Plany zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych

Transkrypt

1 ` Zdjęcie: RZGW w Szczecinie Plany zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych Projekt planu zarządzania ryzykiem powodziowym dla Regionu Wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Nr WBS: Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna

2 2

3 Projekt: Wsparcie przygotowania krajowych dokumentów planistycznych w zakresie polityki ochrony środowiska zapewniających skuteczną realizację polityki spójności Etap II Opracowanie planów zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych Część I 3

4 Metryka Dane Opis Tytuł dokumentu Autor dokumentu (firma/ instytucja) Nazwa Projektu Część zamówienia nr Projekt planu zarządzania ryzykiem powodziowym dla regionu wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Grontmij Polska Sp. z o.o. Umowa Nr KZGW/ DPiZW-op/ POPT/1/ 2013 Rodzaj dokumentu Poufność WBS i nazwa projektu Wsparcie przygotowania krajowych dokumentów planistycznych w zakresie polityki ochrony środowiska zapewniających skuteczną realizację polityki spójności Etap II I - Opracowanie planów zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych Raport NIE Uzgodnione i Zaakceptowane przez komitety sterujące regionów wodnych projekty planów zarządzania ryzykiem powodziowym dla regionów wodnych Historia zmian Wersja Autor Data Zmiana 0.01 Grontmij Polska Sp. z o.o Wersja pierwsza dokumentu przekazana Zamawiającemu do weryfikacji 1.00 Grontmij Polska Sp. z o.o Wersja przekazana Zamawiającemu do akceptacji 2.00 Grontmij Polska Sp. z o.o Wersja przekazana Zamawiającemu do akceptacji Recenzje dokumentu Wersja Autor Data Odniesienie do innych dokumentów Nazwa dokumentu Data opracowania dokumentu Raport ze zmian do Metodyki PZRP (WBS ) Raport z przeprowadzonych analiz i diagnozy problemów (WBS ) Raport z zestawieniem działań z list ujętych w Master Planach (WBS ) Raport z uzasadnieniem celów, schematem możliwości ich osiągnięcia, zestawieniem wszystkich wyselekcjonowanych działań oraz zestawieniem działań z nadanymi im priorytetami, pierwsza selekcja działań (WBS ) Raport wskazujący instrumenty zarządzania ryzykiem powodziowym (WBS ) Raport z analizy i oceny zgodności przyjętych ostatecznych rozwiązań planistycznych z wymogami prawnymi i środowiskowymi (WBS ) Raport opisujący wybraną metodę analizy wielokryterialnej (WBS )

5 SPIS TREŚCI Spis tabel i rysunków...8 Lista załączników Streszczenie w języku nietechnicznym Wprowadzenie Cele i zakres planu Podstawy prawne Relacje PZRP z innymi obszarami działania Opis procesu planistycznego Opis obszaru planowania Topografia, hydrografia, gleby, geologia, hydrologia Charakter zagrożenia powodziowego w zlewni Użytkowanie terenu Partnerzy procesu planowania i zasady udziału społecznego Analiza interesariuszy Organy właściwe w sprawach zarządzania ryzykiem powodziowym Inne zainteresowane strony Zarządzanie procesem planowania Komitet Sterujący Grupa Planistyczna Zespoły planistyczne zlewni Zasady udziału społecznego Podsumowanie wstępnej oceny ryzyka powodziowego Ocena zagrożenia powodziowego Wnioski z analiz map zagrożenia powodziowego Dodatkowe analizy Podsumowanie Ocena ryzyka powodziowego Wnioski z analizy map ryzyka powodziowego Dodatkowe analizy Podsumowanie Analiza obecnego systemu zarządzania ryzykiem powodziowym Programy ochrony przed powodzią Techniczne środki ochrony przeciwpowodziowej i ich stan techniczny Nietechniczne środki ochrony przeciwpowodziowej Monitoring, prognozowanie i ostrzeganie

6 8.3.2 Reagowanie na powódź i zarządzanie kryzysowe Praktyka planowania przestrzennego Retencja naturalna, mała retencja Diagnoza problemów i wnioski Diagnoza problemów Przestrzenny rozkład zagrożenia powodziowego Diagnoza poziomu zagrożenia powodziowego Obszary o największym zagrożeniu powodziowym Przestrzenny rozkład potencjalnych strat Diagnoza rozkładu potencjalnych strat Obszary, w których występują największe potencjalne straty Diagnoza problemów Cele zarządzania ryzykiem powodziowym Schemat możliwości osiągnięcia celów Nadanie kierunków działań oraz ich priorytetyzacja Zidentyfikowane działania nietechniczne na obszarze regionu wodnego Dolnej Odry i Pomorza Zachodniego Zidentyfikowane działania techniczne na obszarze regionu wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Instrumenty wspomagające realizację działań Instrumenty prawno-finansowe Finansowanie zarządzania ryzykiem powodziowym Zasady gospodarowania obszarami narażonymi na niebezpieczeństwo powodzi Ubezpieczenia od ryzyka wystąpienia powodzi Kompetencja oddziaływań społecznych związanych z realizacją inwestycji przeciwpowodziowych Instrumenty analityczne Instrumenty informacyjne i edukacyjne Podsumowanie działań i ich priorytety Opis metodyki budowy i oceny wariantów Strategia zarządzania ryzykiem powodziowym Opis wybranego rozwiązania Wariant zerowy Wariant utrzymaniowy Rekomendowany wariant planistyczny Priorytety w realizacji działań Harmonogram, jednostki realizujące i źródła finansowania Opis zakresu i sposobu koordynacji z Ramową Dyrektywą Wodną i innych dyrektyw środowiskowych

7 13.1 Etap wstępnego wariantowania scenariuszy planistycznych Etap analizy wielokryterialnej Uwzględnienie wpływu zmian klimatu na ryzyko powodziowe Podsumowanie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko Podsumowanie procesu konsultacji społecznych i informowania społeczeństwa Konsultacje społeczne Informowanie ogółu społeczeństwa Opis zakresu i sposobu współpracy międzynarodowej Sposób monitorowania postępów realizacji planu zarządzania ryzykiem powodziowym Literatura/Źródła

8 Spis tabel i rysunków Tabela nr 1 Główne rzeki w Regionie Wodnym Odry i Przymorza Zachodniego Tabela nr 2 Główne jeziora w Regionie Wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Tabela nr 3 Zmiany średniego poziomu morza w okresie współczynnik trendu [cm/10lat] (wyróżniono zmiany istotne statystycznie) Tabela nr 4 Przewidywane zmiany [cm] średniego (Hśr), minimalnego (H5%) oraz maksymalnego (H95%) poziomu morza na polskim wybrzeżu w skali roku w okresie dla trzech scenariuszy emisyjnych (wartości pokazują zmiany w stosunku do wartości średnich z okresu referencyjnego ) Tabela nr 5 Przewidywane zmiany [cm] średniego (Hśr), minimalnego (H5%) oraz maksymalnego (H95%) poziomu morza na polskim wybrzeżu w skali roku w okresie dla trzech scenariuszy emisyjnych (wartości pokazują zmiany w stosunku do wartości średnich z okresu referencyjnego ) Tabela nr 6 Zestawienie parków narodowych w Regionie Wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego 45 Tabela nr 7 Zestawienie parków krajobrazowych w Regionie Wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego 45 Tabela nr 8 Zestawienie obszarów Natura 2000 w Regionie Wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego 46 Tabela nr 9 Rezerwaty przyrody Tabela nr 10 Tabela Obszary specjalnej ochrony ptaków w pasie nadbrzeżnym od Ustki po Świnoujście 49 Tabela nr 11 Specjalne obszary ochrony siedlisk w pasie nadbrzeżnym Tabela nr 12 Organy właściwe w sprawach zarządzania ryzykiem powodziowym oraz zakres ich kompetencji 52 Tabela nr 13 Zestawienie grup, do których adresowane będą działania informacyjne Tabela nr 14 Struktura zarządzania procesem planowania w regionie wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Tabela nr 15 Powierzchnia obszarów zagrożenia powodziowego w regionie wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Tabela nr 16 Ryzyko powodziowe w ujęciu gmin Regionu Wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego 74 Tabela nr 17 Wartości średniorocznych strat (AAD) obliczone dla Regionu Wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego oraz zlewni wchodzących w skład regionu Tabela nr 18 Przypisanie działań zawartych w planach i programach z zakresu ochrony przeciwpowodziowej do przyjętych w Metodyce PZRP celów zarządzania ryzykiem powodziowym Tabela nr 19 Współczynniki wagowe określone na podstawie AHP Tabela nr 20 Liczba gmin z danym poziomem ryzyka - od strony rzek Tabela nr 21 Liczba gmin z danym poziomem ryzyka - od strony morza Tabela nr 22 Liczba gmin z danym poziomem ryzyka w strefie brzegu morskiego Tabela nr 23 Ryzyko powodziowe od strony rzek w zlewniach Regionu Wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Tabela nr 24 Ryzyko powodziowe od strony morza w zlewniach Regionu Wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Tabela nr 25 Wykaz obszarów problemowych w regionie wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego 113 Tabela nr 26 Priorytety realizacji działań w regionie wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego 121 Tabela nr 27 Priorytety realizacji działań w strefie brzegu morskiego regionu Dolnej Odry i Pomorza Zachodniego Tabela nr 28 Wyniki analizy skuteczności redukcji ryzyka poprzez zwiększenie retencji leśnej Tabela nr 29 Liczba budynków proponowanych do modernizacji na obszarze regionu wodnego 8

9 Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Tabela nr 30 Zestawienie budynków proponowanych do modernizacji w regionie wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Tabela nr 31 Ilościowe zestawienie planowanych przedsięwzięć w poszczególnych regionach wodnych w regionie wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Tabela nr 32 Działania techniczne o strategicznym znaczeniu, uwzględnione w Wariancie Zerowym 151 Tabela nr 33 Przewidywane okresy użytkowania Tabela nr 34 Majątek RZGW Szczecin Tabela nr 35 Region Wodny Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego majątek Zarządów Melioracji i Urządzeń Wodnych Tabela nr 36 Majątek Urzędu Morskiego w Szczecinie Tabela nr 37 Majątek Urzędu Morskiego w Słupsku Tabela nr 38 Rekomendowany wariant planistyczny w Regionie Wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego 156 Tabela nr 39 Lista działań nietechnicznych planowanych do realizacji w latach Tabela nr 40 Lista inwestycji technicznych planowanych do realizacji w latach Rysunek nr 1 Schemat relacji pomiędzy PZRP a dokumentami strategicznymi Rysunek nr 2 Schemat przebiegu procesu planistycznego w regionie wodnym i na obszarze dorzecza. 30 Rysunek nr 3 Zlewnie bilansowe regionu wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Rysunek nr 4 Częstość występowania wezbrań sztormowych w Świnoujściu w okresie oraz w okresie referencyjnym Rysunek nr 5 Występowanie poziomów morza równych i wyższych od poziomu alarmowego -570 cm w Świnoujściu, Rysunek nr 6 Harmonogram wdrażania Dyrektywy Powodziowej Rysunek nr 7 Obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi w Regionie Wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Rysunek nr 8 Harmonogram wdrażania Dyrektywy Powodziowej Rysunek nr 9 Harmonogram wdrażania Dyrektywy Powodziowej Rysunek nr 10 Schemat sygnalizacji przeciwpowodziowej Rysunek nr 11 Schemat obliczania wskaźników związanych z wrażliwością obszarów zagrożonych powodzią oraz poziomów zintegrowanego ryzyka powodziowego Rysunek nr 12 Ryzyko powodziowe od strony rzek w gminach Regionu Wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Rysunek nr 13 Ryzyko powodziowe od strony morza w gminach Regionu Wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Rysunek nr 14 Rozkład zintegrowanego ryzyka w poszczególnych zlewniach od strony rzek Rysunek nr 15 Rozkład zintegrowanego ryzyka w poszczególnych zlewniach od strony morza Rysunek nr 16 Lokalizacja obszarów problemowych (HOT SPOT s), przy zagrożeniu od strony rzeki i morza zidentyfikowanych w Regionie Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Rysunek nr 17 Zestawienie planowanych przedsięwzięć wg najważniejszych grup działania na obszarze Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Rysunek nr 18 Algorytm formułowania wariantów planistycznych

10 Lista załączników 1. Lista skrótów 2. Słownik pojęć 3. Lista interesariuszy 4. Katalog celów 5. Katalog działań 6. Wstępna ocena ryzyka powodziowego 7. Mapy zagrożenia powodziowego 8. Mapy ryzyka powodziowego 9. Materiały dokumentujące proces konsultacji i udziału społecznego 10. Program działań dla planu zarządzania ryzykiem powodziowym Karty HOT SPOTów dla Regionu Wodnego Karty Zlewni dla Regionu Wodnego wraz z załącznikami mapowymi Lista działań nietechnicznych (N) Lista działań technicznych (TR) Lista działań odtworzenia funkcjonalności (OF) Lista działań utrzymaniowych (U) 11. Mapy PZRP 12. Instrumenty zarządzania ryzykiem powodziowym 10

11 Streszczenie w języku nietechnicznym 1

12 Streszczenie w języku nietechnicznym 1 Streszczenie w języku nietechnicznym Opracowane projekty Planów Zarządzania Ryzykiem Powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych tworzą podstawy skutecznego zarządzania ryzykiem. Wnioski płynące z przygotowanych planów będą także podstawą dla stworzenia katalogu dobrych praktyk w dziedzinie ochrony przeciwpowodziowej i wpłyną na rozwój branży, przyszłą strukturę zarządzania majątkiem oraz metodykę priorytetyzacji działań inwestycyjnych i wspomagający w postaci katalogu instrumentów prawnych, ekonomicznych i komunikacyjnych. Realizacja Planów Zarządzania Ryzykiem Powodziowym Powodzenie prowadzona była przy współudziale wielu stron-interesariuszy, którzy w podziale na Zespoły Planistyczne Zlewni, Grupy Planistyczne i Komitety Sterujące brali udział w dyskusjach nad poszczególnymi etapami prac. Przewidziano też udziału społeczeństwa w procesie przygotowania planów zarządzania ryzykiem. Region Wodny Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego stanowi część obszaru dorzecza Odry poniżej ujścia Nysy Łużyckiej do ujścia Roztoki Odrzańskiej (bez dorzecza Warty) wraz z Polską częścią Zalewu Szczecińskiego oraz obszar dorzecza rzek Przymorza od zachodniej granicy państwa po zlewnię rzeki Wieprzy. Powierzchnia tym regionu wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego wynosi km 2. W całości jest administrowany przez Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Szczecinie, Zachodniopomorski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych oraz Urzędy Morskie w Szczecinie i Słupsku. Obszar regionu wodnego jest obszarem o dość jednolitym ukształtowaniu terenu, składający się z pojezierzy i pobrzeży. W regionie wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego wyróżniamy zasadniczo 2 typy powodzi: rzeczne i morskie, które powstają w wyniku naturalnych zebrań, zatorów lodowych, czy w przypadku powodzi morskich w wyniku działania silnych wiatrów. Dużym zagrożeniem na obszarze regionu wodnego jest nakładanie się różnych typów zagrożeń, jak np. duże przepływy w rzekach oraz silne wiatry północne. W ramach wstępnej oceny ryzyka powodziowego na rozpatrywanym obszarze wyróżniono 18 znaczących powodzi historycznych, których główną przyczyną były powodzie rzeczne oraz powodzie wywołane cofkę odmorską. W regionie wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego wyznaczono 18 obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi o łącznej powierzchni 1 384,2 km 2. Powierzchnia ta stanowi ok. 7% powierzchni całego regionu wodnego, 1,2 powierzchni dorzecza Odry oraz ok. 0,4 % powierzchni całego kraju. Na podstawie analizy map zagrożenia powodziowego określono, że na rozpatrywanym obszarze blisko 32 tys. ha obszaru znajduje się na terenie o prawdopodobieństwie wystąpienia powodzi raz na 500 lat, a w przypadku powodzi raz na 100 lat i raz na 10 lat, znajduje się odpowiednio około 30 tys. ha i 26 tys. ha. Liczba mieszkańców na obszarach o prawdopodobieństwie wystąpienia powodzi raz na 500 lat, raz na 100 lat i raz na 10 lat wynosi odpowiednio około 8,5 tys., 6,8 tys. i 4,5 tys. Powyższe wartości odnoszą się do zagrożenia od strony rzek. W przypadku zagrożenia od strony morza przy zagrożeniu raz na 500 lat i raz na 100 lat powierzchnia obszarów zagrożonych wynosi odpowiednio 45,3 i 42,9 ha, przy ilości mieszkańców na terenach zagrożonych powodzią wynoszącą odpowiednio około 28,6 i 21,1 tys. Analizy przeprowadzone na podstawie map zagrożenia i ryzyka powodziowego pozwoliły obliczyć wartości średniorocznych strat rocznych (AAD) dla zlewni i regionów wodnych w Polsce. Dla Regionu Wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego średnioroczne straty wynoszą 66,4 mln. W skali pięciostopniowej określone zostało również ryzyko powodziowe w odniesieniu do poszczególnych gmin, a w konsekwencji wskazano 7 gmin o najwyższym, zintegrowanym ryzyku powodziowym, gminy: Darłowo (gm. miejska), Kostrzyn nad Odrą, Stargard Szczeciński, Stepnica, Szczecin, Świnoujście, Ustka. Ryzyko powodziowe przeanalizowano również w odniesieniu do: 12

13 Streszczenie w języku nietechnicznym zdrowia i życia ludzi, środowiska, dziedzictwa kulturowego i działalności gospodarczej. W trakcie analiz zidentyfikowano główne obszary problemowe (Hot Spot s), w których w pierwszej kolejności powinno się skierować działania ograniczające zagrożenie powodziowe w Regionie Wodnym. Do obszarów problemowych Regionu Wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego zaliczamy: gminy leżące wzdłuż Odry granicznej (Cybinka, Słubice, Górzyca, Kostrzyn nad Odrą, Boleszkowice, Mieszkowice, Cedynia, Chojna, Widuchowa, Gryfino), Szczecin, Goleniów (obszar miejski i wiejski), Stepnica, Nowe Warpno, Świnoujście, Dziwnów, Stargard Szczeciński, Trzebiatów, Mrzeżyno, Gryfice, Resko, Kołobrzeg, Białogard, Darłowo, Bukowo-Łazy, Sławno, Sianożęty, oraz obszary leżące w strefie brzegu morskiego: Niechorze, Liwia Łuża, Rewal, Kołobrzeg, Mierzeja Jeziora Jamno, Mierzeja Jeziora Kopań, Mierzeja Dziwnowska część wschodnia i część zachodnia. W dalszym etapie prac nad przygotowaniem planów określone zostały najistotniejsze działania, których realizacja przyczyni się do obniżenia ryzyka powodziowego. Wyodrębnionych zostało 70 działań szczegółowych, które podzielone zostały na trzy grupy, z których najważniejsza grupa obejmuje działania nietechniczne i techniczne mające za zadanie obniżenie fali wezbraniowej i utrzymanie w należytym stanie istniejącej infrastruktury przeciwpowodziowej. Realizacja wytypowanych działań, powinna być wspierana poprzez instrumenty wspierające, czyli działania o charakterze prawno-finansowym, analitycznym i informacyjno-edukacyjnym, przyczyniającą się w sposób pośredni do obniżenia ryzyka powodziowego. Do wiodących problemów w Regionie Wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego możemy zaliczyć niedostateczną ilości jednostek do prowadzenia skutecznej akcji lodołamania, niedostateczną przepustowość koryt, zły stan wałów przeciwpowodziowych rzecznych oraz potrzeba prowadzenia ciągłych prac remontowych i utrzymaniowych na rzekach. Zagrożeniem dla obszaru gminy nadmorskich i Zalewu Szczecińskiego są wezbrania sztormowe i podnoszenie się poziomu morza. Ich skutkiem jest: erozja brzegu, powodzie sztormowe, zniszczenia infrastruktury (zjazdy technologiczne, zejścia, budowle ochronne, rozmycia refulatu, zagrożenie bezpiecznej eksploatacji infrastruktury na zapleczu). Wezbrania sztormowe są powodem zagrożeń powodziowych szczególnie terenów nizinnych (obszary położone poniżej rzędnej +2,5 m n.p.m.) i obszarów ujściowych rzek, a zwłaszcza znajdujących się blisko brzegu zabudowań. Znaczne podniesienie się poziomu wód Bałtyku powoduje przyspieszenie erozji brzegu, hamuje odpływ rzek do morza, powoduje spiętrzenie wody w ujściowych odcinkach rzek i na zalewach przymorskich, wywołując zjawisko cofki. Jeśli wezbranie sztormowe połączone jest z wezbraniem roztopowym i zatorem lodowym w ujściach rzeki, groźba powodzi wzrasta. Na podstawie wykonanej diagnozy problemów oraz w oparciu o propozycje szeregu działań zdefiniowano działania inwestycyjne, które w efekcie zapewnią osiągnięcie oczekiwanych rezultatów. Na tej podstawie opracowane zostały warianty planistyczny, będący zestawem niezależnych lub powiązanych z sobą działań, prowadzących do osiągnięcia wskazanych celów. Pierwszym rozpatrywanym wariantem był wariant zerowy, oparty na scenariuszu zaniechania działań mających na celu jakąkolwiek poprawę obecnej sytuacji. W wariancie zerowym zaniechano realizacji działań inwestycyjnych i ponoszenia corocznych nakładów o charakterze utrzymaniowym, przewiduje się natomiast jedynie ponoszenie niezbędnych kosztów eksploatacyjnych, związanych z użytkowaniem istniejących obiektów. Wariant zerowy stanowił podstawę analityczną dla innych zdefiniowanych wariantów zarządzania ryzykiem powodziowym. Kolejnym wariantem, który podlegał analizie był wariant utrzymaniowy, który opiera się na identyfikacji pożądanej wysokości corocznych kosztów utrzymania istniejącej infrastruktury przeciwpowodziowej. Oszacowano, iż pożądane koszty pożądane roczne koszty utrzymania obecnej infrastruktury wynoszą ok. 10 mln zł. Uwzględniając specyfikę regionu wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego oraz zidentyfikowane obszary szczególnie narażone na ryzyko powodzi, w wariancie rekomendowanym do 13

14 Streszczenie w języku nietechnicznym realizacji, określono i przypisano konkretnym obszarom (gminom) działania nietechniczne, działania nietechniczne wspierające oraz działania nietechniczne. Wszystkie działania techniczne przewiduje się do realizacji do roku Dla wszystkich działań technicznych i nietechnicznych określony został koszt i źródło finansowania. Za kluczową inwestycję dla regionu wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego należy uznać inwestycję dotycząca remontu i modernizacji zabudowy regulacyjnej na Odrze Granicznej, której koszt wynosi około 206 mln zł., remont i modernizacja zabudowy regulacyjnej na Odrze (223 mln zł.), ochrona przeciwpowodziowa m. Słubice (220 mln zł.), działania związane z odtworzeniem funkcjonalności i utrzymaniem infrastruktury na obszarze brzegu morskiego, których koszt wynosi blisko 75 mln zł. oraz pozyskanie floty lodołamaczy, które wyceniono na 85 mln zł. Do zidentyfikowanych działań nietechnicznych planowanych do wdrożenia zaliczają się przede wszystkim te związane z zwiększeniem retencji leśnej, modernizacjami budynków, weryfikacją założeń projektowych, wdrożeniem systemu monitoringu parametrów morfometrycznych oraz prowadzeniem akcji lodołamania. Ich szacunkowy koszt implementacji w okresie bieżącego cyklu planistycznego został określony na poziomie około 75 mln zł. 14

15 Wprowadzenie 2

16 Wprowadzenie 2 Wprowadzenie 2.1 Cele i zakres planu Opracowane projekty Planów Zarządzania Ryzykiem Powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych tworzą podstawy skutecznego zarządzania ryzykiem powodziowym w przyszłości, stwarzając jednocześnie szanse na proaktywne podejście w inicjowaniu i wdrażaniu działań inwestycyjnych oraz instrumentów wspomagających. Wnioski płynące z przygotowanych planów będą także podstawą dla stworzenia katalogu dobrych praktyk w dziedzinie ochrony przeciwpowodziowej i wpłyną na rozwój branży, przyszłą strukturę zarządzania majątkiem oraz metodykę priorytetyzacji działań inwestycyjnych i wspomagających w postaci katalogu instrumentów prawnych, ekonomicznych i komunikacyjnych. Przedstawione Plany będą podstawą ich przyszłych aktualizacji i rozpoczną nieprzerwany proces ciągłej poprawy systemu osłony kraju przed nadzwyczajnymi zagrożeniami. Prace analityczne, diagnostyczne i planistyczne związane z przygotowaniem Planów oparte były na strukturze hierarchicznej zlewnia region wodny dorzecze i prowadzone przy pełnej współpracy z Krajowym Zarządem Gospodarki Wodnej, Regionalnymi Zarządami Gospodarki Wodnej, Wojewódzkimi Zarządami Melioracji i Urządzeń Wodnych, a także pozostałymi lokalnymi interesariuszami, którzy uczestniczyli w ich tworzeniu poprzez zorganizowany system komitetów sterujących i grup planistycznych regionów wodnych i dorzeczy oraz zespołów planistycznych zlewni. Wyżej wymienione prace, które trwały od lipca do listopada 2014 roku, były w pełni kontynuacją wcześniej wykonanych działań związanych z wstępna oceną ryzyka powodziowego oraz przygotowaniem map zagrożenia i ryzyka powodziowego dla obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi. Wytycznymi w tym zakresie była Specyfikacja Istotnych Warunków Zamówienia przedmiotowego zamówienia oraz przepisy prawa zawarte m.in. w: Dyrektywa 2007/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2007 r. w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarządzania nim; Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2000/60/WE z dnia 23 października 2000 roku ustanawiająca ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej UE, zwana Ramową Dyrektywą Wodną (RDW); Dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory; Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/147/WE z dnia 30 listopada 2009 r. w sprawie ochrony dzikiego ptactwa; Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2001/42/WE z dnia 27 czerwca 2001 r. w sprawie oceny wpływu niektórych planów i programów na środowisko; Dyrektywa 2007/2/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 14 marca 2007 r. ustanawiająca infrastrukturę informacji przestrzennej we Wspólnocie Europejskiej (INSPIRE); Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne wraz z aktami wykonawczymi; Ustawa Prawo ochrony środowiska wraz z aktami wykonawczymi. Zakres wykonanych prac przy opracowaniu Planów przez zespoły planistyczne obejmował blisko 150 suwerennych działań i produktów pośrednich, w tym osiągnięcie kluczowych kamieni milowych dla opracowania dokumentacji, wymienionych poniżej: 16 16

17 Wprowadzenie Zdiagnozowanie problemów zarządzania ryzykiem powodziowym, w tym diagnozy zagrożenia ryzyka powodziowego i strat, analizy obecnego systemu ochrony przeciwpowodziowej i źródeł wzrostu ryzyka powodziowego; Zdefiniowanie celów głównych i szczegółowych zarządzania oraz przypisanie im grup działań, tworząc schemat ich osiągnięcia w zdefiniowanym okresie; Opracowanie instrumentów wspomagających realizacje działań nietechnicznych i technicznych dla zidentyfikowanych wariatów planistycznych zarządzania ryzykiem; Sporządzenie dokumentu roboczego (projekty) Planów zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów regionów wodnych i dorzeczy; Przeprowadzenie konsultacji społecznych sporządzonych Planów i kampanii informacyjnej (w trakcie); Przeprowadzenie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko projektów Planów zarządzania ryzykiem powodziowym (w trakcie); Zapewnienie spójności Planów i aktualizacji Planów Gospodarowania Wodami. Zdefiniowanie trzech celów głównych zarządzania ryzykiem powodziowym, tj.: 1) Zahamowanie wzrostu ryzyka powodziowego, 2) Minimalizacja istniejącego ryzyka powodziowego i 3) Poprawa systemu zarządzania ryzykiem powodziowym, realizowana będzie w przypadku zagrożenia powodziami śródlądowymi i od strony morza, w tym morskich wód wewnętrznych, przez odpowiednio 52 i 69 zdefiniowane grupy działań o określonych priorytetach. Plany Zarządzania Ryzykiem Powodziowym zostały wykonane w bieżącym cyklu planistycznym dla km rzek, położonych na terenie 9 regionów wodnych i 3 dorzeczy i obejmują po raz pierwszy pakiet działań nietechnicznych, technicznych oraz identyfikacje potrzeb utrzymaniowych obecnej, jak i przyszłej infrastruktury przeciwpowodziowej. 2.2 Podstawy prawne Na poziomie europejskim zasadnicze ramy dla opracowania PZRP określają Dyrektywa 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2000 r. ustanawiająca ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej (Dz. Urz. UE L 327 z , s. 1 z późn. zm.; dalej jako Ramowa Dyrektywa Wodna) oraz dyrektywa 2007/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2007 r. w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarządzania nim (Dz. Urz. UE L 288 z , s. 27 z zm., dalej jako Dyrektywa Powodziowa). Ramowa Dyrektywa Wodna wymaga opracowania planów gospodarowania wodami w dorzeczu dla każdego obszaru dorzecza oraz programów działań w celu osiągnięcia dobrego stanu ekologicznego i chemicznego. Wdrożenie programów działań ma również przyczynić się do ograniczenia skutków powodzi (art. 11 ust. 3 lit. l RDW). Ograniczanie ryzyka wystąpienia powodzi nie jest jednak zasadniczym celem tej dyrektywy. Ustanowienie ram dla oceny ryzyka powodziowego i zarządzania nim, w celu ograniczania negatywnych konsekwencji dla zdrowia ludzkiego, środowiska, dziedzictwa kulturowego oraz działalności gospodarczej, związanych w powodziami na terytorium UE jest celem Dyrektywy Powodziowej. Podstawowym instrumentem dla realizacji tego celu jest plan zarządzania ryzykiem powodziowym, skoordynowany na obszarze dorzecza lub obszaru wybrzeża. Plany te powinny zostać opracowane i opublikowane do 22 grudnia 2015 r

18 Wprowadzenie Plany zarządzania ryzykiem powodziowym są opracowywane na podstawie map zagrożenia powodziowego i map ryzyka powodziowego, sporządzanych zgodnie z art. 6 Dyrektywy Powodziowej. Mapy stanowią następnie element planu zarządzania ryzykiem powodziowym. Dyrektywa Powodziowa wymaga, aby dokumenty opracowywane w ramach prac nad planami zarządzania ryzykiem powodziowym (wstępne oceny ryzyka powodziowego, mapy zagrożenia powodziowego i mapy ryzyka powodziowego), jak i same plany zarządzania ryzykiem powodziowym były podawane do publicznej wiadomości. Stosownie do art. 10 ust. 2 Dyrektywy Powodziowej na państwach członkowskich ciąży obowiązek zachęcania zainteresowanych stron do aktywnego udziału w opracowaniu, przeglądzie i aktualizacji planów zarządzania ryzykiem powodziowym. Postanowienia Ramowej Dyrektywy Wodnej i Dyrektywy Powodziowej zostały transponowane do polskiego porządku prawnego w ustawie z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (tekst jedn. Dz. U. 2012, poz. 145 z późn. zm.). Zgodnie z tą ustawą ochrona przed powodzią jest realizowana z uwzględnieniem wszystkich elementów zarządzania ryzykiem powodziowym, w szczególności zapobiegania, ochrony, stanu należytego przygotowania i reagowania w przypadku wystąpienia powodzi, usuwania skutków powodzi, odbudowy i wyciągania wniosków w celu ograniczania potencjalnych negatywnych skutków powodzi dla zdrowia ludzi, środowiska, dziedzictwa kulturowego oraz działalności gospodarczej. 2.3 Relacje PZRP z innymi obszarami działania Schemat relacji dokumentów strategicznych i planistycznych w gospodarce wodnej z Planami Zarządzania Ryzykiem Powodziowym przedstawiono na schemacie poniżej. Rysunek nr 1 Schemat relacji pomiędzy PZRP a dokumentami strategicznymi 18 18

