Mapa umiejętności czytania, interpretacji i posługiwania się mapą Polski.

Transkrypt

1 Mapa umiejętności czytania, interpretacji i posługiwania się mapą Polski. Uczeń: odczytuje z map informacje przedstawione za pomocą różnych metod kartograficznych

2 Mapa i jej przeznaczenie Wybierając się w nieznany teren, powinieneś zabrać ze sobą mapę. Nie jest obojętne jaką. Piesza wycieczka wymaga innej mapy niż daleka podróż samochodem. Poruszając się po nieznanym mieście, skorzystasz z planu tej miejscowości. Jeszcze innych map będziesz potrzebował do zdobycia ogólnych informacji o poszczególnych kontynentach lub państwach.

3 Mapa i jej przeznaczenie Mapa to obraz powierzchni Ziemi lub jej części przedstawiony na płaszczyźnie, w skali (pomniejszeniu). Mapa jest symbolicznym obrazem powierzchni Ziemi. Operuje szeregiem umownych znaków, które przedstawiają tylko niektóre (najważniejsze lub największe) elementy powierzchni Ziemi.

4 Elementy mapy

5 Elementy mapy Każda mapa to wielokrotnie zmniejszony obraz Ziemi lub jej części. O wielkości tego zmniejszenia informuje skala mapy. Na mapie, używając umownych znaków, przedstawia się rzeźbę terenu oraz jego pokrycie (np. roślinność, osiedla, drogi). Razem tworzą one treść mapy. Wyjaśnienie zastosowanych na mapie znaków oraz skalę umieszcza się w legendzie. Pamiętaj, że tworzenie mapy rozpoczyna się od wykonania siatki kartograficznej. To ona, będąc szkieletem" mapy, umożliwia dokładne umieszczenie elementów rzeźby i pokrycia terenu.

6

7 na podstawie: Południki i równoleżniki na mapie tworzą siatkę kartograficzną. Ich wartości (zazwyczaj w stopniach i minutach) podane są w ramce mapy. W legendzie mapy podana jest jej skala oraz objaśnienie znaczenia wszystkich znaków umownych.

8 Podstawowe elementy mapy i ich przeznaczenie Element mapy Siatka kartograficzna Skala Przeznaczenie pozwala na określenie położenia w przestrzeni danego miejsca lub obszaru informuje o wielkości zmniejszenia odległości na mapie pozwala na obliczenie odległości i powierzchni w terenie na podstawie pomiarów na mapie Treść mapy rzeźba terenu informuje o ukształtowaniu powierzchni pokrycie terenu informuje o obiektach i zjawiskach występujących na powierzchni Ziemi Każdy zasadniczy element mapy możesz wykorzystać do różnych celów.

9 Do czego służy siatka skorowidzowa na mapie? Do określania położenia miejsc na mapach w pewnym przybliżeniu służy siatka skorowidzowa Dzięki niej wiesz w jakim polu mapy znajduje się dane miejsce. Zauważ, że w ramce mapy są oznaczenia literowe (np. D, E, F) i cyfrowe (np. 1, 2, 3), które pomagają zlokalizować dany obiekt na mapie. Na przykład wzniesienia Księdza Góra i Grochowiec znajdują się na obszarze przedstawionym na mapie w polu H3.

10 Skala mapy Skala mapy to stosunek odległości na mapie do odległości w terenie. Na mapach najczęściej znajduje się skala liczbowa. Zapis w postaci 1: oznacza, że odległości na mapie zostały zmniejszone 60 tysięcy razy w stosunku do odległości w terenie. Na niektórych mapach skali liczbowej może towarzyszyć skala mianowana, informując, jakiej odległości w terenie odpowiada określona jednostka odległości na mapie. W sytuacji przedstawionej na mapie poniżej skalę mianowaną wyrazisz następująco: 1 cm - 0,6 km (lub 1 cm m). Trzecim rodzajem skali jest podziałka - graficzne przedstawienie rzeczywistej odległości na mapie. Skalę mapy podaje się zwykle w jednej postaci (najczęściej liczbowej).

11 Skala liczbowa i podziałka Na mapie nie podano skali w postaci mianowanej. Podana skala liczbowa, a zwłaszcza podziałka, w zupełności wystarczają do wykonania pomiarów na mapie i obliczeń. Odległość na mapie w linii prostej między dwoma punktami (miejscami) mierzymy z użyciem linijki. Należy pamiętać o tym, aby pomiar był wykonany precyzyjnie (najlepiej z dokładnością do 1 mm).

