autorska firma projektowa Sp. z o.o. afp40-761 Katowice ul. Panewnicka 107 tel. /fax 032 205 81 23 e-mail: afpp@afp.pl OBIEKT : Miejskiego Domu Kultury Oddział Szopienice FAZA : PB + PW TEMAT : Modernizacja instalacji centralnego ogrzewania ADRES: Katowice-Szopienice ul.westerplatte 10 PROJEKTOWAŁ : mgr inż. Grażyna Chodacka-Drabek nr upr. 64/84 SPRAWDZIŁ : tech. Marek Jakubowski nr upr 360/88 OŚWIADCZENIE Na podstawie art.20.ust.4 Ustawy z dnia 7 lipca 1994 Prawo Budowlane ( tekst jednolity Dz. U. Z 2003 r. Nr 207 Poz. 2016 z późniejszymi zmianami) OŚWIADCZAM, iż projekt został sporządzony zgodnie z obowiązującymi przepisami oraz zasadami wiedzy technicznej.
PROJEKT ZAWIERA: I. CZĘŚĆ OPISOWA: 1. Dane ogólne 2. Podstawa i zakres opracowania 3. Warunki techniczne ogólne 4. Rozwiązania projektowe 5. Próba hydrauliczna 6. Wykonawstwo i odbiór 7. Zagadnienia ppoż. 8. Wytyczne branżowe 9. Bezpieczeństwo i ochrona zdrowia na budowie 10. Obliczenia 11. Zestawienie materiałów i urządzeń II. CZĘŚĆ RYSUNKOWA: II.1. Modernizacja instalacji c.o. 1. Rzut parteru 2. Rzut I piętra 3. Rzut poddasza 4. Rozwinięcie instalacji c.o. 5. Schemat technologiczny kotłowni II.2. Inwentaryzacja budowlana dla celów instalacyjnych 1. Rzut piwnic 2. Rzut parteru 3. Rzut I piętra 4. Rzut poddasza marzec 2008 Strona 2
1. DANE OGÓLNE Opracowanie jest projektem modernizacji instalacji grzewczej dla pomieszczeń Miejskiego Domu Kultury przy ul.westerplatte 38 Budynek Domu Kultury to obiekt 3-kondygnacyjny, częściowo podpiwniczony. Na parterze znajdują się pomieszczenia biblioteki, głównej recepcji, sanitariatów ogólnodostępnych oraz sali wielofunkcyjnej ( wysokość sali obejmuje dwie kondygnacje ). Na piętrze zlokalizowano pomieszczenia biblioteki, sali wykładowej pomieszczenia socjalne i magazynowe. Na poddaszu umieszczono pomieszczenia biurowe, salę konferencyjną, pracownię plastyczną i salę komputerową oraz zaplecze socjalne części biurowej. Pomieszczenia w podpiwniczeniu nie są użytkowane. Kotłownia na paliwo stałe znajduje się w wydzielonym pomieszczeniu z wejściem zewnętrznym od strony przejścia między budynkami. W wypadku modyfikacji wynikających z preferencji Inwestora dokumentacja wymaga adaptacji. 2. PODSTAWA I ZAKRES OPRACOWANIA Podstawą opracowania są następujące materiały: - zlecenie Inwestora, - podkłady inwentaryzacji architektoniczno budowlanej sporządzonej dla celów instalacyjnych - uzgodnienia rozwiązań technicznych z Inwestorem, - obowiązujące normy i przepisy branżowe. - materiały techniczne zastosowanych urządzeń Opracowanie obejmuje projekt wykonawczy instalacji c.o. wraz z elementami kotłowni umożliwiającymi zastosowanie rur z tworzywa przy istniejącym kotle na paliwo stałe w zakresie niezbędnym do prawidłowego funkcjonowania rozpatrywanych pomieszczeń. Przewidziano całkowity demontaż istniejącej instalacji centralnego ogrzewania. W zakres projektu nie wchodzą: instalacja zasilania elektrycznego, instalacja sterowania i automatycznej regulacji. 