19 Wprowadzenie Relacje PZRP z dokumentami krajowymi o charakterze strategicznym opisujących rozwój kraju Dokumentem strategicznym określającym główne trendy, wyzwania i scenariusze rozwoju społecznogospodarczego kraju oraz kierunki przestrzennego zagospodarowania kraju z uwzględnieniem zasady zrównoważonego rozwoju jest Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju Polska Trzecia fala nowoczesności (DSRK). Definiuje ona trzy obszary strategiczne: konkurencyjności i innowacyjności gospodarki (modernizacji), równoważenia potencjału rozwojowego regionów Polski (dyfuzji), efektywności i sprawności państwa (efektywności). DSRK wraz z Koncepcją Przestrzennego Zagospodarowania Kraju stanowią ramy dla Średniookresowej Strategii Rozwoju Kraju 2020 oraz 9 strategii dotyczących: Innowacyjności i Efektywności Gospodarki, Rozwoju Transportu, Bezpieczeństwa Energetycznego i Środowiska, Rozwoju Regionalnego, Rozwoju Kapitału Ludzkiego, Rozwoju Kapitału Społecznego, Zrównoważonego Rozwoju Wsi, Rolnictwa i Rybactwa, Sprawnego Państwa, Rozwoju Systemu Bezpieczeństwa Narodowego RP. PZRP nie są powiązane ze Strategią Rozwoju Kapitału Społecznego 2020, która stanowi integralny element koncepcji rozwoju Polski oraz ze Strategią Rozwoju Kapitału Ludzkiego 2020, choć należy zaznaczyć, że Plany przewidują działania mające na celu budowę programów edukacyjnych poprawiających świadomość i wiedzę na temat źródeł zagrożenia powodziowego, ryzyka powodziowego co zwiększy wartość kapitału ludzkiego. DSRK wskazuje na konieczność realizacji ochrony przed powodzią. PZRP stanowi jeden z elementów, który prowadzi do spełnienia działań kierunku interwencji zwiększenie poziomu ochrony środowiska przez minimalizowanie ryzyka powodziowego. Systemy przeciwpowodziowe mają być zgodnie z DSRK pomocą dla modernizacji sektora rolno-spożywczego, zapewniając wzrost produktywności i konkurencyjności. PZRP są komplementarne względem realizacji tego kierunku interwencji. Strategia Rozwoju Kraju 2020 (SSRK) stanowi dokument bazujący na Długookresowej Strategii Rozwoju Kraju Polska Trzecia fala nowoczesności. Wskazuje na konieczność dostosowania systemu reagowania kryzysowego do większej liczby tego typu sytuacji, co jest spójne z PZRP. SSRK precyzuje, że Plany Zarządzania Ryzykiem Powodziowym będą zawierać wszelkie działania mające na celu minimalizację ryzyka powodziowego. Ustalenia z tych planów będą uwzględniane w dokumentach planowania przestrzennego. W SSRK znajdują się też założenia jakie powinny przyświecać PZRP. Dokument wymienia także działania, które są spójne z PZRP, a mają być przełożone na działania odpowiednich strategii, np. działanie polegające na wprowadzeniu standardów budowlanych umożliwiających zmniejszenie strat towarzyszących klęskom żywiołowym przez SBEiS. SSRK wymienia także działania minimalizujące ryzyko powodziowe jako zadania o charakterze inwestycyjnym inwestycje twarde, co jest komplementarne w stosunku do założeń PZRP

20 Wprowadzenie Planowanie przestrzenne Planowanie przestrzenne jest realizowane w oparciu o dokument strategiczny pn. Koncepcja Zagospodarowania Kraju (Koncepcja), przyjęty w dniu 16 marca 2012 r. przez Radę Ministrów. Plany Zarządzania Ryzykiem Powodziowym wchodzą w złożoną relację z Koncepcją. Stanowią dla niej założenia doszczegóławiające podstawy celów i działań, ale także wypełniają kilka z jej celów. Szczegółowy opis relacji znajduje się w rozdziale 10. Cele zarządzania ryzykiem powodziowym. Innowacyjności i Efektywności Gospodarki Strategia Innowacyjności i Efektywności Gospodarki (SIEG) nie odnosi się w bezpośredni sposób do ryzyka powodziowego i ochrony przed powodziami. Jednak wskazuje na konieczność realizacji zadania polegającego na stosowaniu zasad zrównoważonej architektury (zadanie nr 3.2.2) w tym m.in. uwzględnienie czynników klimatycznych i topograficznych. PZRP wskazują na działania, które również mają prowadzić do ograniczenia zabudowy na terenach narażonych na niebezpieczeństwo powodzi. Transport W dziedzinie transportu obowiązuje, przyjęta w 2013 roku, Strategia Rozwoju Transportu do 2020 roku (z perspektywą do 2030 roku). Dokument skupia się między innymi na celach, jakie ma spełnić transport w Polsce. Realizacja Planów Zarządzania Ryzykiem Powodziowym wywrze skutek na sektor transportu dzięki obniżeniu wpływu zjawisk pogodowych (w tym powodzi) na infrastrukturę. Zgodnie z zapisami strategii kierunki interwencji w zakresie usprawniania zarządzania transportem wodnym śródlądowym będą obejmować m. in. uwzględnienie potrzeb żeglugi śródlądowej przy budowie i modernizacji obiektów hydrotechnicznych. Przy czym modernizacja i budowa obiektów hydrotechnicznych jest jednym z działań, które ma prowadzić zgodnie z PZRP, do obniżenia ryzyka powodziowego. Planowany system zharmonizowanych usług informacji rzecznej RIS (River Information Services) będzie obejmować ogólne informacje hydrologiczne, co jest elementem realizacji działań nietechnicznych wymienionych w PZRP i wpisuje się w cel zarządzania ryzykiem powodziowym PZRP jakim jest ograniczenie skutków w czasie powodzi przez doskonalenie prognozowania i ostrzegania o zagrożeniach meteorologicznych i hydrologicznych. Bezpieczeństwo energetyczne i środowisko W dziedzinie bezpieczeństwa energetycznego i środowiska kluczową rolę odgrywa Strategia Bezpieczeństwa Energetycznego i Środowiska perspektywa do 2020 (SBEiS). Dla osiągnięcia celu głównego, czyli: zapewnienia wysokiej jakości życia obecnych i przyszłych pokoleń z uwzględnieniem ochrony środowiska oraz stworzenie warunków do zrównoważonego rozwoju nowoczesnego sektora energetycznego, zdolnego zapewnić Polsce bezpieczeństwo energetyczne oraz konkurencyjną i efektywną gospodarkę oraz celu szczegółowego określonego jako zrównoważone gospodarowanie zasobami środowiska, przewidziano m.in. kierunek interwencji polegający na gospodarowaniu wodami dla ochrony przed powodzią, suszą i deficytem wody (kierunek interwencji nr. 1.2). PZRP są jednym z narzędzi tego kierunku interwencji i komplementarne w stosunku do działania nr 9 zadanie polegające na dostosowaniu sektora gospodarki wodnej do zmian klimatu. SBEiS wymienia Plany Zarządzania Ryzykiem Powodziowym będące elementem działań mających na celu dostosowanie gospodarki wodnej do zmian klimatu. Strategia wymienia również katalog czynników, jakie należy uwzględnić w działaniach służących minimalizacji ryzyka, są to: analiza kosztów i korzyści, życie i zdrowie ludzi, ochronę środowiska, dziedzictwa kulturowego i działalność gospodarczą

21 Wprowadzenie Strategia Bezpieczeństwa Energetycznego i Środowiska wymienia kierunek interwencji polegający na uporządkowaniu zarządzania przestrzenią (1.4), na który znaczący wpływ mają koszty związane z ochroną przeciwpowodziową, spowodowane utraconymi obszarami retencji wód, zabudowywaniem obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi w efekcie tych zjawisk koszty usuwania strat popowodziowych. W uzupełnieniu do systemu zintegrowanych strategii rozwoju Polski opracowany został Strategiczny Plan Adaptacji Sektorów i Obszarów wrażliwych na zmiany klimatu. W ramach wdrażania tego planu priorytetowo potraktowano m.in. ochronę przeciwpowodziową, funkcjonowanie systemów, ostrzegania i reagowania w sytuacji zjawisk ekstremalnych, działań adaptacyjnych w rolnictwie, leśnictwie, budownictwie, transporcie i infrastrukturze miejskiej (sieci kanalizacji deszczowej). Rozwój regionalny Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego : Regiony, Miasta, Obszary Wiejskie (KSRR) stanowi dokument planistyczny, którego celem jest efektywne wykorzystanie specyficznych regionalnych i innych terytorialnych potencjałów rozwojowych dla osiągania celów rozwoju kraju wzrostu, zatrudnienia i spójności w horyzoncie długookresowym. KSRR opisuje zagrożenia dla rozwoju regionalnego, do których zalicza zjawiska ekstremalne w tym powodzie. Dodatkowo wskazuje na konieczność zastosowania nowoczesnych metod zarządzania ryzykiem powodziowym w tym jego redukcji poprzez renaturyzację cieków wodnych, rozwój systemów małej retencji oraz budowie innych niezbędnych obiektów gospodarki wodnej, likwidowaniu skutków zjawisk ekstremalnych, a także przeciwdziałaniu erozji gleb, co będzie zrealizowane przez działania przewidziane w ramach PZRP. Jako cel główny KSRR określa wspomaganie wzrostu konkurencyjnych przez budowanie podstaw konkurencyjności województw. Jednym z elementów kierunków działań KSRR, który jest komplementarny z PZRP jest dywersyfikacja źródeł i efektywne wykorzystanie energii oraz reagowanie na zagrożenia naturalne (1.3.5). Krajowa Polityka Miejska projekt (KPM) stanowi dokument, który jest wypełnieniem działań wskazanych w Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego : Regiony Miasta, Obszary Wiejskie oraz w Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju KPM wskazuje na problem miast związany z chaotyczną zabudową, która prowadzi do osiedlania się na terenach zalewowych, zwiększania ryzyka powodziowego. PZRP są komplementarne wobec działania wymienionego w celu adaptacji do zmian klimatu wg KPM należy wprowadzić zmianę prawa w zakresie inwestowania na obszarach narażonych na niebezpieczeństwo powodzi. Konieczność zmiany jest podyktowana istniejącą, chaotyczną zabudową i jest spójna z celem PZRP polegającym na poprawie systemu zarządzania ryzykiem powodziowym. Wśród kierunków działań w zakresie gospodarki wodnej dla ochrony środowiska i adaptacji do zmian klimatu Polityka Miejska proponuje zwiększenie retencji zlewni przy pomocy środków technicznych oraz wspieranie zarządzania ryzykiem powodziowym poprzez zapewnienie infrastruktury technicznej dzięki działaniom rządowym, co jest spójne z celami PZRP. Zrównoważony rozwój wsi, rolnictwa i rybactwa Długoterminowa wizja obszarów wiejskich w Polsce określona została w Strategii zrównoważonego rozwoju wsi, rolnictwa i rybołówstwa na lata (SZRWRiR) i zdefiniowana w następujący sposób: poprawa jakości życia na obszarach wiejskich oraz efektywne wykorzystanie ich zasobów i potencjałów, w tym rolnictwa i rybactwa, dla zrównoważonego rozwoju kraju. PZRP w ramach swoich założeń i planowanych działań jest komplementarny w zakresie celu szczegółowego nr 5 Ochrona środowiska i adaptacja do zmian klimatu na obszarach wiejskich W ramach celów szczegółowych SZRWRiR (w tym celu 5) zdefiniowano priorytety, które będą realizowane przez założone zadania. Wśród priorytetów, które stanowią elementy uzupełniane przez

22 Wprowadzenie działania przewidziane w ramach PZRP są: kształtowanie przestrzeni wiejskiej z uwzględnieniem ochrony krajobrazy i ładu przestrzennego priorytet 5.2, oraz adaptacja rolnictwa do zmian klimatu oraz ich udział w przeciwdziałaniu tym zmianom (mitygacji) priorytet 5.3. W ramach realizacji zdefiniowanych potrzeb określono w Projekcie Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata (PROW ) działania, które wspierają działania planowane w PZRP i realizację celu szczegółowego PROW nr 4.1 Doskonalenie skuteczności odbudowy i powrotu do stanu z przed powodzi. Do takich należy zaliczyć działanie nr 7.6 Przywracanie potencjału produkcji rolnej zniszczonego w wyniku klęsk żywiołowych i katastrof oraz wprowadzenie odpowiednich środków zapobiegawczych. Przewidziane poddziałanie Wsparcie inwestycji w środki zapobiegawcze, których celem jest ograniczanie skutków prawdopodobnych klęsk żywiołowych, niekorzystnych zjawisk klimatycznych i katastrof (Inwestycje zapobiegawcze), zakłada wsparcie inwestycji przyczyniającej się do ochrony upraw rolnych przed skutkami powodzi i deszczu nawalnego. Kolejne poddziałanie Wsparcie inwestycji w odtwarzanie gruntów rolnych i przywracanie potencjału produkcji rolnej zniszczonego w wyniku klęsk żywiołowych, niekorzystnych zjawisk klimatycznych i katastrof (Inwestycje odtworzeniowe) stanowi w części dotyczącej powodzi i jej skutków działania, które podlegają PZRP. Państwo Dokumentem strategicznym dla instytucji państwa jest Strategia Sprawne Państwo 2020 (SSP) określająca ramy funkcjonowania i filozofię. Działania wymienione w tym dokumencie oraz PZRP są w części komplementarne, jednak przede wszystkim dotyczą one (celu głównego) zwiększenia skuteczności i efektywności państwa otwartego na współpracę z obywatelami. SSP traktuje o doskonaleniu systemu zarządzania kryzysowego, jako jednym z kierunków interwencji celu szczegółowego polegającego na zapewnieniu wysokiego poziomu bezpieczeństwa i porządku publicznego. Wymieniony cel szczegółowy zorientowany jest na podejmowanie przez służby publiczne oraz instytucje odpowiedzialne za bezpieczeństwo wewnętrzne i porządek publiczny, działań w ramach bieżącego funkcjonowania, a także w sytuacjach wyjątkowych. SSP definiuje kierunki działań zbieżne z PZRP jako doskonalenie systemu zarządzania kryzysowego doskonalenie skuteczności reagowania na zagrożenia ludzi, firm i instytucji publicznych (cel szczegółowy 3.3 SSP). SSP określa przyczyny, jakie powodują konieczność polepszenia funkcjonowania systemu zarządzania kryzysowego, do nich zalicza: niewystarczająco sprawny przepływ informacji pomiędzy instytucjami zaangażowanymi w zarządzanie kryzysowe oraz braki w koordynacji działań między strukturami zarządzania kryzysowego i instytucjami odpowiedzialnymi za działania w terenie. W ramach usprawnienia struktur zarządzania kryzysowego (w tym działań na wypadek powodzi) planuje się usprawnienie działania centrów zarządzania kryzysowego, stworzenie informatycznych systemów wspomagania procesów decyzyjnych uściślenie zasad współpracy cywilno-woskowej, poprawienie struktury wymiany informacji, zbudowanie jednolitego systemu obiegu informacji, opracowanie planów zarządzania kryzysowego w gminach oraz wzmocnienia gotowości gmin do reagowania kompleksowe działania prewencyjne (w tym związane z rozwojem infrastruktury wodnomelioracyjnej), usprawnienie procesu ostrzegania, alarmowania i informowania społeczeństwa w przypadku sytuacji kryzysowej, zwiększenie gotowości państwa do zapobiegania i usuwania skutków klęsk żywiołowych oraz zmiany w przepisach dotyczących organizacji służb odpowiedzialnych za zapobieganie klęskom żywiołowym. System bezpieczeństwa narodowego Dokumentem strategicznym dla obszaru bezpieczeństwa narodowego jest Strategia Rozwoju Systemu Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej 2022 (SRSBN). Wymienia ona wśród zagrożeń i wyzwań bezpieczeństwa Polski, zagrożenia wywołane oddziaływaniem sił natury 22 22

23 Wprowadzenie w tym powodzie, zaś wśród systemów wsparcia bezpieczeństwa państwa system przeciwpowodziowy. SRSBN definiuje główny cel przez: wzmocnienie efektywności i spójności systemu bezpieczeństwa narodowego. Jest on realizowany przez 5 celów operacyjnych, w tym celu którym jest umocnienie zdolności państwa do obrony. W ramach działań głównych mających na względzie osiągnięcie tego celu operacyjnego, zapisano: przygotowanie i utrzymanie w gotowości do działania sił i środków do oczyszczania terenu z przedmiotów wybuchowych i niebezpiecznych, akcji przeciwpowodziowych i przeciwlodowych oraz likwidacji skutków klęsk żywiołowych. Działanie to jest spójne z kilkoma działaniami nietechnicznymi wskazami w PZRP i określonymi celami, np. usprawnienie,,systemu przywracania funkcji infrastruktury po powodzi. Należy zwrócić uwagę, że Siły Zbrojne RP są jednym z kluczowych elementów systemu zarządzania kryzysowego państwa i wspierają administrację publiczną w obliczu poza militarnych sytuacji kryzysowych (w tym powodzi), co prowadzi do zmniejszenia strat gospodarczych i społecznych. SRSBN wskazuje na konieczność doskonalenia tej współpracy, co jest komplementarne z celem szczegółowym PZRP nr 3.3 doskonalenie skuteczności reagowania na zagrożenia ludzi, firm i instytucji publicznych. Relacje PZRP z dokumentami strategicznymi regionalnymi oraz Wojewódzkimi Poniżej opisano relacje PZRP Regionu Wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego z dokumentami strategicznymi regionalnymi i wojewódzkimi właściwymi dla Regionu Wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego. Strategie regionalne Kolejnym dokumentem strategicznym, ponadregionalnym, jest Strategia Rozwoju Polski Zachodniej do roku 2020 Aktualizacja (SRPZ), która obejmuje markoregion złożony z pięciu województw: dolnośląskie, lubuskie, opolskie, wielkopolskie oraz zachodniopomorskie. Przyjęta została przez Radę Ministrów w kwietniu 2014 r, w zakresie ochrony przeciwpowodziowej wskazuje jedynie na pośrednie działanie odbudowa Odrzańskiej Drogi Wodnej. Ma się to przyczynić do zwiększenia ochrony przeciwpowodziowej. PZRP wskazują również na inwestycje powiązane z tą drogą wodną, ale skupiają się na celach przeciwpowodziowych. Strategie wojewódzkie Dokumenty strategiczne dla województw wskazują w większości na istotę zabezpieczenia przeciwpowodziowego dla rozwoju i spójności regionów. Zakładają również interwencję dla zmniejszenia ryzyka powodziowego, od działań nietechnicznych prewencyjnych po działania techniczne przewidziane w PZRP. Strategia Rozwoju Województwa Lubuskiego 2020 (SRWLu) wśród obszarów strategicznej interwencji wymienia obszary zagrożone powodziami. Przewiduje też w ramach celu operacyjnego 3.6 (dla osiągnięcia celu strategicznego nr 3 Społeczna i terytorialna spójność regionu), wsparcie budowy oraz modernizacji systemów i infrastruktury zapobiegania powodziom, co jest spójne z działaniami przewidzianymi w ramach PZRP. Strategia Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego wymienia wśród działań mających na celu (kierunkowy) rozwój infrastruktury ochrony środowiska i systemów gospodarowania odpadami dla realizacji celu strategicznego: zachowanie i ochrona wartości przyrodniczych, racjonalna gospodarka zasobami, rozbudowę i modernizację infrastruktury służącej ochronie przeciwpowodziowej i przeciwdziałaniu suszy Strategia Rozwoju Województwa Pomorskiego 2020 (SRWPom) wśród słabych stron województwa wymienia niedostateczny poziom bezpieczeństwa energetycznego i powodziowego. W ramach celu

24 Wprowadzenie strategicznego nr 3 Atrakcyjna przestrzeń wymienia pożądany kierunek zmian jakim jest zwiększenie bezpieczeństwa powodziowego cel główny PZRP. Wśród inwestycji przeciwpowodziowych wymienia Program Kompleksowe zabezpieczenie Żuław do roku 2030, którego elementy zostały włączone do PZRP. SRWPom wskazuje na systemowe oczekiwania wobec władz rządowych i wymienia m.in. Wdrożenie Dyrektywy w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarządzania nim, co jest realizowane przez wdrożenie PZRP. Relacje PZRP z dokumentami planistycznymi w gospodarce wodnej wraz z dokumentem nadrzędnym jakim jest Polityka wodna państwa do roku 2030 (z uwzględnieniem etapu 2016) Na dziś, główne dokumenty planistyczne są aktualizowane w ramach cyklicznego dostosowywania ich do istniejących warunków oraz dla uwzględnienia uwag Komisji Europejskiej trwają prace nad Programem wodno-środowiskowym kraju (PWŚK) oraz Planami gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy (PGW). Te ostatnie będą wykonane w oparciu o MasterPlany. Obydwa dokumenty są koordynowane między sobą oraz będą uwzględniać zapisy PZRP. Polityka Wodna Państwa Projekt Polityki wodnej państwa do roku 2030 (z uwzględnieniem etapu 2016) PWP, jest dokumentem strategicznym, o wieloletnim horyzoncie czasowym, identyfikującym problemy uznane za najistotniejsze z punktu widzenia osiągnięcia celów, przed którymi stoi gospodarka wodna oraz wytyczającym priorytetowe kierunki, na których koncentrowane będą działania państwa. Jest dokumentem wyznaczającym ramy gospodarowania wodami, wskazującym strategiczne kierunki działań i podstawowe zasady gospodarki wodnej. Wyznacznikiem tych zasad jest przede wszystkim Ramowa Dyrektywa Wodna, która m.in. wskazuje na konieczność integrowania ochrony i zrównoważonego gospodarowania wodą z innymi dziedzinami polityk wspólnotowych, takimi jak energetyka, transport, rolnictwo, rybołówstwo, polityka regionalna i turystyka. Ramy PWP opierają się na Uchwale Senatu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 21 czerwca 2007 r. o konieczności przyjęcia i wdrożenia strategii gospodarki wodnej w Polsce (M.P.2007 nr 39 poz. 441). Celem strategicznym dokumentu jest: zapewnienie powszechnego dostępu ludności do czystej i zdrowej wody oraz istotne ograniczenie zagrożeń wywoływanych przez powodzie i susze w połączeniu z utrzymaniem dobrego stanu wód i związanych z nimi ekosystemów, przy zaspokojeniu uzasadnionych potrzeb wodnych gospodarki, poprawie spójności terytorialnej i dążeniu do wyrównania dysproporcji międzyregionalnych oraz uwzględnieniu integrowania potrzeb ochrony środowiska wodnego z innymi działami gospodarki, w tym transportu, rolnictwa, energetyki i turystyki. PZRP są narzędziem polityki w zakresie zarządzania ryzykiem powodziowym i jako takie są niezbędne do realizacji celu operacyjnego 3.1 (wdrożenie polityki w zakresie zarządzania ryzykiem powodziowym). Stanowią też plan działań polegających na realizacji celów operacyjnych nr 3.2 i 3.3 (odpowiednio: zwiększenie skuteczności ochrony ludności przed powodzią i skutkami suszy za pomocą efektywnych działań technicznych; wzrost wykorzystania i podnoszenie efektywności nietechnicznych metod ograniczania skutków powodzi i suszy) w zakresie zabezpieczenia przed powodziami. Cele te jednak będą realizowane przez działania określone co do zakresu w Planach. PWP określa w perspektywie do 2016 roku konieczność ograniczenia ryzyka powodziowego między innymi wymieniając PZRP jako element kluczowy realizacji celu. W tym samym miejscu wskazuje na zagadnienia, które są tematyką prac nad Planami, m.in.: retencja zbiornikowa, zintegrowanie systemu prognozowania zjawisk powodziowych z systemem gospodarowania zbiornikami w okresie zagrożenia powodziowego czy zwiększenie retencji naturalnej oraz rozwoju retencji wód opadowych w obszarach objętych procesem urbanizacji. Wymienia zatem elementy kluczowe dla osiągnięcia celów PZRP

25 Wprowadzenie W perspektywie do 2030 roku PWP przewiduje funkcjonowanie i rozwijanie zaawansowanego systemu zarządzania ryzykiem na podstawie Planów Zarządzania Ryzykiem Powodziowym. Dodatkowo PZRP uwzględniają osiągnięcie i utrzymanie dobrego stanu i potencjału wód i związanych z nimi ekosystemów, co jest jednym z celów strategicznych Polityki Wodnej Państwa. Plany Gospodarowania Wodami Plan gospodarowania wodami dla dorzeczy (PGW) są podstawowym narzędziem polityki wodnej w Polsce. PGW określają zasady korzystania z wód dorzecza i uwzględniając sektory: komunalny, rolnictwo, przemysł, hydroenergetykę, żeglugę jak i zarządzanie ryzykiem powodziowym. Aktualnie trwa proces ich aktualizacji (z uwzględnieniem MasterPlanów), który zgodnie z harmonogramem wdrażania zapisów RDW w Polsce powinien zakończyć się do 22 grudnia MasterPlany dla obszarów dorzeczy stanowią dokumenty planistyczne, zbierające projekty inwestycyjne (od inwestycji transportowych po przeciwpowodziowe), które do tej pory były rozproszone w różnych programach sektorowych. Są spisami inwestycji, które powinny być zrealizowane ze względu na nadrzędny interes społeczny i pomimo ingerencji w środowisko naturalne. Przede wszystkim ze względu na ograniczenia czasowe, nie zawierają wszystkich elementów PGW. Dlatego też MasterPlany po wprowadzeniu do Planów Gospodarowania Wodami, stając się ich częścią, przestają funkcjonować jako odrębne dokumenty. Należy zaznaczyć, że MasterPlany w części, stanowią główną bazę dla wykonania Planów Zarządzania Ryzykiem Powodziowym, jako spisy inwestycji, które są konieczne dla zwiększenia poziomu ochrony przeciwpowodziowej. PZRP w swoim zakresie uwzględnia jedynie te inwestycje, które mają istotne znaczenie przeciwpowodziowe. PZRP będą wpływać na zmiany stanu i potencjału obserwowane w ramach cyklicznych przeglądów i określenia zasad gospodarowania wodami. Należy zwrócić uwagę, że dla inwestycji z zakresu ochrony przeciwpowodziowej przewidziano możliwość wyznaczenia derogacji odstępstw od osiągnięcia celów środowiskowych, np. w Planie gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry przewidziano budowę zbiorników suchych oraz wielofunkcyjnych, budowę wałów, które uzyskały derogacje. Planowane działania, w szczególności techniczne uwzględniają możliwość wpływu na stan i potencjał JCWP. W przypadku określenia działań w ramach PZRP, które będą prowadziły do pogorszenia stanu wód, lub ich potencjału, powinny one znaleźć się w grupie zadań inwestycyjnych, które uzyskają odstępstwa od osiągnięcia celów środowiskowych. Należy jednak podkreślić, że przewidziane w PZRP działania uwzględniają cele środowiskowe i w dużej mierze poprawiają stan i potencjał JCWP. Szczególnie przewidziane działania nietechniczne (np. renaturyzacja koryt cieków i ich brzegów) idą w parze z zadaniami PGW i uzupełniają je w zakresie osiągnięcia celów Planów Gospodarowania Wodami dorzeczy. PZRP powinny być podstawą do dokonania rzetelnej oceny wyboru alternatyw na poziomie celów, jakim mają służyć poszczególne działania inwestycyjne. Wyniki analiz będą włączone do aktualizacji PGW. Program Wodno-Środowiskowy Kraju Celem Programu Wodno-Środowiskowego Kraju (PWŚK) jest zebranie najważniejszych działań, których wdrożenie pozwoli na osiągnięcie dobrego stanu wód. PWŚK uwzględnia działania przewidziane w PZRP, ale tylko takie, które pozwolą na osiągnięcie celów środowiskowych, będą to zatem przede wszystkim działania nietechniczne

26 Wprowadzenie Program ochrony brzegów morskich Program ochrony brzegów morskich obejmuje swoim zakresem przedsięwzięcia mające na celu zabezpieczenie brzegów morskich przed zjawiskiem erozji. W ramach Programu podejmuje się zadania dotyczące: 1) budowy, rozbudowy i utrzymywania systemu zabezpieczenia przeciwpowodziowego terenów nadmorskich,w tym usuwania uszkodzeń w systemie zabezpieczenia przeciwpowodziowego brzegów morskich 2) zapewnienia stabilizacji linii brzegowej według stanu z 2000 r. i zapobiegania zanikowi plaż 3) monitorowania brzegów morskich, a także czynności, prac i badań dotyczących ustalenia aktualnego stanu brzegów morskich mające na celu wskazanie koniecznych i niezbędnych działań zmierzających do ratowania brzegów morskich. Program jest nadzorowany przez ministra właściwego do spraw gospodarki morskiej i realizowany przez dyrektorów Urzędów Morskich Relacje PZRP z pozostałymi dokumentami strategicznymi Ochrona różnorodności biologicznej Program ochrony i zrównoważonego użytkowania różnorodności biologicznej oraz Plan działań na lata Projekt (POZURB), stanowi wypełnienie zobowiązań Polski wynikających z Konwencji o różnorodności biologicznej ratyfikowanej w 1996 roku. Dokument uwzględnia cele wielu konwencji, dyrektyw oraz polskich strategii. Celem nadrzędnym POZURB jest poprawa stanu różnorodności biologicznej i pełniejsze powiązanie jej ochrony z rozwojem społecznogospodarczym kraju. Działania nietechniczne przewidziane w PZRP i ich skutki stanowią zmniejszenie głównych zagrożeń dla ekosystemów słodkowodnych określonych w POZURB. Przykładem może być likwidacja obwałowań, które utrudniają i przerywają łączność ekosystemów na terenach zalewowych z ekosystemami dolinowymi. W Programie ochrony i zrównoważonego użytkowania różnorodności biologicznej oraz Planie działań na lata przewidziano i opisano kilkadziesiąt zadań, z których część jest komplementarna w stosunku do działań przewidzianych w PZRP. Realizacja zadania nr B.IV.3 rewitalizacja małych cieków wodnych zamienionych na proste kanały melioracyjne, zapisanego w POZURB jest komplementarna w stosunku do zwiększenia retencji dolinowej cieków określonej jako jedno z działań przewidzianych w PZRP. Plany Zarządzania Ryzykiem Powodziowym są wymienione w POZURB w opisie zadania nr C.I.2 (Zapewnienie właściwego ujmowania ustaleń i wskazań planów ochrony i planów zadań ochronnych dla form ochrony przyrody, a także innych uwarunkowań form ochrony przyrody, w dokumentach planistycznych decydujących o sposobie gospodarowania na danym obszarze), przyjętego dla realizacji celu C.I: Poprawa efektywności planowania zarządzania i ochrony różnorodności biologicznej na obszarach chronionych. PZRP uwzględnia zapisy planów ochrony obszarów chronionych, a także są komplementarne w planowanych działaniach w stosunku do zadań G.II.1 i G.II.3 przez poprawę retencji na obszarach podmokłych oraz przez odtwarzanie retencji dolin rzek. Pośrednio realizacja celów PZRP wpłynie na świadomość społeczeństwa w zakresie zagrożenia powodziowego, pośrednio zaś na zmniejszenie chaotycznej zabudowy i tym samym na zwiększenie funkcjonalności korytarzy ekologicznych wg POZURB

