Znaczne podniesienie się poziomu wód Bałtyku powoduje przyspieszenie erozji brzegu,, powoduje spiętrzenie wody w ujściowych odcinkach rzek i na zalewach przymorskich, wywołując zjawisko cofki. Na podstawie wykonanej diagnozy problemów oraz w oparciu o propozycje zidentyfikowanych działań zdefiniowano warianty planistyczne optymalne dla osiągnięcia oczekiwanych rezultatów. Pierwszym rozpatrywanym wariantem był wariant zerowy, który oparty jest na scenariuszu zaniechania działań o charakterze inwestycyjnym i ponoszenia corocznych nakładów o charakterze utrzymaniowym..przewiduje się jedynie ponoszenie niezbędnych kosztów eksploatacyjnych, związanych z użytkowaniem istniejących obiektów. Wariant zerowy stanowił podstawę analityczną dla innych zdefiniowanych wariantów zarządzania ryzykiem powodziowym. Kolejnym wariantem, który podlegał analizie był wariant utrzymaniowy, który opiera się na identyfikacji pożądanej wysokości corocznych kosztów utrzymania istniejącej infrastruktury przeciwpowodziowej. Oszacowano, iż pożądane koszty pożądane roczne koszty utrzymania obecnej infrastruktury wynoszą ok. 10 mln zł. Uwzględniając specyfikę regionu wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego oraz zidentyfikowane obszary szczególnie narażone na ryzyko powodzi, w wariancie rekomendowanym do realizacji, określono i przypisano konkretnym obszarom (gminom) działania nietechniczne, działania nietechniczne wspierające oraz działania techniczne. Wszystkie działania techniczne przewiduje się do realizacji do roku 2023. Dla wszystkich działań technicznych i nietechnicznych określony został koszt i źródło finansowania. Za kluczowe inwestycje dla regionu wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego należy uznać te inwestycje, które ograniczają ryzyko powodzi zatorowych. W skład tych inwestycji wchodzą działania z zakresu poprawy warunków spływu wód powodziowych ( tj. regulacja Odry, bagrowanie, pogłębianie ponad 900 mln zł.), utrzymania bieżącej ilości floty lodołamaczy (85 mln zł), budowa i modernizacja infrastruktury cumowniczej (tj dalby, nabrzeża postojowe, oznakowania żeglowne ponad 70 mln zł), modernizacja mostów w celu zapewnienia minimalnego prześwitu (205 mln zł). Do wiodących inwestycji w regionie zaliczamy ochronę przeciwpowodziową miasta Słubice (220 mln) oraz działania związane z odtworzeniem \funkcjonalności i utrzymaniem infrastruktury na obszarze brzegu morskiego (ok. 75 mln zł). Do zidentyfikowanych działań nietechnicznych planowanych do wdrożenia zaliczają się przede wszystkim te działania związane ze zwiększeniem retencji na obszarach zurbanizowanych, modernizacjami budynków, z analizą zagrożeń poza obszarami ONNP, wdrożeniem systemu monitoringu morfometrycznych brzegu morskiego oraz prowadzeniem akcji lodołamania. Ich szacunkowy koszt implementacji w okresie bieżącego cyklu planistycznego został określony na poziomie około 120 mln zł.