3. WARUNKI TECHNICZNE OGÓLNE 3.1. Normy Dla wszelkich instalacji obowiązują normy i uregulowania prawne obowiązujące w Polsce. PN-82/B-02403 Temperatury obliczeniowe zewnętrzne PN-83/B-03430 Wentylacja w budynkach mieszkalnych i użyteczności publicznej. PN-82/B-02402 Temperatury ogrzewanych pomieszczeń w budynkach PN-EN 12831:2006 Obliczanie zapotrzebowania mocy PN-90/B-01430 Ogrzewnictwo. Instalacje centralnego ogrzewania. Terminologia. PN-90/M-75003 Armatura instalacji centralnego ogrzewania. Ogólne wymagania i badania przy odbiorze PN-90/M-75011 Armatura instalacji centralnego ogrzewania. Termostatyczne zawory grzejnikowe na ciśnienie nominalne 1 MPa. Wymiary przyłączeniowe. PN-90/M-75010 Termostatyczne zawory. Wymagania i badania. PN-91/M-75009 Armatura instalacji centralnego ogrzewania. Zawory regulacyjne. Wymagania i badania. PN-92/M-75166 Armatura instalacji centralnego ogrzewania. Złączki do grzejników. marzec 2008 Strona 3
PN-91/B-02414 Ogrzewnictwo i ciepłownictwo. Zabezpieczenie instalacji ogrzewań wodnych systemu zamkniętego z naczyniami wzbiorczymi przeponowymi. Wymagania. PN-91/B-2420 Ogrzewnictwo.Odpowietrzanie instalacji ogrzewań wodnych. Wymagania. PN-91/B-02421:2000 Ogrzewnictwo i ciepłownictwo. Izolacja cieplna przewodów, armatury i urządzeń. Wymagania i badania odbiorcze PN-75/8864-13 Centralne ogrzewanie. Odstępy grzejników od elementów budowlanych. PN-93/C-04607- Woda w instalacjach ogrzewania.wymagania i badania jakości wody. PN-EN-1054 i 1055:1998 Systemy przewodowe z tworzyw sztucznych. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury 690 z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.Ustaw nr 75/2002 r.) 3.2. Założenia Zapotrzebowanie na ciepło zostało obliczone zgodnie z polskimi normami obliczeniowymi a także zgodnie z rzeczywistymi współczynnikami przenikania ciepła Temperatura zewnętrzna - 20 0 C ( III strefa klimatyczna) Temperatury pomieszczeń ogrzewanych : Pomieszczenia biur, komunikacji i sanitariatów +20 0 C Lokalizacja budynku - III strefa klimatyczna. Działanie instalacji bez przerw, lecz z osłabieniem nocnym. Zapotrzebowanie ciepła na cele c.o. modernizowanych pomieszczeń wynosi Qco=79,0 kw. Woda grzewcza instalacji grzewczej to woda o parametrach 80/60 0 C. Źródłem ciepła dla całego budynku jest kotłownia lokalna na paliwo stale zlokalizowana w części podpiwniczonej budynku. 4. ROZWIĄZANIA PROJEKTOWE. Budynek obecnie wyposażony jest w instalację centralnego ogrzewania pracującą w układzie grawitacyjnym z rozdziałem górnym. W ramach modernizacji instalacji centralnego ogrzewania zaprojektowano instalację centralnego ogrzewania z rozdziałem dolnym, pracującą w układzie pompowym i zasilaną z kotłowni lokalnej. Instalacja centralnego ogrzewania będzie pracowała na niskich parametrach 80/60 o C. 4.1. Źródło ciepła Źródłem ciepła dla rozpatrywanych pomieszczeń jest kotłownia lokalna na paliwo stale zlokalizowana w wydzielonej części podpiwniczonej budynku. W ramach modernizacji instalacji rurociągów c.o. wprowadzono niezbędne zmiany w obrębie kotłowni t.j. wymiennik ciepła zapewniający utrzymanie niskiego parametru w instalacji c.o., a tym samym możliwość zastosowania w instalacji rurociągów z tworzyw sztucznych. Do wymiennika kotłownię zabezpieczono zgodnie z normą zabezpieczeń kotłów na paliwo stale poprzez wzbiorcze naczynie systemu otwartego. Po wymienniku strona niskoparametrowa instalacji c.o. została zabezpieczona wzbiorczym naczyniem przeponowym systemu zamkniętego. 4.1.1. Przewody i armatura Przewody technologiczne w ramach kotłowni należy wykonać z rur stalowych bez szwu PN- 80/H-74219. Odwodnienia, spusty z zaworów bezpieczeństwa wykonać z rur stalowych instalacyjnych,czarnych wg PN-74/H-74200. Połączenia przewodów spawane i gwintowane za pomocą łączników, z armaturą - kołnierzowe i gwintowane marzec 2008 Strona 4
