Wymagania edukacyjne z biologii w gimnazjum opracowane przez Zespół Nauk Przyrodniczych na podstawie: 1.Rozporządzenia MEN z dnia 21 marca 2001 w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania egzaminów i sprawdzianów w szkołach publicznych (Dz. U. nr 29 z 2001r., poz. 323 z późniejszymi zmianami) 2. ROZPORZĄDZENIA MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ z dnia 30 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych 1) Dziennik Ustaw Nr 83 Poz. 562 3.Podstawy programowej dla gimnazjum z biologii. (Dz. U. z 2009 r. Nr 4, poz. 17) 4.Programu nauczania Biologia Nowej Ery Wydawnictwa Nowa Era. Podręcznik nr ewidencyjny MEN: cz.1-58/1/2009, cz. 2-58/2/2009, cz. 3-58/3/2010 5.Wewnątrzszkolnego Systemu Oceniania Gimnazjum nr 53 Sióstr Prezentek w Krakowie. 6. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. z 2009 r. Nr 4, poz. 17). Program nauczania biologii w gimnazjum realizowany jest w ciągu 3 lat w wymiarze: Klasa I 2 godziny tygodniowo. Klasa II 1 godzina tygodniowo. Klasa III 2 godziny tygodniowo OCENIANIE OSIĄGNIĘĆ EDUKACYJNYCH Ocenianie osiągnięć edukacyjnych ucznia polega na rozpoznawaniu przez nauczycieli poziomu i postępów w opanowaniu przez ucznia wiadomości i umiejętności w stosunku do wymagań edukacyjnych wynikających z podstawy programowej i realizowanych w szkole programów nauczania uwzględniających tę podstawę 1. poinformowanie ucznia o poziomie jego osiągnięć edukacyjnych i postępach w nauce 2. pomoc uczniowi w samodzielnym planowaniu swojego rozwoju 3. motywowaniu ucznia do dalszej pracy
4. dostarczaniu nauczycielowi, rodzicom (opiekunom) informacji o postępach, trudnościach, uzdolnieniach ucznia 5. umożliwia nauczycielowi doskonalenia organizacji i metod pracy dydaktyczno wychowawczej METODY I NARZĘDZIA ORAZ SPOSOBY SPRAWDZANIA OSIĄGNIĘĆ EDUKACYJNYCH UCZNIÓW 1.Wypowiedzi ustne ( przynajmniej raz w roku, pod względem rzeczowości, stosowania języka biologicznego, znajomości i stosowania pojęć biologicznych, prowadzenia prostych rozumowań biologicznych, umiejętności formułowania dłuższej wypowiedzi. Odpowiedzi ustne oceniane są wg wymagań programowych na poszczególne oceny. Przy odpowiedzi ustnej obowiązuje znajomość materiału z trzech ostatnich lekcji, w przypadku lekcji powtórzeniowych - z całego działu. 2. Kartkówki 10-15 min obejmujące materiał z trzech ostatnich lekcji nie muszą być zapowiadane. 3.Sprawdziany pisemne całogodzinne w tym testy dydaktyczne ( przynajmniej jeden w ciągu półrocza ) przeprowadzane po zakończeniu każdego działu zapowiadane tydzień wcześniej. Sprawdziany mogą zawierać dodatkowe pytania ( zadania ) na ocenę celującą (przy spełnionych wymaganiach na ocenę bardzo dobrą). 4.Prace domowe są obowiązkowe a dla chętnych nadobowiązkowe z gwiazdką*. 5. Ćwiczenia laboratoryjne : przeprowadzane w grupie oraz demonstracje indywidualne, przestrzeganie przepisów bhp, dobór sprzętu laboratoryjnego, formułowanie obserwacji i wniosków. 6.Systematyczna obserwacja postępów uczniów, w tym aktywna praca na lekcjach, umiejętność samodzielnego rozwiązywania problemów, współpraca w zespole, udział w dyskusjach prowadzących do wyciągania wniosków, 7. Przygotowanie i prezentacja projektów edukacyjnych 8.Uczeń może otrzymywać za udział w dyskusji na lekcjach plusy i minusy, gdy zgromadzi pięć plusów uzyskuje ocenę bardzo dobrą, a gdy uzyska ich mniej, w końcu roku szk. zostają one zamienione odpowiednio przy czterech plusach na ocenę dobrą, a przy trzech na ocenę dostateczną. Jeśli uzyska pięć minusów otrzymuje ocenę niedostateczną.