Rysunek nr 1. Podsumowanie PZRP dla regionu wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Region wodny: powierzchnia całkowita 20 406 km 2 parki narodowe 1 384 km 2 Dorzecze Odry Zagrożenia woda 1% (w tym w nawiasach wart. dla powodzi od strony morza) powierzchnia zagrożona 72,8 (43) tys. ha ilość zagrożonych mieszkańców 28 (21,2) tys. os. ilość zagrożonych obiektów użyteczności społ. 22 (19) ilość obiektów stanowiących zagrożenie dla środowiska 32 (25) ilość obiektów cennych kulturowo 19 (18) AAD 66,4 mln zł Potencjalne straty woda 1% Potencjalne starty całkowite (zabudowa mieszkalna, tereny przemysłowe i komunikacyjne, lasy i tereny rekreacyjne, grunty orne, użytki zielone, inne) 863 mln złotych (w tym zabudowa mieszkalna 553 mln złotych) Zaproponowane działania nietechniczne i techniczne: pierwszy cykl planistyczny (2016 2021) następujące cykle planistyczne (2022 -..) budżet utrzymaniowo remontowy dorzecza (roczny) Największe inwestycje (2016 2021) Prace modernizacyjne na Odrze Ochrona przeciwpowodziowa m. Słubice Poprawa przepływu wód na j. Dąbie Poprawa zdolności retencyjnych Międzyodrza Prace utrzymaniowe brzegu morskiego 1,48 mld zł 0,73 mld zł 10 mln zł 85,1 mln zł 220 mln zł 108 mln zł 85 mln zł 74 mln zł Cel strategiczny (2016 2021) Obniżenie wartości średniorocznych strat (AAD) w wyniku realizacji działań strategicznych 12 % Zmniejszenie liczby zagrożonych osób 9,2 tys. os. Wyniki analizy dla wariantu inwestycyjnego (uwzględniającego remonty i odtworzenia istniejącej infrastruktury) Powodzie letnie Powodzie zatorowe Wartość bieżąca netto (ENPV) 151 299 782 177 165 554 Wewnętrzna stopa zwrotu (ERR) 8,09% 6,02% Stosunek korzyści do kosztów (B/C) 1,25 1,08 Źródło: Opracowanie własne
Streszczenie PZRP dla Regionu Wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego w języku polskim (dot. WBS nr 1.8.12.6) 2
2. Streszczenie PZRP dla Regionu Wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego w języku polskim (dot. WBS nr 1.8.12.6) Plany Zarządzania Ryzykiem Powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych tworzą podstawy skutecznego zarządzania ryzykiem powodziowym. Wnioski płynące z przygotowanych planów będą także podstawą dla stworzenia katalogu dobrych praktyk w dziedzinie ochrony przeciwpowodziowej i wpłyną na rozwój branży hydrotechnicznej, przyszłą strukturę zarządzania majątkiem oraz metodykę priorytetyzacji działań inwestycyjnych i wspomagających w postaci katalogu instrumentów prawnych, ekonomicznych i komunikacyjnych. Realizacja Planów Zarządzania Ryzykiem Powodziowym Powodzenie prowadzona była przy współudziale wielu stron-interesariuszy, przewidziano także udział społeczeństwa w postaci prowadzonej kampanii informacyjnej i konsultacji społecznych. Region wodny Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego stanowi część obszaru dorzecza Odry poniżej ujścia Nysy Łużyckiej do ujścia Roztoki Odrzańskiej (bez dorzecza Warty) wraz z polską częścią Zalewu Szczecińskiego oraz obszar dorzecza rzek Przymorza od zachodniej granicy państwa po zlewnię rzeki Wieprzy łącznie z tą zlewnią. Powierzchnia regionu wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego wynosi 20 406 km 2. W całości jest administrowany przez Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Szczecinie oraz częściowo Zachodniopomorski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych oraz Urzędy Morskie w Szczecinie i Słupsku. Obszar regionu wodnego jest obszarem o dość jednolitym ukształtowaniu terenu, składający się z pojezierzy i pobrzeży. W regionie wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego wyróżniamy zasadniczo 2 typy powodzi: rzeczne i morskie, które powstają w wyniku naturalnych wezbrań, zatorów lodowych, czy w przypadku powodzi morskich w wyniku działania silnych wiatrów. Dużym zagrożeniem na obszarze regionu wodnego jest nakładanie się różnych typów zagrożeń, jak np. duże przepływy w rzekach oraz silne wiatry północne. W regionie wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego wyznaczono 17 obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi o łącznej powierzchni 1 384,2 km 2. Na podstawie analizy map zagrożenia powodziowego określono, że na rozpatrywanym obszarze blisko 32 tys. ha obszaru znajduje się na terenie o prawdopodobieństwie wystąpienia powodzi średnio raz na 500 lat, a w przypadku powodzi średnio raz na 100 i 10 lat, znajduje się odpowiednio około 30 tys. ha i 26 tys. ha. Liczba mieszkańców na obszarach o prawdopodobieństwie wystąpienia powodzi raz na 500 lat, raz na 100 lat i raz na 10 lat wynosi odpowiednio około 8,5 tys., 6,8 tys. i 4,5 tys. Powyższe wartości odnoszą się do zagrożenia od strony rzek. W przypadku zagrożenia od strony morza przy zagrożeniu raz na 500 lat i raz na 100 lat powierzchnia obszarów zagrożonych wynosi odpowiednio 45,3 tys. i 42,9 tys. ha, przy ilości mieszkańców na terenach zagrożonych powodzią wynoszącej odpowiednio około 28,6 i 21,1 tys. Analizy przeprowadzone na podstawie map zagrożenia i ryzyka powodziowego pozwoliły obliczyć wartości średniorocznych strat rocznych (AAD) dla zlewni i regionów wodnych w Polsce. Dla regionu wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego średnioroczne straty wynoszą 66,4 mln zł. W skali pięciostopniowej określone zostało również ryzyko powodziowe w odniesieniu do poszczególnych gmin, a w konsekwencji wskazano 7 gmin o najwyższym, zintegrowanym ryzyku powodziowym. Ryzyko powodziowe przeanalizowano również w odniesieniu do: zdrowia i życia ludzi, środowiska, dziedzictwa kulturowego i działalności gospodarczej.
