Wskaźniki oparte na wolumenie Łukasz Bąk Wrocław 2006 1
Wolumen Wolumen reprezentuje aktywność inwestorów krótko- i długoterminowych na rynku. Każda jednostka wolumenu jest wynikiem działania dwóch osób na rynku :inwestora sprzedającego akcje lub kontrakt oraz inwestora kupującego akcje lub kontrakt. Dzienny wolumen obrotu jest liczbą kontraktów lub akcji, które zmieniły właściciela w ciągu jednego dnia. Wolumen najczęściej jest przedstawiany w postaci histogramu, który jest wykreślany pod wykresem ceny. Wysokość słupka odzwierciedla poziom wolumenu w danym dniu. Zmiany wolumenu ujawniają nam reakcje byków i niedźwiedzi na wahania cen oraz mówią nam czy bardziej prawdopodobna jest kontynuacja czy też odwrócenie obecnego trendu. Analiza wolumenu umożliwia lepsze zrozumienie. Trzy sposoby pomiaru wolumenu: a) liczba akcji lub kontraktów stanowiących aktualnie przedmiot obrotu b) liczba zawartych transakcji c) Tick wolumen to liczba zmian cen w wybranym przedziale czasu Porównując dwa rynki pod względem wolumenu możemy określić, który jest bardziej aktywny bądź bardziej płynny. Wolumen pokazuje stopień finansowego i emocjonalnego zaangażowania uczestników rynku, a także ból i cierpienie. Jeśli ceny rosną niedźwiedzie cierpią, a kiedy ceny spadają byki odczuwają ból. Im większy wzrost wolumenu tym większe cierpienie pojawia się na rynku. Stabilny poziom wolumenu pokazuje nam, że trend będzie prawdopodobnie kontynuowany. Zniżkujący wolumen sygnalizuje zbliżające się odwrócenie trendu. Nagły wzrost wolumenu również daje sygnał bliskiego końca trendu. W formacjach horyzontalnych wolumen utrzymuje się zwykle na niskim poziomie. Wybicie z takich formacji wiąże się z nagłym wzrostem wolumenu. Jeśli wybicie nastąpi przy niskim wolumenie, to prawdopodobnie ceny powrócą do formacji horyzontalnej. W praktyce sprawdza się reguła: jeżeli dzisiejszy wolumen jest wyższy od wolumenu z wczorajszego dnia, aktualny trend będzie prawdopodobnie kontynuowany. Terminy wysoki wolumen i niski wolumen są względne, ponieważ wysoki wolumen na spółce STALEXPORT byłby niskim wolumenem dla BIOTONU. Przyjmuje się, że wysoki wolumen dla danego instrumentu to wolumen o 25% większy od średniej z ostatnich dwóch tygodni. Śledząc jednocześnie ceny i wolumen, używamy dwóch odmiennych narzędzi do obserwacji tego samego zjawiska kierunku trendu. Na podstawie wzrastających cen wyciągamy wniosek, że popyt jest większy od podaży. Logiczne jest zatem, że wolumen będzie zmierzał w tym samym kierunku co dominujący trend. Wskaźniki 1.Równowaga wolumenu(obv On-Balance Volumen) Najprostszym i najpopularniejszym wskaźnikiem ułatwiającym analizę wolumenu, jest OBV.OBV jest wskaźnikiem opracowanym przez Jospha Granville a. OBV jest narastającym saldem wolumenu. Codziennie zwyżkuje lub zniżkuje w zależności od wzrostu lub spadku cen w stosunku do poprzedniego dnia. Kiedy ceny akcji są wyższe od cen zamknięcia dnia poprzedniego wolumen zanotowany tego dnia jest dodawany do OBV. Jeżeli ceny spadły wolumen danego dnia jest odejmowany. Jeżeli natomiast cena zamknięcia jest równa cenie zamknięcia dnia poprzedniego, to wskaźnik OBV się nie zmienia. OBV często wzrasta lub spada wyprzedzając zmiany cen. Nowy szczyt OBV pokazuje nam,że byki są silne i ceny 2
prawdopodobnie jeszcze wzrosną. Nowy dołek na OBV informuje nas o sile niedźwiedzi oraz o tym, że ceny prawdopodobnie jeszcze spadną. Układ szczytów i dołków OBV ma większe znaczenie niż jego wartość bezwzględna. OBV daje najsilniejsze sygnały kupna i sprzedaży wtedy, gdy tworzy dywergencje z cenami. Jeżeli ceny rosną i po chwilowym spadku zwyżkują do nowego szczytu, a w tym samym czasie OBV osiąga szczyt na niższym poziomie niż podczas poprzedniego wzrostu, powstaje dywergencja niedźwiedzia (bessy). Daje ona silny sygnał sprzedaży. Jeśli ceny zniżkują i po chwilowej zwyżce spadają do nowego dołka, a równocześnie OBV osiąga nowe dno na wyższym poziomi niż podczas poprzedniego spadku, powstaje dywergencja byka (hossy). Silniejsze sygnały płynną z dywergencji, która formuje się na przestrzeni kilku tygodni, a nie kilku dni. Kiedy ceny oscylują w formacji horyzontalnej, a OBV zwyżkuje, pojawia się sygnał kupna. Jeżeli OBV zniżkuje do nowego dna, pojawia się sygnał sprzedaży krótkiej. Wadą OBV jest przypisywanie wartości dodatniej bądź ujemnej wolumenowi z całego