27 Wprowadzenie Polityka klimatyczna Polityka klimatyczna Polski Strategie redukcji emisji gazów cieplarnianych w Polsce do roku 2020 (PKP) jest dokumentem wchodzącym w skład polityki ekologicznej państwa. Definiuje cel strategiczny jako włączenie się Polski do wysiłków społeczności międzynarodowej na rzecz ochrony klimatu globalnego poprzez wdrażanie zasad zrównoważonego rozwoju, zwłaszcza w zakresie poprawy wykorzystania energii, zwiększania zasobów leśnych i glebowych kraju, racjonalizacji wykorzystania surowców i produktów przemysłu oraz racjonalizacji zagospodarowania odpadów, w sposób zapewniający osiągnięcie maksymalnych, długoterminowych korzyści gospodarczych, społecznych i politycznych. Cele szczegółowe PKP oraz działania PZRP nie pokrywają się. Jednak w zaleceniach Polityki Klimatycznej Polski znalazł się zapis o konieczności ochrony zasobów wody poprzez m.in. zwiększenie możliwości retencjonowania wody zwłaszcza poprzez małą retencję, który jest spójny z planowanymi działaniami w ramach PZRP. Polityka leśna Polityka Leśna Państwa (PLP) przyjęta przez Radę Ministrów w dniu 22 kwietnia 1997 r. stanowi dokument strategiczny określający zasady zwiększania lesistości kraju. Zadanie planowane w ramach PZRP polegające na ochronie/zwiększeniu retencji leśnej w zlewni jest komplementarne z PLP. Polityka nie określa bezpośrednio celu zwiększenia retencji, jednak spodziewanym efektem zwiększenia lesistości będzie właśnie zwiększenie retencji leśnej. Polityka ekologiczna PZRP w swoich celach stanowi uzupełnienie Polityki Ekologicznej Państwa latach z perspektywą do roku 2016 (PEP) w zakresie celu nr 3.3.2, czyli racjonalizacji gospodarowania zasobami wód powierzchniowych i podziemnych w taki sposób, aby chronić gospodarkę narodową od deficytów wody i zabezpieczyć przed skutkami powodzi. Wyznaczając kierunki działań dla w/w celu, PEP wskazuje na konieczność przyjęcia przez Radę Ministrów i Parlament Narodowej Strategii Gospodarowania Wodami do 2030 r. (z uwzględnieniem etapu 2015 r.). Relacja PZRP z Polityką Wodną Państwa do roku 2030 (z uwzględnieniem etapu 2016), którą przygotowano na podstawie opracowania Projekt Narodowej Strategii Gospodarowania Wodami 2030 (z uwzględnieniem etapu 2015), została opisana powyżej. 2.4 Opis procesu planistycznego Powodzenie wdrożenia planów zarządzania ryzykiem powodziowym jest uzależnione od sposobu prowadzenia procesu planistycznego. Włączenie wielu stron-interesariuszy do tego procesu od początku procesu planistycznego może przyczynić się do szybszego, a na pewno łatwiejszego wdrożenia zapisów planów zarządzania ryzykiem powodziowym. W celu włączenia wielu organów, instytucji, przedstawicieli jednostek rządowych i samorządowych powołano komitety sterujące i grupy planistyczne działające na poziomie dorzeczy i regionów wodnych oraz zespoły planistyczne zlewni, działające w poszczególnych zlewniach planistycznych, wchodzących w skład regionów wodnych sposób ich pracy opisano w dalszych rozdziałach planu. Od początku procesu opracowywania PZRP zapewniono udział wielu gremiów związanych z szeroko pojętą ochroną przeciwpowodziową. Takie podejście było uzasadnione nie tylko wymogami prawnymi (Dyrektywa Powodziowa i ustawa Prawo wodne), ale i względami praktycznymi. Przewidziano tez udziału społeczeństwa w procesie przygotowania planów zarządzania ryzykiem. Proces udziału społeczeństwa w przygotowaniu PZRP powinien docelowo być skoordynowany z procesem udziału w opracowywaniu planów gospodarowania wodami (wynikającymi z wdrażania 27 27

28 Wprowadzenie RDW) i wykorzystywać istniejące z tego tytułu doświadczenia (w tym kanały informacyjne, sprawdzone formy i utworzone struktury). Przebieg prac planistycznych na poziomie regionu wodnego Prace planistyczne przed opracowaniem właściwych dokumentów planów zarządzania ryzykiem powodziowym obejmowały: opracowanie materiałów informacyjnych o Dyrektywie Powodziowej, ustawie Prawo wodne oraz zasadach wdrażania Dyrektywy Powodziowej w Polsce wraz z ich dystrybucją powołanie składu osobowego Komitetu Sterującego oraz Grupy planistycznej regionu wodnego oraz zespołu zarządzania projektem, wyznaczenie obszarów zlewni planistycznych i powołanie zespołów planistycznych zlewni. Prace planistyczne w ramach tworzenia planów zarządzania ryzykiem powodziowym obejmowały: przygotowanie wszystkich dokumentów niezbędnych do działania Komitetu Sterującego, grupy planistycznej regionu wodnego, zespołów planistycznych zlewni, zorganizowanie szkoleń e-learningowych dla zespołów planistycznych zlewni, grupy planistycznej i komitetu sterującego regionów wodnych. zorganizowanie szkoleń dla zespołów planistycznych zlewni wykonanie analiz przewidziane metodyką w układzie wybranych zlewni, propozycje zestawu działań i przedstawienie grupie planistycznej regionu wodnego wyników analiz, diagnozy problemów, zestawu działań przypisanych do poszczególnych celów w celu przeprowadzenia dyskusji i uzyskania wstępnej akceptacji. opracowanie wyników dyskusji w zespołach planistycznych zlewni, zgłoszonych propozycji z uzasadnieniem w przypadku odrzucenia, przedstawienie wyników grupie planistycznej regionu wodnego do zaakceptowania dla dalszych działań, przeprowadzenie badań modelowych dla działań o charakterze inwestycyjnym dla udokumentowania skutków tych działań i oceny ich skuteczności i efektywności dla redukcji ryzyka powodziowego, przeprowadzenie analiz ekonomicznych - kosztów i korzyści dla wszystkich sformułowanych wariantów planistycznych, przeprowadzenie analizy i oceny zgodności przyjętych ostatecznych wariantów działań z wymogami prawnymi i środowiskowymi, w tym szczególnie z wymogami Ramowej Dyrektywy Wodnej oraz Dyrektywy Ptasiej i Siedliskowej, przeprowadzenie analizy wielokryterialnej i wypracowanie projektu ostatecznego wariantu planistycznego celem przedstawienia grupie planistycznej regionu wodnego do akceptacji, a także przedstawia go zespołom planistycznym zlewni, opracowanie wykazu instrumentów oraz propozycje założeń aktów prawnych dla ich wdrożenia, scalenie wariantów planistycznych wypracowanych dla poszczególnych zlewni dla regionu wodnego, przedstawienie grupie planistycznej regionu wodnego do akceptacji: opracowanie ostatecznego wariantu planistycznego proponowanego do planu zarządzania ryzykiem powodziowym regionu wodnego, 28 28

29 Wprowadzenie wykaz instrumentów i dokumentów realizacyjnych, których wdrożenie jest niezbędne dla realizacji PZRP, wprowadzenie do projektów PZRP zasadnych uwag i zaleceń grupy planistycznej regionu wodnego oraz wypracowanie projekt planu zarządzania ryzykiem powodziowym regionu wodnego, uwzględnienie uwag wynikających ze strategicznej oceny oddziaływania na środowisko przyjętego projektu planu zarządzania ryzykiem powodziowym regionu wodnego, wniesienie przez grupę planistyczną regionu wodnego na Komitet Sterujący projektu PZRP dla regionu wodnego w celu ostatecznego zatwierdzenia, wprowadzenie zaleceń i poprawek Komitetu Sterującego. Na schemacie poniżej przedstawiono schemat przebiegu procesu planistycznego w regionie wodnym i na obszarze dorzecza

30 Wprowadzenie Rysunek nr 2 Schemat przebiegu procesu planistycznego w regionie wodnym i na obszarze dorzecza. Źródło: Metodyka opracowania planów zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych, KZGW

31 Opis obszaru planowania 3

32 Opis obszaru planowania 3 Opis obszaru planowania 3.1 Topografia, hydrografia, gleby, geologia, hydrologia Wielkość i położenie regionu Region Wodny Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego stanowi część obszaru dorzecza Odry poniżej ujścia Nysy Łużyckiej do ujścia Roztoki Odrzańskiej (bez dorzecza Warty) wraz z Polską częścią Zalewu Szczecińskiego oraz obszar dorzecza rzek Przymorza od zachodniej granicy państwa po zlewnię rzeki Wieprzy. Powierzchnia zlewni w tym regionie wodnym wynosi ,95 km 2. W całości jest administrowany przez Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Szczecinie. Brzeg morski znajduje się w kompetencjach Urzędów Morskich (w Szczecinie i Słupsku) Jest to obszar o dość jednolitym ukształtowaniu terenu, składający się z pojezierzy i pobrzeży. W południowej części rozpatrywanego regionu występuje Pojezierze Lubuskie (odcinek Gubin- Słubice). Od Kostrzyna do Zalewu Szczecińskiego na całej szerokości znaczną część obszaru zajmuje Pojezierze Pomorskie. Północną część obszaru zajmuje pobrzeże i wybrzeże (Pobrzeże Szczecińskie w części północnozachodniej, Pobrzeże Koszalińskie w części północnej oraz Wybrzeże Słowińskie w północnowschodniej części). Hydrografia Na odcinku o długości prawie 180 km rz. Odra (wraz z rz. Odrą Zachodnią) stanowi granicę państwową pomiędzy Rzeczpospolitą Polską, a Republiką Federalną Niemiec. Stąd też, odcinek ten administrowany jest wspólnie, tzn. ze Strony polskiej, przez Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Szczecinie, a ze Strony niemieckiej przez Dyrekcję Wodno-Żeglugową Wschód z siedzibą w Magdeburgu - poprzez jej jednostkę terenową Urząd Wodno-Żeglugowy Eberswalde. Odcinek ujściowy Odry tworzy skomplikowany układ hydrograficzny - rzeka dzieli się tutaj na szereg ramion, odnóg i kanałów, co znacznie pogarsza warunki odpływu. Rzeka począwszy od wodowskazu w Gozdowicach (km 645,3) podlega wpływom cofki morskiej i wiatrowej. Odra na całym odcinku w obszarze RZGW w Szczecinie jest rzeką żeglowną. W miejscowości Widuchowa dzieli się na Odrę Zachodnią i Odrę Wschodnią zwaną w końcowym odcinku Regalicą. Jako początek Odry Zachodniej przyjmuje się jaz w miejscowości Widuchowa. Od ujścia Nysy Łużyckiej (km 542,4) na długości 161,7 km rzeka Odra jest rzeką graniczną stanowiąc granicę polsko-niemiecką. Ponadto w granicach regionu wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego znajduje się rozległy akwen przymorski - Zalew Szczeciński o łącznej powierzchni 687 km 2 z czego polska część stanowi 410 km 2. Granica państwowa pomiędzy Niemcami i Polską przebiega z północy na południe i dzieli ten akwen na dwie części: zachodnią - Mały Zalew i wschodnią - Wielki Zalew. Podział na zlewnie bilansowe obejmujące główne rzeki regionu przedstawia następujący rysunek

33 Opis obszaru planowania Rysunek nr 3 Zlewnie bilansowe regionu wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Ważniejsze rzeki regionu wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego w podziale na zlewnie planistyczne obrazuje poniższa tabela. Tabela nr 1 Główne rzeki w Regionie Wodnym Odry i Przymorza Zachodniego Lp Zlewnie Rzeki Długość [km] Odra 840,36 1 Nysa Łużycka Warta Pliszka 67,95 2 Warta - Gunica 3 Zalew Szczeciński Ilanka 57,91 Odra 840,36 Myśla 104,43 Tywa 52,24 Rurzyca 45,79 Słubia 31,14 Odra Zachodnia 29,70 Wołczenica 52,35 Gowienica 51,09 Świniec 39,20 Stepnica 33,54 Cieśnina Dziwna 30,43 4 Ina Ina 125,

34 Opis obszaru planowania Lp Zlewnie Rzeki Źródło: Opracowanie własne 5 Rega 6 Parsęta 7 Wieprza Długość [km] Płonia 73,88 Mała Ina 55,06 Krąpiel 54,14 Mogilica 43,75 Stara Rega 30,19 Rega 187,73 Mołstowa 54,15 Ukleja 36,1 Sąpólna 33,78 Brzeźnicka Węgorza 31,39 Parsęta 142,79 Radew 91,51 Liśnica 42,88 Dębnica 39,61 Chotla 33,62 Dębosznica 31,45 Wieprza 126,36 Grabowa 74,50 Studnica 40,86 Ważniejsze jeziora regionu wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego z uwzględnieniem ich pojemności oraz powierzchni w podziale na zlewnie planistyczne obrazuje poniższa tabela. Tabela nr 2 Główne jeziora w Regionie Wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Źródło: Opracowanie własne LP Zlewnia Jeziora Powierzchnia Pojemność [ha] tys. m 3 1 Warta Gunica Dąbie Wicko Wielkie 980 bd 2 Zalew Szczeciński Koprowo Ina Miedwie Rega Resko Przymorskie Jamno Wieprza Charakterystyka warunków hydrologicznych - rzeki Odra Bukowo Wicko Kopań Bobięcińskie Wielkie Łętowskie 394 bd Pod względem całkowitej długości jest drugą rzeką Polski. Biorąc pod uwagę tylko jej część w granicach Polski jest jej trzecią rzeką pod względem długości (po jej dopływie Warcie). Rzeka ma długość 840,36km, z czego 742km w Polsce. Powierzchnia dorzecza Odry obejmuje obszar km 2 z tego km 2 w Polsce. Jej obszar źródłowy znajduje się poza granicami państwa, na terenie Republiki Czeskiej. Odra uznawana jest za żeglowną od ujścia Opawy. Na całej długości biegu rzeki można wyróżnić dwie części: górską, obejmująca pierwsze 50km biegu, oraz nizinną na pozostałym odcinku. Od Kędzierzyna-Koźla do Brzegu Dolnego Odra jest skanalizowana 34 34

35 Opis obszaru planowania na długości 186km. Wybudowano na niej 24 stopnie piętrzące wodę. Na dalszym odcinku Odra płynie swobodnie, a jej nurt uregulowany jest przy pomocy ostróg. Ze względu na spadek podłużny, wydziela się Odrę: górna na terenie Polski spadek wynosi 0,33 ; środkowa do ujścia Warty 0,28 do 0,19 ; dolna od Warty do Zalewu Szczecińskiego o spadku 0,05 do 0,001. Średni spadek Odry wynosi 0,74. Parsęta Meandrująca rzeka na Pobrzeżu Południowo bałtyckim o długości 142,79 km, której dorzecze obejmuje obszar 3151 km 2. Jej głównym dopływem jest Radew. Na rzece Parsęta zostały wybudowane elektrownie wodne: w 53 km (wraz z zaporą spiętrzającą) oraz 116,3 km i 121,2 km (MEW). Ujście Parsęty stanowi akwatorium dla poru morskiego w Kołobrzegu. Ina Prawy dopływ Odry o długości 125,55 km, którego powierzchnia dorzecza obejmuje obszar 2151km 2. Średni spadek w górnym biegu wynosi 4, w dolnym 0,2. Przeciętny przepływ przy ujściu wynosi 10m 3 /s. Ina jest regulowana na odcinkach od Recza do Stargardu Szczecińskiego i od Goleniowa do ujścia. Rega Rega jest jedną z największych rzek przymorza o długości 187,73km, której dorzecze obejmuje obszar 2723,3 km 2. Jej źródło znajduje się na wysokości 177,5 m n.p.m. Na rzece zbudowano osiem małych elektrowni wodnych o łącznej mocy 2,6MW. Wieprza Rzeka na Pobrzeżu Południowo bałtyckim o długości 126,36km, której dorzecze obejmuje obszar 2172,7km 2. Przepływ przez jeziora Białe, Kołoleż, Bluj, Wałdowskie Małe, Wałdowskie Wielkie Wody Wieprza zakwalifikowano do II klasy. Na rzece zlokalizowane są trzy małe elektrownie wodne i próg wodny piętrzący wodę dla starego młyna. Ujście Wieprzy stanowi akwatorium portu morskiego Darłowo. Do ważniejszych dopływów należą: to Pokrzywna, Studnica, Reknica, Grabowa. Grabowa Rzeka na Pobrzeżu Południowo bałtyckim o długości 74,50 km, która stanowi lewy dopływ Wieprzy. W wyniku oceny stanu wód zakwalifikowano je do pierwszej klasy

36 Opis obszaru planowania Charakterystyka warunków hydrologicznych morze Poziomy morza Poziomem morza nazywamy chwilowe położenie zwierciadła wody względem przyjętego poziomu porównawczego. Poziomy morza są kształtowane przez: wiatry, prądy, pływy, różnice gęstości wód morskich, Poziom zerowy morza ( Pz ) podaje się w geodezyjnym systemie odniesienia NN 55 (Normal Null) odpowiadającym zeru głównego reperu wyjściowego dla obszaru Polski, umieszczonemu na Ratuszu Miejskim w Toruniu i wyznaczonemu na podstawie wyników niwelacji precyzyjnej przeprowadzonej w latach Poziom zerowy morza ( Pz ) odniesiony do wodowskazu w porcie morskim Kronsztadt oznacza się jako zero kronsztadzkie ( Kron ). Do przeliczania wysokości pomiędzy zerem amsterdamskim ( Kron. ( H ) stosuje się, wyrażoną w metrach, zależność: Amst. Kron. H H 0.08 [m] H Amst. ) oraz zerem kronsztadzkim Średni trend zmienności morza dla poszczególnych stacji mareograficznych wynosi: - Świnoujście w latach mm/rok, - Kołobrzeg w latach mm/rok, - Ustka w latach mm/rok, - Hel w latach mm/rok, - Gdańsk Nowy Port w latach mm/rok. Wyróżnia się następujące stany: - stany ostrzegawcze 550cm, - stany alarmowe 570cm, - spiętrzenia sztormowe 600cm, - wielkie spiętrzenia sztormowe 620cm, dla wybrzeża wschodniego, 650cm, dla wybrzeża zachodniego. W wieloleciu odnotowano wyraźne zmiany poziomu morza. W skali roku jak i poszczególnych sezonów nastąpił wyraźny, przeważnie istotny statystycznie wzrost średniego poziomu morza oraz jego ekstremalnych wartości. Średni roczny poziom morza na polskim wybrzeżu wzrastał w tempie około 2 cm na dekadę. Spośród wziętych pod uwagę stacji najwolniejszy wzrost odnotowano w Łebie (1,6 cm na dekadę) oraz w Świnoujściu i Helu (1,7 cm na dekadę). Zdecydowanie najszybsze tempo wzrostu cechuje Gdańsk Port (2,8 cm na dekadę), wyróżniają się również Władysławowo i Gdynia (odpowiednio 2,4 cm i 2,3 cm na dekadę)

37 Opis obszaru planowania Tabela nr 3 Zmiany średniego poziomu morza w okresie współczynnik trendu [cm/10lat] (wyróżniono zmiany istotne statystycznie) Źródło: Opracowanie własne Stacje Wzrost poziomu morza [cm/10lat] Świnoujście 1,7 Kołobrzeg 1,8 Ustka 2,0 Łeba 1,6 Władysławowo 2,4 Hel 1,7 Gdynia 2,3 Gdańsk Port 2,8 Na podstawie wieloletnich pomiarów stanów wody wyznacza się prawdopodobieństwa wysokości stanów maksymalnych i minimalnych z prawdopodobieństwem pojawienia się raz na rok, 10, 20, 50, 100 itd. lat. Przy projektowaniu budowli hydrotechnicznych oblicza się ich obciążenia parciem wody oraz przyjmuje się rzędne koron budowli wyższe od maksymalnych poziomów wody, które mogą wystąpić w okresie trwania konstrukcji. Większość konstrukcji w hydrotechnice morskiej, zgodnie z Dziennikiem Ustaw, projektuje się na okres 100 lat, co oznacza, że również w obliczeniach przyjmuje się poziomy wody o prawdopodobieństwie wystąpienia raz na 100 lat. Poziom taki nazywa się projektowym poziomem morza. Przy wiatrach dolądowych następuje przemieszczanie masy wody w kierunku brzegu, co w rezultacie prowadzi do podpiętrzenia wody w tej strefie. Podczas długotrwałych silnych wiatrów zachodnich, mają miejsca stosunkowo znaczne wlewy wód słonych z Morza Północnego. W rezultacie następuje podnoszenie się poziomu wody w Bałtyku. Jeżeli w takiej sytuacji wiatr zmieni swój kierunek na północny to będzie następowało przemieszczanie się mas wód w kierunku południowych brzegów. W rezultacie przy brzegach nastąpi szczególnie silny wzrost poziomu wody. Średnie spiętrzenie sztormowe o prawdopodobieństwie pojawienia się raz na 100 lat wzdłuż polskiego brzegu wynosi około +1.5 m (poziom morza 650 cm). W Polsce przyjęto wzrost poziomu wody przekraczający 570 cm (średni poziom morza w spokoju 500 cm zero Amsterdam) nazywać wezbraniem sztormowym. Liczba spiętrzeń 70 cm w poszczególnych dekadach: spiętrzeń, spiętrzeń, spiętrzeń, spiętrzeń. Występowanie wezbrań sztormowych w poszczególnych sezonach jest nieregularne. Największą częstość występowania wezbrań sztormowych na przykładzie Świnoujścia (rys. 2.1) zaobserwowano w latach 1983 i Brak wezbrań sztormowych zanotowano w latach: 1956, 1966 oraz W latach w Świnoujściu zaobserwowano 45% przypadków wezbrań sztormowych występujących w całym analizowanym okresie

38 Opis obszaru planowania Rysunek nr 4 Częstość występowania wezbrań sztormowych w Świnoujściu w okresie oraz w okresie referencyjnym Absolutne maksimum na mareografie w Świnoujściu wynosiło 669 cm (listopad 1995). W Świnoujściu na 192 zaobserwowane w analizowanym okresie wezbrania sztormowe, w 11 przypadkach poziom morza przekroczył 620 cm, natomiast w 4 przypadkach przekroczył 640 cm. Poziom alarmowy (580 cm) został przekroczony aż w 107 notowanych wezbraniach. Wykazano, za pomocą linii trendu, wzrost maksymalnych rocznych poziomów Świnoujściu w badanym okresie. Rysunek nr 5 Występowanie poziomów morza równych i wyższych od poziomu alarmowego -570 cm w Świnoujściu, Scenariusze opracowane na podstawie zmian regionalnego pola barycznego symulowanych przez model ECHAM5 oraz uwzględniające globalne zmiany średniego poziomu morza wskazują, iż średni roczny poziom morza wzdłuż polskiego wybrzeża w okresie wzrośnie o około 4-5 cm w stosunku do wartości z okresu referencyjnego (tab. 1.10). Największy wzrost jest przewidywany w przypadku scenariusza emisyjnego A1B na wszystkich rozpatrywanych stacjach przekroczy 5 cm. Stosunkowo najmniejszej zmiany można spodziewać się w przypadku scenariusza A2, zgodnie z którym wzrost średniego rocznego poziomu morza nieznacznie przekroczy 4 cm. Należy podkreślić fakt, iż zmiany średniego poziomu morza osiągną praktycznie jednakową wartość wzdłuż całego wybrzeża (tab. 1.10). Zmian Klimatu (Intergovernmental Panel on Climate Change) przewiduje stały wzrost poziomu morza

39 Opis obszaru planowania Tabela nr 4 Element Hśr Przewidywane zmiany [cm] średniego (Hśr), minimalnego (H5%) oraz maksymalnego (H95%) poziomu morza na polskim wybrzeżu w skali roku w okresie dla trzech scenariuszy emisyjnych (wartości pokazują zmiany w stosunku do wartości średnich z okresu referencyjnego ) Scenariusz emisyjny Świn. Kołob. Ustka Łeba Wład. Hel Gdynia Gdańsk Port Gdańsk uj. Wisły B1 4,5 4,6 4,6 4,6 4,6 4,6 4,6 4,6 4,5 A1B 5,2 5,3 5,4 5,5 5,5 5,5 5,5 5,5 5,6 A2 4,3 4,3 4,3 4,3 4,3 4,3 4,3 4,3 4,3 B1 2,7 3,0 3,3 3,7 3,7 3,7 3,7 3,7 3,5 H5% A1B 3,0 3,4 3,8 4,3 4,4 4,3 4,3 4,4 4,1 A2 2,5 2,7 3,0 3,4 3,4 3,4 3,4 3,4 3,0 B1 6,3 6,3 5,8 5,6 5,5 5,7 5,6 5,7 5,9 H95% A1B 7,0 7,2 6,7 6,6 6,6 6,7 6,6 6,7 6,8 Źródło: Opracowanie własne A2 5,7 5,8 5,3 5,1 5,2 5,2 5,1 5,3 5,0 Scenariusze opracowane dla okresu pokazują, iż średni roczny poziom morza bardzo wyraźnie wzrośnie w stosunku do wartości średnich z okresu referencyjnego (tab. 1.15). Skala zmiany jest dość wyraźnie uzależniona do scenariusza emisyjnego. Najmniejszy wzrost spodziewany jest dla scenariusza emisyjnego B1, ale nawet w tym przypadku wyniesie około 20 cm. W przypadku scenariusza emisyjnego A1B przewidywany wzrost średniego poziomu morza dochodzi do około 25 cm, a w przypadku A2 około 28 cm. Warto zauważyć, iż skala wzrostu poziomu morza jest bardzo zbliżona dla wszystkich analizowanych punktów pomiarowych, różnice nie przekraczają 1 cm. Zaznacza się bardzo wyraźne zróżnicowanie przewidywanych zmian między wschodnią i zachodnią częścią wybrzeża wzrost minimalnego poziomu morza w rejonie Zatoki Gdańskiej może być nawet o 6 cm większy niż w Świnoujściu. Tabela nr 5 Przewidywane zmiany [cm] średniego (Hśr), minimalnego (H5%) oraz maksymalnego (H95%) poziomu morza na polskim wybrzeżu w skali roku w okresie dla trzech scenariuszy emisyjnych (wartości pokazują zmiany w stosunku do wartości średnich z okresu referencyjnego ) Element Scenariusz emisyjny Świn. Kołob. Ustka Łeba Wład. Hel Gdynia Gdańsk Port Gdańsk uj. Wisły Hśr B1 20,0 20,2 20,4 20,5 20,5 20,5 20,5 20,5 19,7 A1B 24,8 25,1 25,2 25,4 25,4 25,3 25,3 25,3 24,6 A2 27,5 27,9 28,1 28,4 28,3 28,3 28,3 28,3 27,4 H5% B1 12,0 13,1 14,5 16,3 16,3 16,4 16,5 16,5 15,4 A1B 14,8 16,2 17,9 20,1 20,1 20,3 20,3 20,3 18,9 A2 16,4 18,0 19,9 22,5 22,5 22,6 22,7 22,7 21,1 H95% B1 27,7 28,2 25,9 24,9 24,7 25,3 24,9 25,4 25,7 A1B 34,1 34,7 31,9 30,7 30,5 31,2 30,7 31,4 31,5 A2 37,7 38,6 35,5 34,4 34,1 34,9 34,3 35,0 35, Źródło: Opracowanie własne

40 Opis obszaru planowania Falowanie Najważniejszym parametrem falowania jest jego wysokość. Używa się trzech podstawowych wysokości: fali maksymalnej H max, średniej H śred oraz znacznej H s. Maksymalna wysokość fali dnia, tygodnia, miesiąca, roku itd.) Średnia wysokość fali okresie czasu podzielonej przez ich liczbę. Znaczna wysokość fali pomierzonych fal w danym okresie czasu. H max jest to najwyższa fala zmierzona w danym okresie czasu (godziny, H śred jest równa sumie wysokości wszystkich pomierzonych fal w danym H s jest równa średniej wysokości wyznaczonej z sumy 1/3 najwyższych Zasięg oddziaływania fal w głąb akwenu maleje z głębokością. Głębokość akwenu równa połowie długości akwenu stanowi granicę oddziaływania fal, stąd też podstawowy podział fal występujących w morzu to podział ich na fale głębokowodne i płytkowodne.. Fale płytkowodne oddziaływają z dnem morskim co z jednej strony prowadzi do przebudowy dna, transportu osadów, z drugiej zaś do przebudowy fal (zmiany kierunku, długości i wysokości), a wreszcie ich załamaniu w sąsiedztwie brzegu. Z powyższym podziałem wiąże się także pojęcie strefy brzegowej morza. Granicą odmorską tej strefy jest głębokość równa połowie długości fali, co oznacza, że zasięg tej strefy jest zmienny, zależny od chwilowych długości fal wiatrowych. Dlatego też ze względów praktycznych przyjęto, że jest to obszar ograniczony zasięgiem oddziaływania fal sztormowych na dno morskie. W warunkach południowego Bałtyku oznacza to, że strefa brzegowa sięga do około 2 km od brzegu. Z kolei od strony lądu jest to obszar ograniczony podnóżem wydmy lub klifu, a w przypadku ich braku granicą do której docierają najwyższe fale sztormowe. W praktyce dla polskich brzegów zasięg tej strefy sięga około m w kierunku lądu. Dla strefy przybrzeżnej południowego Bałtyku na głębokościach rzędu m w warunkach sztormowych wysokości fal maksymalnych są rzędu 7.5 m, a wysokości fal znacznych zawarte są generalnie w przedziale 2 4 m z okresami od 5 do 8 s. Np. pomierzona w styczniu 1998 roku maksymalna wysokość fali wynosiła H max = 7.57 m, a odpowiadająca jej wysokość fali znacznej była równa H m. s Okresy fal średnich T mean wahają się od około 3 do 7.5 s, przy czym przeważa falowanie wiatrowe o okresach z przedziału 4 5 s. Okresy fali znacznej wartość 9 s. Gleby T s w trakcie silnego sztormu przekraczają Większość obszaru pokrywają gleby utworzone na piaskach. W północnej części oraz w okolicach Zalewu Szczecińskiego występują gleby murszowe i torfowe. Wzdłuż Odry i Warty występują mady rzeczne. Ponadto sporadycznie występują również: muły (okolice Noteci), gliny, pyły, czarne i szare ziemie (okolice jeziora Miedwie i jeziora Płoń). Geologia Niemal cała część rozpatrywanego obszaru leży na platformie paleozoicznej (zachodnioeuropejskiej), obejmującej strefę fałdowań kaledońskich i hercyńskich. Przed milionami lat podlegała ona ruchom tektonicznym, które przyczyniły się do powstania między innymi licznych spękań czy uskoków. Cały obszar jest pokryty grubą warstwą osadów pochodzących z ery mezozoicznej i kenozoicznej. Ułożenie 40 40

41 Opis obszaru planowania skał jest prawie poziome. Mniej skomplikowaną budowę prezentuje platforma prekambryjska (wschodnioeuropejska), oddzielona od paleozoicznej głębokim rozłamem w skorupie. Zajmuje ona północnowschodni fragment omawianego regionu. Składa się z dwóch części: krystalicznego fundamentu i pokrywy osadowej. Podłoże tworzą granitoidy oraz zmetamorfizowane skały krystaliczne takie jak gnejsy, łupki krystaliczne czy amfibolity. Na polskim brzegu morskim wyróżniamy trzy podstawowe typy brzegu: klifowy, wydmowy i płaski (niski). Pierwsze dwa występują głównie na brzegach otwartego morza i Zatoce Gdańskiej, trzeci typ dotyczy Zalewu Szczecińskiego i Wiślanego oraz części pradolin uchodzących do Bałtyku. Na odcinkach wysoczyzn zbudowanych z osadów plejstoceńskich występują klify o różnym stopniu aktywności. W obniżeniach powierzchni plejstoceńskich, zlokalizowane są w większości jeziora przymorskie, odcięte od morza mierzejami, o zróżnicowanych zasobach osadów litoralnych. Budowa geologiczna brzegów wydmowych jest konsekwencją holoceńskiej, w przewadze piaszczystej akumulacji. Brzegi wydmowe przeważnie występują na formach mierzejowych i im głównie towarzyszą piaszczyste plaże. Na nizinach przeważają rzeczne i jeziorne mułki i piaski będące również efektem współczesnej akumulacji holoceńskiej. Rozmieszczenie odcinków o odmiennej budowie nie wykazuje cech regularności. Największe zróżnicowanie morfologiczne występuje w zachodniej i środkowej części wybrzeża oraz w zachodniej części Zatoki Gdańskiej. Brzegi otwartego morza zbudowane są w około 80% z wydm oraz w około 20% z klifów. Klify na tych odcinkach wybrzeża osiągają wysokość od kilku do kilkudziesięciu metrów, przeważnie od m. Najwyższe klify występują na Wolinie, osiągając nawet 90 m wysokości (wzniesienie Gosań). Plaże u podnóża klifów aktywnych są z reguły bardzo wąskie i niskie nie osłaniając ich przed działaniem falowania. Występują klify aktywne, abradowane przez morze z występującymi procesami zboczowymi oraz klify martwe, niepodcinane przez fale, bez cech aktywności zboczy, porośnięte trwałą roślinnością, typową dla tego siedliska. Brzegi wydmowe zbudowane są z piasków wieku holoceńskiego zarówno w warunkach bezpośredniej sedymentacji morskiej, jak i wtórnych procesów eolicznych. W podłożu brzegów wydmowych znajdują się głównie utwory akumulacji morskiej oraz utwory plejstoceńskie lub organogeniczne. 3.2 Charakter zagrożenia powodziowego w zlewni Według zaleceń Komisji Europejskiej 1 powodzie ze względu na mechanizm dzielą się na typy: A21 naturalne wezbranie zalanie terenu przez wody na skutek podniesienia się ich poziomu, A22 przelanie się przez urządzania wodne np. zalanie terenu na skutek przelania się wód przez koronę wału przeciwpowodziowego, A23 awaria urządzeń wodnych lub infrastruktury technicznej zalanie terenu na skutek awarii urządzeń wodnych lub infrastruktury technicznej, w tym awarii zbiorników retencyjnych, wrót przeciwpowodziowych, Draft List of flood types and list of consequences, ver.6, r.