4.1.2. Aparatura kontrolno pomiarowa Rozmieszczenie aparatury kontrolno pomiarowej pokazano na schemacie technologicznym. Przewidziano następujące pomiary : - temperatury i ciśnienia wody grzewczej na zasilaniu - temperatury wody powrotnej z instalacji grzewczej - ciśnienie wody powrotnej z instalacji grzewczej przed i za filtroodmulnikiem. - ciśnienie wody na ssaniu i tłoczeniu pompy 4. 1.3. Zabezpieczenie antykorozyjne i termiczne Po wykonaniu prób hydraulicznych część instalacji kotłowej od kotła do wymiennika wraz z elementami konstrukcji wsporczych należy zabezpieczyć antykorozyjnie. zabezpieczanych powierzchni do 2-iego stopnia czystości zgodnie z KDR 3A i pokryciu powierzchni farbą ftalową do gruntowania, syntakor symbol A3434-364-250. Po wyschnięciu pierwszej warstwy należy wykonać drugie malowanie tą samą farbą. Instalacja i urządzenia kotłowni zabezpieczone są termicznie - bądź to fabrycznie, bądź poprzez wykonanie izolacji na miejscu montażu. Zastosowano izolację termiczną z pianki poliuretanowej firmy Termaflex pod płaszczem ochronnym.grubość izolacji zgodna z parametrami czynnika, z warunkami temperaturowymi otoczenia oraz z wytycznymi producenta izolacji. 4.2. Rozprowadzenie rurociągów Główne rurociągi zasilające, poziome prowadzone będą po posadzce parteru ; odgałęzienia zasilające projektowane grzejniki w części niepodpiwniczonej prowadzone będą głównie po ścianach ; w zależności od możliwości wykonawczych w bruzdach ściennych, jedynie przekroczenie przez korytarz wejścia głównego ( portierni) zaprojektowano pod stropem pomieszczeń komunikacyjnych w przestrzeni stropu podwieszonego. Doprowadzenie czynnika grzewczego do grzejników na poszczególnych kondygnacjach zaprojektowano poprzez piony. Rurociągi wykonać z rur AluPex. Przejścia przez ściany i stropy wykonać w rurach ochronnych z PCV. Średnice projektowanych rurociągów podano na rzutach i rozwinięciu instalacji c.o. 4.3. Grzejniki Jako elementy grzewcze zaprojektowano grzejniki stalowe, płytowe typu UNIVERSAL, podłączane bocznie lub oddolnie. Każdy grzejnik należy wyposażyć w głowicę termostatyczną z zabezpieczeniem antywandal. W grzejniki pomieszczeniach będą w miarę możliwości zlokalizowane pod oknami. 4.4. Armatura grzewcza,odcinająca i regulacyjna Jako armaturę zastosowano : - odcinającą : projektuje się zawory kulowe gwintowane lub kołnierzowe - odcinająco-regulacyjną projektuje się : zawory typu Stromax - zawory grzejnikowe, termostatyczne, regulacyjne oraz zespoły podłączeniowe dla grzejników podłączanych oddolnie. 4.5. Regulacja. Regulacja instalacji grzewczej będzie realizowana : a) przy grzejnikach na wkładce zaworowej zaworów termostatycznych; nastawy na grzejnikach naniesiono obok grzejników na rzutach poszczególnych kondygnacji oraz na rozwinięciu instalacji co. b) na odgałęzienia na dwa główne odgałęzienia zaprojektowano zawory odcinającoregulacyjne typu Stromax marzec 2008 Strona 5