9. W przypadku sprawdzianów pisemnych lub kartkówek przyjmuje się skalę punktową przeliczaną na oceny cyfrowe wg kryteriów. Opis osiągnięć uczniowskich % punktów uzyskanych przez ucznia Ocena Uczeń nie posiada wiadomości i umiejętności koniecznych do kontynuowania nauki do 40 % niedostateczna Uczeń posiada wiadomości i umiejętności podstawowe i konieczne Powyżej 40-51 dopuszczająca Uczeń rozumie wiadomości podstawowe i posiada podstawowe umiejętności 51 72 Uczeń stosuje wiadomości i umiejętności w sytuacjach typowych 72 92 Uczeń stosuje wiadomości i umiejętności w sytuacjach problemowych 92 100 Uczeń stosuje wiadomości i umiejętności wykraczające poza program w sposób twórczy powyżej 51 57 powyżej 57 65 powyżej 65 72 powyżej 72 79 powyżej 79 86 powyżej 86 92 powyżej 92 96 powyżej 96 100 dostateczny dostateczny + dostateczny dobry dobry + dobry bardzo dobry bardzo dobry (średnio 1-2 prace klasowe w ciągu semestru) celujący 10. Uczeń nieobecny na pracy klasowej (sprawdzianie), z uzasadnionych przyczyn, ma obowiązek zaliczyć ją w terminie ustalonym wspólnie z nauczycielem, Ściąganie na pracy klasowej równoznaczne jest z otrzymaniem oceny niedostatecznej, a uczeń jest zobowiązany napisać ponownie pracę klasową w terminie ustalonym przez nauczyciela. Uczeń ma obowiązek poprawy oceny niedostatecznej z pracy klasowej w ciągu 2 tygodni od oddania i omówienia pracy (termin ten jest ustalany wspólnie z nauczycielem jeden dla wszystkich uczniów).
W przypadku, gdy uczeń nie poprawi oceny w ciągu dwóch tygodni, to pisze tę pracę w terminie wybranym przez nauczyciela. Obie oceny są uwzględnione w ocenie postępów ucznia. 11. Uczeń ma obowiązek noszenia zeszytu i zeszytu ćwiczeń. 12. Prace domowe są obowiązkowe. Brak pracy domowej z przyczyn usprawiedliwionych przez rodziców w dzienniczku, (nie zgłoszenie braku zadania przed lekcją równoznaczne jest z otrzymaniem oceny ndst.). Prace zaległe należy uzupełnić i pokazać nauczycielowi na następnej lekcji. W usprawiedliwieniu należy podać powód braku pracy domowej i datę WYMAGANIA EDUKACYJNE NIEZBĘDNE DO UZYSKANIA POSZCZEGÓLNYCH ŚRÓDROCZNYCH I ROCZNYCH OCEN KLASYFIKACYJNYCH WYNIKAJĄCYCH Z PODSTAWY PROGRAMOWEJ ZAWARTEJ W REALIZOWANYM PROGRAMIE NAUCZANIA; Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który: programu. - posiada wiadomości i umiejętności znacznie wykraczające poza wymagania edukacyjne wynikające z podstawy programowej i realizowanego - korzysta z różnych źródeł informacji nie tylko tych wskazanych przez nauczyciela, - stosuje wiadomości w sytuacjach nietypowych ( problemowych ) i proponuje rozwiązania nietypowe, - formułuje problemy i dokonuje analizy, syntezy nowych zjawisk, - posługuje się wieloma elementami wiedzy, nie tylko z zakresu biologii, - udowadnia swoje zdanie, używając odpowiedniej argumentacji, będącej skutkiem zdobytej samodzielnie wiedzy, - osiąga sukcesy w konkursach i olimpiadach biologicznych lub wymagających wiedzy biologicznej, szczebla wyższego niż rejonowy, - jest autorem pracy związanej z biologią o dużych wartościach poznawczych i dydaktycznych.
Ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeń, który: - opanował w pełnym zakresie wiadomości i umiejętności dopełniające określone w podstawie programowej i realizowanym programie, - stosuje zdobytą wiedzę do rozwiązania problemów i zadań w nowych sytuacjach, - wykazuje dużą samodzielność korzystając z różnych źródeł wiedzy, np zestawień, encyklopedii, Internetu, - projektuje i bezpiecznie wykonuje eksperymenty biologiczne - wykazuje się aktywną postawą w czasie dyskusji na lekcji, - bierze udział w konkursach biologicznych lub wymagających wiedzy i umiejętności związanych z biologią, - potrafi poprawnie rozumować o kategoriach przyczynowo-skutkowych wykorzystując wiedzę przewidzianą podstawą programową również pokrewnych przedmiotów. Ocenę dobrą otrzymuje uczeń, który: - opanował w dużym zakresie wiadomości i umiejętności rozszerzające określone podstawą programową, - poprawnie stosuje wiadomości i umiejętności do samodzielnego rozwiązywania typowych zadań i problemów, - korzysta ze wszystkich poznanych na lekcji źródeł wiedzy biologicznej ( wykresy, tablice i inne ), - bezpiecznie wykonuje doświadczenia biologicznej - aktywnie pracuje w czasie lekcji. Ocenę dostateczną otrzymuje uczeń, który: - opanował podstawowe wiadomości i umiejętności określone podstawą programową, które są konieczne do dalszego kształcenia, - poprawnie stosuje wiadomości i umiejętności do rozwiązywania, typowych zadań teoretycznych lub praktycznych o niewielkim stopniu trudności
- bezpiecznie wykonuje doświadczenie biologiczne, - rozwiązuje zadania o niewielkim stopniu trudności Ocenę dopuszczająca otrzymuje uczeń, który opanował wymagania konieczne: - ma braki w opanowaniu wiadomości określonych podstawą programową, ale braki te nie przekreślają możliwości dalszego kształcenia, - rozwiązuje typowe zadania teoretyczne lub praktyczne o niewielkim stopniu trudności - prowadzi notatki w zeszycie przedmiotowym i zeszycie ćwiczeń Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który: - nie opanował wiadomości i umiejętności w stosunku do wymagań koniecznych wynikających z podstawy programowej, - nie potrafi rozwiązać zadań teoretycznych lub praktycznych o elementarnym stopniu trudności, - nie zna podstawowych pojęć biologicznych
WYMAGANIA EDUKACYJNE Z BIOLOGII DLA KLASY I GIMNAZJUM cz.i Różnorodność życia Rozdział Temat Konieczny - ocena dopuszczająca uczeń: Biologia 1. Biologia jako - określa biologię jako nauka o życiu nauka naukę nauk biologicznych cechy żywych źródła wiedzy biologicznej Podstawowy ocena dostateczna uczeń: - potrafi korzystać z różnych źródeł wiedzy - rozróżnia próbę kontrolna i badawczą - wyjaśnia do czego służą atlasy i klucze Rozszerzający ocena dobra uczeń: - charakteryzuje dziedziny biologii - posługuje się właściwymi źródłami wiedzy biologicznej podczas rozwiązywania problemów Dopełniający ocena bardzo dobra uczeń: - objaśnia zasadę stopniowego komplikowania się poziomów organizacji życia - wykorzystuje atlasy do rozpoznawania gatunków roślin i zwierząt Wykraczający ocena celująca uczeń: - wskazuje zadnia stojące przed biologią u progu XXI wieku - omawia na samodzielnie wybranych przykładach, etapy planowania i prowadzenia doświadczeń 2. Komórkowa budowa - wyjaśnia pojęcie komórka elementy budowy komórki roślinnej i zwierzęcej - wyciąga wnioski dotyczące komórkowej budowy - podaje funkcje poszczególnych organelli - posługuje się Mikroskopem - wykonuje preparaty mikroskopowe - rysuje obraz widziany pod mikroskopem - porównuje budowę różnych komórek - analizuje różnice między poszczególnymi typami komórek - omawia budowę i funkcje organelli komórkowych 3.Systematyczny podział jednostki klasyfikacji - wyjaśnia czym zajmuje się systematyka - podaje kryteria podziału na 5 królestw - omawia zasady systemu klasyfikacji biologicznej - opisuje sposoby klasyfikacji - uzasadnia potrzebę klasyfikowania - ocenia sztuczny i naturalny system podziału