42 Opis obszaru planowania A24 zatory zalanie terenu na skutek powstania naturalnego lub sztucznego zatoru na cieku, A25 zalanie terenu przez wodę na skutek innych mechanizmów, np. działania silnego wiatru, A26 brak dostępnych danych na temat mechanizmu powodzi. Ze względu na charakterystykę powodzie dzielą się na typy: A31 powódź gwałtowna (błyskawiczna), A32 powódź związana z topnieniem śniegu, A36 powódź błotna powódź, której towarzyszy transport dużej ilości rumowiska, A40 brak dostępnych danych na temat charakterystyki powodzi Wg listy powodzi ze względu na źródło Komisja Europejska wyróżnia następujące typy: A11 - rzeczne związane z wezbraniem powodziowym wód rzecznych, strumieni, kanałów irygacyjnych, potoków górskich, jezior; spowodowane topnieniem śniegu; związane ze zjawiskami lodowymi tj. zatorami na rzekach lub kanałach; powstałe w wyniku awarii budowli piętrzącej lub przelania się wody przez budowlę piętrzącą, wywołane efektem tzw. cofki, A14 - od wód morskich związane z zalaniem obszarów wodami morskimi, zalaniem obszarów w ujściowych odcinkach rzek lub jezior przybrzeżnych, A15 - inne - powodzie wywołane spływem powierzchniowym oraz powodzie o nieznanej genezie W regionie wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego występują zarówno powodzie typu A11 (rzeczne) i A14 (morskie), które ze względu na mechanizm możemy zaliczyć do typu A21 (naturalne wezbrania), A24 (zatory dotyczy tylko rzek) oraz A25 (działanie silnych wiatrów cofka). Występująca charakterystyka kategoryzuje powodzie z tego regionu do typu A31 (powódź gwałtowna) i A32 (topnienie śniegu). W regionie wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego groźne powodzie letnie (powstałe w wyniku zwiększonego przepływu wody w rzekach) należą do rzadkości i tylko sporadycznie jak w 1997 r. stanowią zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi, środowiska, dziedzictwa kulturowego i działalności gospodarczej. Poważny problem stanowi zagrożenie zimowymi powodziami zatorowymi (lodowo-zatorowe, śryżowo-zatorowe). Terenami zagrożonymi powodziami zatorowymi są tereny położone w polskiej, jak i niemieckiej części zlewni Odry. W zależności od panujących warunków hydrologiczno-meteorologicznych zagrożenie od powodzi zatorowych może sięgać daleko na południe od Szczecina, obejmując znaczną cześć Dorzecza Odry i Warty, a w niektórych sytuacjach powodzie zatorowe mogą obejmować swym zasięgiem dorzecze Noteci. W przypadku powodzi letnich, ochrona przeciwpowodziowa polega głównie na pracach utrzymaniowych wałów przeciwpowodziowych i koryta wielkiej wody, tak w przypadku powodzi zatorowych największy wpływ na zapobieżenie powodzi mają działania ludzkie polegające na sprawnej, rozpoczętej akcji lodołamania. Na pozostałych terenach regionu wodnego, zjawiska powodziowe występują głównie w rejonach ujściowych rzek przymorskich, w niektórych miejscach ich środkowego biegu i częściowo na niektórych dopływach rzeki Odry

43 Opis obszaru planowania Zagrożenie powodziowe na tych terenach przybiera postać powodzi roztopowo-opadowych w okresie późnej zimy i wczesnej wiosny. Częstym i bardzo groźnym zjawiskiem jest nakładanie się powodzi cofkowych z powodziami roztopowymi i opadowymi. Wg opracowania RZGW w Szczecinie zagrożeniem powodziowym objęte są następujące obszary: Dolina rzeki Odry Doliny ujściowych rzek wpływających do rzeki Odry Obszary wokół jeziora Dąbie Obszary wokół Zalewu Szczecińskiego Doliny ujściowych dopływów Zalewu Szczecińskiego i rz. Dziwnej Tereny przyujściowe i częściowo w środkowym biegu Tereny wokół jezior przymorskich Rejon Stargardu Szczecińskiego, Goleniowa ora Białogardu zagrożone są zwiększonymi przepływami w rzekach w wyniku roztopów oraz zwiększonymi przepływami spowodowanymi deszczami nawalnymi. Do terenów zagrożonych powodzią należą głównie tereny rolnicze, a w mniejszym stopniu tereny zamieszkałe. Zagrożenie spowodowane wpływem poziomu morza w przypadku Odry sięga aż do miejscowości Gozdowice, zaś w przypadku rzek przymorza to tereny zagrożone cofką odmorską nie znajdują się dalej niż kilkanaście kilometrów wzdłuż tych rzek od ich ujścia w morzu. Zagrożeniem dla obszaru gminy nadmorskich i Zalewu Szczecińskiego są wezbrania sztormowe i podnoszenie się poziomu morza. Ich skutkiem jest: erozja brzegu, powodzie sztormowe, zniszczenia infrastruktury (zjazdy technologiczne, zejścia, budowle ochronne, rozmycia refulatu, zagrożenie bezpiecznej eksploatacji infrastruktury na zapleczu). Wezbrania sztormowe są powodem zagrożeń powodziowych szczególnie terenów nizinnych ( obszary położone poniżej rzędnej +2,5 m n.p.m. ) i obszarów ujściowych rzek, a zwłaszcza znajdujących się blisko brzegu zabudowań. Znaczne podniesienie się poziomu wód Bałtyku powoduje przyspieszenie erozji brzegu, hamuje odpływ rzek do morza, powoduje spiętrzenie wody w ujściowych odcinkach rzek i na zalewach przymorskich, wywołując zjawisko cofki. Jeśli wezbranie sztormowe połączone jest z wezbraniem roztopowym i zatorem lodowym w ujściach rzeki, groźba powodzi wzrasta. 3.3 Użytkowanie terenu Zaludnienie Ogółem w obszarze działania RZGW w Szczecinie zamieszkuje 1,62 mln ludności w tym 765,6 tys. W 9 gminach miejskich. Generalnie stopień zurbanizowania obszaru nie jest duży. Znajduje się tu około 3,4 tys. różnego rodzaju miejscowości w tym tylko 96 o liczbie ludności powyżej 1000 osób (łącznie 1,15 mln ludności) oraz w tym tylko 9 miast o liczbie ludności powyżej 20 tys. (łącznie 774,2 tys.). Miasta o największej liczbie ludności to: Szczecin tys., Koszalin tys., Stargard Szczeciński - 72 tys., Kołobrzeg - 47 tys., Świnoujście - 40 tys., Police - 34 tys., Białogard - 24 tys., Goleniów - 23 tys., Gryfino - 23 tys. Gęstość zaludnienia 79 mieszkańców na 1km 2 na całym obszarze. Rolnictwo Struktura obszarowa gospodarstw w tym obszarze, należy do jednej z najlepszych w kraju; średnia wielkość indywidualnego gospodarstwa rolnego wynosi 15,3 ha, podczas gdy w kraju kształtuje się na 43 43

44 Opis obszaru planowania poziomie 7,4 ha. Udział gospodarstw dużych (15-50 ha) wynosi 17,3% a bardzo dużych (pow.50 ha) - 5,8%. Jest to proces korzystny, prowadzi bowiem do powstania gospodarstw wysokotowarowych zdolnych do konkurencji z gospodarstwami Unii Europejskiej. Główną pozycję w produkcji roślinnej zajmuje uprawa zbóż. W regionie dominują 2 rodzaje gleb: gleby bielicowe i gleby zaliczane do brunatnych wyługowanych. Wzdłuż wybrzeża występuje niewielki procent gleb brunatnych właściwych. Środkowy pas regionu, to obszar uprawy żyta i ziemniaków, południowo-zachodnia część woj. zachodniopomorskiego po północno-zachodnią część woj. lubuskiego to żyzne ziemie pszenno-buraczane. Zaś obszar nadmorski to głównie uprawy jęczmienia, owsa, roślin pastewnych oraz łąk i pastwisk. Przemysł Obszar wodny Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego wykorzystywany jest gospodarczo w różnorodny sposób. Znajdują się tutaj duże aglomeracje, porty morskie i rzeczne, śródlądowe i morskie drogi wodne, przemysł i rolnictwo. Znajduje się tu: przemysł paliwowo-energetyczny (Elektrownie "Dolna Odra" w Nowym Czarnowie, Elektrownie "Pomorzany" i "Szczecin" w Szczecinie), produkcji nawozów sztucznych (Zakłady Chemiczne Police, Zakłady Produkcji Nawozów Sztucznych "Fosfan" w Szczecinie, spożywczy (np. duże fermy hodowlane w Kołbaczu i Smardzku, zakłady przetwórstwa spożywczego Agryf w Szczecinie, Polmos i Browary w Szczecinie, Koszalinie i Połczynie, liczne zakłady przetwórstwa rybnego zlokalizowane głównie w nadmorskiej części regionu ale i nie tylko). Również przemysł lekki (zachodniopomorskie), elektrotechniczny i elektryczny jak i wydobywczy (ropa naftowa, gaz ziemny i kruszywo) ma już pewne tradycje na tym terenie. W regionie położone są duże porty morskie: w Szczecinie (mogą wpływać statki o zanurzeniu 9,15 m ) i w Świnoujściu (max. wielkość zanurzenia statków do 12,8 m) oraz małe porty morskie w Policach, Stepnicy, Kołobrzegu i Darłowie. Znajduje się tu też największa w Polsce stocznia - Stocznia Szczecińska, która zaprzestała swej działalności statutowej. Położenie wielu miast nad brzegiem Bałtyku (długość granicy morskiej obszaru działania RZGW w Szczecinie wynosi 190km) dało możliwość rozwinięcia rybołówstwa i stworzenia bazy rybackiej (Szczecin, Świnoujście, Kołobrzeg, Darłowo). Turystyka Turystyka w regionach wodnych Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego stanowi ważny element gospodarki. Swoją rolę zawdzięcza przede wszystkim atrakcyjności turystycznej, do której zaliczyć należy walory przyrodniczo-środowiskowe oraz kulturowe. Szacunkowa wielkość regionalnego PKB, wygenerowanego przez gospodarkę turystyczną województwa zachodniopomorskiego w 2007 wyniosła 5-6 mld złotych. Liczba osób zatrudnionych w sektorze turystyki w województwie zachodniopomorskim wynosi około 60 tys. osób lub więcej z ogólnej liczby 500 tys. zatrudnionych. W dużej mierze jest to jednak zatrudnienie sezonowe, które po zakończeniu sezonu letniego radykalnie spada. Cechami wyróżniającymi województwo, jako region turystyczny spośród innych polskich regionów są jego walory fizjograficzne: nadmorskie położenie, a także bliskość Niemiec oraz Skandynawii. Czynniki kulturowe odgrywają mniejszą rolę niż w innych polskich województwach. Cechą charakterystyczną turystyki jest jej sezonowość. Do podstawowych walorów środowisk przyrodniczego, tworzących warunki do rozwoju turystyki należy zaliczyć: nadmorskie położenie, ukształtowanie terenu, sieć wodną oraz zasoby geologiczne i klimat. Strefa nadmorska stanowi najintensywniej użytkowane turystycznie pasmo w regionie. W strefie tej koncentruje się większość miejsc noclegowych w województwie (77% liczonych ogółem, 71% całorocznych). Tak rozwinięta baza stanowi zarówno potencjał jak i zagrożenie. Za wiodącą 44 44

45 Opis obszaru planowania funkcję na tych terenach należy uznać funkcję wczasowo-wypoczynkową, uzdrowiskową i obsługę turystyki morskiej. W Trójmieście dominuje turystyka miejska, krajoznawcza i konferencyjna. Strefa turystyczna-pas nadmorski Pas nadmorski liczy 15 gmin, leżących nad Bałtykiem. Skupiają one 85% bazy noclegowej województwa i przyjmują 61,9% turystów. Głównymi atrakcjami turystycznymi są nadmorskie plaże i kąpieliska, możliwość uprawiania sportów wodnych, turystyka i porty morskie, uzdrowiska, specyficzny mikroklimat. Głównymi ośrodkami turystycznymi są: Kołobrzeg, Świnoujście, Rewal, Mielno, Międzyzdroje, Kamień Pomorski. Kolejnym atutem przyciągającym ruch turystyczny są dobra kultury, które chociaż nie stanowią głównego kryterium, co do kierunku ruchu turystycznego, to doskonale uzupełniają ofertę wypoczynkową w pasie nadmorskim. Zagospodarowanie turystyczne pasa nadmorskiego i jego wykorzystanie są zróżnicowane. W roku 2008 pas nadmorski odwiedziło tys. turystów. Średni pobyt turystyczny wynosi 7,9 dnia i systematycznie ulega skróceniu Najbardziej oblegany przez turystów jest jego zachodni odcinek, od Świnoujścia do Rewala, oraz odcinki wybrzeża w okolicy Kołobrzegu i Mielna. Dominującą pozycję na wybrzeżu ma Kołobrzeg, odwiedzany rocznie przez około 250 tys. turystów (wraz z gminą około 300 tys.). Do ważnych centrów turystycznych należą również Świnoujście (128 tys.), Rewal (127 tys.), Mielno (109 tys.) i Międzyzdroje (108 tys.). W pasie nadmorskim, z wyjątkiem Kołobrzegu i Świnoujścia, gdzie dużą część turystów stanowią kuracjusze, przeważa sezonowa baza noclegowa o średnim standardzie. W pasie nadmorskim występują odcinki słabo zagospodarowane pod względem turystycznym, trudno dostępne lub niedostępne dla turystów ze względów przyrodniczych i wojskowych (gmina Trzebiatów, Kołobrzeg, Będzino i Postomino). Lasy Urozmaicona rzeźba terenu, korzystne warunki bioklimatyczne, różnorodność gleb i warunki wodne spowodowały urozmaicenie tego terenu pod względem szaty roślinnej. Dość znaczny procent powierzchni regionu zajmują lasy (ponad 30%). Przeważają tu lasy bukowe typu nizinnego, dąbrowy, lasy łęgowe (mała enklawa wzdłuż Odry), niewielki obszar zajmują bory sosnowe i mieszane. Wybrzeże Bałtyku to roślinność wydm nadmorskich, natomiast w okolicach Szczecina i Koszalina występują torfowiska i lasy olszowe. Obszary chronione W regionie wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego występuje szczególne nagromadzenie obszarów chronionych, z których szereg to obiekty o szczególnie dużej powierzchni. Powierzchnia obszarów chronionych zajmuje około 30% powierzchni regionu. Zestawienia obiektów chronionych poszczególnych kategorii zawierają zamieszczone poniżej tabele. Tabela nr 6 Zestawienie parków narodowych w Regionie Wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Lp. Nazwa Data utworzenia Lokalizacja (województwo) 1. Woliński Park Narodowy 1960 Zachodniopomorskie Źródło: Opracowanie własne Tabela nr 7 Zestawienie parków krajobrazowych w Regionie Wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Lp. Nazwa Data utworzenia Lokalizacja (województwo) 1. Łagowsko Sulęciński Park Krajobrazowy 1985 Lubuskie 2. Krzesiński Park Krajobrazowy 1998 Lubuskie 3. Park Krajobrazowy Dolina Dolnej Odry 1993 Zachodniopomorskie 45 45

46 Opis obszaru planowania Lp. Nazwa Data utworzenia Lokalizacja (województwo) 4. Cedyński Park Krajobrazowy 1993 Zachodniopomorskie 5. Park Krajobrazowy Ujście Warty 1996 Lubuskie 6. Iński Park Krajobrazowy 1981 Zachodniopomorskie 7. Drawski Park Krajobrazowy 1979 Lubuskie 8. Szczeciński Park Krajobrazowy Puszcza Bukowa 1981 Zachodniopomorskie Źródło: Opracowanie własne Tabela nr 8 Zestawienie obszarów Natura 2000 w Regionie Wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Lp. Kod* Nazwa Lokalizacja (województwo)** 1. PLB Puszcza Barlinecka Lubuskie 2. PLB Dolina Środkowej Odry Lubuskie 3. PLB Dolina Słupi Pomorskie 4. PLB Bagna Rozwarowskie Zachodniopomorskie 5. PLB Delta Świny Zachodniopomorskie 6. PLB Dolina Dolnej Odry Zachodniopomorskie 7. PLB Jezioro Miedwie i Okolice Zachodniopomorskie 8. PLB Jezioro Świdwie Zachodniopomorskie 9. PLB Łąki Skoszewskie Zachodniopomorskie 10. PLB Ostoja Ińska Zachodniopomorskie 11. PLB Zalew Szczeciński Zachodniopomorskie 12. PLB Wybrzeże Trzebiatowskie Zachodniopomorskie 13. PLB Zalew Kamieński i Dziwna Zachodniopomorskie 14. PLB Puszcza Goleniowska Zachodniopomorskie 15. PLB Ostoja Wkrzańska Zachodniopomorskie 16. PLB Ostoja Witnicko-Dębniańska Zachodniopomorskie 17. PLB Lasy Puszczy nad Drawą Zachodniopomorskie 18. PLB Ostoja Cedyńska Zachodniopomorskie 19. PLB Jeziora Wełtynskie Zachodniopomorskie 20. PLB Ostoja Drawska Zachodniopomorskie 21. PLC Ujście Warty Lubuskie 22. PLH Torfowisko Chłopiny Lubuskie 23. PLH Torfowisko Mlodno Lubuskie 24. PLH Buczyny Łagowsko-Sulęcińskie Lubuskie 25. PLH Dolina Ilanki Lubuskie 26. PLH Dolina Pliszki Lubuskie 27. PLH Łęgi Słubickie Lubuskie 28. PLH Ujście Ilanki Lubuskie 29. PLH Lasy Dobrosułowskie Lubuskie 30. PLH Stara Dąbrowa w Korytach Lubuskie 31. PLH Bory Chrobotkowe kolo Bytomca Lubuskie 32. PLH Rynna Jezior Rzepińskich Lubuskie 33. PLH Ostoja Barlinecka Lubuskie 34. PLH Dolina Wieprzy i Studnicy Pomorskie 35. PLH Miasteckie Jeziora Lobeliowe Pomorskie 36. PLH Ostoja Maslowiczki Pomorskie 37. PLH Ostoja Borzyszkowska Pomorskie 38. PLH Torfowisko Trzebielino Pomorskie 39. PLH Bobolickie Jeziora Lobeliowe Zachodniopomorskie 40. PLH Brzeźnicka Węgorza Zachodniopomorskie 41. PLH Dolina Grabowej Zachodniopomorskie 42. PLH Dolina Iny koło Recza Zachodniopomorskie 43. PLH Dolina Krąpieli Zachodniopomorskie 44. PLH Dolina Płoni i Jezioro Miedwie Zachodniopomorskie 45. PLH Dorzecze Parsęty Zachodniopomorskie 46. PLH Janiewickie Bagno Zachodniopomorskie 47. PLH Jeziora Szczecineckie Zachodniopomorskie 46 46

47 Opis obszaru planowania Lp. Kod* Nazwa Lokalizacja (województwo)** 48. PLH Jezioro Kozie Zachodniopomorskie 49. PLH Kemy Rymańskie Zachodniopomorskie 50. PLH Ostoja Goleniowska Zachodniopomorskie 51. PLH Pojezierze Myśliborskie Zachodniopomorskie 52. PLH Police - Kanały Zachodniopomorskie 53. PLH Słowińskie Błoto Zachodniopomorskie 54. PLH Trzebiatowsko-Kołobrzeski Pas Nadmorski Zachodniopomorskie 55. PLH Ujście Odry i Zalew Szczeciński Zachodniopomorskie 56. PLH Wolin i Uznam Zachodniopomorskie 57. PLH Wzgórza Bukowe Zachodniopomorskie 58. PLH Dolina Radwi Chocieli i Chotli Zachodniopomorskie 59. PLH Jezioro Lubie i Dolina Drawy Zachodniopomorskie 60. PLH Uroczyska w Lasach Stepnickich Zachodniopomorskie 61. PLH Dolna Odra Zachodniopomorskie 62. PLH Gogolice-Kosa Zachodniopomorskie 63. PLH Jeziora Czaplineckie Zachodniopomorskie 64. PLH Jezioro Bobięcinskie Zachodniopomorskie 65. PLH Jezioro Bukowo Zachodniopomorskie 66. PLH Karsibórz Świdwiński Zachodniopomorskie 67. PLH Lasy Bierzwnickie Zachodniopomorskie 68. PLH Warnie Bagno Zachodniopomorskie 69. PLH Dorzecze Regi Zachodniopomorskie 70. PLH Dolina Tywy Zachodniopomorskie 71. PLH Mieszkowicka Dąbrowa Zachodniopomorskie 72. PLH Ostoja Golczewska Zachodniopomorskie 73. PLH Dolina Bielawy Zachodniopomorskie 74. PLH Wzgórza Krzymowskie Zachodniopomorskie 75. PLH Wzgórza Morynskie Zachodniopomorskie 76. PLH Torfowisko Reptowo Zachodniopomorskie 77. PLH Mechowisko Manowo Zachodniopomorskie 78. PLH Dziczy Las Zachodniopomorskie 79. PLH Bystrzyno Zachodniopomorskie 80. PLH Bukowy Las Górki Zachodniopomorskie 81. PLH Jezioro Stolsko Zachodniopomorskie 82. PLH Las Baniewicki Zachodniopomorskie 83. PLH Torfowisko Poradz Zachodniopomorskie 84. PLH Wiązogóra Zachodniopomorskie 85. PLH Pojezierze ińskie Zachodniopomorskie Źródło: Opracowanie własne * PLH - Specjalny obszar ochrony siedlisk (obszar siedliskowy); PLB - Obszar specjalnej ochrony ptaków (obszar ptasi); PLC - Specjalny obszar ochrony siedlisk i obszar specjalnej ochrony ptaków (obszar siedliskowy i ptasi) ** województwo, na terenie którego znajduję się większość terenu obszaru Obszary chronione Zgodnie z ustawą o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 roku (Dz. U. nr 92 poz. 880 z późniejszymi zmianami) na obszarze pasa nadbrzeżnego pozostającego pod wpływem działań planowanych w Regionie Wodnym Dolnej Odry i Rzek Przymorza formami ochrony przyrody są: parki narodowe, rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu, obszary Natura 2000, pomniki przyrody, stanowiska dokumentacyjne przyrody nieożywionej, użytki ekologiczne, 47 47

48 Opis obszaru planowania zespoły przyrodniczo-krajobrazowe, a także ochrona gatunkowa zwierząt, roślin i grzybów. W pasie nadbrzeżnym od zachodniej granicy państwa po ujście rzeki Słupi znajduje się Woliński Park Narodowy, obejmujący około 11 km brzegu morskiego. W ramach bałtyckich obszarów chronionych HELCOM BSPA (Baltic Sea Protected Areas) od 1996 r. ochronie podlega również 1 milowy pas wód przybrzeżnych Wolińskiego Parku Narodowego. Głównym celem tworzenia systemu HELCOM BSPA jest ochrona przyrody morskiej, ze szczególnym uwzględnieniem zasobów biologicznych Bałtyku, poprzez ochronę gatunków flory i fauny, ich naturalnych siedlisk, ale również ochronę mechanizmów regulujących funkcjonowanie ekosystemu morskiego. Pas nadbrzeżny jest to obszarem niezwykle cennym, o ogromnych walorach przyrodniczych. Sąsiedztwo morza i lasów z ogromną różnorodnością świata roślinnego i zwierzęcego oraz specyficzny krajobraz i obiekty przyrodnicze decydują o atrakcyjności turystycznej. Roślinność wydmowa i roślinność zboczy klifowych są niepowtarzalne w skali całego kraju (Piotrowska, 1984). Równie cennymi obiektami przyrodniczymi są rezerwaty. W obszarze tym znajduje się 5 rezerwatów przyrody. Na analizowanym odcinku nie występują parki krajobrazowe. Tabela nr 9 Rezerwaty przyrody. Nazwa rezerwatu Rodzaj Powierzchnia [ha] Jezioro Liwia Łuża faunistyczny 239,68 Łazy torfowiskowy 220,13 Nadmorski Bór Storczykowy w Mrzeżynie leśny 8,92 Źródło:Opracowanie własne Słowińskie Błota torfowiskowy 192,55 Zaleskie Bagna torfowiskowy 401,99 ha W sąsiedztwie morza występują obszary chronionego krajobrazu, (Obszar Chronionego Krajobrazu Koszaliński Pas Nadmorski, Obszar Chronionego Krajobrazu Pas Wybrzeża na Zachód od Ustki). W celu zachowania określonych siedlisk oraz gatunków, które uważa się za cenne i zagrożone w skali całej Europy, przyjęto dwie Dyrektywy Rady Europy, w 1979 r. Dyrektywę Ptasią (DR 79/409/EWG), w 1992 r. Dyrektywę Siedliskową (DR 92/43/EWG). Na podstawie kryteriów podanych w dyrektywach ustanowiono obszary Natura 2000, wśród których wyróżnia się obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO) oraz specjalne obszary ochrony siedlisk (OOS). W zasięgu działania RZGW Szczecin, w bezpośrednim sąsiedztwie morza i na jego akwenie położonych jest 7 obszarów specjalnej ochrony ptaków, w tym trzy: Przybrzeżne Wody Bałtyku PLB , Zatoka Pomorska PLB , oraz Ławica Słupska PLC dotyczą obszarów morskich 48 48

49 Opis obszaru planowania Tabela nr 10 Tabela Obszary specjalnej ochrony ptaków w pasie nadbrzeżnym od Ustki po Świnoujście Źródło: Opracowanie własne Nazwa obszaru Kod obszaru Powierzchnia [ha] Delta Świny PLB Zalew Szczeciński PLB ,6 Wybrzeże Trzebiatowskie PLB ,6 Zalew Kamieński i Dziwna PLB ,9 Przybrzeżne Wody Bałtyku PLB ,7 Zatoka Pomorska PLB ,3 Ławica Słupska PLC Liczba obszarów siedliskowych w analizowanym obszarze wynosi obecnie 11, w tym jeden położony na wodach morskich- Ostoja za Zatoce Pomorskiej PLH Tabela nr 11 Specjalne obszary ochrony siedlisk w pasie nadbrzeżnym Lp Nazwa obszaru Kod obszaru Powierzchnia [ha] 1 Trzebiatowsko-Kołobrzeski Pas Nadmorski PLH ,8 2 Ujście Odry i Zalew Szczeciński PLH Wolin i Uznam PLH Jezioro Bukowo PLH Jezioro Kopań PLH ,5 10 Przymorskie Błota PLH ,4 14 Bielawa i Bory Bażynowe PLH ,5 17 Dorzecze Parsęty PLH ,4 19 Ostoja na Zatoce Pomorskiej PLH ,7 21 Jezioro Wicko i Modelskie Wydmy PLH Bukowy Las Górki PLH ,6 Źródło: Opracowanie własne Przedmiotami ochrony w obszarach Natura 2000 są określone siedliska przyrodnicze oraz gatunki roślin i zwierząt. W pasie nadbrzeżnym można spotkać siedemnaście, następujących siedlisk nadmorskich: Piaszczyste podmokłe ławice trwale zanurzone w sublitoralu (kod 1110) Ujścia rzek, estuaria (kod 1130) Zalewy i jeziora przymorskie (laguny) (kod 1150) Duże płytkie zatoki (kod 1160) Siedlisko skaliste i kamieniste dno morskie, rafy (kod 1170) Kidzina na brzegu morskim (kod 1210) Klify nadmorskie na wybrzeżu Bałtyku (kod 1230) Błotniste solniska z solirodem (kod 1310) Solniska nadmorskie (kod 1330) 49 49

50 Opis obszaru planowania Inicjalne stadia nadmorskich wydm białych (kod 2110) Nadmorskie wydmy białe (kod 2120) Nadmorskie wydmy szare z murawą psammofilną (kod 2130) Nadmorskie wrzosowiska bażynowe (kod 2140) Nadmorskie wydmy z zaroślami rokitnika (kod 2160) Nadmorskie wydmy z zaroślami wierzby piaskowej (kod 2170) Lasy mieszane i bory na wydmach nadmorskich (kod 2180) Wilgotne zagłębienia międzywydmowe (kod 2190) Na obszarach specjalnej ochrony ptaków występuje około 70 gatunków ptaków wymienionych w Załączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG z dnia 2 kwietnia 1979 roku w sprawie ochrony dzikich ptaków (ze zmianami).. Powierzchnia obszarów chronionych wytypowanych na polskim wybrzeżu w ramach programu Natura 2000, jest czterokrotnie większa niż powierzchnia analogicznych obszarów położonych w głębi kraju. Znaczna część obszarów Natura 2000 w pasie nadmorskim to obszary unikalne pod względem krajobrazowym. Pozostałe, cenne obszary w pasie nadmorskim chroni się, gdy: są to niewielkie odizolowane obszary (tzw. użytki ekologiczne), mniejsze fragmenty pięknych krajobrazów (zespoły przyrodniczokrajobrazowe), a także pojedyncze obiekty pomniki przyrody i stanowiska dokumentacyjne przyrody nieożywionej (najczęściej dotyczą klifów). Niewymierną wartość, ze względu na szczególną rolę, jaką pełnią w ochronie brzegu morskiego (utrwalanie pokryw wydmowych) mają lasy ochronne pasa technicznego, zwłaszcza w partiach abradowanych lub zagrożonych abrazją. Pełnią również funkcję uzdrowiskowo-klimatyczną, wzbogacają walory rekreacyjne i estetyczne nadmorskich obszarów wypoczynkowych 50 50

51 Partnerzy procesu planowania i zasady udziału społecznego 4 51

52 4 Partnerzy procesu planowania i zasady udziału społecznego 4.1 Analiza interesariuszy Organy właściwe w sprawach zarządzania ryzykiem powodziowym W poniższej tabeli zestawiono organy właściwe w sprawach zarządzania ryzykiem powodziowym oraz zakres ich kompetencji w tym względzie. Tabela nr 12 Organy właściwe w sprawach zarządzania ryzykiem powodziowym oraz zakres ich kompetencji Właściwy Organ Kompetencje Minister Środowiska MŚ Minister Infrastruktury i Rozwoju (MIiR) Minister Środowiska MŚ jest ministrem właściwym do spraw gospodarki wodnej. Zgodnie z rozporządzeniem Prezesa Rady Ministrów z dnia 22 września 2014 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Ministra środowiska (Dz. U. z 2014 r. poz. 1267, z późn. zm.) kieruje on m.in. działem administracji rządowej - gospodarka wodna. Dział gospodarki wodnej obejmuje sprawy wskazane w art. 11 ustawy z dnia 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej (tekst jedn. Dz. U poz. 743, z późn. zm.), do których należą sprawy: kształtowania, ochrony i racjonalnego wykorzystywania zasobów wodnych; utrzymania śródlądowych wód powierzchniowych, stanowiących własność Skarbu Państwa wraz z infrastrukturą techniczną związaną z tymi wodami, obejmującą budowle oraz urządzenia wodne; budowy, modernizacji oraz utrzymania śródlądowych dróg wodnych; ochrony przeciwpowodziowej, w tym budowy, modernizacji oraz utrzymania urządzeń wodnych zabezpieczających przed powodzią oraz koordynacji przedsięwzięć służących osłonie i ochronie przeciwpowodziowej państwa; funkcjonowania państwowej służby hydrologiczno-meteorologicznej i państwowej służby hydrogeologicznej, z wyłączeniem zagadnień monitoringu jakości wód podziemnych; współpracy międzynarodowej na wodach granicznych w zakresie zadań należących do działu. Minister Środowiska sprawuje nadzór nad działalnością Prezesa Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej oraz Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej. Zgodnie z art. 89 ust. 4 nadzór MŚ nad działalnością Prezesa KZGW polega w szczególności na: - zatwierdzaniu programów realizacji zadań związanych z utrzymywaniem wód lub urządzeń wodnych oraz inwestycji w gospodarce wodnej; - zatwierdzaniu corocznego sprawozdania, o którym mowa w art. 91; - zatwierdzaniu planu kontroli gospodarowania wodami wykonywanej przez Prezesa KZGW; - polecaniu przeprowadzenia kontroli nieujętych w planie kontroli. Na podstawie z art. 4 ust. 1 Prawa wodnego MŚ jest organem właściwym w sprawach gospodarowania wodami. Zgodnie z art. 4 ust. 2 składa Sejmowi Rzeczypospolitej Polskiej, co dwa lata, nie później niż do dnia 30 czerwca, informację o gospodarowaniu wodami dotyczącą m.in. stanu ochrony ludności i mienia przed powodzią, współpracy międzynarodowej na wodach granicznych i realizacji umów w tym zakresie; utrzymywania wód powierzchniowych oraz urządzeń wodnych; prowadzonych inwestycji. Zgodnie z art. 88j ust. 1 Minister Środowiska, minister właściwy do spraw gospodarki morskiej, minister właściwy do spraw administracji publicznej oraz minister właściwy do spraw wewnętrznych określą, w drodze rozporządzenia wymagania dotyczące opracowywania map zagrożenia powodziowego oraz map ryzyka powodziowego oraz ich skali. Na podstawie art. 8 ustawy z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym (tekst jedn. Dz. U poz. 1166) Minister Środowiska oraz Prezes KZGW biorą udział w posiedzeniach Rządowego Zespołu Zarządzania Kryzysowego, na prawach członka. Na podstawie art. 12 ministrowie kierujący działami administracji rządowej oraz kierownicy urzędów centralnych realizują, zgodnie z zakresem swojej właściwości, zadania dotyczące zarządzania kryzysowego. Opracowują plany zarządzania kryzysowego, w których w szczególności uwzględnia się: - analizę i ocenę możliwości wystąpienia zagrożeń, w tym dla infrastruktury krytycznej; - szczegółowe sposoby i środki reagowania na zagrożenia oraz ograniczania i likwidacji ich skutków; - organizację monitoringu zagrożeń i realizację zadań stałego dyżuru w ramach podwyższania gotowości obronnej państwa; - organizację realizacji zadań z zakresu ochrony infrastruktury krytycznej. MIiR jest ministrem właściwym do spraw gospodarki morskiej, jako naczelny organ administracji morskiej. Dział gospodarki morskiej obejmuje sprawy wskazane w art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej, do których należą sprawy: transportu morskiego i żeglugi morskiej, obszarów morskich, portów i przystani morskich, ochrony środowiska morskiego. MIiR sprawuje, zgodnie z art. 38 ust. 2 ustawy z dnia 21 marca 1991 r. o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji morskiej (tekst jedn. Dz. U poz. 934, z późn. zm.), 52

