Opracowanie Aneta Wiśniewska
1. Zdrowe, racjonalne żywienie jako warunek prawidłowego wzrostu i rozwoju 2. Zasady racjonalnego żywienia 4 U 3. Przykłady wielkości porcji do Piramidy Żywienia 4. Zalecane ilości porcji w zależności od wieku dziecka 5. Jak sporządzić prawidłowo całodzienny jadłospis? - wskazówki
Racjonalne żywienie gwarantuje pełne pokrycie zapotrzebowania organizmu dziecka na poszczególne składniki pokarmowe: białka tłuszcze węglowodany witaminy składniki mineralne Ilość składników pokarmowych, które organizm dziecka powinien otrzymać w ciągu dnia określają normy żywienia.
Okres przedszkolny to wiek intensywnego wzrostu i rozwoju dziecka. Wzmożona aktywność poznawcza u dziecka powinna być maksymalnie wykorzystana na tworzenie właściwych zachowań żywieniowych. Bardzo ważne są pozytywne wzorce osób dorosłych z najbliższego otoczenia dziecka przykład, jaki dają rodzice, opiekunowie odnośnie diety i stylu życia. Ukształtowane w tym okresie rozwojowym nawyki żywieniowe rzutować będą na sposób żywienia i stan zdrowia w wieku dorosłym.
Dla dzieci wieku przedszkolnym zapotrzebowanie energetyczne na poziomie umiarkowanej aktywności fizycznej wynosi średnio: Dzieci w wieku 1 3 to 1000 kcal / na dobę Dzieci w wieku 4 6 to 1400 kcal / na dobę
wysoka odporność i potencjał zdrowotny organizmu prawidłowy rozwój sprawności fizycznej prawidłowy rozwój procesów poznawczych i umysłowych gorszy potencjał zdrowotny (zaburzenia wzrostu, nieprawidłowa masa ciała, niedokrwistość) zaburzona odporność opóźnienie rozwoju intelektualnego obniżona aktywność fizyczna gorsze dojrzewanie psychospołeczne
Uregulowanie Urozmaicanie Umiar Unikanie
4-5 posiłków dziennie; trzy posiłki podstawowe: śniadanie, obiad, kolacja 1-2 posiłki uzupełniające; II śniadanie, podwieczorek Przestrzeganie stałych godzin spożywania posiłków Przerwy pomiędzy posiłkami powinny być nie krótsze niż 2,5 godziny i nie dłuższe niż 4 godziny
Urozmaicenie jest jednym z podstawowych warunków prawidłowej diety zapewniającej odpowiednią podaż wszystkich składników pokarmowych. Planując jadłospis, należy uwzględnić produkty ze wszystkich grup produktów: - produkty zbożowe - warzywa i owoce - mleko i produkty mleczne - mięso, wędliny, ryby, jaja - suche nasiona roślin strączkowych i orzechy - tłuszcze;
W jadłospisie wykorzystujemy sezonowe produkty (warzywa i owoce ) Stosujemy różnorodne techniki kulinarne (duszenie, gotowanie w wodzie lub na parze, w ograniczonym stopniu smażone) Dbamy o odpowiednie walory estetyczne (odpowiednie zestawienie kolorystyczne, konsystencja potraw, walory smakowe)
Podawane porcje powinny być niewielkie Nie zmuszajmy dziecka do jedzenia Unikajmy podawania przekąsek przed głównym posiłkiem Kontrolujmy spożycie produktów wysokokalorycznych o małej wartości odżywczej (słodycze, produkty typu Fastfood, napoje gazowane, sól)
Ograniczamy słodycze, które: - dostarczają zbyt dużej ilości cukru - nie zawierają składników odżywczych - są wysokokaloryczne, sprzyjają nadmiernej masie ciała - wypierają z diety produkty wartościowe - zwiększają ryzyko próchnicy zębów Nadmiernego spożycia napojów słodzonych, gazowanych
Nadmiernego zwiększenia porcji posiłków Traktowania jedzenia jako nagrody lub kary Nieregularnego spożywania posiłków Atmosfery zakłócającej