4.6. Zabezpieczenie antykorozyjne i termiczne Rurociągi z rur z tworzyw nie wymagają zabezpieczeń antykorozyjnych. Zastosowano izolację termiczną z pianki poliuretanowej firmy Termaflex. Grubość izolacji zgodna z parametrami czynnika, z warunkami temperaturowymi otoczenia oraz z wytycznymi producenta izolacji. 4.7. Odpowietrzenie Odpowietrzenie instalacji następuje poprzez odpowietrzniki znajdujące się w miejscach stanowiących zagrożenie zapowietrzenia instalacji. Przed odpowietrznikiem automatycznym należy zamontować zawór stopowy. Dodatkowo każdy odbiornik grzewczy posiada ręczny własny odpowietrznik. 5. PRÓBA HYDRAULICZNA. Próbę hydrauliczną - wodną instalacji C.O. należy przeprowadzić w następujący sposób: - Cała instalacja (lub część podlegająca próbie) powinna być napełniona wodą i dokładnie odpowietrzona. Napełnianie powinno odbywać się od dołu instalacji przez powrót. - Podwyższenia ciśnienia w instalacji (lub jej części) do ciśnienia próbnego należy dokonać pompką hydrauliczną wyposażoną w zawory odcinające i manometr. - Ciśnienie próbne powinno być mierzone w najniższym punkcie instalacji manometrem tarczowym cechowanym o dużej tarczy z podziałką co 0,01 MPa. - Podczas próby prędkość wzrostu ciśnienia od ciśnienia roboczego do próbnego nie powinna przekraczać 0,01 MPa na minutę. - Ciśnienie próbne dla instalacji C. O. wynosi: ciśnienie robocze instalacji + 0,02 MPa, lecz nie mniej niż 0,4 MPa. - Próbę należy wykonać na zimno i na gorąco. W próbie na zimno najpierw sprawdzamy instalację pod ciśnieniem statycznym słupa wody. Niedopuszczalne są przecieki instalacji. - Należy wykonać trzy testy o różnym czasie trwania: 0,5 godz., 1,0 godz. i 2 godz, a wartość spadku ciśnienia w próbie zasadniczej dwugodzinnej powinna wynosić nie więcej niż 0,02 MPa. Pomiędzy każdą próbą instalacja powinna znajdować się w stanie bezciśnieniowym. - Próba powinna być prowadzona przy odłączonym źródle ciepła i naczyniu wzbiorczym. - Po próbie zasadniczej na zimno dokonujemy próby na gorąco. Woda grzejna w tej próbie powinna mieć parametry maksymalnie zbliżone do roboczych. Przyrost temperatury wody nie powinien przekraczać 5 0 C na godzinę. Po osiągnięciu parametrów pracy można przystąpić do regulacji instalacji. Prawidłowość regulacji należy ocenić na podstawie temperatury powrotu. W trakcie tej próby sprawdzamy, czy nie wystąpiły przecieki, oceniamy poprawność działania instalacji i prawidłowe działanie grzejników. - Po zakończeniu próby i ochłodzeniu instalacji sprawdza się czy nie powstały uszkodzenia, odkształcenia trwałe lub inne defekty dyskwalifikujące instalację. - Zaleca się aby instalacja po próbach była obserwowana przez trzy doby. - Próba hydrauliczna - wodna może być wykonana po przepłukaniu instalacji i ustaleniu jej czystości. - Próbę należy przeprowadzić przed zakryciem bruzd, kanałów, przed zabetonowaniem rur układanych podpodłogowo, przed zamurowaniem przejść przez ściany. marzec 2008 Strona 6