W trakcie analiz zidentyfikowano główne obszary problemowe (Hot Spot s), do których w pierwszej kolejności powinno się skierować działania ograniczające zagrożenie powodziowe w regionie wodnym. Do obszarów problemowych regionu wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego zaliczamy: gminy leżące wzdłuż Odry granicznej (Cybinka, Słubice, Górzyca, Kostrzyn nad Odrą, Boleszkowice, Mieszkowice, Cedynia, Chojna, Widuchowa, Gryfino), Szczecin, Goleniów (obszar miejski i wiejski), Stepnica, Nowe Warpno, Świnoujście, Dziwnów, Stargard Szczeciński, Trzebiatów, Mrzeżyno, Gryfice, Resko, Kołobrzeg, Białogard, Darłowo, Bukowo-Łazy, Sławno, Sianożęty oraz obszary leżące w strefie brzegu morskiego: Niechorze, Liwia Łuża, Rewal, Kołobrzeg, Mierzeja Jeziora Jamno, Mierzeja Jeziora Kopań, Mierzeja Dziwnowska część wschodnia i część zachodnia. W dalszym etapie prac nad przygotowaniem planów określone zostały najistotniejsze działania, których realizacja przyczyni się do obniżenia ryzyka powodziowego. Wyodrębnionych zostało 70 działań szczegółowych, które podzielone zostały na trzy grupy, z których najważniejsza grupa obejmuje działania nietechniczne i techniczne mające za zadanie obniżenie fali wezbraniowej i utrzymanie w należytym stanie istniejącej infrastruktury przeciwpowodziowej. Realizacja wytypowanych działań, powinna być wspierana poprzez instrumenty, czyli działania o charakterze prawno-finansowym, analitycznym i informacyjno-edukacyjnym, przyczyniające się w sposób pośredni do obniżenia ryzyka powodziowego. Do wiodących problemów w regionie wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego możemy zaliczyć niedostateczną ilości jednostek lodołamaczy do prowadzenia skutecznej akcji lodołamania, niedostateczną przepustowość koryt, zły stan wałów przeciwpowodziowych rzecznych oraz potrzebę prowadzenia ciągłych prac remontowych i utrzymaniowych na rzekach. Zagrożeniem dla obszaru gmin nadmorskich i Zalewu Szczecińskiego są wezbrania sztormowe. Ich skutkiem jest: erozja brzegu, zniszczenia infrastruktury oraz duże zagrożenie dla terenów wokół Zalewu Szczecińskiego oraz terenów przy ujściowym odcinku Odry. Wezbrania sztormowe są powodem zagrożeń powodziowych szczególnie na terenach nizinnych (obszary położone poniżej rzędnej +2,5 m n.p.m.) i obszarów ujściowych rzek. Znaczne podniesienie się poziomu wód Bałtyku powoduje przyspieszenie erozji brzegu oraz spiętrzenie wody w ujściowych odcinkach rzek i na zalewach przymorskich, wywołując zjawisko cofki. Na podstawie wykonanej diagnozy problemów oraz w oparciu o propozycje zidentyfikowanych działań zdefiniowano warianty planistyczne optymalne dla osiągnięcia oczekiwanych rezultatów. Pierwszym rozpatrywanym wariantem był wariant zerowy, który oparty jest na scenariuszu zaniechania działań o charakterze inwestycyjnym i ponoszenia corocznych nakładów o charakterze utrzymaniowym. Przewiduje się jedynie ponoszenie niezbędnych kosztów eksploatacyjnych, związanych z użytkowaniem istniejących obiektów. Wariant zerowy stanowił podstawę analityczną dla innych zdefiniowanych wariantów zarządzania ryzykiem powodziowym. Kolejnym wariantem, który podlegał analizie był wariant utrzymaniowy, który opiera się na identyfikacji pożądanej wysokości corocznych kosztów utrzymania istniejącej infrastruktury przeciwpowodziowej. Oszacowano, iż pożądane koszty pożądane roczne koszty utrzymania obecnej infrastruktury wynoszą ok. 10 mln zł. Uwzględniając