Grupa produktów Ilość porcji na dzień 3 lata Ilość porcji na dzień 4 6 lat -pieczywo Produkty zbożowe: 3 5 - kasze, makarony, ryż, płatki 2 3 Ziemniaki 2 2 Warzywa 3,5 4 Owoce 2,5 2,5 Mleko i produkty mleczne 4 4 Mięso, wędliny, ryby, jaja 1,5 2 Tłuszcze (zwierzęce + roślinne) 2 3 Nasiona strączkowe, orzechy 0,5 1 Cukier i słodycze 30g 35g Dr inż. Anna Harton Katedra Dietetyki SGGW W - wa
Grupa produktów 1 porcja przykładowe wielkości Produkty zbożowe: -pieczywo -kasze, makarony, ryż, płatki Ziemniaki Warzywa Owoce 1 średnia kromka chleba 1 duży tost 1 mała bułeczka np. kajzerka ½ dużej bułki np. grahamka ¾ filiżanki ugotowanego ryżu, makaronu kaszy ¾ filiżanki płatków zbożowych, kukurydzianych 1 średni ziemniak (z łupinką) 1 średniej wielkości warzywo np. pomidor, ogórek, marchew 1 filiżanka posiekanych warzyw liściastych np. kapusta pekińska, szpinak, sałata, cykoria ¾ filiżanki gotowanych warzyw np. kukurydza, groszek zielony, fasolka szparagowa, buraki, marchew 1 średniej wielkości owoc np. jabłko, gruszka, nektaryna, brzoskwinia, kiwi 2 małe owoce np. śliwki, mandarynki, morele ½ dużego owocu np. pomarańcza, grejpfrut, banan, mango 1 filiżanka owoców jagodowych np. maliny, porzeczki, jagody, borówki, czereśnie 1 filiżanka soku owocowego ze świeżych owoców Mleko i produkty mleczne 1 szklanka mleka 2% 1 szklanka maślanki, kefiru, jogurtu naturalnego mały jogurt owocowy 150g 30g sera białego półtłustego (1 plaster lub 2 łyżki twarogu, serka twarogowego) 1 plasterek sera żółtego (ok. 15 20g) Mięso, wędliny, ryby, jaja 1 mały filet z kurczaka, indyka, ryby (80 100g) 6 plasterków polędwicy, kiełbasy, szynki drobiowej 4 plastry szynki 1 jajo Tłuszcze (zwierzęce + roślinne) 1 płaska łyżeczka masła, margaryny (10 12g) 1 łyżka oleju (12 15g) Nasiona strączkowe, orzechy 1 łyżeczka nasion, pestek, orzechów (10 12g) Cukier i słodycze 1 łyżeczka/kostka cukru (5 6g) 1 płaska łyżeczka miodu, dżemu, kremu czekoladowego (5 6g) dr inż. Anna Harton Katedra Dietetyki SGGW W-wa
Warto podać zupę mleczną, albo ciepły napój mleczny (kawa zbożowa, kakao, bawarka, musli). Ponadto pieczywo z masłem, wędliną, serem lub jajkiem, najlepiej w postaci past z dodatkiem zieleniny, twarogu. Zalecany jest dodatek warzyw lub owoców.
Powinno nieco łagodzić uczucie głodu przed obiadem, ale nie powinno być zbyt sycące. Mogą to być owoce lub mała kromka chleba z dodatkiem produktów białkowych (sera, wędliny) lub warzywnych. Do picia soki, jogurt owocowy lub herbaty ziołowe.
Powinien składać się z zupy, drugiego dania i lekkiego deseru. Zupy gotujemy na wywarach jarskich (polecane są zupy o wyraźnym smaku i dużej ilości warzyw, jak pomidorowa, ogórkowa, barszcz czerwony, jarzynowa). Zupy można zabielać mlekiem, śmietanką. Drugie danie powinno zawierać warzywa, produkt białkowy (jak mięso, jajko, ser) oraz węglowodanowy (jak ryż, ziemniaki, kluski, kaszę). Na deser wystarczy kompot lub porcja świeżych owoców.
Można podać porcję ciasta (najlepiej drożdżowego z owocami), lub koktajl mleczny, mus owocowy, galaretkę, kisiel. Można też podać owoce lub przetwory owocowe.
Powinna być posiłkiem gotowanym. Mogą to być gotowane warzywa lub produkty warzywno mięsne, ale także pieczywo i napoje z dodatkiem mleka.
Żywienie dzieci zdrowych i chorych ; p.red. J. Socha; Wydawnictwo Lekarskie PZWL; Warszawa 1998 Biblia Żywności i Żywienia ; J.Wills; Wydawnictwo AMBER; Warszawa 1999 Jadłospisy dla dzieci w wieku przedszkolnym, opracowane zgodnie z zasadami prawidłowego żywienia ; Instytut Żywności i Żywienia, Ministerstwo Zdrowia, PolHEALT, 2011 Akademia Zdrowego Przedszkolaka; opracowanie dr inż. Anna Harton