53 Podsumowanie wstępnej oceny ryzyka powodziowego Właściwy Organ Kompetencje nadzór nad działalnością dyrektorów urzędów morskich w zakresie uregulowanym w ww. ustawie oraz w przepisach odrębnych. Kompetencje i terytorialny zakres działania organów administracji morskiej określa ustawa o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji morskiej. Na podstawie art. 42 ust. 1 i 2 tej ustawy do organów administracji morskiej należy m.in.: - uzgadnianie decyzji w sprawie wydawania pozwoleń wodnoprawnych i pozwoleń budowlanych na obszarze pasa technicznego, morskich portów i przystani, morskich wód wewnętrznych i morza terytorialnego, jak również wszelkich innych decyzji dotyczących zagospodarowania tego pasa; - sporządzania planów zagospodarowania przestrzennego morskich wód wewnętrznych, morza terytorialnego i wyłącznej strefy ekonomicznej; - zarządu nad morzem terytorialnym i morskimi wodami wewnętrznymi oraz nad gruntami pokrytymi tymi wodami, o którym mowa w przepisach Prawa wodnego; - wykonywania zadań w dziedzinie ochrony przed powodzią, o których mowa w Prawie wodnym. Na podstawie art. 11 ust. 1 Prawa wodnego MIiR wykonuje prawa właścicielskie w stosunku do wód morza terytorialnego oraz morskich wód wewnętrznych wraz z wodami Zatoki Gdańskiej. Minister Infrastruktury i Rozwoju: - zgodnie z art. 88c ust. 2 przygotowuje wstępną ocenę ryzyka powodziowego od strony morza, w tym morskich wód wewnętrznych i przekazuje Prezesowi KZGW (wstępna ocena ryzyka powodziowego od strony morza, w tym morskich wód wewnętrznych, stanowi integralny element wstępnej oceny ryzyka powodziowego); - zgodnie z art. 88c ust. 5, uzgadnia sposób rozpatrzenia opinii marszałków województw i wojewodów do wstępnej oceny ryzyka powodziowego od strony morza, w tym morskich wód wewnętrznych; - zgodnie z art. 88h ust 3, przygotowuje plany zarządzania ryzykiem powodziowym od strony morza, w tym morskich wód wewnętrznych i przekazuje Prezesowi KZGW (plany zarządzania ryzykiem powodziowym od strony morza, w tym morskich wód wewnętrznych, stanowią integralny element planów zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy); - zgodnie z art. 88h ust. 9, uzgadnia sposób rozpatrzenia uwag do projektów planów zarządzania ryzykiem powodziowym od strony morza, w tym morskich wód wewnętrznych. Zgodnie z art. 88j ust. 1 Minister Środowiska, Minister Infrastruktury i Rozwoju, minister właściwy do spraw administracji publicznej oraz minister właściwy do spraw wewnętrznych określą, w drodze rozporządzenia wymagania dotyczące opracowywania map zagrożenia powodziowego oraz map ryzyka powodziowego oraz ich skali. Minister Spraw Wewnętrznych (MSW) Minister Administracji i Cyfryzacji (MAC) MSW jest ministrem właściwym do spraw wewnętrznych na podstawie rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 22 września 2014 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Ministra Spraw Wewnętrznych (Dz. U. z 2014 r. poz. 1265). Dział sprawy wewnętrzne obejmuje sprawy wskazane w art. 29 ust. 1 ustawy o działach administracji rządowej, do których należą m.in. sprawy: ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego; zarządzania kryzysowego; obrony cywilnej. MSW sprawuje nadzór nad działalnością m.in.: Policji, Państwowej Straży Pożarnej, Obrony Cywilnej Kraju. Zgodnie z art. 7 ust 1 ustawy o zarządzaniu kryzysowym, zarządzanie kryzysowe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej sprawuje Rada Ministrów. W przypadkach niecierpiących zwłoki zarządzanie kryzysowe sprawuje Minister Spraw Wewnętrznych, zawiadamiając niezwłocznie o swoich działaniach Prezesa Rady Ministrów. Minister Spraw Wewnętrznych wchodzi w skład Rządowego Zespołu Zarządzania Kryzysowego, utworzonego przy Radzie Ministrów (art. 8 ust. 2). Na podstawie art. 9 ust. 1 do zadań Zespołu należy m.in. przygotowywanie propozycji użycia sił i środków niezbędnych do opanowania sytuacji kryzysowych; doradzanie w zakresie koordynacji działań organów administracji rządowej, instytucji państwowych i służb w sytuacjach kryzysowych. Na podstawie art. 14 ust. 3 minister właściwy do spraw administracji publicznej, w uzgodnieniu z ministrem właściwym do spraw wewnętrznych, po zasięgnięciu opinii dyrektora Rządowego Centrum Bezpieczeństwa: - wydaje, w drodze zarządzenia, wojewodom wytyczne do wojewódzkich planów zarządzania kryzysowego; - zatwierdza wojewódzkie plany zarządzania kryzysowego i ich aktualizacje. Zgodnie z art. 88j ust. 1 Prawa wodnego Minister Środowiska, Minister Infrastruktury i Rozwoju, minister właściwy do spraw administracji publicznej oraz Minister Spraw Wewnętrznych określą, w drodze rozporządzenia wymagania dotyczące opracowywania map zagrożenia powodziowego oraz map ryzyka powodziowego oraz ich skali. Wydając powyższe rozporządzenie, ministrowie kierują się potrzebą sprawnego sporządzenia map zagrożenia powodziowego oraz map ryzyka powodziowego, ze szczególnym uwzględnieniem standardów i zakresu danych zawartych w państwowym zasobie geodezyjnym i kartograficznym. Minister Administracji i Cyfryzacji jest ministrem właściwym do spraw administracji publicznej na podstawie rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 18 listopada 2011 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Ministra Administracji i Cyfryzacji (Dz. U. z 2014 r. poz. 1254). Dział administracja publiczna obejmuje sprawy wskazane w art. 6 ust. 1 ustawy o działach administracji rządowej, do których należą m.in. sprawy: przeciwdziałania i usuwania skutków klęsk żywiołowych i innych podobnych zdarzeń zagrażających bezpieczeństwu powszechnemu. Zgodnie z art. 8 ust 2 ustawy o zarządzaniu kryzysowym Minister Administracji i Cyfryzacji wchodzi w skład Rządowego Zespołu Zarządzania Kryzysowego, utworzonego przy Radzie Ministrów. Na podstawie art. 14 ust 3 ustawy o zarządzaniu kryzysowym, Minister Administracji i Cyfryzacji, w uzgodnieniu z Minister Spraw Wewnętrznych, po zasięgnięciu opinii dyrektora Rządowego Centrum Bezpieczeństwa: - wydaje, w drodze zarządzenia, wojewodom wytyczne do wojewódzkich planów zarządzania kryzysowego; - zatwierdza wojewódzkie plany zarządzania kryzysowego i ich aktualizacje

54 Podsumowanie wstępnej oceny ryzyka powodziowego Właściwy Organ Prezes KZGW Dyrektor RZGW Kompetencje Zgodnie z art. 88j ust. 1 Prawa wodnego Minister Środowiska, Minister Infrastruktury i Rozwoju, Minister Administracji i Cyfryzacji oraz Minister Spraw Wewnętrznych określą, w drodze rozporządzenia wymagania dotyczące opracowywania map zagrożenia powodziowego oraz map ryzyka powodziowego oraz ich skali. Wydając powyższe rozporządzenie, ministrowie kierują się potrzebą sprawnego sporządzenia map zagrożenia powodziowego oraz map ryzyka powodziowego, ze szczególnym uwzględnieniem standardów i zakresu danych zawartych w państwowym zasobie geodezyjnym i kartograficznym. Zgodnie z art. 89 oraz art. 90 ustawy Prawo wodne Prezes KZGW jest centralnym organem administracji rządowej, właściwym w sprawach gospodarowania wodami, nadzorowanym przez ministra właściwego do spraw gospodarki wodnej (Ministra Środowiska). Zgodnie z art. 4 ust. 3 Prezes KZGW pełni funkcję organu wyższego stopnia w rozumieniu Kodeksu postępowania administracyjnego w stosunku do marszałków województw i dyrektorów regionalnych zarządów gospodarki wodnej, w sprawach określonych ustawą. Na podstawie art. 11 ust. 1 pkt 2 Prezes KZGW wykonuje prawa właścicielskie w stosunku do wód publicznych stanowiących własność Skarbu Państwa, w stosunku do wód istotnych dla kształtowania zasobów wodnych oraz ochrony przeciwpowodziowej, w szczególności wód podziemnych oraz śródlądowych wód powierzchniowych, które określone zostały w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 17 grudnia 2002 r. w sprawie śródlądowych wód powierzchniowych lub ich części stanowiących własność publiczną (Dz. U. z 2003 r. Nr 16 poz. 149). Prezes KZGW przygotowuje: - wstępną ocenę ryzyka powodziowego, zgodnie z art. 88c; - mapy zagrożenia powodziowego i mapy ryzyka powodziowego, zgodnie z art. 88d 88f oraz rozporządzeniem w sprawie opracowania map zagrożenia powodziowego i map ryzyka powodziowego (Dz. U. z 2013 r. poz. 104); - plany zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy, zgodnie z art. 88g - 88h. Zgodnie z art. 88h ust. 6 Prezes KZGW zapewnia aktywny udział wszystkich zainteresowanych w osiągnięciu celów zarządzania ryzykiem powodziowym, w szczególności w przygotowywaniu, przeglądzie oraz aktualizacji planów zarządzania ryzykiem powodziowym oraz podaje je do publicznej wiadomości. Na podstawie art. 90 ust. 1 pkt 6 Prezes KZGW sprawuje nadzór nad funkcjonowaniem państwowej służby hydrologiczno-meteorologicznej (PSHM), którą pełni Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej. Dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej zgodnie z art. 4 ust. 1 Prawa wodnego jest organem administracji rządowej niezespolonej, właściwym w sprawach gospodarowania wodami w regionie wodnym, w zakresie określonym w ustawie, podlegającym Prezesowi KZGW. Dyrektor Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej (RZGW) wykonuje swoje zadania przy pomocy Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej, który działa na podstawie przepisów Prawa wodnego i rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 27 czerwca 2006 r. w sprawie przebiegu granic obszarów dorzeczy i regionów wodnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 126 poz. 878 z późn. zm.). Zgodnie z art. 92 ust. 3 do zadań dyrektora RZGW w zakresie zarządzania ryzykiem powodziowym należy w szczególności: koordynowanie działań związanych z ochroną przed powodzią w regionie wodnym, prowadzenie ośrodków koordynacyjno-informacyjnych ochrony przeciwpowodziowej; sporządzanie planów zarządzania ryzykiem powodziowym w regionach wodnych; współpraca w przygotowaniu wstępnej oceny ryzyka powodziowego i planów zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy. W ramach koordynacji działań związanych z ochroną przeciwpowodziową, zgodnie z art. 92 ust. 4a dyrektor RZGW gromadzi, przetwarza i udostępnia informacje dla potrzeb planowania przestrzennego i centrów zarządzania kryzysowego wojewody. Zgodnie z art. 88f ust. 3 Prezes KZGW przekazuje mapy zagrożenia powodziowego i mapy ryzyka powodziowego dyrektorom RZGW, którzy przekazują je właściwym: dyrektorom urzędów żeglugi śródlądowej, wojewodom, marszałkom województw, starostom, wójtom (burmistrzom, prezydentom miast), komendantom wojewódzkim i powiatowym (miejskim) Państwowej Straży Pożarnej. Zgodnie z art. 88f ust. 6 od dnia przekazania map jednostkom samorządu terytorialnego, wszystkie decyzje o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego lub decyzje o warunkach zabudowy na obszarach wykazanych na mapach zagrożenia powodziowego, muszą uwzględniać poziom zagrożenia powodziowego wynikający z wyznaczenia tych obszarów. Na podstawie art. 88m dla terenów, dla których nie określono obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi, właściwy dyrektor RZGW może, w drodze aktu prawa miejscowego, wprowadzić zakazy, o których mowa w art. 88l ust. 1, kierując się względami bezpieczeństwa ludzi i mienia. W celu zapewnienia prawidłowego gospodarowania wodami, w tym w szczególności ochrony zasobów wodnych oraz ochrony ludzi i mienia przed powodzią, zgodnie z art. 4a Prawa wodnego, uzgodnienia z właściwym dyrektorem RZGW wymaga: studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz strategia rozwoju województwa w zakresie zagospodarowania obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi; miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego i plan zagospodarowania przestrzennego województwa w zakresie zagospodarowania stref ochronnych ujęć wody, obszarów ochronnych zbiorników wód śródlądowych i obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi; ustalenie lokalizacji inwestycji celu publicznego oraz warunków zabudowy w rozumieniu ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (tekst jedn. Dz. U poz. 647, z późn. zm.) - dla przedsięwzięć wymagających uzyskania pozwolenia wodnoprawnego, do wydania którego organem właściwym jest marszałek województwa lub dyrektor RZGW

55 Podsumowanie wstępnej oceny ryzyka powodziowego Właściwy Organ Kompetencje Na podstawie art. 88p w przypadku ostrzeżenia o nadejściu wezbrania powodziowego dyrektor RZGW, w drodze decyzji, może nakazać zakładowi piętrzącemu wodę obniżenie piętrzenia wody lub opróżnienie zbiornika, bez odszkodowania. W przypadku wprowadzenia stanu klęski żywiołowej, w celu zapobieżenia skutkom powodzi, dyrektor RZGW może, w drodze aktu prawa miejscowego, wprowadzić czasowe ograniczenia w korzystaniu z wód, w szczególności w zakresie poboru wody lub wprowadzania ścieków do wód lub do ziemi oraz zmiany sposobu gospodarowania wodą w zbiornikach retencyjnych. Wojewoda Dyrektor Urzędu Morskiego Zgodnie z art. 4 ust 1 pkt 4 Prawa wodnego wojewoda jest organem właściwym w sprawach gospodarowania wodami. Zgodnie z art. 88c ust. 3 i 4, wojewoda opiniuje projekty wstępnej oceny ryzyka powodziowego, sporządzone przez Prezesa KZGW. Na podstawie art. 88p ust. 3 wojewoda uzgadnia decyzje nakazujące zakładowi piętrzącemu wodę obniżenie piętrzenia wody lub opróżnienie zbiornika, bez odszkodowania, wydawane przez dyrektora RZGW. Na podstawie art. 22 ustawy o wojewodzie wojewoda odpowiada m.in. za: - zapewnienie współdziałania wszystkich organów administracji rządowej i samorządowej działających w województwie i kierowania ich działalnością w zakresie zapobiegania zagrożeniu życia, zdrowia lub mienia oraz zagrożeniom środowiska, bezpieczeństwa państwa i utrzymania porządku publicznego, ochrony praw obywatelskich, a także zapobiegania klęskom żywiołowym i innym nadzwyczajnym zagrożeniom oraz zwalczania i usuwania ich skutków, na zasadach określonych w ustawach; - dokonywania oceny stanu zabezpieczenia przeciwpowodziowego województwa, opracowywania planu operacyjnego ochrony przed powodzią oraz ogłaszania i odwoływania pogotowia i alarmu przeciwpowodziowego; - wykonywania i koordynowania zadań w zakresie obronności i bezpieczeństwa państwa oraz zarządzania kryzysowego wynikających z ustaw. Zgodnie z art. 14 ust. 1 ustawy o zarządzaniu kryzysowym wojewoda jest organem właściwym w sprawach zarządzania kryzysowego na terenie województwa. Do jego zadań należy: - kierowanie monitorowaniem, planowaniem, reagowaniem i usuwaniem skutków zagrożeń na terenie województwa; - realizacja zadań z zakresu planowania cywilnego, w tym wydawanie starostom zaleceń do powiatowych planów zarządzania kryzysowego, zatwierdzanie powiatowych planów zarządzania kryzysowego, przygotowywanie i przedkładanie do zatwierdzenia ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych wojewódzkiego planu zarządzania kryzysowego; - realizacja wytycznych do wojewódzkich planów zarządzania kryzysowego; zarządzanie, organizowanie i prowadzenie szkoleń, ćwiczeń i treningów z zakresu zarządzania kryzysowego; wnioskowanie o użycie pododdziałów lub oddziałów Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej do wykonywania zadań, o których mowa w art. 25 ust. 3; - wykonywanie przedsięwzięć wynikających z dokumentów planistycznych wykonywanych w ramach planowania operacyjnego realizowanego w województwie. Organem pomocniczym wojewody w zapewnieniu wykonywania zadań zarządzania kryzysowego jest wojewódzki zespół zarządzania kryzysowego (art. 14 ust. 7). Na podstawie art. 16 ust. 1 tworzy się wojewódzkie centra zarządzania kryzysowego, do zadań których należy m.in.: - pełnienie całodobowego dyżuru w celu zapewnienia przepływu informacji na potrzeby zarządzania kryzysowego; - współdziałanie z centrami zarządzania kryzysowego organów administracji publicznej; - nadzór nad funkcjonowaniem systemu wykrywania i alarmowania oraz systemu wczesnego ostrzegania ludności; - współpraca z podmiotami realizującymi monitoring środowiska; - współdziałanie z podmiotami prowadzącymi akcje ratownicze. Zgodnie z art. 11 ust 1 ustawy z dnia 18 kwietnia 2002 r. o stanie klęski żywiołowej (tekst jedn. Dz. U poz. 333, z późn. zm.) w czasie stanu klęski żywiołowej wojewoda kieruje działaniami mające na celu zapobieżenie skutkom klęski żywiołowej lub ich usunięcie na obszarze województwa. Zgodnie z art. 38 i 39 ustawy z dnia 21 marca 1991 r. o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji morskiej (Dz. U poz. 934, z późn. zm.) dyrektor urzędu morskiego jest terenowym organem administracji morskiej i podlega ministrowi właściwemu do spraw gospodarki morskiej. Terytorialny zakres działania dyrektorów urzędów morskich określa rozporządzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 7 października 1991 r. w sprawie utworzenia urzędów morskich, określenia ich siedzib oraz terytorialnego zakresu działania dyrektorów urzędów morskich (Dz. U. z 1991 r. Nr 98, poz. 438, z późn. zm.). Na podstawie art. 37 ust 3 ustawy o obszarach morskich, dyrektor urzędu morskiego uzgadnia pozwolenia wodnoprawne, decyzje o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, decyzje o pozwoleniu na budowę oraz decyzje w sprawie zmian w zalesianiu, zadrzewianiu, tworzeniu obwodów łowieckich, a także projekty studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego i planów zagospodarowania przestrzennego województwa, dotyczące pasa technicznego, pasa ochronnego oraz morskich portów i przystani. Zgodnie z art. 88f ust. 2 Prawa wodnego dyrektor urzędu morskiego przygotowuje mapy zagrożenia powodziowego od strony morza, w tym morskich wód wewnętrznych oraz mapy ryzyka powodziowego i przekazuje Prezesowi Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej. Zgodnie z art. 9 ust 1 pkt 6c Prawa wodnego, pas techniczny jest obszarem szczególnego zagrożenia powodzią. Dyrektor urzędu morskiego jest organem właściwym do wydania decyzji, o której mowa w art. 88l ust. 2 i 7 Prawa wodnego w zakresie pasa technicznego: - może zwolnić od zakazów określonych w art. 88l ust. 1, jeżeli nie utrudni to ochrony przed powodzią; - może wskazać sposób uprawy i zagospodarowania gruntów oraz rodzaje upraw wynikające z wymagań ochrony przed powodzią, nakazać usunięcie drzew lub krzewów - w celu zapewnienia właściwych 55 55

56 Podsumowanie wstępnej oceny ryzyka powodziowego Właściwy Organ Kompetencje warunków przepływu wód powodziowych. Marszałek Zgodnie z art. 31 ust. 1 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (tekst jedn. Województwa Dz. U poz. 596 z późn. zm.) marszałek województwa, jako przewodniczący zarządu województwa jest organem wykonawczym województwa. Na podstawie art. 14 ust. 1 samorząd województwa wykonuje zadania o charakterze wojewódzkim określone ustawami, m. in. w zakresie: zagospodarowania przestrzennego, ochrony środowiska, gospodarki wodnej, w tym ochrony przeciwpowodziowej, a w szczególności wyposażenia i utrzymania wojewódzkich magazynów przeciwpowodziowych. Marszałkowie województw realizują m.in. zadania z zakresu administracji rządowej zgodnie z art. 4 ust. 5 Prawa wodnego. Zgodnie z art. 4 ust. 3 Prawa wodnego organem wyższego stopnia w rozumieniu Kodeksu postępowania administracyjnego w stosunku do marszałków województw jest Prezes KZGW. Przepisu ust. 3 nie stosuje się w sprawach m. in. dotyczących: współfinansowania wykonywania urządzeń melioracji wodnych podstawowych z publicznych środków wspólnotowych, ustalania wysokość opłaty melioracyjnej albo opłaty inwestycyjnej, zwolnienia od zakazów związanych z zapewnieniem szczelności i stabilności wałów przeciwpowodziowych, wydania decyzji przywrócenia stanu nieutrudniającego ochrony przed powodzią i niepowodującego zanieczyszczenia wód, na koszt tego kto wykonał roboty lub czynności na obszarze szczególnego zagrożenia powodzią (opisane w art. 40 ust. 1 pkt 3, art. 88l ust. 1 lub art. 88n ust. 1, PW). Na podstawie art. 11 ust. 1 marszałek województwa wykonuje prawa właścicielskie w stosunku do wód publicznych stanowiących własność Skarbu Państwa istotnych dla regulacji stosunków wodnych na potrzeby rolnictwa jako zadanie z zakresu administracji rządowej wykonywane przez samorząd województwa. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 17 grudnia 2002 r. w sprawie śródlądowych wód powierzchniowych lub ich części stanowiących własność publiczną (Dz. U. z 2003 r. Nr 16 poz. 149) wskazuje dla wód właściwego marszałka województwa.. Zgodnie z art. 88c ust. 3 i 4 Prawa wodnego marszałek województwa opiniuje projekty wstępnej oceny ryzyka powodziowego, sporządzone przez Prezesa KZGW. Do zadań marszałka zgodnie z art. 140 ust. 2 Prawa wodnego należy wydawanie pozwoleń wodnoprawnych, w tym m.in.: - na wykonanie budowli przeciwpowodziowych; - oraz na: gromadzenie ścieków, a także innych materiałów, prowadzenie odzysku lub unieszkodliwianie odpadów; wznoszenie obiektów budowlanych oraz wykonywanie innych robót; wydobywanie kamienia, żwiru, piasku, innych materiałów oraz ich składowanie na obszarach szczególnego zagrożenia powodzią, jeżeli wydano decyzje, o których mowa w art. 40 ust. 3 i art. 88l ust. 2. Zgodnie z art. 88f ust. 5 marszałek województwa uwzględnia w planie zagospodarowania przestrzennego województwa przedstawione na mapach zagrożenia powodziowego oraz mapach ryzyka powodziowego granice obszarów szczególnego zagrożenia powodzią. Natomiast na podstawie art. 118 marszałek województwa uwzględnia w planie zagospodarowania przestrzennego województwa oraz w strategii rozwoju województwa ustalenia planów zarządzania ryzykiem powodziowym. Zgodnie z art. 75 ust. 1 do zadań marszałka należy również programowanie, planowanie, nadzorowanie wykonywania urządzeń melioracji wodnych szczegółowych, w trybie, o którym mowa w art. 74 ust. 2, urządzeń melioracji wodnych podstawowych oraz utrzymywanie urządzeń melioracji wodnych podstawowych województwa. Zgodnie z art. 75 ust. 2 jest to zadanie zlecone z zakresu administracji rządowej. Obowiązki samorządu województwa, o których mowa w art. 14 ust. 1 pkt 6, 8 i 9 ustawy o samorządzie województwa oraz zadania administracji rządowej i zadania własne marszałka województwa wynikające z przepisów ustawy Prawo wodne wykonuje, w imieniu marszałka, właściwy wojewódzki zarząd melioracji i urządzeń wodnych (wzmiuw). Wojewódzkie zarządy melioracji i urządzeń wodnych są jednostkami organizacyjnymi samorządu województwa i działają jako jednostki budżetowe finansowane z budżetu samorządu województwa. Źródło: Opracowanie własne Inne zainteresowane strony Na potrzeby planu zarządzania ryzykiem powodziowym została stworzona baza danych interesariuszy, w oparciu m.in. o bazy przekazane przez RZGW i KZGW. Baza danych interesariuszy stanowiąca załącznik do niniejszego Planu, jest uporządkowana wg następujących kategorii: typ instytucji (administracja samorządowa, rządowa, NGO, Ekologiczne NGO, inni itp.); uczestnicy konferencji, spotkań konsultacyjnych; instytucje konsultujące; instytucje do informowania; instytucje współdecydujące

57 Podsumowanie wstępnej oceny ryzyka powodziowego Adresatów kampanii informacyjnej, niezależnie od poziomu planowania, podzielono na następujące grupy: partnerzy decyzyjni instytucje, organizacje, których przedstawiciele będą pracować w komitetach sterujących lub w grupach planistycznych regionów wodnych oraz zlewni, jednostki uczestniczące w konsultacjach instytucje lub organizacje, które będą partnerami w procesie konsultacji społecznych, ogólnie rozumiane społeczeństwo społeczności narażone na powodzie (mieszkańcy i użytkownicy terenów zagrożonych) i pozostali obywatele (w tym, ponoszący wtórne skutki powodzi np. związane z utrudnieniami w działaniu kluczowych elementów infrastruktury np. komunikacyjnej, energetycznej, itp.). inne zainteresowane strony: eksperci, inne osoby fizyczne zainteresowane problemem ochrony przeciwpowodziowej. Zestawienie grup, do których adresowane będą działania informacyjne zawiera tabela poniżej: Tabela nr 13 Zestawienie grup, do których adresowane będą działania informacyjne Poziom obszaru dorzecza Poziom regionu wodnego Zlewnia partnerzy decyzyjni ministerstwa, NFOŚiGW, GDOŚ, GIS, GIOŚ, RCB, KGPSP i inne włączone w Komitet Sterujący i Grupa Planistyczna wojewodowie i marszałkowie organizacje i stowarzyszenia (organizacje i stowarzyszenia krajowe: jednostek samorządu terytorialnego, środowiskowe, zawodowe szeroko pojęte społeczeństwo media ogólnopolskie partnerzy decyzyjni instytucje których przedstawiciele wchodzących w skład komitetów sterujących i grup planistycznych administracja rządowa i samorządowa (urzędy marszałkowskie i wojewódzkie) instytucje poziomu wojewódzkiego lub regionalnego (WFOŚiGW, WZMiUW, RDOŚ, NIK, ODR) Euroregiony stowarzyszenia (w tym jednostek samorządu terytorialnego, biznesu, organizacje przyrodnicze, zawodowe i inne zainteresowane) społeczeństwo media regionalne partnerzy decyzyjni (instytucje których przedstawiciele wchodzących w skład zespołów planistycznych zlewni) Zespoły Planistyczne Zlewni administracja samorządowa lokalne organizacje pozarządowe społeczności lokalne (mieszkańcy, właściciele małych firm) media lokalne Zgodnie z art. 10 ust. 1 Dyrektywy Powodziowej państwa członkowskie podają do publicznej wiadomości wstępne oceny ryzyka powodziowego, mapy zagrożenia powodziowego, mapy ryzyka powodziowego oraz plany zarządzania ryzykiem powodziowym. Art. 10 ust. 2 Dyrektywy Powodziowej wymaga natomiast zachęcania zainteresowanych stron do aktywnego udziału w opracowaniu, przeglądzie i aktualizacji planów zarządzania ryzykiem powodziowym. Z kolei ustawodawca polski w art. 119 ust. 3a Prawa wodnego nałożył na Prezesa KZGW obowiązek zapewnienia udziału społeczeństwa w sporządzaniu lub aktualizacji planów zarządzania ryzykiem powodziowym w dorzeczu na zasadach i w trybie określonych w ustawie z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. Syntetyczną informację nt. sposobu przeprowadzenia konsultacji społecznych zawarto w punkcie

58 Podsumowanie wstępnej oceny ryzyka powodziowego 4.2 Zarządzanie procesem planowania Warunkiem skuteczności wdrożenia działań zawartych w planach zarządzania ryzykiem powodziowym jest włączenie szeregu interesariuszy do procesu planowania, szczególnie do procesów formułowania celów i priorytetów oraz definiowania i akceptowania proponowanych w planach rozwiązań. Dlatego przy tworzeniu tego dokumentu zastosowano proces tzw. otwartego planowania. W tym celu powołane zostały komitety sterujące i grupy planistyczne poszczególnych obszarów dorzeczy i regionów wodnych. Natomiast dla obszarów zlewni powołano zespoły planistyczne zlewni Komitet Sterujący Na poziomie dorzeczy powołano jeden Komitet Sterujący Obszarów Dorzeczy pracujący pod przewodnictwem Prezesa Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej, natomiast na poziomie regionów wodnych powołano Komitety Sterujące poszczególnych Regionów Wodnych - pracujące pod przewodnictwem dyrektora właściwego RZGW. W skład Komitetu Sterującego Obszarów Dorzeczy, którego działalność dotyczy opracowania planów zarządzania ryzykiem powodziowym w dorzeczu Wisły, Odry i Pregoły, wchodzą przedstawiciele: Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej Prezes KZGW (przewodniczący KS) oraz Zastępca Prezesa i Dyrektor Departamentu Planowania i Zasobów Wodnych Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji - Dyrektor Departamentu ds. Usuwania Skutków Klęsk Żywiołowych, Ministerstwa Spraw Wewnętrznych - Główny Specjalista w Departamencie Ratownictwa i Ochrony Ludności Ministerstwa Środowiska - Zastępca Dyrektora Departamentu Zasobów Wodnych, Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi - Sekretarz Stanu, Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju Podsekretarze Stanu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Kulturowego - Dyrektor Biura Administracyjno- Budżetowego Dyrekcja Generalna Lasów Państwowych - Naczelnik Wydziału Gospodarowania Ekosystemami Leśnymi Komenda Główna Państwowej Straży Pożarnej - Dyrektor Biura Rozpoznawania Zagrożeń RZGW w: Warszawie, Gdańsku, Szczecinie, Krakowie dyrektorzy RZGW RZGW w: Gliwicach, we Wrocławiu p.o. dyrektora RZGW RZGW w Poznaniu Zastępca Dyrektora W skład Komitetu Sterującego Regionu Wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego wchodzą: przewodniczący KS: dyrektor RZGW Szczecin wojewodowie województw: lubuskiego, zachodniopomorskiego, marszałek województwa lubuskiego, z-ca dyrektora RZGW w Szczecinie dyrektorzy Urzędów Morskich w Szczecinie i Słupsku 58 58