dnia. Jeżeli rynek zamyka się na minimalnie wyższym poziomie, np. jeden albo dwa punkty wyżej, to cała dzienna wartość wolumenu powiększa wartość wskaźnika OBV. 2.Akumulacja/dystrybucja (A/D) Wskaźnik akumulacja/dystrybucja został opracowany przez Larry ego Williamsa. Został ona zaprojektowany jako wskaźnik wyprzedzający trend. A/D śledzi relacje pomiędzy cenami otwarcia i zamknięcia z uwzględnieniem wolumenu. Jeżeli ceny zamknięcia są wyższe od cen otwarcia to A/D jest dodatni. Jeżeli zamknięcia są niższe niż otwarcia to A/D staje się ujemny. Jeżeli ceny otwarcia są równe cenom zamknięcia to A/D wynosi zero. A/D przypisuje bykom i niedźwiedziom tylko ułamek wolumenu każdego dnia. Wielkość tego ułamka zależy od dziennego zakresu wahań cen (cena max i cena min) oraz dystansu pomiędzy ceną otwarcia i zamknięcia. Im większa rozpiętość pomiędzy nimi w stosunku do dziennego zakresu wahań cen, tym większa zmiana wskaźnika akumulacja/ dystrybucja. 3
A/D= cena zamknięcia- cena otwarcia najwyższa cena najniższa cena W czasie zwyżki większość ludzi koncentruje swoją uwagę na nowych szczytach. Jeżeli jednak ceny otwarcia danej sesji są wyższe od cen zamknięcia, wówczas A/D, który śledzi wzajemną relacje, zaczyna zniżkować. Ostrzega nas,że trend wzrostowy jest słabszy, niż się wydaje. Gdy A/D zaczyna zwyżkować, a w tym czasie na rynku utrzymują się niski ceny, widzimy, że byki nabierają sił. Kiedy ceny otwarcia są niskie, a zamknięcia wysokie, rynek przemieszcza się od słabości do siły. Gdy A/D zwyżkuje to prawdopodobnie następnego dnia ceny wzrosną. Gdy A/D zniżkuje to następnego dnia ceny prawdopodobnie spadną. Dywergencje pomiędzy A/D oraz cenami dają najlepsze sygnały kupna. Jeżeli ceny zwyżkują do nowego szczytu, a A/D osiąga wierzchołek na niższym poziomie niż podczas poprzedniego wzrostu, wówczas pojawia się sygnał krótkiej sprzedaży. Utworzona w ten sposób dywergencja niedźwiedzia pokazuje nam,że zawodowi inwestorzy sprzedają w czasie zwyżki. Dywergencja byka pojawia się wtedy, gdy ceny spadają do nowego dołka, a A/D zatrzymuje się na poziomie wyższym niz. podczas poprzedniego spadku. Dywergencja byka informuje na, że zawodowi inwestorzy wykorzystują spadek do kupowania i nadchodzi zwyżka. 3.PVT (Price and Volumen Trend PVT to wskaźnik podobny do wskaźnika OBV gdyż jest to również skumulowany wolumen obrotów korygowany w zależności od zmian wartości cen zamknięcia. Obliczając PVT dodajemy lub odejmujemy tylko część wolumenu obrotów. O tym jaką część wolumenu obrotów dodajemy lub odejmujemy od wartości PVT decyduje skala zmiany ceny zamknięcia w porównaniu z poprzednią ceną zamknięcia. Wielu inwestorów uważa,że PVT obrazuje przepływy kapitału na rynku. W przypadku PVT w sytuacji niewielkiej zmiany ceny wartość wskaźnika korygujemy tylko o niewielką część wolumenu obrotów podczas gdy w razie gwałtownej zmiany cen wartość wskaźnika jest korygowana o dużą część wolumenu obrotów. PVT= zamknięcie wczorajsze zamknięcie wczorajsze zamknięcie * wolumen + wczorajszy PVT 4
4.Volume Rate-of-Change (ROC wolumenowy) ROC wolumenowy jest obliczany w taki sam sposób jak ROC cenowy, z ta różnicą jedynie,że wskaźnik ten prezentuje nie stopę zmian kursu zamknięcia danego papieru wartościowego lecz stopę zmian wolumenu obrotu. Niemal każdej znaczącej formacji na wykresach analizy technicznej (np. szczytom, dnom, przełamaniom) towarzyszy gwałtowny wzrost wolumenu obrotów. ROC wolumenowy mierzy tempo zmian wolumenu obrotów. ROC wolumenowy jest obliczany przez podzielenie różnicy pomiędzy wartością wolumenu obrotów w dniu dzisiejszym i wolumenu obrotów sprzed n okresów przez wartość wolumenu obrotów sprzed n okresów. Wynikiem jest wartość zmiany wolumenu obrotów na na przeciągu ostatnich n okresów wyrażona w procentach. Jeżeli wolumen obrotów w dniu dzisiejszym jest wyższy niż n okresów temu, ROC będzie miał wartość dodatnią. Jeśli wolumen obrotów w dniu dzisiejszym jest niższy niż n okresów temu, ROC będzie miał wartość ujemną wolumen wolumen sprzed n okresów ROC wolumen owy= * 100 wolumen sprzed n okresów 5
Literatura 1. Alexander Elder: Zawód inwetor giełdowy, Kraków 2001, Oficyna Ekonomiczna Dom, Wydawniczy ABC 2. Steven B. Achelis: Analiza techniczna od A do Z, Warszawa 1998, LT and P 3.John J. Murphy: Analiza techniczna rynków finansowych, Warszawa 1999, WIG-Press 6