6. WYKONAWSTWO I ODBIÓR. Prace instalacyjno - montażowe i odbiory wykonać zgodnie z Warunkami technicznymi wykonania i odbioru robót budowlano - montażowych cz. II: Roboty instalacji sanitarnych i przemysłowych, z Rozporządzeniem Ministra Infrastruktury 690 z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie ( Dz.Ustaw nr 75 / 2002 r.). 6.1. Wymagania na budowie : - bezpieczeństwo ludzi i mienia - ochronę środowiska - ochronę zdrowia i życia ludzi przed skutkami procesów technologicznych Na budowie należy zachować właściwe warunki bhp i p.poż. dotyczące : - robót budowlano-montażowych, robót spawalniczych,robót na rusztowaniach - robót elektrycznych 6.2. Demontaż Przewidziano całkowity demontaż starej instalacji co grzejniki i rury. 7. ZAGADNIENIA PPOŻ Dla spełnienia wymagań ppoż. zaprojektowano : Przejścia przewodami przez przegrody budowlane stanowiące strefy pożarowe wykonać przy użyciu mas PROMAT lub HILTI. Przejścia rurociągami przez przegrody budowlane zabezpieczyć rurami ochronnymi o średnicy min. o 50 mm większej od rury przewodowej. Przestrzeń wolną między rurą ochronną, a rurą przewodową należy wypełnić sznurem konopnym, a końce uszczelnić pianką. Przejścia przewodów z rur stalowych przez przegrody oddzieleń p.poż należy zabezpieczyć masą CP601S Hilti. Rury należy dodatkowo zabezpieczyć łupkami z wełny mineralnej o długości min 0,75m od lica ściany. Przejścia przewodów z tworzywa sztucznego przez przegrody oddzieleń p.poż należy zabezpieczyć kasetą CP644 Hilti po obu stronach przegrody. 8. WYTYCZNE BRANŻOWE. 8.1. Budowlane. - wykonać przebicia przez ściany i stropy - wykonać i zamontować konstrukcje wsporcze pod rurociągi instalacji grzewczej 8.2. Elektryczne. - wykonać podłączenia pomp instalacji grzewczej 8.2. Automatyka. - wykonać podłączenia regulatora instalacji grzewczej 9. BEZPIECZEŃSTWO I OCHRONA ZDROWIA NA BUDOWIE. Materiały do montażu instalacji grzewczej będą sukcesywnie dowożone, stąd nie będzie potrzeby tworzenia bazy magazynowej. Materiały będą przechowywane w remontowanym obiekcie. Nie przewidziano stosowania, a tym samym przechowywania preparatów niebezpiecznych.urządzenia elektryczne używane na budowie muszą spełniać wymogi ochrony przeciw porażeniowej.prace spawalnicze musza się odbywać przy asekuracji drugiego pracownika i zabezpieczone sprzętem przeciwpożarowym ( gaśnica pożarowa, proszkowa 4 kg ). Pracownicy muszą być wyposażeni w odzież roboczą i obuwie robocze oraz sprzęt ochrony indywidualnej tj.: kaski ochronne, rękawice ochronne, okulary przeciw odpryskowe marzec 2008 Strona 7
10. OBLICZENIA 1. Dobór naczynia wzbiorczego systemu otwartego - pojemność wodna instalacji kotłowej wraz z kotłem 511,0 l Wysokość geometryczna instalacji H = 10,5 m Pojemność użytkowa V u = 1,1 x V x ρ 1 x v =1,1 x 0,511 x 999,8 x 0,0304= 17,08 l Pojemność całkowita V c = 25,0 l Dobrano naczynie wzbiorcze systemu otwartego typu A: V c = 25,0 l ; V u = 17,08 l Rury zabezpieczające : - rura bezpieczeństwa RB dn 40 - rura wzbiorcza RW dn 25 - rura przelewowa RP dn 40 - rura sygnalizacyjna RS dn 20 - rura odpowietrzająca RO dn25 2. Dobór naczynia wzbiorczego, przeponowego Całkowita pojemność instalacji c.o. V = 662,0 l Wysokość geometryczna instalacji H = 10,5,0 m Pojemność użytkowa V u = 1,1 x V x ρ 1 x v =1,1 x 0,762 x 999,8 x 0,0224 = 18,87 Pojemność całkowita V n = V u x [ (p max + 0,1 ) / (p max - p )] p = 0,105 MPa (ciśnienie