specyfikę regionu wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego oraz zidentyfikowane obszary szczególnie narażone na ryzyko powodzi, w wariancie rekomendowanym do realizacji, określono i przypisano konkretnym obszarom (gminom) działania nietechniczne, działania nietechniczne wspierające oraz działania techniczne. Wszystkie działania techniczne przewiduje się do realizacji do roku 2023. Dla wszystkich działań technicznych i nietechnicznych określony został koszt i źródło finansowania. Za kluczowe inwestycje dla regionu wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego należy uznać te inwestycje, które ograniczają ryzyko powodzi zatorowych. W skład tych inwestycji wchodzą działania z zakresu poprawy warunków spływu wód powodziowych (tj. regulacja Odry, bagrowanie, pogłębianie), utrzymania bieżącej ilości floty lodołamaczy (85 mln zł), budowa i
modernizacja infrastruktury cumowniczej (ponad 70 mln zł), modernizacja mostów w celu zapewnienia minimalnego prześwitu (205 mln zł). Do wiodących inwestycji w regionie zaliczamy ochronę przeciwpowodziową miasta Słubice (220 mln) oraz działania związane z odtworzeniem funkcjonalności i utrzymaniem infrastruktury na obszarze brzegu morskiego (ok. 75 mln zł). Do zidentyfikowanych działań nietechnicznych planowanych do wdrożenia zaliczają się przede wszystkim działania związane ze zwiększeniem retencji na obszarach zurbanizowanych, modernizacjami budynków, z analizą zagrożeń poza obszarami ONNP, wdrożeniem systemu monitoringu parametrów morfometrycznych brzegu morskiego oraz prowadzeniem akcji lodołamania. Ich szacunkowy koszt implementacji w okresie bieżącego cyklu planistycznego został określony na poziomie około 120 mln zł. Rysunek nr 2. Podsumowanie PZRP dla regionu wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Region wodny: powierzchnia całkowita 20 406 km 2 parki narodowe 1 384 km 2 Dorzecze Odry Zagrożenia woda 1% (w tym w nawiasach wart. dla powodzi od strony morza) powierzchnia zagrożona 72,8 (43) tys. ha ilość zagrożonych mieszkańców 28 (21,2) tys. os. ilość zagrożonych obiektów użyteczności społ. 22 (19) ilość obiektów stanowiących zagrożenie dla środowiska 32 (25) ilość obiektów cennych kulturowo 19 (18) AAD 66,4 mln zł Potencjalne straty woda 1% Potencjalne starty całkowite (zabudowa mieszkalna, tereny przemysłowe i komunikacyjne, lasy i tereny rekreacyjne, grunty orne, użytki zielone, inne) 863 mln złotych (w tym zabudowa mieszkalna 553 mln złotych) Zaproponowane działania nietechniczne i techniczne: pierwszy cykl planistyczny (2016 2021) następujące cykle planistyczne (2022 -..) budżet utrzymaniowo remontowy dorzecza (roczny) Największe inwestycje (2016 2021) Prace modernizacyjne na Odrze Ochrona przeciwpowodziowa m. Słubice Poprawa przepływu wód na j. Dąbie Poprawa zdolności retencyjnych Międzyodrza Prace utrzymaniowe brzegu morskiego 1,48 mld zł 0,73 mld zł 10 mln zł 85,1 mln zł 220 mln zł 108 mln zł 85 mln zł 74 mln zł Cel strategiczny (2016 2021) Obniżenie wartości średniorocznych strat (AAD) w wyniku realizacji działań strategicznych 12 % Zmniejszenie liczby zagrożonych osób 9,2 tys. os. Wyniki analizy dla wariantu inwestycyjnego (uwzględniającego remonty i odtworzenia istniejącej infrastruktury) Powodzie letnie Powodzie zatorowe Wartość bieżąca netto (ENPV) 151 299 782 177 165 554 Wewnętrzna stopa zwrotu (ERR) 8,09% 6,02% Stosunek korzyści do kosztów (B/C) 1,25 1,08 Źródło: Opracowanie własne