Jedność i różnorodność 4. Sposoby odżywiania się - wyjaśnia pojęcie odżywianie, sposoby odżywiania się - wyjaśnia pojęcia: samożywność, cudzożywność różnice między organizmami samożywnymi i cudzożywnymi czynniki warunkujące proces fotosyntezy - zapisuje proste równanie fotosyntezy - wykazuje przystosowanie w budowie liści do przebiegu fotosyntezy - wyjaśnia przebieg fotosyntezy u roślin światłolubnych i cieniolubnych - opisuje różne strategie odżywiania - omawia znaczenie fotosyntezy - wyjaśnia na czym polega chemosynteza różne sposoby pobierania i trawienia pokarmu - wykazuje na podstawie doświadczenia wpływ niektórych czynników na przebieg fotosyntezy - wyjaśnia różnice między fotosyntezą a chemosyntezą - omawia znaczenie saprofitów w obiegu materii - planuje i przeprowadza doświadczenie wykazujące wpływ wybranych czynników na przebieg fotosyntezy 5. Sposoby oddychania - wyjaśnia pojęcie oddychanie - określa oddychanie jako proces dostarczający energii wybrane organizmy oddychające tlenowo i beztlenowo - zapisuje słownie proste równanie oddychania - wyjaśnia na czym polega wymiana gazowa - wyjaśnia, że oddychanie jest procesem niezbędnym do życia - omawia zależność między budową narządów wymiany gazowej a środowiskiem ich życia - porównuje oddychanie tlenowe i beztlenowe - wyjaśnia znaczenie fermentacji - omawia sposoby wykorzystywania energii przez organizmy - wykazuje wpływ z zanieczyszczeń środowiska na organizmy żywe 6. Sposoby rozmnażania się - wyjaśnia pojęcie rozmnażanie - odróżnia rozmnażanie płciowe i bezpłciowe rozmnażających się płciowo i bezpłciowo - odróżnia komórki rozrodcze męskie i żeńskie różnice między rozmnażanie płciowym i bezpłciowym płciowego i bezpłciowego rozmnażania się sposoby rozmnażania bezpłciowego - opisuje na przykładach różne sposoby rozmnażania się - wyjaśnia znaczenie przemiany pokoleń roślin - opisuje sposoby rozmnażania wegetatywnego - podaje różnice między rozwojem prostym i złożonym - wyjaśnia związek między rodzajem zapłodnienia a środowiskiem życia - wyjaśnia różnice między jajorodnością i żyworodnością - uzasadnia, że rozmnażanie się jest warunkiem ciągłości istnienia i różnorodności gatunkowej
Bakterie i wirusy. Organizmy beztkankowe 7. Bakterie a wirusy miejsca występowania bakterii - rozpoznaje kształty komórek bakterii - opisuje budowę bakterii i wirusów przykłady bakterii - opisuje znaczenie bakterii w przyrodzie i życiu człowieka - opisuje czynności życiowe bakterii choroby wywołane przez bakterie i wirusy różnice miedzy wirusami a innymi organizmami żywymi - określa funkcję bakterii symbiotycznych - określa warunki tworzenia się przetrwalników - opisuje rolę bakterii j jako reducentów - ocenia znaczenie bakterii i wirusów 8. Protisty grupy należących do protistów - opisuje miejsca występowania protistów i opisuje czynności życiowe protistów choroby wywoływane przez pasożytnicze protisty - omawia znaczenie protistów w przyrodzie - opisuje budowę protistów - porównuje czynności życiowe poszczególnych grup protistów - rozpoznaje, rysuje i opisuje budowę poszczególnych przedstawicieli protistów 9. Glony przedstawiciele trzech królestw przykłady należących do glonów - określa środowisko życia glonów cechy wspólne glonów znaczenia glonów - przedstawia rozmieszczenie glonów w wodzie - omawia czynności życiowe glonów - ocenia znaczenie glonów w przyrodzie i gospodarce człowieka - ocenia wpływ zakwitów glonów na inne organizmy wodne - wyjaśnia, dlaczego glony nie są jednostką systematyczną lecz ekologiczną 10.Grzyby i Porosty przykłady grzybów i porostów cechy budowy grzybów sposoby rozmnażania się grzybów i opisuje czynności życiowe grzybów znaczenia grzybów - opisuje budowę grzybów - opisuje sposoby rozmnażania się grzybów rodzaje plech Porostów - wyjaśnia, jakie znaczenie dla porostu ma wchodzący w jego skład grzyb, a jakie glon - opisuje znaczenie mikoryzy dla grzybów i drzew - uzasadnia możliwości wykorzystania skali porostowej do określenia stopnia skażenia środowiska