59 Podsumowanie wstępnej oceny ryzyka powodziowego Przedstawiciele Zarządów Melioracji i Urządzeń Wodnych województw: zachodniopomorskiego, lubuskiego Do zadań i obowiązków Komitetów Sterujących należy przede wszystkim zatwierdzanie dokumentów planistycznych rekomendowanych przez grupy planistyczne dorzecza/regionu wodnego oraz zatwierdzanie prognozy oddziaływania na środowisko przyjętego projektu planu zarządzania ryzykiem powodziowym, w odniesieniu do właściwego regionu wodnego. Komitety Sterujące zatwierdzają również cząstkowe wersje planu zarządzania ryzykiem powodziowym regionu wodnego przed przedstawieniem Grupie Planistycznej Obszarów Dorzeczy Grupa Planistyczna Organem nadrzędnym dla Grupy Planistycznej Obszarów Dorzeczy jest Komitet Sterujący Obszarów Dorzeczy. W skład Grupy Planistycznej Obszarów Dorzeczy wchodzą: Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej - Zastępca Prezesa, pełni funkcję Kierownika Grupy Planistycznej przedstawiciele: - Ministerstwa Spraw Wewnętrznych - Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego - Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji - Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi - Ministerstwa Infrastruktury i Rozwoju - Ministerstwa Środowiska - Urzędu Morskiego w Słupsku - Urzędu Morskiego w Gdyni - Urzędu Morskiego w Szczecinie - Komendy Głównej Państwowej Straży Pożarnej - Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych oraz: - Kierownicy Grup Planistycznych Regionów Wodnych - Dyrektor Departamentu Planowania i Zasobów Wodnych, Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej - Zastępcy Dyrektora Departamentu Planowania i Zasobów Wodnych, Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej - Zastępca Dyrektora Departamentu Inwestycji i Nadzoru, Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej - Naczelnik Wydziału Ochrony Przeciwpowodziowej Departamentu Planowania i Zasobów Wodnych, Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej 59 59

60 Podsumowanie wstępnej oceny ryzyka powodziowego W skład grup planistycznych regionów wodnych (GPRW) kierowanych przez wyznaczonego zastępcę dyrektora właściwego RZGW wchodzą przedstawiciele właściwych miejscowo: Regionalnych Zarządów Gospodarki Wodnej Urzędów Żeglugi Śródlądowej Regionalnych Dyrekcji Ochrony Środowiska Wojewódzkich Zarządów Melioracji i Urządzeń Wodnych (w randze Dyrektora) Urzędów Marszałkowskich Wojewódzkich Inspektoratów Nadzoru Budowlanego Urzędów Wojewódzkich Regionalnych Dyrekcji Lasów Państwowych Parków Narodowych Wojewódzkich Funduszy Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Innych instytucji wskazanych przez Dyrektora właściwego RZGW. Do zadań i obowiązków GPRW należy w szczególności nadzorowanie prac Wykonawców w obszarze wykonywania planów dla regionu wodnego, w tym nadzór nad koordynacją prac na poziomie regionu wodnego oraz kceptacja lub rekomendowanie do akceptacji przez Grupę Planistyczną Obszarów Dorzeczy stosownych produktów opracowanych przez Wykonawców PZRP Zespoły planistyczne zlewni Zespoły planistyczne zlewni (ZPZ), powoływane zostały przez Dyrektorów właściwych RZGW i kierowane są przez osobę wyznaczoną przez kierownika grupy planistycznej regionu wodnego. Do zadań i obowiązków ZPZ należy w szczególności współpraca z Grupą Planistyczną Regionu Wodnego (GPRW) i rekomendowanie do akceptacji przez GPRW wyników prac Wykonawcy PZRP dotyczących zlewni. Członkowie ZPZ opiniują wyniki prac Wykonawcy oraz dostarczają Wykonawcą PZRP wszelkich informacji dotyczących obszaru zlewni, w tym propozycji działań przeciwpowodziowych do rozpatrzenia na etapie budowania wariantów planistycznych. Ponadto wspomagając merytorycznie Wykonawców na etapie konsultacji społecznych. W tabeli poniżej przedstawiono strukturę zarządzania procesem planowania regionie wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego. Tabela nr 14 Struktura zarządzania procesem planowania w regionie wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Region wodny Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Komitety Sterujące Grupy Planistyczne Zespoły Planistyczne Zlewni Komitet Sterujący Regionu Wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Źródło: Opracowanie własne Grupa Planistyczna Regionu Wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Zespół Planistyczny Zlewni Odry od Nysy Łużyckiej do Warty Zespół Planistyczny Zlewni Odry od Warty do Roztoki Odrzańskiej Zespół Planistyczny Zlewni Zalewu Szczecińskiego Zespół Planistyczny Zlewni Iny Zespół Planistyczny Zlewni Regi Zespół Planistyczny Zlewni Parsęty Zespół Planistyczny Zlewni Wieprzy 60 60

61 Podsumowanie wstępnej oceny ryzyka powodziowego 4.3 Zasady udziału społecznego Proces planistyczny Planów Zarządzania Ryzykiem Powodziowym obejmuje przeprowadzenie konsultacji społecznych. Sukces we wdrażaniu PZRP, zależy w dużym stopniu od zrozumienia i gotowości instytucji, organizacji i właścicieli obiektów do przełamywania stereotypowych wyobrażeń o skuteczności różnych działań, od chęci podejmowania wysiłku do ich wdrożenia. Powodzenie w ograniczaniu skutków powodzi zależy w równej mierze od zdolności współpracy instytucji państwowych i organizacji reprezentujących różne grupy interesariuszy, jak i od samych działań bezpośrednio ograniczających ryzyko powodziowe. Organizacja konsultacji społecznych przy sporządzaniu planów zarządzania ryzykiem powodziowym składa się z kilku elementów: ustalenia grup konsultacyjnych, z którymi konsultowane będą wybrane problemy, ustalenia form konsultacji, zapewnienie odpowiednich warunków konsultacji. Generalnie, celem konsultacji jest sprawdzenie czy zidentyfikowane problemy, cele i wybrane działania są akceptowane przez przedstawicieli różnych społeczności oraz uzyskanie odpowiedzi na pytania dotyczące warunków zaangażowania się konsultowanych grup w proces przygotowania i późniejszego wdrożenia planów zarządzania ryzykiem powodziowym. Celem konsultacji jest zebranie jak największej liczby opinii na temat zaproponowanych Planów Zarządzania Ryzykiem Powodziowym. Pod uwagę będzie brane kilka różnych form konsultacji m.in.: Badanie opinii za pomocą ankiety elektronicznej CAWI konsultacje adresowane do mieszkańców Polski zamieszkujących tereny zagrożonych powodzią. Formularz uwag na stronie oraz w formie papierowej kierowany do wszystkich zainteresowanych interesariuszy. Badania jakościowe wśród mieszkańców zamieszkujących tereny powodziowe Spotkania konsultacyjne wśród interesariuszy w poszczególnych rejonach Dorzeczach wśród przedstawicieli JST, NGO, firm i innych jednostek. Konsultacje społeczne będą odbywać się przynajmniej w części wspólnie z konsultacjami aktualizacji planów gospodarowania wodami zgodnie z zapisami Dyrektywy Powodziowej i Ramowej Dyrektywy Wodnej

62 Podsumowanie wstępnej oceny ryzyka powodziowego 5 62

63 Podsumowanie wstępnej oceny ryzyka powodziowego 5 Podsumowanie wstępnej oceny ryzyka powodziowego Wstępna ocena ryzyka powodziowego (WORP) została opracowana zgodnie z art. 88b ust. 2 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (tj. z dnia 10 stycznia 2012 r. (Dz.U. z 2012 r. poz. 145)) implementującej zapisy Dyrektywy 2007/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2007 r. w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarządzania nim (Dyrektywa Powodziowa). Rysunek nr 6 Harmonogram wdrażania Dyrektywy Powodziowej źródło: Celem opracowania WORP było oszacowanie skali zagrożenia powodziowego oraz identyfikacja ryzyka powodziowego na obszarze dorzecza. Zgodnie z art. 4 Dyrektywy Powodziowej, wstępna ocena ryzyka powodziowego została opracowana przy wykorzystaniu łatwych do uzyskania materiałów. Obszary, na których stwierdzono istnienie znaczącego ryzyka powodziowego, zdefiniowano jako obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi (ONNP). W Regionie Wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego, na podstawie zagrożenia powodziowego analizowanych odcinków rzek, wyznaczono 18 obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi o łącznej powierzchni 1 384,2 km 2. Powierzchnia ta stanowi ok. 7% powierzchni całego regionu wodnego, 1,2% powierzchni dorzecza Odry oraz ok. 0,4% powierzchni Polski. Długość rzek w regionie, wzdłuż których wyznaczono obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi wynosi 722 km, natomiast długość rzek rozpatrywanych w WORP km. Dla powodzi historycznych i prawdopodobnych określono negatywne konsekwencje powodzi dla życia i zdrowia ludzi, środowiska, dziedzictwa kulturowego i działalności gospodarczej, zgodnie z art. 88b ust. 2 pkt 2 i 3 ustawy Prawo wodne. Podstawę określania negatywnych skutków dla życia i zdrowia ludzi, środowiska, dziedzictwa kulturowego i działalności gospodarczej powodzi historycznych stanowiły: ankiety z urzędów miast i gmin, 63 63

64 Podsumowanie wstępnej oceny ryzyka powodziowego protokoły strat popowodziowych w niektórych przypadkach dołączone do odpowiedzi na ankiety z urzędów miast i gmin, listy obiektów o szczególnym znaczeniu kulturowym i gospodarczym znajdujących się w zasięgu zalewu powodzi historycznych w niektórych przypadkach dołączone do odpowiedzi na ankiety z urzędów miast i gmin, plany zagospodarowania przestrzennego, studia uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin, studia ochrony przeciwpowodziowej, publikacje naukowe i materiały internetowe - wykorzystane przede wszystkim do określania negatywnych konsekwencji powodzi przedstawionych w postaci punktów i linii

65 Podsumowanie wstępnej oceny ryzyka powodziowego Rysunek nr 7 Obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi w Regionie Wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Źródło: Opracowanie IMGW-PIB Najczęściej występującymi powodziami w obszarach były powodzie rzeczne oraz powódź od wód morskich (A11 oraz A14- wg klasyfikacji KE), opadowe i sztormowe (wg klasyfikacji PL). Powodzie najczęściej (cztery lub więcej zdarzenia) występowały w zlewni Odry Parsęty, Wieprza. Występowanie negatywnych konsekwencji dla życia i zdrowia ludzi, środowiska, dziedzictwa kulturowego oraz działalności gospodarczej stwierdzono w 7 obszarach narażonych na niebezpieczeństwo powodzi. W zlewni Przymorze od Czarnej do Orzechowej oraz Przymorze na wyspie Wolin część zachodnia brak jest negatywnych konsekwencji dla życia i zdrowia ludzi. W przypadku 10 obszarów brak jest negatywnych konsekwencji dla dziedzictwa kulturowego. W zlewni Świniec oraz Przymorze od granicy państwa na wyspie Uznam do Cieśniny Świny nie występują negatywne konsekwencje dla działalności gospodarczej

66 Ocena zagrożenia powodziowego 6 66

67 Ocena zagrożenia powodziowego 6 Ocena zagrożenia powodziowego 6.1 Wnioski z analiz map zagrożenia powodziowego Mapy zagrożenia powodziowego (MZP) sporządzone zostały dla obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi (ONNP), wskazanych we wstępnej ocenie ryzyka powodziowego (WORP). Rysunek nr 8 Harmonogram wdrażania Dyrektywy Powodziowej Źródło: Mapy zagrożenia powodziowego sporządzono na podstawie ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (tekst jednolity Dz. U. z 2012 r. poz. 145 ze zm.) oraz rozporządzenia Ministra Środowiska, Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej, Ministra Administracji i Cyfryzacji oraz Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 21 grudnia 2012 r. w sprawie opracowywania map zagrożenia powodziowego oraz map ryzyka powodziowego (Dz. U. z 2013 r. poz. 104), implementujących zapisy Dyrektywy 2007/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2007 r. w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarządzania nim (Dyrektywa Powodziowa). Głównym celem opracowania map zagrożenia powodziowego i map ryzyka powodziowego (patrz pkt. 7) było stworzenie podstaw do opracowania Planu zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych, to jest ostatniego etapu wdrażania Dyrektywy Powodziowej. W dniu 22 grudnia 2013 r. mapy zagrożenia powodziowego zostały udostępnione społeczeństwu (w wersji kartograficznej w formacie PDF) za pośrednictwem strony internetowej Hydroportalu KZGW, pod adresem

68 Ocena zagrożenia powodziowego Treść map zagrożenia powodziowego Mapy zagrożenia powodziowego oraz mapy ryzyka powodziowego sporządzone zostały dla obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi, wskazanych we wstępnej ocenie ryzyka powodziowego (patrz: pkt 5), dla poniższych scenariuszy wystąpienia powodzi: niskie prawdopodobieństwo powodzi lub scenariusze zdarzeń ekstremalnych - obszary, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest niskie i wynosi 0,2 %, (czyli raz na 500 lat), średnie prawdopodobieństwo powodzi - obszary, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest średnie i wynosi 1 %, (czyli raz na 100 lat), wysokie prawdopodobieństwo powodzi - obszary, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest wysokie i wynosi 10 %, (czyli raz na 10 lat). Mapy przy scenariuszu wystąpienia powodzi raz na 10 lat zostały opracowane wyłącznie dla zagrożenia od strony rzek. Mapy zagrożenia powodziowego, oprócz granic obszarów zagrożonych, zawierają również informacje na temat głębokości oraz prędkości i kierunków przepływu wody, określających stopień zagrożenia dla ludzi i sposób oddziaływania wody na obiekty budowlane, co przedstawiono w dwóch zestawach tematycznych kartograficznej wersji map: Mapa zagrożenia powodziowego wraz z głębokością wody (dla całego analizowanego obszaru); Mapa zagrożenia powodziowego wraz z prędkościami przepływu wody i kierunkami przepływu wody (dla wszystkich miast wojewódzkich i miast na prawach powiatu oraz innych miast o liczbie mieszkańców przekraczającej 100 tysięcy osób). Dodatkowo zastały opracowane mapy zagrożenia powodziowego od strony morza, w tym morskich wód wewnętrznych w dwóch scenariuszach prawdopodobieństwa wystąpienia powodzi raz na 100 lat (H 1%) i raz na 500 lat (H 0,2%). Na mapach zagrożenia powodziowego przedstawiono również obszary obejmujące tereny narażone na zalanie w przypadku awarii obwałowań. Przy wyznaczaniu tych obszarów uwzględniono w obliczeniach przepływ o prawdopodobieństwie wystąpienia 1% (czyli raz na 100 lat). Elementy, które powinny znajdować się na mapach (oznaczenia, opis modeli, przedziały głębokości i prędkości wody itd.) opisane są szczegółowo w rozporządzeniu Ministra Środowiska, Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej, Ministra Administracji i Cyfryzacji oraz Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 21 grudnia 2012 r. w sprawie opracowywania map zagrożenia powodziowego oraz map ryzyka powodziowego (Dz. U. z 2013 r. poz. 104). 6.2 Dodatkowe analizy W ramach przygotowania PZRP, w oparciu o numeryczną MZP i MRP przeprowadzono analizy dodatkowe, w których wyniku otrzymano bogaty zasób danych, począwszy od charakterystyki czynników determinujących wrażliwość, poprzez informacje o poziomie wrażliwości, skończywszy na danych wskazujących poziom ryzyka powodziowego. Dane te zebrane przedstawione w Raporcie WBS (Raport z przeprowadzonych analiz i diagnozy problemów). Zebrane informacje przedstawiono w podziale administracyjnym z uwzględnieniem regionów wodnych i dorzeczy

69 Ocena zagrożenia powodziowego W odniesieniu do każdej z rozpatrywanych gmin zebrano szczegółowe informacje poprzez określenie: 1. Powierzchni oraz ilości typów form ochrony przyrody (na podstawie warstw MRP formy_ochrony_przyrody; formy ochrony przyrody były reprezentowane przez parki narodowe, rezerwaty przyrody i obszary Natura 2000). 2. Ilości przelań przez obwałowania wraz z uwzględnieniem ich klasy (na podstawie warstw liniowych i punktowych MZP miejsca_przelania_wod dla poszczególnych, analizowanych prawdopodobieństw: 10, 1 i 0.2% i warstwy liniowej waly_przeciwpowodziowe). 3. Stosunku sumarycznej długości przelań do sumarycznej długości wałów (na podstawie warstw liniowych i punktowych MZP miejsca_przelania_wod dla poszczególnych, analizowanych prawdopodobieństw: 10, 1 i 0,2% i warstwy liniowej waly_przeciwpowodziowe). 4. Długości zalanych odcinków dróg z podziałem na typ drogi i rodzaj nawierzchni (na podstawie warstwy drogi MZP/MRP). 5. Długości zalanych odcinków kolei z uwzględnieniem liczby torów nawierzchni (na podstawie warstwy koleje MZP/MRP). 6. Ilości zakładów przemysłowych z podziałem na stopień ryzyka awarii, kategorię przemysłu (na podstawie warstwy MRP zakłady_przemyslowe. 6.3 Podsumowanie Na podstawie analizy map zagrożenia powodziowego oraz analiz adodatkowych, opracowano zestaw podstawowych danych na temat zagrożenia powodziowego w Regionie Wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego. W Regionie Wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego obszary zagrożenia powodziowego obejmują: ha obszarów, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest niskie i wynosi raz na 500 lat (Q 0,2%), ha obszarów, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest średnie i wynosi raz na 100 lat (Q 1%), ha obszarów, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest wysokie i wynosi raz na 10 lat (Q 10%), 63 ha obszarów narażonych na zalanie w przypadku zniszczenia lub uszkodzenia wału przeciwpowodziowego, ha obszarów, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest niskie i wynosi raz na 500 lat (H 0,2%) od strony morza, ha obszarów, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest średnie i wynosi raz na 100 lat (H 1%) od strony morza. W tabeli poniżej przedstawiono powierzchnie obszarów zagrożenia powodziowego w ujęciu zlewni i Regionu Wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego. Jak wskazują zestawione dane największe powierzchnie obszarów zagrożenia powodziowego zarówno w odniesieniu do powodzi od rzek jak i morza występują w zlewni Odry od Warty do ujścia Roztoki Odrzańskiej. Najmniejsze zaś w zlewni Parsęty gdzie zagrożenie występuje niemal wyłącznie ze strony rzek. Z kolei w zlewni Zalewu Szczecińskiego podstawowe zagrożenie występuje od strony morza

70 Powierzchnia Obszary zagrożenia powodziowego [ha] region wodny Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Zlewnia Odry od Nysy Łużyckiej do Warty Zlewnia Odry od Warty do ujścia Roztoki Odrzańskiej Zlewnia Zalewu Szczecińskiego Zlewnia Iny Zlewnia Regi Zlewnia Parsęty Zlewnia Wieprzy Ocena zagrożenia powodziowego Tabela nr 15 Powierzchnia obszarów zagrożenia powodziowego w regionie wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Obszar* 0.2% % % Źródło: Opracowanie własne W ,2% M % M PT obszar 0,2% - obszary, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest niskie i wynosi raz na 500 lat (Q 0,2%) obszar 1% - obszary, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest średnie i wynosi raz na 100 lat (Q 1%) obszar 10% - obszary, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest wysokie i wynosi raz na 10 lat (Q 10%) obszar W - obszar narażony na zalanie w przypadku zniszczenia lub uszkodzenia wału przeciwpowodziowego obszar 0,2% M - obszary, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest niskie i wynosi raz na 500 lat (H 0,2%) od strony morza obszar 1% M- obszary, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest średnie i wynosi raz na 100 lat (H 1%) od strony morza obszar PT obszary narażone na zalanie w przypadku zniszczenia lub uszkodzenia budowli pasa technicznego

71 Ocena ryzyka powodziowego 7 71

72 7 Ocena ryzyka powodziowego 7.1 Wnioski z analizy map ryzyka powodziowego Mapy ryzyka powodziowego (MRP) sporządzone zostały dla obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi (ONNP), wskazanych we wstępnej ocenie ryzyka powodziowego (WORP). Rysunek nr 9 Harmonogram wdrażania Dyrektywy Powodziowej Źródło: Mapy ryzyka powodziowego przygotowano na podstawie ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (tekst jednolity Dz. U. z 2012 r. poz. 145 ze zm.) oraz rozporządzenia Ministra Środowiska, Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej, Ministra Administracji i Cyfryzacji oraz Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 21 grudnia 2012 r. w sprawie opracowywania map zagrożenia powodziowego oraz map ryzyka powodziowego (Dz. U. z 2013 r. poz. 104), implementujących zapisy Dyrektywy 2007/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2007 r. w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarządzania nim (Dyrektywa Powodziowa). Głównym celem opracowania map ryzyka powodziowego i map zagrożenia powodziowego (patrz pkt. 6) było stworzenie podstaw do opracowania Planu zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych, to jest ostatniego etapu wdrażania Dyrektywy Powodziowej. W dniu 22 grudnia 2013 r. mapy ryzyka powodziowego zostały udostępnione społeczeństwu (w wersji kartograficznej w formacie PDF) za pośrednictwem strony internetowej Hydroportalu KZGW, pod adresem 72

73 Treść map ryzyka powodziowego Mapy ryzyka powodziowego stanowią uzupełnienie map zagrożenia powodziowego. Określają one wartości potencjalnych strat powodziowych oraz przedstawiają obiekty narażone na zalanie w przypadku wystąpienia powodzi o określonym prawdopodobieństwie wystąpienia. Są to obiekty, które pozwolą na ocenę ryzyka powodziowego dla zdrowia i życia ludzi, środowiska, dziedzictwa kulturowego i działalności gospodarczej, czyli grupy, dla których należy ograniczyć negatywne skutki powodzi zgodnie z celami Dyrektywy Powodziowej. W celu sporządzenia map ryzyka powodziowego, na obszary przedstawione na mapach zagrożenia powodziowego, zostały naniesione takie elementy jak: szacunkowa liczba ludności zamieszkującej obszar zagrożony; budynki mieszkalne oraz obiekty o szczególnym znaczeniu społecznym (tj. szpitale, szkoły, przedszkola, hotele, centra handlowe i inne) - dla których głębokość wody wynosi > 2 m oraz < 2 m (graniczna wartość głębokości wody - 2m została przyjęta w związku z przyjętymi przedziałami głębokości wody i ich wpływu na stopień zagrożenia dla ludności i obiektów budowlanych; obszary i obiekty zabytkowe; obszary chronione tj. ujęcia wód, strefy ochronne ujęć wody, kąpieliska, obszary ochrony przyrody; potencjalne ogniska zanieczyszczeń wody, w przypadku wystąpienia powodzi tj. zakłady przemysłowe, oczyszczalnie ścieków, przepompownie ścieków, składowiska odpadów, cmentarze; wartości potencjalnych strat dla poszczególnych klas użytkowania terenu, tj. tereny zabudowy mieszkaniowej, tereny przemysłowe, tereny komunikacyjne, lasy, tereny rekreacyjno-wypoczynkowe, użytki rolne, wody. Wersje kartograficzne map ryzyka powodziowego zostały przygotowane w dwóch zestawach tematycznych: negatywne konsekwencje dla ludności oraz wartości potencjalnych strat powodziowych; negatywne konsekwencje dla środowiska, dziedzictwa kulturowego i działalności gospodarczej. Elementy, które powinny znajdować się na mapach (oznaczenia, opis modeli, przedziały głębokości i prędkości wody itd.) opisane są szczegółowo w rozporządzeniu Ministra Środowiska, Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej, Ministra Administracji i Cyfryzacji oraz Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 21 grudnia 2012 r. w sprawie opracowywania map zagrożenia powodziowego oraz map ryzyka powodziowego (Dz. U. z 2013 r. poz. 104). 7.2 Dodatkowe analizy W ramach przygotowania PZRP, w oparciu o numeryczną MZP i MRP przeprowadzono analizy dodatkowe będące cennym źródłem informacji i uzupełniające jednocześnie wyniki analiz podstawowych. Wykaz dodatkowych analiz zawarto w punkcie 6.2. Wyniki tych analiz są dostępne w Raporcie WBS (Raport z przeprowadzonych analiz i diagnozy problemów), poz. 2 Spisu literatury. 73

74 7.3 Podsumowanie Na podstawie analizy map ryzyka powodziowego oraz analiz dodatkowych, opracowano zestaw podstawowych danych na temat ryzyka powodziowego w Regionie Wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego. Zgodnie z zapisami Dyrektywy Powodziowej (art. 2 p. 2) oraz Prawa wodnego (art.9. ust.1 p.13c) ryzyko powodziowe oznacza kombinację prawdopodobieństwa wystąpienia powodzi i związanych z powodzią potencjalnych negatywnych konsekwencji dla zdrowia ludzkiego, środowiska, dziedzictwa kulturowego oraz działalności gospodarczej (ustawa Prawo wodne 2001, Dyrektywa 2007/60/WE). Analiza map ryzyka zagrożenia powodziowego oraz map ryzyka powodziowego pozwoliła na wyznaczenie poziomów ryzyka w poszczególnych kategoriach oraz zintegrowany poziom ryzyka. Ryzyko powodziowe w ujęciu gmin w Regionie Wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego przedstawiono w tabeli poniżej. Tabela nr 16 Ryzyko powodziowe w ujęciu gmin Regionu Wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Poziom ryzyka* Bardzo niski Niski Umiarkowany Liczba gmin z ryzykiem powodziowym na danym poziomie i kategorii zagrożenia liczba gmin liczba gmin liczba gmin Wysoki liczba gmin Bardzo wysoki liczba gmin Źródło: Opracowanie własne Zdrowie i życie ludzi Środowisko Dziedzictwo kulturowe Działalność gospodarcza Zintegrowane ryzyko powodziowe W Regionie Wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego liczba mieszkańców na obszarach zagrożenia powodziowego wynosi: w obrębie obszarów, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest niskie i wynosi raz na 500 lat (Q 0,2%), w obrębie obszarów, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest średnie i wynosi raz na 100 lat (Q 1%), w obrębie obszarów, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest wysokie i wynosi raz na 10 lat (Q 10%), w obrębie obszarów, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest niskie i wynosi raz na 500 lat (H 0,2%) od strony morza, w obrębie obszarów, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest średnie i wynosi raz na 100 lat (H 1%) od strony morza. W Regionie Wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego zagrożonych powodzią są 64 gminy. Straty dla gmin w tym regionie wodnym w wysokości powyżej 1 mln zł występują w: 29 gminach/miastach (dla scenariusza 0,2%), 26 gminach/miastach (dla scenariusza 1%) i 15 74

75 gminach/miastach (dla scenariusza 10%). W przypadku zagrożenia od strony morza potencjalnymi stratami objętych jest 23 gminy. Dla Regionu Wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego oraz zlewni wchodzących w skład regionu poniżej zestawiono wartości średniorocznych strat (AAD) obliczone na podstawie map zagrożenia i ryzyka powodziowego, zindeksowane na 2014 r. Tabela nr 17 Wartości średniorocznych strat (AAD) obliczone dla Regionu Wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego oraz zlewni wchodzących w skład regionu Region wodny Wartość AAD 2014 r [mln PLN] Region Wodny Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego 77,9 Zlewnia planistyczna Wartość AAD 2014 r. [mln PLN] ZP Wieprzy 8,4 ZP Zalewu Szczecińskiego 21,3 ZP Iny 13,0 ZP Odry na odc. od Warty do Roztoki Odrzańskiej 30,7 ZP Odry na odcinku od Nysy Łużyckiej do Warty 0,5 ZP Regi 2,6 Źródło: Opracowanie własne ZP Parsęty 1,4 Analizując rozkład potencjalnych strat w ujęciu zlewniowym wnioskować można, że najwyższe wartości strat finansowych, wynikających z zagrożenia powodzią, występują w zlewni Iny oraz z uwagi na zalew od strony morza w Zlewni Zalewu Szczecińskiego. 75

76 Analiza obecnego systemu zarządzania ryzyka powodziowego 8 76

77 Analiza obecnego systemu zarządzania ryzykiem powodziowym 8 Analiza obecnego systemu zarządzania ryzykiem powodziowym 8.1 Programy ochrony przed powodzią Administracja państwowa i samorządowa, zgodnie z zapisami ustawy Prawo wodne z dnia 18 lipca 2001 r., zobowiązana jest realizować zadania związane z ochroną przeciwpowodziową. Wiąże się to m.in. z wykonywaniem dokumentacji planistyczno-programowych. Organy administracji rządowej i samorządowej opracowują dokumenty o charakterze programów strategii, stanowiące podstawę do realizacji inwestycji lub działań bezinwestycyjnych, w tym także z zakresu ochrony przeciwpowodziowej. Źródłem informacji do przeprowadzonych analiz w ramach PZRP na temat planowanych działań z zakresu ochrony przeciwpowodziowej były m.in.: 1. MasterPlany dla dorzeczy; 2. programy krajowe; 3. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko; 4. operacyjne programy ochrony przed powodzią dla województw; 5. oceny stanu zabezpieczenia przeciwpowodziowego dla województw; 6. programy małej retencji dla województw; 7. inne projekty, programy, analizy, koncepcje, sformułowane w celu budowy, modernizacji lub remontu urządzeń wodnych służących ochronie przeciwpowodziowej. MasterPlany są dokumentami o strategicznym i nadrzędnym znaczeniu dla wszystkich istniejących w Polsce krajowych i regionalnych planów i programów sektorowych, w których planowane są działania lub inwestycje mające wpływ na stan zasobów wodnych oraz cele ochrony wód wynikające z Ramowej Dyrektywy Wodnej. Konieczność opracowania MasterPlanów wynika z ustaleń z Komisją Europejską, które doprowadziły do przyjęcia przez Polskę Planu działania w zakresie planowania strategicznego w gospodarce wodnej" (uchwała Rady Ministrów z dnia 2 lipca 2013 r. nr 118/2013). MasterPlany stanowią uzupełnienie obowiązujących planów gospodarowania wodami do czasu ich aktualizacji w 2015 r. Dokumentami ujętymi w MasterPlanach są m.in.: wieloletni program Odra Ramy organizacyjne i finansowe programu określa ustawa z dnia 6 lipca 2001 r. o ustanowieniu programu wieloletniego Program dla Odry 2006 (Dz. U. z 2001 r. Nr 98, poz z późn. zm.), wieloletni Program ochrony brzegów morskich ( Dz. Ustaw, Nr. 67, po. 621 z 28 marca 2003) morskich obejmują swoim zakresem przedsięwzięcia mające na celu zabezpieczeni brzegów morskich przed zjawiskiem erozji. Program jest nadzorowany przez ministra właściwego do spraw gospodarki morskiej i realizowany przez dyrektorów Urzędów Morskich program ochrony przed powodzią górnej Wisły. Program został zatwierdzony Uchwałą nr 151/2011 Rady Ministrów z dnia 9 sierpnia 2011 w sprawie ustanowienia Programu ochrony przed powodzią w dorzeczu górnej Wisły, Założenia do programu bezpieczeństwa powodziowego w dorzeczu Wisły środkowej powstała w formie roboczej wersji w urzędzie wojewody mazowieckiego. 77