12 Obliczenie odległości w terenie między dwoma punktami na postawie odległości zmierzonej na mapie

13 Obliczenie odległości w terenie między dwoma punktami na postawie odległości zmierzonej na mapie Lp. Czynności, które wykonujesz Przykład I II Mierzysz linijką długość odcinka kościół w Starej Wsi - szczyt Psarska na mapie. Zamieniasz skalę liczbową mapy na skalę mianowaną 2 cm 1: cm - 0,6 km III Układasz proporcję 1 cm - 0,6 km 2 cm - x km IV Rozwiązujesz proporcję x = 2 cm * 0,6 km/1 cm x = 1,2 km

14 Ukształtowanie powierzchni (rzeźba terenu) na mapie Obecnie na mapach topograficznych i turystycznych rzeźbę terenu przedstawia się za pomocą poziomic, czyli linii łączących punkty położone na tej samej wysokości n.p.m. Poziomice, nazywane inaczej izohipsami, są narysowane w kolorze brązowym. W legendzie mapy możesz sprawdzić, co ile metrów są poprowadzone. Niektóre poziomice są na mapie opisane liczbami oznaczającymi wysokość w metrach n.p.m. Poziomice pozwalają Ci określić wysokość bezwzględną miejsca (w metrach n.p.m.) oraz obliczyć wysokość względną miejsca (w metrach). Dodatkowo na mapie podaje się wysokości n.p.m. wybranych punktów w terenie, np. wysokich wzniesień, poziomu lustra wody w rzece lub w jeziorze. Wysokość bezwzględna jest zawsze liczona od poziomu morza i przyjmuje wartości dodatnie (od poziomu morza w górę) lub ujemne (od poziomu morza w dół). Wysokość najwyższego szczytu na Ziemi zapiszesz: 8850 m n.p.m., a najgłębszego miejsca w oceanach: m n.p.m. lub m p.p.m.

15 Obliczanie wysokości względnej Dzięki poziomicom potrafimy określić wysokość względną danego miejsca. Czynimy to zwykle w odniesieniu do charakterystycznych punktów, miejsc lub obszarów. Na przykład wysokość względną wzniesienia podaje się w odniesieniu do jego podnóża, dna doliny lub przełęczy. Wysokość względna jest określona względem wskazanej powierzchni poziomej i zawsze przybiera dodatnie wartości.

16 Obliczanie wysokości względnej Obliczmy wysokość szczytu Psarska względem punktu X. Wystarczy odjąć od wysokości bezwzględnej Psarska wysokość bezwzględną punktu X: 415 m n.p.m m n.p.m. = 115 m. Obliczyliśmy wysokość (względną) szczytu względem punktu X (wynosi ona dokładnie 115 m).

17 Orientacja na mapie Kierunek północ - południe na mapach wyznaczają południki, a wschód - zachód równoleżniki. Na mapach szczegółowych wyznaczają je także ramki mapy. Położenie obiektów określa się np. przez podanie współrzędnych geograficznych, czyli szerokości i długości geograficznej. szerokość geograficzna (φ) może być północna (N) lub południowa (S)

18 Orientacja na mapie

19

20 Odczytywanie współrzędnych geograficznych miejsc na mapie Zauważ, że punkt X znajduje się dokładnie na równoleżniku 50 26' i na południku 19-32'. Mapa przedstawia fragment terytorium Polski, czyli obszaru położonego na północ od równika (czyli na półkuli północnej) i na wschód od południka 0 (czyli na półkuli wschodniej). Dlatego współrzędne geograficzne punktu X wynoszą: 50 26'N; 19 32'E. Zapamiętaj! Na mapach przedstawiających obszar Polski mamy do czynienia wyłącznie z szerokością geograficzną północną (litera N) i długością geograficzną wschodnią (litera E).

21 Czytanie treści mapy Treść mapy przedstawiona jest za pomocą znaków graficznych - punktowych, liniowych lub powierzchniowych. Umowne znaki graficzne oraz skala są umieszczone i wyjaśnione w legendzie mapy. Zapamiętaj: czytanie mapy rozpocznij od jej legendy. Z fragmentu mapy zamieszczonego powyżej dowiadujesz się, że przez Bodzentyn przebiegają dwie drogi wojewódzkie, a na południe od miasta rosną lasy.

22 Mapa ogólnogeograficzna a mapa tematyczna W szkole posługujesz się na ogół mapami, które przedstawiają całą Ziemię lub jej duże fragmenty (np. kontynenty, państwa). Są wśród nich zarówno mapy ogólnogeograficzne jak i mapy tematyczne. Jeżeli na mapie przedstawiono szereg różnych informacji o danym terenie, np. ukształtowanie powierzchni, sieć rzeczną, roślinność, osiedla, drogi, granice itd., to nazywamy ją ogólnogeograficzną. Mapy tematyczne albo przedstawiają dokładnie jeden z elementów mapy ogólnogeograficznej (np. sieć rzeczną) albo zupełnie inne zjawisko nie występujące na mapie ogólnogeograficznej (np. występowanie bogactw mineralnych). Możesz porównać treść mapy ogólnogeograficznej Polski z dwiema mapami przedstawiającymi pasy rzeźby w Polsce oraz formy rzeźby w naszym kraju.

23 Mapa ogólnogeograficzna Polski

24 Mapa ogólnogeograficzna a mapa tematyczna

25 Mapa umiejętności czytania, interpretacji i posługiwania się mapą Polski. Uczeń: odczytuje z map informacje przedstawione za pomocą różnych metod kartograficznych