Świat roślin 11-12. Tkanki roślinne 13. Budowa i funkcje korzenia - wyjaśnia czym jest tkanka tkanek roślinnych - podaje podstawowe funkcje poszczególnych tkanek - omawia podstawowe funkcje korzenia - rozpoznaje rodzaje systemów korzeniowych rysunkach i nazywa tkanki roślinne - dokonuje podziału tkanek na twórcze i stałe - opisuje funkcje wskazanych tkanek - opisuje dodatkowe funkcje pełnione przez korzeń - omawia budowę zew. korzenia - rozpoznaje modyfikacje Korzeni preparatach mikroskopowych rodzaje tkanek roślinnych - charakteryzuje budowę i funkcje poszczególnych tkanek roślinnych - analizuje budowę wew. korzenia - opisuje przyrost na długość - rysuje różne systemy korzeniowe - uzasadnia związek budowy tkanki z pełnioną funkcją - samodzielnie wykonuje preparaty mikroskopowe - wyjaśnia sposób pobierania wody przez korzeń - charakteryzuje modyfikacje korzeni - wyjaśnia na czym polega współpraca korzeni z bakteriami azotowymi i grzybami - projektuje doświadczenie o przewodzeniu wody z korzenia do łodygi - wyjaśnia na czym polega osmoza - wyjaśnia zależność między parowaniem a pobieraniem wody przez roślinę 14. Budowa i funkcje łodygi - omawia podstawowe funkcje łodygi elementy budowy zew. łodygi - rozpoznaje tkanki budujące łodygę - rozpoznaje rodzaje łodyg - wykonuje rysunek schematyczny przekroju poprzecznego i podłużnego łodygi - analizuje związek budowy zmodyfikowanych łodyg z ich funkcją 15. Liść wytwórnia pokarmu - wskazuje i nazywa organy roślin na okazach naturalnych elementy budowy liścia funkcje liści - rozpoznaje liście pojedyncze i złożone - na podstawie samodzielnie wykonanego rysunku nazywa części liścia - rozpoznaje różne modyfikacje liści - wyróżnia tkanki budujące liść - omawia budowę tkankową liścia - rozpoznaje rodzaje unerwienia liścia - omawia funkcje modyfikacji liścia - wyróżnia różne typy ulistnienia łodygi - analizuje funkcje elementów budowy anatomicznej liścia
16. Mszaki 17. Paprotniki - określa miejsca występowania mszaków organy mszaków - określa miejsca występowania paprotników organy paproci - rozpoznaje mszaki wśród innych roślin - określa znaczenie mszaków w przyrodzie i gospodarce człowieka - wskazuje zależność rozmnażania płciowego mszaków od wody - rozpoznaje paprotniki wśród innych roślin - opisuje rolę organów paproci - rysuje mech i podpisuje jego organy - omawia cykl rozwojowy Mszaków - omawia cykl rozwojowy paproci - wskazuje cechy różniące paprocie skrzypy i widłaki - wyjaśnia, dlaczego mszaki są najprostszymi organizmami - przy pomocy atlasu rozpoznaje kilka gatunków paproci występujących w kraju - uzasadnia, że nasiona pomogły skolonizować nagonasiennym nowe terytoria - planuje i przeprowadza doświadczenie wykazujące wpływ różnych czynników na proces kiełkowania roślin 18. Rośliny nagonasienne - określa miejsca występowania roślin nagonasiennych - rozpoznaje i nazywa pospolite rośliny nagonasienne - wskazuje na okazach kwiatostany męskie i żeńskie przystosowania roślin nagonasiennych do warunków życia - omawia znaczenie roślin nagonasiennych - wskazuje przystosowanie kwiatów do wiatropylności i nasion do wiatrosiewności - przedstawia zmiany zachodzące w cyklu rozwojowym sosny - rozpoznaje krajowe gatunki roślin nagonasiennych - rozpoznaje z jakiego gatunku pochodzą szyszki - omawia rozmnażanie płciowe z podkreśleniem uniezależnienia zapłodnienia od wody - omawia proces powstawania nasienia u nagonasiennych 19. Rośliny okrytonasienne - określa środowisko życia roślin okrytonasiennych - wskazuje części kwiatu roślin okrytonasiennych - rozpoznaje kwiat i kwiatostan - rozpoznaje pospolite rośliny okrytonasienne sposoby rozsiewania nasion i owoców - rozróżnia owoce pojedyncze i zbiorowe - omawia znaczenie roślin okrytonasiennych bezpłciowe sposoby rozmnażania okrytonasiennych - opisuje budowę kwiatu i wskazuje rolę poszczególnych części w zapłodnieniu - wskazuje etapy powstawania nasion i owoców po zapłodnieniu - ocenia znaczenie roślin okrytonasiennych - omawia przebieg procesu rozmnażania roślin okrytonasiennych - wykazuje związek sposobu rozsiewania nasion i owoców z ich budową - rozpoznaje gatunki krajowych drzew liściastych