78 Analiza obecnego systemu zarządzania ryzykiem powodziowym Powyższe programy zostały zawieszone. W ubiegłych latach, oprócz wymienionych MasterPlanów i planów/programów kompleksowych, powstało wiele opracowań o charakterze strategicznym, programowym, koncepcyjnym i analitycznym, które tworzą znakomitą bazę do opracowania planów zarządzania ryzykiem powodziowym. W latach dyrektorzy RZGW opracowali i zatwierdzili 29 studiów ochrony przeciwpowodziowej obejmujących większość istotnych z punktu ochrony przeciwpowodziowej zlewni. Kolejnych 6 studiów wykonanych zostało w latach dla najbardziej powodziowych zlewni w obszarze górnej Wisły, już w oparciu o standardy map zagrożenia powodziowego wymagane przez Dyrektywę Dyrekcja Generalna Lasów Państwowych opracowała dwa następujące projekty związane z podnoszeniem bezpieczeństwa powodziowego poprzez zwiększanie naturalnej retencji w lasach: Zwiększanie możliwości retencyjnych oraz przeciwdziałanie powodzi i suszy w ekosystemach leśnych na terenach nizinnych, Przeciwdziałanie skutkom odpływu wód opadowych na terenach górskich. Zwiększenie retencji i utrzymanie potoków oraz związanej z nimi infrastruktury w dobrym stanie. Wojewodowie mają za zadanie opracowywać dwa dokumenty: Ocenę stanu zabezpieczenia przeciwpowodziowego dla województwa Operacyjne programy ochrony przed powodzią dla województwa. Administracja samorządowa szczebla wojewódzkiego ma za zadanie opracowanie dla poszczególnych województw programów małej retencji. Nie są to programy ograniczone wyłącznie do ochrony przeciwpowodziowej, przeciwnie, powódź jest tylko jednym z zadań gospodarki wodnej przypisywanych planowanym obiektom obok zaopatrzenia w wodę, energetyki wodnej, rolnictwa i rekreacji. Plany i programy koncentrują się na etapie prewencji i ochrony, a proponowane rozwiązania skupiają się na jednej grupie działań mającej na celu ograniczanie zagrożenia powodziowego. Spośród analizowanych działań odnosi się do tego celu, przy czym większość z tych działań to techniczne (strukturalne) środki ochrony przed powodzią. Pozostałe cele zarządzania ryzykiem powodziowym mają przypisane najwyżej po kilka, kilkanaście działań, przy czym żadne z działań nie odnosi się do ograniczania wrażliwości społeczności i obiektów. Podobnie, unikanie wzrostu zagospodarowania na obszarach o niskim zagrożeniu i ograniczanie istniejącego zagospodarowania nie są przedmiotem proponowanych działań. W tabeli poniżej przedstawiono analizę ww. dokumentów w zakresie zawartości działań mających na celu ograniczenie zagrożenia powodziowego przyjętych w metodyce PZRP. Tabela nr 18 Przypisanie działań zawartych w planach i programach z zakresu ochrony przeciwpowodziowej do przyjętych w Metodyce PZRP celów zarządzania ryzykiem powodziowym Cele podstawowe Cele szczegółowe Sumaryczna liczba działań dot. celu szczegółowego Unikanie zwiększenia ryzyka (etap prewencji) Utrzymanie istniejącej zdolności retencyjnej zlewni 11 Unikanie wzrostu zagospodarowania na obszarach szczególnego zagrożenia i obszarach chronionych wałami 4 Unikanie wzrostu zagospodarowania na obszarach o niskim zagrożeniu 0 78

79 Analiza obecnego systemu zarządzania ryzykiem powodziowym Cele podstawowe Cele szczegółowe Sumaryczna liczba działań dot. celu szczegółowego Ograniczanie istniejącego ryzyka (etap prewencji i ochrony) Ograniczanie istniejącego zagrożenia powodziowego Ograniczanie istniejącego zagospodarowania 1 Ograniczanie wrażliwości obiektów i społeczności 0 Ograniczanie skutków Poprawa prognozowania i ostrzegania 7 w czasie powodzi (etap przygotowania) Poprawa skuteczności reagowania ludzi, firm i instytucji publicznych 4 Ograniczanie skutków po Poprawa skuteczności odbudowy i powrotu do stanu sprzed powodzi 2 powodzi oraz wnioski (etap odbudowy i analiz) Poprawa skuteczności analiz popowodziowych 14 Źródło: MGGP, IMGW-PIB, Analiza obecnego systemu ochrony przeciwpowodziowej na potrzeby opracowania planów zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych, Kraków 2013r., na zlecenie KZGW) Wymienione wyżej Programy, jako nieodpowiadające celom Dyrektywy Powodziowej, poddano nowym procedurom zgodnym z zapisami Dyrektywy Powodziowej. Inwestycje zawarte w tych Programach zostaną przyjęte do realizacji jeśli przejdą wymagane procedury (MasterPlany, Plany Gospodarowania Wodami oraz ich aktualizacja, Plany Zarządzania Ryzykiem Powodziowym). Wsparcie dla realizacji działań nietechnicznych ma kluczowe znaczenie w aspekcie ograniczenia ryzyka wystąpienia powodzi. Działania te stanowią rozwiązanie bardziej korzystne ze względu na zasadność ekonomiczną czy trwałość funkcjonowania. Należy pamiętać, że muszą być prowadzone w sposób interdyscyplinarny z wykorzystaniem dokumentacji planistyczno programowych. W wyżej wymienionych Planach i Programach inwestycje nietechniczne zawarte są w niewystarczającym stopniu. PZRP zamierza wprowadzić zmianę jakościową do zarządzania ryzykiem powodziowym eksponując działania nietechniczne jako preferowane działania ograniczające ryzyko powodziowe. 8.2 Techniczne środki ochrony przeciwpowodziowej i ich stan techniczny Stan techniczny i bezpieczeństwa budowli piętrzących w Polsce jest zróżnicowany. O ile w lepszym stanie (i stan ten ulega systematycznej poprawie) znajdują się budowle stale piętrzące wodę, to w znacznie gorszym stanie technicznym i bezpieczeństwa znajdują się budowle okresowo piętrzące wodę (głównie wały przeciwpowodziowe). Wynika to głównie z okresu eksploatacji tych budowli oraz niewystarczających środków finansowych na ich naprawy, przebudowy i utrzymanie. Według raportu Głównego Urzędu Nadzoru Budowlanego za rok 2013 Stan bezpieczeństwa budowli piętrzących wodę w Polsce szacuje, że w Polsce jest użytkowanych około 100 tys. obiektów budownictwa wodnego piętrzących wodę (łącznie z melioracjami szczegółowymi), do których zalicza się głównie: zapory ziemne i betonowe, jazy, przelewy, śluzy żeglugowe, elektrownie wodne i wrota przeciwpowodziowe. Oprócz tego istnieją budowle okresowo piętrzące wodę służące głównie ochronie przeciwpowodziowej, do których m. in. należą: wały przeciwpowodziowe (o łącznej długości ponad km), duże wielofunkcyjne zbiorniki wodne, suche zbiorniki wodne, przepompownie. Raport za rok 2013 zawiera również oceny stanu bezpieczeństwa poszczególnych budowli, które opracowane zostały na podstawie analizy materiałów zawierających cząstkowe ich oceny. Ocena dotyczyła: 3619 budowli hydrotechnicznych, w tym: 313 zapór; 353 zbiorników wodnych; 2292 jazów; 123 śluz żeglugowych; 433 elektrowni wodnych; 79

80 Analiza obecnego systemu zarządzania ryzykiem powodziowym 6965,6 km obwałowań rzek. W Raporcie stwierdza się, że na koniec 2013 r., spośród 3619 budowli stale piętrzących wodę poddanych ocenie stanu technicznego i bezpieczeństwa - 54 stanowi lub może stanowić zagrożenie bezpieczeństwa ludzi i mienia, zaś w stosunku do wałów przeciwpowodziowych tj. obiektów okresowo piętrzących wodę zostały zgłoszone zastrzeżenia do 3611,763 km, co stanowi ok. 51,86% wszystkich kontrolowanych w 2013 r. odcinków wałów. Zdecydowaną większość budowli zagrażających lub mogących zagrażać bezpieczeństwu stanowią budowle niższych klas. Inną instytucją kontrolującą stan bezpieczeństwa budowli piętrzących (w tym tworzących infrastrukturę przeciwpowodziową) jest Państwowa Służba do spraw Bezpieczeństwa Budowli Piętrzących (PSBBP). Raport o stanie bezpieczeństwa budowli piętrzących wodę w Polsce wg stanu na 31 grudnia 2013 r został opracowany na podstawie oceny wykonanej przez Państwową Służbę do spraw Bezpieczeństwa Budowli Piętrzących - OTKZ oraz na podstawie ocen i protokołów z kontroli budowli piętrzących, uzyskanych od administratorów budowli. W dorzeczu Odry 4 zbiorniki przeciwpowodziowe (11%) uznano za mogące zagrażać bezpieczeństwu. Dwa z nich utworzonych jest z budowli I i II klasy. Wyniki oceny stanu technicznego zbiorników przeciwpowodziowych w dorzeczu Odry przedstawiono w tabeli poniżej. Cztery z 14 zbiorników suchych w dorzeczu Odry zalicza się do budowli klasy II, dla 3 z nich PSBBP posiada oceny stanu technicznego i stanu bezpieczeństwa. Pozostałe 10 zbiorników suchych utworzone są z budowli klasy III i klasy IV ich administratorzy nie mają obowiązku prawnego przekazywania ich ocen do PSBBP. Wszystkie budowle tworzące zbiorniki suche, dla których PSBBP posiada oceny stanu technicznego i stanu bezpieczeństwa, są w stanie niezagrażającym bezpieczeństwu. Oceny stanu polderów wykonywane były poza PSBBP i mimo, że dotyczyły one m.in. budowli klasy I i klasy II, nie były przekazywane przez administratorów tych budowli do PSBBP. W dorzeczu Odry, w obszarze działania RZGW Gliwice i Wrocław zidentyfikowano 13 polderów z 44 budowlami. Pięć budowli (11%) uznano za budowle zagrażające bezpieczeństwu, natomiast 9 budowli (20%) za budowle mogące zagrażać bezpieczeństwu. W Polsce ogólna długość wałów przeciwpowodziowych klasy I i II wynosi 3621,3 km. Zgodnie z ustawą Prawo budowlane, ich administratorzy/właściciele mają ustawowy obowiązek okresowej oceny stanu technicznego i stanu bezpieczeństwa. W okresie lat badaniami dla potrzeb oceny stanu technicznego i stanu bezpieczeństwa objęto 51% długości wałów klasy I i klasy II, pozostających w administracji ZMiUW. Z ocenionych 316 odcinków - 49% to zagrażające bezpieczeństwu, a 36% to mogące zagrażać bezpieczeństwu. W przypadku wałów w administracji RZGW badaniami dla potrzeb oceny stanu technicznego i stanu bezpieczeństwa objęte były zarówno wały klasy I i II jak i niższych klas. Ze zbadanych i ocenionych 39 odcinków - 46% oceniono jako zagrażające bezpieczeństwu, a 38% jako mogące zagrażać bezpieczeństwu. Stan ten jest wynikiem wieloletnich zaniedbań i niedofinansowania gospodarki wodnej. W PZRP oszacowano wielkość środków niezbędnych na utrzymanie infrastruktury przeciwpowodziowej w regionie wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego na poziomie ok. 10 mln zł rocznie. Są to koszty remontów istniejącej infrastruktury przeciwpowodziowej, natomiast koszty o charakterze odtworzeniowym zostały ujęte w ramach działań przewidzianych w wariancie technicznym. 80

81 Analiza obecnego systemu zarządzania ryzykiem powodziowym 8.3 Nietechniczne środki ochrony przeciwpowodziowej Monitoring, prognozowanie i ostrzeganie System prognoz i ostrzeżeń hydrologicznych i meteorologicznych wchodzi w skład krajowego systemu zarządzania kryzysowego. Krajowy system zarządzania kryzysowego w obrębie hydrologii i meteorologii można w uproszczeniu rozdzielić między IMGW PIB w zakresie prognoz i ostrzeżeń, oraz organy państwowe w zakresie zarządzania i reagowania. Państwową służbę Hydrologiczno-Meteorologiczną pełni Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej Państwowy Instytut Badawczy. Jej celem jest zapewnienie osłony hydrologiczno-meteorologicznej rozumianej jako zespół czynności polegających na wykonywaniu i udostępnianiu prognoz meteorologicznych oraz hydrologicznych, mających na celu informowanie społeczeństwa i administracji publicznej o zjawiskach meteorologicznych oraz hydrologicznych, a także ostrzeganie przed nimi. System prognoz i ostrzeżeń realizowany w ramach Państwowej Służby Hydrologiczno Meteorologicznej (PSHM), który podzielony jest na dwa podsystemy: Centrum Hydrologicznej Osłony Kraju IMGW-PIB i Centrum Meteorologicznej Osłony Kraju IMGW-PIB, w których ramach działają Biura Prognoz Hydrologicznych (BPH) i Meteorologicznych (BPM). Rolę koordynatora osłony meteorologicznej pełni Centralne Biuro Prognoz Meteorologicznych w Krakowie. Koordynacją działalności biur prognoz meteorologicznych w sytuacjach awaryjnych i w warunkach ekstremalnych, związanych z prognozowanymi lub wstępującymi zjawiskami meteorologicznymi zajmuje się Centrum Nadzoru Operacyjnego PSHM (CNO PSHM). CNO PSHM wykonuje również działania związane z informowaniem kierownictwa IMGW-PIB oraz centralnych organów administracji państwowej o przebiegu i prognozowanym rozwoju groźnych zjawisk meteorologicznych. Biura Prognoz Hydrologiczne i Meteorologiczne, działają w oparciu o rejony osłony, w przypadku hydrologii, oparte o podział zlewniowy i zlewnie rzeczne, a meteorologii o podział administracyjny kraju i województwa. Rejony osłony hydrologicznej i meteorologicznej nie pokrywają się z regionami wodnymi wykorzystywanymi w zarządzaniu gospodarką wodną. Obecnie w Polsce w ramach IMGW-PIB działa ponad telemetrycznych stacji pomiarowoobserwacyjnych meteorologicznych i hydrologicznych. Dane uzyskiwane operacyjnie z telemetrycznej sieci pomiarowo-obserwacyjnej są podstawą dla prowadzenia osłony hydrologiczno-meteorologicznej obszaru Polski. Sieć telemetrycznych stacji składa się z : stacji synoptycznych I rzędu, stacji synoptycznych II rzędu, stacji klimatologicznych III rzędu, stacji klimatologicznych IV rzędu, stacji opadowych V rzędu, stacji wodowskazowych I rzędu, stacji wodowskazowych II rzędu Każdemu rzędowi stacji pomiarowo-obserwacyjnej przypisany jest odpowiedni do rangi zakres obserwacji i pomiarów w tym przekazywanych operacyjnie wodowskazowych i opadowych obserwacji manualnych. W skład systemu detekcji zjawisk hydrometeorologicznych realizowanych przez IMGW- PIP wchodzi także system radarów meteorologicznych, system detekcji wyładowań atmosferycznych jak również system produktów satelitarnych. 81

82 Analiza obecnego systemu zarządzania ryzykiem powodziowym Sieć pomiarowa IMGW, pracująca na potrzeby osłony przeciwpowodziowej, składa się głównie ze standardowych sygnalizujących posterunków opadowych i hydrometrycznych (wodowskazowych). Wyjątkiem jest dorzecze Górnej Wisły, gdzie od 1995 roku wykorzystywana jest także automatyczna sieć telemetryczna - system VISTEL. Informacja z sieci posterunków sygnalizujących dociera w normalnych warunkach drogą radiową lub telefoniczną do Biur Prognoz IMGW jeden lub trzy razy na dobę i jest ona przekazywana przez obserwatorów na podstawie wykonanych przez nich obserwacji i pomiarów. Nowoczesne modele hydrologiczne wymagają możliwie częstej aktualizacji danych. Można to zapewnić jedynie poprzez automatyzację sieci obserwacyjno-pomiarowej. Województwa oraz znajdujące się w nich subregiony (część województwa obejmująca kilka powiatów bądź krainę geograficzną) osłaniane są przez wyznaczone biuro prognoz meteorologicznych IMGW- PIB. Prognozy są opracowywane na obszar kraju i poszczególne województwa, natomiast ostrzeżenia meteorologiczne mogą być wydawane odrębnie dla każdego województwa lub subregionu. Wyróżniono 79 subregionów, pokrywając cały obszar Polski. Granice obszarów osłanianych przez poszczególne biura prognoz meteorologicznych nie pokrywają się z granicami regionów wodnych. Opracowywane są prognozy krótkoterminowe na 48 godzin i średnioterminowe na 120 godzin. Ostrzeżenia meteorologiczne opracowywane są niezależnie od prognoz meteorologicznych. Ostrzeżenie meteorologiczne jest to prognoza warunków pogodowych sprzyjających wystąpieniu groźnego zjawiska ze wskazanym natężeniem w przewidywanym czasie i miejscu. Ma na celu wcześniejsze poinformowanie społeczeństwa, organów państwowych, służb odpowiedzialnych za bezpieczeństwo ludzi oraz prowadzenie akcji ratunkowych i zabezpieczających działanie w czasie trwania i usuwania skutków groźnych zjawisk atmosferycznych. Jeśli prognoza daje dużą pewność, że zostaną przekroczone wartości progowe specyficzne dla danego zagrożenia (np. wielkość opadów, prędkość wiatru itd.) BPM opracowuje i wysyła ostrzeżenia meteorologiczne. Ostrzeżenie meteorologiczne przesyłane do odbiorcy posiada stały ustalony format. Zawiera również część w formie depeszy SMS, która może być przekazywana dalszej dystrybucji przez służby dyżurne Centrum Zarządzania Kryzysowego (CZK). W celu realizacji przez służbę prognoz meteorologicznych programu regionalnego Systemu Ostrzegania (RSO), depesza ostrzeżenie meteorologiczne zawiera informację SMS, która jest przekazywana przez służby dyżurne CZK do telewizji i prezentowana na pasku informacyjnym. Osłonę hydrologiczną kraju prowadzą określone jednostki organizacyjne IMGW-PIB. Wszystkie produkty przygotowywane przez te jednostki są przekazywane do odbiorców na poziomie krajowym i regionalnym (województwo, powiat, gmina). Centrum Nadzoru Operacyjnego PSHM w Warszawie przekazuje informacje do centralnych organów administracji publicznej, m.in. do prezydenta kraju, premiera, do poszczególnych ministerstw czy Krajowego Centrum Koordynacji Ratownictwa i Ochrony Ludności. Natomiast biura prognoz hydrologicznych przekazują produkty hydrologiczne do centrów zarządzania kryzysowego na poziomie województw, niekiedy do powiatów i gmin oraz do wszystkich odbiorców zdefiniowanych w prawie. Każdy rejon osłaniany jest przez jedno z trzech biur prognoz hydrologicznych IMGW-PIB. Ze względu na to, że rejony osłony są dużymi obszarami o zróżnicowanych charakterach zlewni, wyróżniono w nich mniejsze jednostki - podrejony hydrologiczne. Podrejony osłaniane są przez, wyodrębnione w strukturze biur, sekcje hydrologii operacyjnej. Do podstawowych produktów przekazywanych przez biura prognoz hydrologicznych i Centrum Nadzoru Operacyjnego PSHM w normalnym stanie hydrologicznym należą: komunikaty hydrologiczne; biuletyny hydrologiczne; prognozy hydrologiczne na podstawowe profile wodowskazowe. 82 Do podstawowych produktów przekazywanych w stanie zagrożenia i alarmu hydrologicznego, oprócz

83 Analiza obecnego systemu zarządzania ryzykiem powodziowym produktów przekazywanych w stanie normalnym, należą: Informacje o niebezpiecznym zjawisku oraz ostrzeżenia hydrologiczne; prognozy hydrologiczne na dodatkowe profile wodowskazowe; prognozy kulminacji fali wezbraniowej (m.in. wysokość i czas trwania). Rysunek nr 10 Schemat sygnalizacji przeciwpowodziowej Źródło: Opracowanie własne Reagowanie na powódź i zarządzanie kryzysowe Pojęcie zarządzania kryzysowego zawiera w sobie zarówno przedsięwzięcia zapobiegawcze i przygotowawcze jak i reagowanie, a następnie przedsięwzięcia związane z odbudową. W celu realizacji zadań z zakresu planowania cywilnego organy administracji publicznej zobowiązane są do sporządzania określonej dokumentacji planistycznej, w tym Plany zarządzania kryzysowego. Plany zarządzania kryzysowego opracowuje się na poziomie kraju, województwa, powiatu i gminy. System bezpieczeństwa i ochrony ludności w Polsce obejmuje: Krajowy System Ratowniczo Gaśniczy System Państwowego Ratownictwa Medycznego Obronę cywilną 83

84 Analiza obecnego systemu zarządzania ryzykiem powodziowym System zarządzania kryzysowego w kraju Źródło: Opracowanie własne Organami właściwymi w sprawach gospodarowania wodami są: minister właściwy do spraw gospodarki wodnej; Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej - jako centralny organ administracji rządowej, nadzorowany przez ministra właściwego do spraw gospodarki wodnej; dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej - jako organ administracji rządowej niezespolonej, podlegający Prezesowi Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej; wojewoda; organy jednostek samorządu terytorialnego. Każdy z tych organów wykonuje określone zadania związane z ochroną przed zagrożeniem powodziowym. Centralnym organem administracji rządowej właściwym w sprawach gospodarowania wodami, a w szczególności w sprawach zarządzania wodami oraz korzystania z wód jest Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej. Organem administracji rządowej niezespolonej właściwym w sprawach gospodarowania wodami w regionie wodnym jest dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej. W ramach gospodarowania mieniem Skarbu Państwa, związanym z gospodarką wodną, dyrektor regionalnego zarządu realizuje w imieniu Prezesa Krajowego Zarządu zadania związane z utrzymaniem wód lub urządzeń wodnych oraz pełni funkcje inwestora w zakresie gospodarki wodnej w regionie wodnym. W celu zapewnienia prawidłowego gospodarowania wodami, w tym w szczególności ochrony zasobów wodnych oraz ochrony ludzi i mienia przed powodzią, uzgodnienia z właściwym dyrektorem regionalnego zarządu gospodarki wodnej wymagają: studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, miejscowe plany oraz decyzje o warunkach zabudowy, strategia rozwoju województwa w zakresie m.in. kształtowania zagospodarowania i użytkowania terenami zagrożonymi powodzią, obszarów ochronnych zbiorników wód śródlądowych i obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi. 84

85 Analiza obecnego systemu zarządzania ryzykiem powodziowym Wojewoda odpowiada za wykonywanie polityki Rady Ministrów w województwie, a w szczególności: zapewnia współdziałanie wszystkich organów administracji rządowej i samorządowej działających w województwie i kieruje ich działalnością w zakresie zapobiegania zagrożeniu życia, zdrowia lub mienia, a także zapobiegania klęskom żywiołowym i innym nadzwyczajnym zagrożeniom oraz zwalczania i usuwania ich skutków, na zasadach określonych w odrębnych ustawach, dokonuje oceny stanu zabezpieczenia przeciwpowodziowego województwa, opracowuje plan operacyjny ochrony przed powodzią oraz ogłasza i odwołuje pogotowie i alarm przeciwpowodziowy. Powiat (miasto na prawach powiatu) wykonuje określone ustawami zadania publiczne o charakterze ponadgminnym w zakresie ochrony przeciwpowodziowej i zapobiegania innym nadzwyczajnym zagrożeniom życia i zdrowia ludzi oraz środowiska. Do wyłącznej właściwości rady powiatu (rady miasta na prawach powiatu) należy dokonywanie oceny stanu zabezpieczenia przeciwpowodziowego powiatu. Starosta (prezydent miasta na prawach powiatu) opracowuje plan operacyjny ochrony przed powodzią oraz ogłasza i odwołuje pogotowie i alarm przeciwpowodziowy. Do zadań własnych gminy należą m.in. sprawy porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli oraz ochrony przeciwpożarowej i przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia i utrzymania gminnego magazynu przeciwpowodziowego. Do wyłącznej właściwości rady gminy należy uchwalanie studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Ponadto wójt (burmistrz, prezydent miasta) opracowuje plan operacyjny ochrony przed powodzią oraz ogłasza i odwołuje pogotowie i alarm przeciwpowodziowy. Samorząd województwa wykonuje zadania o charakterze wojewódzkim określone ustawami, m.in. w zakresie gospodarki wodnej, w tym ochrony przeciwpowodziowej, a w szczególności wyposażenia i utrzymania wojewódzkich magazynów przeciwpowodziowych. Marszałek województwa wykonuje prawa właścicielskie w stosunku do niektórych wód publicznych stanowiących własność Skarbu Państwa. Do zadań marszałka województwa należy także: programowanie, planowanie, nadzorowanie wykonywania urządzeń melioracji wodnych szczegółowych, urządzeń melioracji wodnych podstawowych oraz utrzymywanie urządzeń melioracji wodnych podstawowych; prowadzenie ewidencji śródlądowych wód powierzchniowych, stanowiących własność publiczną, istotnych dla regulacji stosunków wodnych na potrzeby rolnictwa, a także ewidencji urządzeń melioracji wodnych oraz zmeliorowanych gruntów. Istotnym elementem systemu zarządzania kryzysowego jest planowanie cywilne. Zadania z tym związane obejmują: przygotowanie planów zarządzania kryzysowego; przygotowanie struktur uruchamianych w sytuacjach kryzysowych; przygotowanie i utrzymywanie zasobów niezbędnych do wykonania zadań ujętych w planie zarządzania kryzysowego; utrzymywanie baz danych niezbędnych w procesie zarządzania kryzysowego; przygotowanie rozwiązań na wypadek zniszczenia lub zakłócenia funkcjonowania infrastruktury krytycznej; zapewnienie spójności między planami zarządzania kryzysowego a innymi planami sporządzanymi w tym zakresie przez właściwe organy administracji publicznej, których obowiązek wykonania wynika z odrębnych przepisów. 85

86 Analiza obecnego systemu zarządzania ryzykiem powodziowym Praktyka planowania przestrzennego W Polsce po powodzi w 1997 roku zdecydowano się na wprowadzenie zakazu lokalizowania jakichkolwiek obiektów na terenach zagrożonych powodzią. Ten kategoryczny zakaz był i nadal jest łagodzony poprzez fakt, że wchodzi w życie dopiero w momencie opracowania przez samorząd gminny miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego lub przy wydawaniu dokumentów zezwalających na zabudowę oraz przez powolne wykonywanie studiów ochrony przeciwpowodziowej czy obecnie map zagrożenia powodziowego przez dyrektorów regionalnych zarządów gospodarki wodnej. Do 2011 r. możliwe było egzekwowanie tego zakazu na obszarach dla których opracowano studium ochrony przeciwpowodziowej. Ustawa Prawo wodne (t.j. Dz.U nr 0 poz. 145 z późn. zm.) wprowadza 30 miesięczny termin zmodyfikowania istniejących już dokumentów po przekazaniu przez dyrektorów RZGW map zagrożenia powodziowego i map ryzyka powodziowego. W związku z powyższym, zgodnie z ww. ustawą, wszystkie decyzje o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego lub decyzje o warunkach zabudowy na obszarach wykazanych na mapach zagrożenia powodziowego będą uwzględniać poziom zagrożenia powodziowego wynikający z wyznaczenia tych obszarów. Warto zaznaczyć, że według ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym za spadek wartości gruntu lub ograniczenie sposobu dotychczasowego jego użytkowania spowodowane przez uchwalenie planu miejscowego wymagana jest wypłata odszkodowania lub wykupienie gruntu przez gminę co obejmuje także sytuację zmiany przeznaczenia terenów w wyniku wprowadzenia do planu map zagrożenia powodziowego. Obowiązek ten stanowi jedną kluczowych przyczyn przyczyn barku planów, obok braku wsparcia finansowego budżetów gmin przez budżet centralny w zakresie kosztów opracowania miejscowych planów, a czasem także studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin. Konsekwencją wprowadzenia do miejscowych planów obszarów bezpośredniego zagrożenia powodzią jest zakaz budowy wszelkiego rodzaju obiektów budowlanych (mieszkalnych i użytkowych) oraz prowadzenia prac, które mogą utrudniać przepływ wód. Z badań ankietowych 2 wynika, że spośród gmin, które otrzymały z RZGW studia ochrony przeciwpowodziowej 47% gmin (157 gmin), wprowadziło ograniczenia w budowie obiektów publicznych, 55% (185 gmin) zakaz budowy budynków mieszkalnych, zaś 38% gmin (128 gmin) zakaz budowy obiektów, których zalanie może być szkodliwe dla środowiska. Część gmin, która nie otrzymała studium z RZGW (411 gmin 55%) wyznaczyła sama strefy zalewów i wprowadza zakazy budowy obiektów publicznych, prywatnych i szkodzących środowisku (odpowiednio 36%, 28%, 38% gmin w stosunku do tych, które zdeklarowały, że mają na swoim terenie powodzie i podtopienia) Retencja naturalna, mała retencja W Polsce zaawansowane są prace nad poprawą retencji naturalnej. Szczególnie istotne w zakresie programowania zwiększania retencji w zlewni są dokumenty, których celem głównym jest zwiększenie retencji: Wojewódzkie programy małej retencji opracowywane i realizowane przez urzędy marszałkowskie 86 2 Badania ankietowe prowadzone w 2013 wśród gmin, na których terenie znajdują się obszary zdefiniowane jako ONNP (źródło: Analiza obecnego systemu ochrony przeciwpowodziowej na potrzeby opracowania planów zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych. Raport Końcowy, KZGW, Kraków 2013)

87 Analiza obecnego systemu zarządzania ryzykiem powodziowym Zwiększanie możliwości retencyjnych oraz przeciwdziałanie powodzi i suszy w ekosystemach leśnych na terenach nizinnych program opracowany i realizowany przez Dyrekcja Generalna Lasów Państwowych Przeciwdziałanie skutkom odpływu wód opadowych na terenach górskich. Zwiększenie retencji i utrzymanie potoków oraz związanej z nimi infrastruktury w dobrym stanie Dyrekcja Generalna Lasów Państwowych. Podstawowymi obiektami przewidywanymi do retencjonowania wód w wojewódzkich programach małej retencji są małe zbiorniki wodne uwzględniane w 95% województw. Retencja korytowa (zbiorniki liniowe budowa piętrzeń na kanałach i ciekach podstawowych) uwzględniana była w 85% programów. Znacznie mniejszy udział mają podpiętrzenia jezior planowane w 31% programów. Propozycja zalesień była rozpatrywana w 10% programów, a agromelioracji (zwiększenie retencji glebowej) w 5%. Do 2015 r. wojewódzkie programy rozwoju małej retencji przewidywały budowę zbiorników o pojemności 860 mln m 3 (około 48 mln m 3 rocznie). W większości przypadków podstawowym przeznaczeniem zbiorników było zaspokojenie potrzeb rolnictwa, rekreacja oraz hodowla ryb. Celem projektu Zwiększanie możliwości retencyjnych oraz przeciwdziałanie powodzi i suszy w ekosystemach leśnych na terenach nizinnych jest retencja wód powierzchniowo-gruntowych na obszarach administrowanych przez Lasy Państwowe. Działania zaplanowane w projekcie będą prowadzone tak, aby dostosować warunki do istniejącego stanu ekosystemu leśnego lub stymulować poprawę stanu przyrodniczego i zwiększenie różnorodności biologicznej. Projekt obejmuje ekosystemy nizinne całego kraju. Na obecnym etapie uczestniczy w nim 177 nadleśnictw z terenu 17 Regionalnych Dyrekcji Lasów Państwowych. Projekt Przeciwdziałanie skutkom odpływu wód opadowych na terenach górskich jest działaniem kompleksowym, realizowanym w newralgicznych obszarach górskich zlewni. Biorą w nim udział prawie wszystkie nadleśnictwa z terenów wyżynnych i górskich. Prace polegają przede wszystkim na spowalnianiu i ograniczaniu gwałtownego spływu wód w potokach górskich oraz spływu powierzchniowego. Dzięki tym pracom oczekuje się spowolnienia obiegu wody w zlewniach górskich oraz wzrostu retencjonowania wód opadowych w ściółce i glebie leśnej. Ponadto, zwiększenie retencji jest także celem pośrednim dokumentów sektorowych: Strategia zrównoważonego rozwoju wsi, rolnictwa i rybactwa na lata opublikowana w Dzienniku Urzędowym Monitor Polski ; Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata (PROW ), Krajowego programu zwiększania lesistości. Wsparcie dla realizacji działań nietechnicznych ma kluczowe znaczenie w aspekcie ograniczenia ryzyka wystąpienia powodzi. Działania te stanowią rozwiązanie bardziej korzystne ze względu na zasadność ekonomiczną czy trwałość funkcjonowania. Należy pamiętać, że muszą być prowadzone w sposób interdyscyplinarny z wykorzystaniem dokumentacji planistyczno programowych. W wyżej wymienionych Planach i Programach inwestycje nietechniczne zawarte są w niewystarczającym stopniu. Właściwym sposobem ochrony przed powodzią jest użytkowanie terenów zalewowych w sposób niewrażliwy na skutki zalania. Najskuteczniejszym i najwłaściwszym sposobem uniknięcia szkód na obszarach narażonych na zalanie wodami powodziowymi jest maksymalne ograniczenie ich zainwestowania, a w szczególności wykluczenie spod zabudowy mieszkaniowej, jak również ochrona i zwiększenie jak największej powierzchni retencyjnej na terenach nadrzecznych poprzez dążenie do osiągania lub utrzymania odpowiedniej ilości zasobów wodnych w sposób naturalny (np. ochrona mokradeł, torfowisk, lasów, oczek wodnych czy starorzeczy). 87