wstępne w przestrzeni gazowej naczynia ) p max = 0,3 MPa ciśnienie otwarcia zaworu bezpieczeństwa V n = V u x [ (0,3 + 0,1 ) / (0,3-0,105)] = 18,87 x 2,05= 37,8 l Dobrano naczynie przeponowe firmy Reflex typu N wielkość 110 l. 3. Dobór pomp 3.1. Dobór pompy obiegowej układu grzewczego Obliczeniowe natężenie przepływu dla instalacji c.o. 3430 l/h Wydajność pompy V= 3430 x 1,05 = 3,6 m 3 /h Wysokość podnoszenia pompy H = H inst. x 1,05=6,6 kpa H = 63,0 kpa Dobrano pompę Grundfos typu Magna UPE 32-120F N = 0,25 kw, zmienne obroty; regulacja elektroniczna. 3.2. Dobór pompy obiegu kotłowego Wykorzystać istniejącą; pracującą aktualnie pompę rozruchową. 4. Dobór zaworu bezpieczeństwa 4.1. Dobrano zawór bezpieczeństwa Parametr 80/60 0 C, t = 20 0 C Przepustowość zaworu bezpieczeństwa dla cieczy wg DT-UC-90/WO M = 5,03 x α x A x (p 1 p 2 ) x ρ marzec 2008 Strona 8
α = 0,19 p 1 = 0,30 MPa p 2 = 0 ρ = 9747,5 kg/m 3 Zgodnie z TRD 721 oraz DIN 4751/2/3 dobrano membranowy zawór bezpieczeństwa SYR 1915 ; 3.0 bar średnica przyłączeniowa 1. 5. Dobór zaworu mieszającego, trójdrogowego Dla zładu instalacji grzewczej, dla różnicy temperatur t = 20 0 C dobrano zawór mieszający, trójdrogowy z siłownikiem elektrycznym mieszacza Dn 40 np. firmy Viessmann V= 3,43 m 3 /h marzec 2008 Strona 9
11. ZESTAWIENIE MATERIAŁÓW I URZADZEŃ 11.1. ZESTAWIENIE MATERIAŁÓW I URZADZEŃ KOTŁOWNI Poz. Jedn. Ilość Wyszczególnienie Producent 1. kpl 1 Naczynie wzbiorcze systemu otwartego Vc=25,0 l 2. szt 6 Zawór kulowy, przelotowy odcinający Dn50 3. szt 1 Zawór zwrotny do wody gorącej Dn 50 4. kpl 2 Filtroodmulnik Dn 65 5. kpl 1 Wymiennik płytowy SECESPOL LB 100 kw SECESPOL 6. szt 1 Zawór bezpieczeństwa SYR 2115 ( 3,0 bar) 7. kpl 1 Pompa obiegowa Grundfos Magna UPE V= 3,43 m 3 /h, p = 6,6 kpa, N=0,25 kw 8. szt. 1 Zawór zwrotny do wody gorącej Dn 50 9. kpl. 1 Filtroodmulnik Dn 65 10. szt. 3 Zawór przelotowy, kulowy do wody gorącej, gwintowany Dn50 11. szt. 1 Zawór mieszający trójdrogowy, mieszający Dn 40 z siłownikiem 12. kpl. 1 Naczynie wzbiorcze przeponowe N110 Reflex Złącze samoodcinające Reflex SU ¾, kurek spustowy Dn15 Grundfos np.viessmann Reflex 13. szt 2 Zawór przelotowy, kulowy do wody zimnej, gwintowany Dn25 14. kpl 1 Wodomierz skrzydeł. do wody zimnej Isb Dn 15 15. szt 1 Zawór zwrotny do wody zimnej Dn 25 16. kpl 1 Filtr siatkowy gwintowany FS- 15 Perfexim 17. kpl 1 Filtr siatkowy,magnetyczny IFM-50/K Infracor 18. szt. 6 Zawór spustowy Dn 15 19. kpl 1 Termomanometr 0 0,4 MPa Mera KFM 20. kpl 1 Regulator pogodowy + czujnik temperatury pom. Herz do zdalnego sterowania 21. kpl 6 Manometr tarczowy M-160/0-0,6 z kurkiem manometrycznym Mera KFM Włocławek 22. kpl 6 Termometr przemysłowy prosty z tuleją okrągłą 0 100 0 C Mera KFM Włocławek 23. kpl 1 Termomanonetr przemysłowy okrągłą 0 100 0 C Mera KFM 24. kpl. 5 Odpowietrznik automat. z zaworem stopowym 25. Rury stalowe, przewodowe bez szwu wg PN-80 /H-74219 : Dn 65 12,0 mb Dn 50-15,0 mb Dn 40-8,0 mb Dn 32 8,0 mb Dn 25 4,0 mb Dn 20 8,0 mb Dn 15 10,0 mb 26. kpl. Izolacja termiczna całej instalacji w obrębie kotłowni izolacja firmy Termaflex z pianki poliuretanowej w płaszczu z tworzywa Uwaga : Elementy instalacji grzejnikowej wg przedmiaru. marzec 2008 Strona 10