88 Analiza obecnego systemu zarządzania ryzykiem powodziowym Zwiększanie retencyjności zlewni przeprowadzane przy pomocy technicznych rozwiązań wymaga wykonania analizy rzeczywistych potrzeb wraz z podaniem uzasadnienia dla przyjętego rozwiązania. Inwestycje o charakterze inwestycyjnym mogą być zakwalifikowane do realizacji po przeprowadzeniu analizy zgodności inwestycji z wymogami ochrony zasobów wodnych wynikających z Ramowej Dyrektywy Wodnej przetransponowanej do ustawy Prawo wodne i Planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry. Zgodność ta jest oceniana dla większości projektów w procedurze ocen oddziaływania na środowisko. Ocena, czy realizacja danej inwestycji zagraża pogorszeniem stanu środowiska wodnego albo nieosiągnięciem dobrego stanu/potencjału ekologicznego wód, musi znaleźć odzwierciedlenie w treści raportu oddziaływania na środowisko i w treści wydanej decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. W przypadku stwierdzenia naruszenia celów środowiskowych wynikających z RDW (osiągnięcie dobrego stanu/potencjału ekologicznego) inwestycja może być zakwalifikowana do realizacji jedynie w przypadku łącznego spełnienia przesłanek wymienionych w art. 38 j ustawy Prawo wodne Diagnoza problemów i wnioski Plany i programy koncentrują się na etapie prewencji i ochrony, a proponowane rozwiązania skupiają się na jednej grupie działań mającej na celu ograniczanie zagrożenia powodziowego. Spośród analizowanych działań odnosi się do tego celu, przy czym większość z tych działań to techniczne (strukturalne) środki ochrony przed powodzią. Pozostałe cele zarządzania ryzykiem powodziowym mają przypisane najwyżej po kilka, kilkanaście działań, przy czym żadne z działań nie odnosi się do ograniczania wrażliwości społeczności i obiektów. Podobnie, unikanie wzrostu zagospodarowania na obszarach o niskim zagrożeniu i ograniczanie istniejącego zagospodarowania nie są przedmiotem proponowanych działań. 2. Stan techniczny i bezpieczeństwa budowli piętrzących w Polsce jest zróżnicowany. O ile w lepszym stanie (i stan ten ulega systematycznej poprawie) znajdują się budowle stale piętrzące wodę, to w znacznie gorszym stanie technicznym i bezpieczeństwa znajdują się budowle okresowo piętrzące wodę (wały przeciwpowodziowe). Wynika to głównie z okresu eksploatacji tych budowli oraz niewystarczających środków finansowych na ich naprawy i przebudowy. Poziom informacji dotyczącej wszystkich polderów, budowli je tworzących i ich stanu technicznego oraz bezpieczeństwa jest niedostateczny. Wynika to zarówno z braku pełnej ewidencji tych obiektów, jak i braku obowiązku przekazywania przez ich administratorów do PSBBP-OTKZ oceny ich stanu bezpieczeństwa. Należy stwierdzić, że instytucja ocen stanu technicznego i bezpieczeństwa w takich aspektach, w jakich tego oczekiwano, spełnia swoją ważną rolę. Obecnie okresowe oceny stanu technicznego są wykonywane dla większości obiektów klasy od I do III. Można uznać, że zadowalający stan techniczny większości obiektów hydrotechnicznych, a szczególnie zapór, jest w części rezultatem ukształtowania się praktyki opracowywania ocen stanu technicznego i bezpieczeństwa. 3. Wysoki stopień generalizacji obszaru prognoz i ostrzeżeń. Dobrze sprawdza się w przypadku zagrożeń wielkoobszarowych, natomiast nie jest wystarczający dla często krótkotrwałych i intensywnych zagrożeń w skali lokalnej (powiat/gmina). 4. Generalnym problemem systemu reagowania na powódź i zarządzania kryzysowego jest nadmiernie rozbudowany i skomplikowany układ zależności pomiędzy organami posiadającymi kompetencje w ramach systemu ratownictwa i ochrony ludności a organami w systemach zarządzania kryzysowego i ochrony przeciwpowodziowej oraz rozproszenie rozwiązań dotyczących zadań i struktur w różnych aktach prawnych. 88 W zakresie realizacji poszczególnych zadań służących bezpieczeństwu, obecne działania podejmowane w tej sferze przez podmioty odpowiedzialne za poszczególne

89 Analiza obecnego systemu zarządzania ryzykiem powodziowym obszary bezpieczeństwa mają często charakter sektorowy i rozproszony. Tymczasem niezbędna jest kompleksowość i spójność podejmowanych działań w celu skutecznego przeciwstawienia się wszelkim zagrożeniom. Ta kompleksowość i spójność powinna obejmować zarówno konsolidację wewnątrz systemu bezpieczeństwa narodowego jak i konsolidację wewnątrz systemu zarządzania kryzysowego. Ustawa o zarządzaniu kryzysowym wskazała i powołała właściwe podmioty i struktury organizacyjne szczebla centralnego i terenowego odpowiedzialne za realizację zadań związanych z zarządzaniem kryzysowym. Struktury te muszą funkcjonować i wypełniać powyższe zadania w każdej zaistniałej sytuacji kryzysowej, w tym w okresie podwyższania gotowości obronnej państwa oraz w przypadku wprowadzenia odpowiedniego stanu nadzwyczajnego. Zasadą powinno być unikania powielania rozwiązań w obszarze kierowania bezpieczeństwem państwa osobno dla sytuacji kryzysowej oraz dla zewnętrznych zagrożeń bezpieczeństwa państwa. Istnieje zatem konieczność zwiększenia stopnia zintegrowania funkcjonujących i planowanych do uruchamiania struktur. Powyższe wymagania dotyczące doskonalenia współdziałania muszą być podejmowane na szczeblu krajowym, wojewódzkim i oraz samorządu lokalnego (gmin i powiatów). Zadania i funkcje przypisane Rządowemu Zespołowi Zarządzania Kryzysowego i Rządowemu Centrum Bezpieczeństwa ustawą o zarządzaniu kryzysowym nie ograniczają się jedynie do zagadnień związanych z wystąpieniem sytuacji kryzysowej. Zarządzanie kryzysowe jest elementem kierowania bezpieczeństwem narodowym, funkcjonującym również w okresie wprowadzenia stanów nadzwyczajnych oraz w czasie wojny. Działania konsolidacyjne powinny dotyczyć głównie sfery planistycznej, obejmującej planowanie działań w okresie podwyższania gotowości obronnej państwa oraz w przypadku wprowadzenia stanów nadzwyczajnych. Konieczne jest wypracowanie wspólnej dla planowania obronnego i zarządzania kryzysowego metodologii planowania bezpieczeństwa, opartej na jednolitej ocenie zagrożeń bezpieczeństwa państwa i wspólnych procedurach planistycznych. Ustalenie jednolitych zasad i procedur planowania bezpieczeństwa narodowego poprawi efektywność kierowania bezpieczeństwem narodowym oraz zapewni lepsze wykorzystanie sił i środków na potrzeby bezpieczeństwa i obrony państwa. Nie do końca precyzyjnie została określona rola Rządowego Centrum Bezpieczeństwa w systemie bezpieczeństwa narodowego. Ustawa o zarządzaniu kryzysowym konstytuuje RCB, jako państwową jednostkę budżetową podległą Prezesowi Rady Ministrów. Rządowe Centrum Bezpieczeństwa realizuje liczne zadania związane z zarządzaniem kryzysowym, w tym obsługuje Radę Ministrów, Prezesa Rady Ministrów, Rządowy Zespół Zarządzania Kryzysowego czy ministra właściwego do spraw wewnętrznych. Odpowiada również za planowanie cywilne, koordynuje przygotowanie Raportu o zagrożeniach bezpieczeństwa narodowego, współdziała z podmiotami, komórkami i jednostkami organizacyjnymi NATO i UE oraz innych organizacji międzynarodowych odpowiedzialnych za zarządzanie kryzysowe i ochronę infrastruktury krytycznej, współdziała z Szefem Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego w zakresie zapobiegania, przeciwdziałania i usuwania skutków zdarzeń o charakterze terrorystycznym. Informuje też Komisję Europejską i państwa członkowskie Unii Europejskiej o środkach zastosowanych w sytuacji kryzysowej w celu zabezpieczenia prawidłowego działania publicznej sieci telekomunikacyjnej oraz stacji nadawczych i odbiorczych używanych do zapewnienia bezpieczeństwa, w zakresie dotyczącym systemu łączności i sieci teleinformatycznych. Przy tak licznych zadaniach, przyjęte obecnie rozwiązania organizacyjno-prawne nie określają precyzyjnie miejsca RCB w strukturze administracji oraz jego roli w systemie zarządzania kryzysowego, a szerzej bezpieczeństwa narodowego. 89

90 Analiza obecnego systemu zarządzania ryzykiem powodziowym 5. Systemowi ochrony przeciwpowodziowej realizacji zadań z zakresu ochrony przed powodzią nie sprzyja dualizm, tzw. administracji wodnej oraz brak precyzyjnych zapisów ustawowych regulujących zakresy zadań i odpowiedzialności poszczególnych organów. W obecnym stanie prawnym organami właściwymi w sprawach gospodarowania wodami są: minister właściwy do spraw gospodarki wodnej, Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej, dyrektorzy regionalnych zarządów gospodarki wodnej, wojewodowie, marszałkowie województw oraz starostowie i organy wykonawcze gmin. Zatem na obszarze zlewni danego cieku wodnego za różne elementy ochrony przeciwpowodziowej odpowiada co najmniej kilka różnych organów. Ich współdziałaniu nie sprzyja bardzo ogólny zapis ustawowy (art. 88a ust. 1 ustawy Prawo wodne), który stanowi, że ochrona przed powodzią jest zadaniem organów administracji rządowej i samorządowej. Obowiązująca ustawa Prawo wodne nie określa precyzyjnie zakresu zadań i podziału odpowiedzialności pomiędzy poszczególne organy, w szczególności na poziomie samorządu lokalnego (gmin i powiatów). Ustawa Prawo wodne nie reguluje zakresu zadań i odpowiedzialności gmin oraz powiatów w realizacji zadań dotyczących ochrony przeciwpowodziowej, chociaż zadania takie (w ogólny sposób) zostały przypisane tym jednostkom na podstawie odpowiednich ustaw samorządowych. Wśród zadań wymienionych w ustawie o samorządzie gminnym i w ustawie o samorządzie powiatowym, wskazano obowiązek wyposażenia i utrzymania magazynów przeciwpowodziowych oraz opracowania planu operacyjnego ochrony przed powodzią i ogłaszanie (odwoływanie) alarmu przeciwpowodziowego. W ustawach tych nie wskazano żadnych innych zadań z zakresu ochrony przeciwpowodziowej. Taki stan prawny może powodować utrudnienia w ustaleniu odpowiedzialności za programowanie zadań służących podniesieniu poziomu ochrony przeciwpowodziowej oraz zapewnienie odpowiedniego stanu technicznego urządzeń służących ochronie przed powodzią. Działania starostów i organów wykonawczych gmin w znacznej mierze ukierunkowane są na usuwanie skutków powodzi, a nie ochronę i zapobieganie tym powodziom, zwłaszcza w obszarze odpowiedniego kształtowania zasad zabudowy terenów zagrożonych powodzią, jak i wspierania właściwego użytkowania oraz zagospodarowania terenu zlewni, czy stosowaniu odpowiednich środków technicznych i nietechnicznych. Realizacji strategii zapobiegania oraz zmniejszania skutków powodzi i określania w szczególności zadań służących podniesieniu poziomu ochrony przeciwpowodziowej na obszarze gminy czy powiatu, powinien służyć plan operacyjny ochrony przed powodzią. Nie jest jednak jasne, jakie elementy taki plan powinien zawierać i jakim celom ma służyć. Natomiast nazwa tego planu oraz wskazanie obowiązku jego opracowania w jednym przepisie z obowiązkiem dotyczącym pogotowia i alarmu przeciwpowodziowego może sugerować, że dokument ten odnosić się ma do działań bieżących w przypadku wystąpienia powodzi i być ukierunkowany na działania, które należy podjąć w trakcie wystąpienia powodzi (prowadzenie akcji ratunkowej), a więc raczej stanowić część systemu zarządzania kryzysowego. Na problem ten zwracała uwagę Najwyższa Izba Kontroli oceniając faktyczne działania samorządu terytorialnego w tym zakresie. Zdaniem NIK plan operacyjny opracowywany przez jednostki samorządu terytorialnego powinien zawierać następujące elementy: identyfikację zagrożeń, ustalenie celów planu, ograniczenie skutków powodzi, ustalenie zakresu możliwych działań i rozwiązań, analizę kosztów i korzyści poszczególnych rozwiązań, wybór najlepszych rozwiązań dla poszczególnych obszarów zagrożeń, ocenę oddziaływania przyjętych rozwiązań. Warto podkreślić, że zarówno organ wykonawczy gminy jak i starosta otrzymują od 90

91 Analiza obecnego systemu zarządzania ryzykiem powodziowym dyrektorów regionalnych zarządów gospodarki wodnej mapy zagrożenia powodziowego i mapy ryzyka powodziowego. Niejasno zdefiniowane zadania marszałków województw w zakresie ochrony przed powodzią na obszarach innych niż obszary rolnicze. Zakres zadań marszałka wynikający z ustawy Prawo wodne nie wskazuje na konieczność podejmowania działań dotyczących programowania zadań z zakresu poprawy bezpieczeństwa przeciwpowodziowego dla obszarów innych niż obszary rolnicze. Ochronie przeciwpowodziowej nie sprzyja proces wydawania przez różne i niezależne organy pozwoleń wodnoprawnych na odprowadzanie wód opadowych. W procesie tym nie przewidziano przeprowadzenia analizy łącznego wpływu tych pozwoleń na możliwości odprowadzenia wód opadowych przez ich odbiornik. 6. Proces planowania i zagospodarowania przestrzennego jest prowadzony bez wyraźnego powiązania z zapobieganiem zagrożeniom powodziowym. Ochronie przed powodzią nie sprzyja brak miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Niespójne przepisy prawa uniemożliwiają przeprowadzenie pełnej procedury uzgodnień tych dokumentów w zakresie obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi. Przepisy ustawy Prawo wodne i ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym odnoszące się do zasad sporządzania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego są niespójne. W art. 88f ust. 5 ustawy Prawo wodne wskazano, że w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego uwzględnia się granice obszarów wskazanych w art. 88d ust. 2 tej ustawy, podczas gdy w ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym ustalono obowiązek określenia granic i sposobów zagospodarowania jedynie części obszarów, tj. obszarów szczególnego zagrożenia powodzią (art. 15 ust. 2 pkt 7 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym). Podobna sytuacja występuje w przypadku studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin. Z ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym wynika, że dokument ten uzgadnia się w zakresie obszarów szczególnego zagrożenia powodzią (art. 11 pkt 6 lit. i), a w ustawie Prawo wodne wskazano, że zakres uzgodnień obejmuje obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi (art. 4a pkt 1). Rozbieżności te nie umożliwiają przeprowadzenia na etapie planowania przestrzennego pełnej procedury uzgodnień w zakresie wymogów ochrony przeciwpowodziowej. Kształtowanie i prowadzenie polityki przestrzennej na terenie gminy, w tym uchwalanie studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, należy do zadań własnych gminy (art. 3 ust. 1 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym). Tak więc na organach gmin spoczywa obowiązek kształtowania przestrzeni w taki sposób, aby do minimum ograniczyć skutki powodzi. Podstawowymi narzędziami pozwalającymi gminom na określenie sposobu zagospodarowania i zabudowy terenu są studium zagospodarowania oraz miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, a w przypadku ich braku decyzje o warunkach zabudowy. Dlatego przy sporządzaniu tych dokumentów planistycznych należy rozstrzygnąć, w jaki sposób zagospodarować poszczególne obszary, aby ograniczyć skutki powodzi. Ponadto w ustaleniach miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego wprowadzać należy podstawowe zalecenia dotyczące wymagań konstrukcyjnych budynków i budowli. Brak jest ustawowych zasad określających rodzaje, możliwych do wprowadzenia przez gminę, szczególnych warunków zagospodarowania terenów zagrożonych 91

92 Analiza obecnego systemu zarządzania ryzykiem powodziowym powodzią oraz ograniczeń w ich użytkowaniu, w powiązaniu z przesłankami do takiego działania. O ile na obszarach szczególnego zagrożenia powodzią obowiązują zakazy określone w art. 88l ustawy Prawo wodne, tak dla pozostałych obszarów wskazanych na mapach zagrożenia nie ustalono zaleceń lub ograniczeń w ich użytkowaniu. Może to wpłynąć na ograniczony stopień lub rezygnację przez gminy z ustalania szczególnych zasad zagospodarowania tych terenów w celu zabezpieczeniach ich przed powodzią lub ograniczenia jej skutków. Dla terenów, dla których nie określono obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi, właściwy dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej kierując się względami bezpieczeństwa ludzi i mienia może, w drodze aktu prawa miejscowego, wprowadzić zakazy (o których mowa w art. 88l ust. 1 ustawy Prawo wodne) wykonywania robót oraz czynności utrudniających ochronę przed powodzią lub zwiększających zagrożenie powodziowe (art. 88m ustawy Prawo wodne). Powyższe uregulowania prawne dają dyrektorom regionalnych zarządów gospodarki wodnej możliwość wpływu na kształtowanie polityki przestrzennej na terenie gminy, chociaż działania takie należą do jej zadań własnych. 92

93 Diagnoza problemów

94 Diagnoza problemów 9 Diagnoza problemów 9.1 Przestrzenny rozkład zagrożenia powodziowego Diagnoza poziomu zagrożenia powodziowego Do przeprowadzenia analiz rozkładu przestrzennego zagrożenia i ryzyka powodziowego oraz analiz strat wykorzystano numeryczną mapę zagrożenia powodziowego (MZP) oraz ryzyka powodziowego (MRP) z aktualnie obowiązującej wersji z r. Zgodnie z zapisami Metodyki (KZGW 2013) 3 (tzw. kategorii): poziomy ryzyka należy zdiagnozować dla a) Zdrowie i życie ludzi W ramach tej kategorii analizie poddano dwa typy danych: liczbę zagrożonych mieszkańców na obszarach zagrożenia powodziowego (tj. liczbę osób zameldowanych w budynkach znajdujących się na obszarach zagrożenia powodziowego), liczbę obiektów (tj. budynków), w których mogą znajdować się osoby o ograniczonych możliwościach decyzyjnych, percepcyjnych lub problemach z samodzielnym poruszaniem. b) Środowisko W ramach tej kategorii analizie poddano dwa typy danych: obiekty stanowiące duże zagrożenie dla środowiska (zakłady przemysłowe), obiekty stanowiące potencjalne zagrożenie dla środowiska (inne potencjalne ogniska zanieczyszczeń). c) Dziedzictwo kulturowe W ramach tej kategorii analizie poddano obiekty i obszary cenne kulturowo tj.: pomnik zagłady muzeum, skansen biblioteka (narodowy zasób biblioteczny) archiwum (narodowy zasób archiwalny) obiekt wpisany na listę UNESCO d) Działalność gospodarcza W ramach tej kategorii analizie poddano wartość majątku (zagrożonego powodzią). Wartość tę określano na podstawie form użytkowania terenu w oparciu o warstwy MRP użytkowanie, z uwzględnieniem następujących form: 94 3 Metodyka opracowania planów zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych na podstawie opracowania o tytule jak wyżej wykonanego przez IMGW O/Kraków, KZGW, Warszawa, lipiec 2013

95 Diagnoza problemów tereny zabudowy mieszkaniowej (uwzględniono dodatkowo) tereny przemysłowe tereny komunikacyjne lasy tereny rekreacyjno-wypoczynkowe grunty orne użytki zielone tereny pozostałe (uwzględniono dodatkowo z wartością 0 zł) Wartość majątku dla poszczególnych form użytkowania terenu wyliczono w oparciu o dane jednostkowe pochodzące z Rozporządzenia Ministra Środowiska, Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej, Ministra Administracji i Cyfryzacji oraz Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 21 grudnia 2012 r. w sprawie opracowywania map zagrożenia powodziowego oraz map ryzyka powodziowego (Dz. U. z 2013 r. poz. 104) 4, z uwzględnieniem zróżnicowania dla poszczególnych województw. Do określenia poziomu ryzyka dla poszczególnych wskaźników wrażliwości zastosowano metodę opartą na średniej stracie rocznej (ang. Annual Average Damage AAD) z uwzględnieniem metody oczekiwanej straty rocznej (ang. Expected Annual Damage EAD). Zarówno AAD jak i EAD są wygodnymi miarami umożliwiającymi bezpośrednie podejmowanie decyzji mających na celu ograniczenie ryzyka (Lee, 2010) 5, co powoduje, że metody te zyskują dużą popularność i są intensywnie rozwijane. Konstrukcja AAD/EAD wynika wprost z powszechnie przyjętej definicji ryzyka: gdzie R jest ryzykiem, p prawdopodobieństwem wystąpienia zjawiska powodującego straty a d wielkością zniszczeń w wyniku pojawienia się danego zjawiska. Jednak implementacja tej zasady w metodzie AAD/EAD jest bardziej kompleksowa, tzn. uwzględnia złożoność zjawiska poprzez różne scenariusze jego przebiegu. Poziom ryzyka wyznaczono z wykorzystaniem metody średniej straty rocznej określono dla następujących jednostek analitycznych: (1) heksagonów o powierzchni 10ha (umożliwiających obszarowe zróżnicowanie ryzyka), obszarów gmin, czterokilometrowych odcinków rzek i wybrzeża, obszarze zlewni uzgodnionych dla z RZGW. Podstawowym powodem dla przeprowadzonych analiz na siatce heksagonalnej oraz na odcinkach rzek jest trzymanie się zasady od szczegółu do ogółu. Ponadto, głównym celem przeprowadzonej analizy było przedstawienie rozkładu przestrzennego ryzyka powodziowego oraz innych niezbędnych informacji, w możliwie największej dokładności na jaką pozwalają dane wejściowe tj. mapy zagrożenia powodziowego oraz mapy ryzyka powodziowego opracowane w skali 1: Ten poziom szczegółu pomaga w identyfikacji poszczególnych obszarów, w miejscach których należy w pierwszej kolejności 4 Rozporządzenie Ministra Środowiska, Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej, Ministra Administracji i Cyfryzacji oraz Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 21 grudnia 2012 r. w sprawie opracowywania map zagrożenia powodziowego oraz map ryzyka powodziowego, Dz. U. z 2013 r. poz Lee K. (2010): Flood Risk Management, International Perspectives in Water Resources Management: Living with Floods the Netherlands and United Kingdom, University of Iowa, Project website:

96 Diagnoza problemów wprowadzać działania z zakresu ochrony przed powodzią. Działania te mogą mieć różnoraki charakter i mogą być realizowane w różnej skali przestrzennej, np. zalecenia środków nietechnicznych dla całej zlewni lub budowa krótkiego odcinka wału. Dlatego też niezbędna jest analiza na jednostkach przestrzennych, które pozwalają uwydatnić szczegóły ryzyka nie wynikające wprost z surowych danych mzp i mrp, dla jednostek dużo mniejszych niż zlewnia. Oczywiście, informacje odnoszące się do ryzyka powodziowego powinny być agregowane do zlewni i regionu wodnego, aby móc wyciągać wnioski o charakterze strategicznym (o mniejszym poziomie szczegółowości). W siatce heksagonalnej podstawową jednostką analityczną jest heksagon foremny o powierzchni 10ha, czyli z przekątną ok. 400m. Dla odcinków rzek, jednostką analityczną jest odcinek 4 kilometrów. Obie wartości zostały przyjęte ze względów praktycznych. Oczko heksagonu o takiej średnicy można wizualizować w skali w taki sposób, że różnica pomiędzy klasami ryzyka jest wciąż dostrzegalna (nawet do skali w zależności od układu graficznego). Natomiast ryzyko przedstawione w formie odcinków jest generalizacją ryzyka wynikającego z siatki heksagonów. Odcinek czterech kilometrów jest na tyle duży, że z jednej strony można go wizualizować na poziomie kraju, a z drugiej strony jest na tyle precyzyjny, aby możliwym było określenie poziomu ryzyka w danej zlewni. Ze względu na przyjęty model analizy oraz typ danych wejściowych, wielkość jednostki analitycznej ma wpływ na wynik tj. im większa jednostka, tym wynik jest bardziej zgeneralizowany. Podstawę określenia poziomu ryzyka stanowiły wskaźniki związane z wrażliwością obszarów zagrożonych powodzią, które obliczano dla poszczególnych jednostek analitycznych z uwzględnieniem stref zalewu o p=10%, a także p=1% i p=0.2% wraz z uwzględnieniem obszarów narażonych na zalanie w wyniku awarii wałów przeciwpowodziowych. Dla heksagonów, obszarów gmin i zlewni poziomy ryzyka obliczano niezależnie; w przypadku czterokilometrowych odcinków rzek i wybrzeża zastosowano rzutowanie wyników uzyskanych dla heksagonów. Przyjęto pięć poziomów ryzyka: Poziom ryzyka 1 bardzo niski 2 niski 3 umiarkowany 4 wysoki 5 bardzo wysoki W celu uzyskania ostatecznego poziomu ryzyka (zintegrowanego ryzyka powodziowego), z uwzględnieniem wyników otrzymanych w ramach wszystkich kategorii, wykorzystano metodę średniej ważonej z uwzględnieniem współczynników wagowych dla poszczególnych kategorii. Wartości tych współczynników określono w oparciu o metodę hierarchicznej analizy problemu AHP (ang. Analytical Hierarchy Process, metoda Saaty ego). 96

97 Diagnoza problemów Tabela nr 19 Współczynniki wagowe określone na podstawie AHP Kategoria Waga zdrowie i życie ludzi 0,54 środowisko 0,07 dziedzictwo kulturowe 0,07 działalność gospodarcza 0,32 Źródło: Opracowanie własne Przy uwzględnieniu współczynników wagowych otrzymanych w oparciu o AHP średnia ważona do obliczenia zintegrowanego poziomu ryzyka powodziowego przyjmuje następującą postać: (2) gdzie: - poziom zintegrowanego ryzyka powodziowego R Z poziom ryzyka dla kategorii zagrożenie dla życia i zdrowia ludzkiego R S poziom ryzyka dla kategorii zagrożenie dla środowiska naturalnego R K poziom ryzyka dla kategorii zagrożenie dla dziedzictwa kulturowego R G poziom ryzyka dla kategorii zagrożenie dla działalności gospodarczej Ostatecznie poziom zintegrowanego ryzyka powodziowego na podstawie średniej ważonej określono z przyjęciem następujących przedziałów: - poziom ryzyka 1 - poziom ryzyka 2 - poziom ryzyka 3 - poziom ryzyka 4 - poziom ryzyka 5 Szczegółowy opis powyższych analiz zawiera opracowanie pt.: Raport z zakończenia realizacji zadań w zakresie identyfikacji obszarów szczególnie narażonych na niebezpieczeństwo powodzi i ryzyka powodziowego - Analiza rozkładu przestrzennego zagrożenia i ryzyka powodziowego oraz strat, październik 2014, IMGW PiB. Następny rysunek przedstawia schemat postępowania przy obliczania wskaźników związanych z wrażliwością obszarów zagrożonych powodzią. 97

98 Diagnoza problemów Rysunek nr 11 Schemat obliczania wskaźników związanych z wrażliwością obszarów zagrożonych powodzią oraz poziomów zintegrowanego ryzyka powodziowego Źródło: Opracowanie własne 98

99 Diagnoza problemów Obszary o największym zagrożeniu powodziowym W wyniku przeprowadzonych analiz otrzymano bogaty zasób danych począwszy od charakterystyki czynników determinujących wrażliwość, poprzez informacje o poziomie wrażliwości, skończywszy na danych wskazujących poziom ryzyka powodziowego. Podstawowymi obszarami, które posłużyły do scharakteryzowania wskaźników związanych z wrażliwością obszarów zagrożonych powodzią były obszary zlewni określone przez grupy planistyczne regionów wodnych, a także obszary gmin (przedstawione z uwzględnieniem przynależności do województw i powiatów), które przyporządkowane zostały do właściwych obszarowo regionów wodnych i obszarów dorzeczy. W odniesieniu do każdej z rozpatrywanych zlewni czy gmin zebrano szczegółowe informacje w zakresie opisanych czynników wraz z uwzględnieniem podziału na obszary zagrożone powodzią dla przepływu maksymalnego o prawdopodobieństwie przewyższenia p=10%, p=1%, p=0,2% oraz obszarów zagrożonych powodzią w wyniku awarii obwałowania, przy p=1%. W ramach analizy w obszarze regionu wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego określono ryzyko powodziowe dla gmin z terenu poszczególnych zlewni. Liczba analizowanych gmin w poszczególnych zlewniach przedstawia się w tabeli poniżej. Ze względu na fakt, że niektóre gminy występują w 2 zlewniach planistycznych dlatego suma gmin w poszczególnych zlewniach nie równa się ilości wszystkich gmin w regionie wodnym. Na podstawie powyższych danych, w wyniku przeprowadzonej analizy wskazano poziomy wrażliwości oraz poziomy ryzyka powodziowego. W celu zobrazowania uzyskanych wyników dokonano rozkładu przestrzennego poziomu ryzyka w odniesieniu do obszarów zlewni i gmin. Wizualizację tę przedstawiono na mapach w ujęciu regionów wodnych. Na mapach zobrazowano również wyniki analiz uwzględniających przestrzenny rozkład poziomów ryzyka powodziowego w odniesieniu do odcinków czterokilometrowych (w ujęciu regionów wodnych). Dodatkowo opracowane zostały mapy prezentujące rozkład ryzyka powodziowego w odniesieniu do najmniejszej jednostki analitycznej tj. heksagonów. Mapy te również zostały opracowane w ujęciu regionów wodnych. W poniższej tabeli zobrazowano rozkład ryzyka dla poszczególnych kategorii zagrożenia w ujęciu gmin regionu wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego. Tabela nr 20 Liczba gmin z danym poziomem ryzyka - od strony rzek Liczba gmin z ryzykiem powodziowym na danym poziomie Poziom Ryzyka Zintegrowane ryzyko powodziowe Zdrowie i życie ludzi Środowisko KATEGORIE RYZYKA Dziedzictwo kulturowe Działalność gospodarcza Źródło: Opracowanie własne Jak wynika z analizy rozkładu przestrzennego ryzyka powodziowego od strony rzek w Regionie Wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego występuje 1 obszar o bardzo wysokim poziomie ryzyka, 3 o wysokim poziomie i 8 obszary o umiarkowanym poziomie ryzyka 99

100 Diagnoza problemów Tabela nr 21 Liczba gmin z danym poziomem ryzyka - od strony morza. Liczba gmin z ryzykiem powodziowym na danym poziomie KATEGORIE RYZYKA Poziom Ryzyka Zintegrowane ryzyko powodziowe Zdrowie i życie ludzi Środowisko Dziedzictwo kulturowe Działalność gospodarcza Źródło: Opracowanie własne Jak wynika z analizy rozkładu przestrzennego ryzyka powodziowego od strony morza w Regionie Wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego występują 2 obszary o bardzo wysokim poziomie ryzyka, 5 o wysokim poziomie i 4 obszary o umiarkowanym poziomie ryzyka W tabeli poniżej zestawiono liczbę gmin z z zidentyfikowanymi poziomami ryzyka leżącymi w strefie brzegu morskiego. Tabela nr 22 Liczba gmin z danym poziomem ryzyka w strefie brzegu morskiego Liczba gmin z ryzykiem powodziowym na danym poziomie KATEGORIE RYZYKA Poziom Ryzyka Zintegrowane ryzyko powodziowe Zdrowie i życie ludzi Środowisko Dziedzictwo kulturowe Działalność gospodarcza Źródło: Opracowanie własne Na poniższym wykresie przedstawiono procentowy udział poszczególnych gmin z określonym poziomem ryzyka wypadkowego w strefie brzegu morskiego. 100

101 Diagnoza problemów Rysunek nr 12 Ryzyko powodziowe od strony rzek w gminach Regionu Wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Rozkład zintegrowanego ryzyka powodziowego w gminach Regionu Wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego - od rzek 2% 5% 34% 15% 44%

102 Diagnoza problemów Rysunek nr 13 Ryzyko powodziowe od strony morza w gminach Regionu Wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Rozkład zintegrowanego ryzyka powodziowegow gminach Regionu Wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego - od morza 22% 30% 9% 17% 22%