Świat bezkręgowców 20-21. Tkanki zwierzęce - wyjaśnia czym jest tkanka podstawowe rodzaje t kanek zwierzęcych podstawowe funkcje tkanek zwierzęcych podstawowe rodzaje tkanki łącznej - określa położenie tkanek w organizmie - opisuje budowę poszczególnych tkanek zwierzęcych planszy lub pod mikroskopem rodzaje tkanek - opisuje rodzaje tkanki nabłonkowej i mięśniowej - opisuje rolę składników morfotycznych krwi 22. Gąbki i parzydełkowce - określa środowisko życia gąbek, parzydełkowców ilustracjach organizmy zaliczane do gąbek i parzydełkowców charakterystyczne cechy gąbek i parzydełkowców - omawia wybrane czynności życiowe parzydełkowców i gąbek - omawia znaczenie gąbek i parzydełkowców w przyrodzie - omawia cechy łączące i różniące parzydełkowce - wyjaśnia mechanizm ruchu parzydełkowców - wyjaśnia, dlaczego gąbki są zaliczane filtratorów - wyjaśnia, dlaczego parzydełkowce to zwierzęta o promienistej symetrii ciała - wyjaśnia sposób działania parzydełka 23. Płazińce i nicienie - określa środowisko życia płazińców i nicieni ilustracjach płazińce i nicienie charakterystyczne cechy płazińców i nicieni - opisuje tasiemca i glistę jako pasożyty przewodu pokarmowego - wyjaśnia w jaki sposób można ustrzec się przed zakażeniem - wskazuje na ilustracji elementy budowy tasiemca - wskazuje cechy umożliwiające tasiemcowi i gliście pasożytnictwo - omawia wybrane czynności życiowe płazińców i nicieni - wskazuje różnice między płazińcami a nicieniami - dowodzi, że tasiemce są przystosowane do pasożytniczego trybu życia zwierząt o symetrii dwubocznej, uzasadnia swój wybór
24. Pierścienice ilustracjach organizmy zaliczane do pierścienic charakterystyczne cechy pierścienic - opisuje przystosowanie dżdżownicy do życia w glebie - wykazuje zależność między budową a środowiskiem życia dżdżownicy - opisuje wskazane czynności życiowe pierścienic - uzasadnia pożyteczną rolę dżdżownic w przyrodzie - projektuje i przeprowadza doświadczenie wykazujące znaczenie dżdżownic w użyźnianiu gleby 25. Stawonogi ilustracjach organizmy zaliczane do stawonogów podstawowe cechy budowy stawonogów ilustracjach rozwój zupełny i niezupełny - omawia budowę zewnętrzną stawonogów - wskazuje przystosowanie w budowie stawonogów do trybu życia - dowodzi, że owady są przystosowane do życia na lądzie - wskazuje różnice w rozwoju owadów - charakteryzuje wybrane czynności życiowe stawonogów - uzasadnia związek między środowiskiem życia a narządami wymiany gazowej 26. Mięczaki ilustracjach organizmy zaliczane do mięczaków charakterystyczne cechy mięczaków części ciała ślimaków, małży i głowonogów narządy oddechowe mięczaków - omawia charakterystyczne cechy mięczaków - porównuje budowę ślimaków, małży i głowonogów - opisuje sposoby poruszania się ślimaków, małży i głowonogów - wykazuje związek budowy mięczaków ze środowiskiem ich życia
Świat kręgowców 27. Ryby kręgowce wodne - wskazuje cechy ryby przystosowujące ją do życia w wodzie - podaje nazwy płetw - rozpoznaje skrzela jako narząd wymiany gazowej w wodzie - rozpoznaje pospolite gatunki ryb wód słodkich i słonych - określa rodzaj zapłodnienia u ryb ryb opiekujących się potomstwem i ryb wędrujących na tarliska - omawia budowę ryby i jej związek z trybem życia - wyjaśnia przyczynę wędrówek ryb - charakteryzuje czynności życiowe ryby - opisuje jakie formy opieki nad potomstwem występują u ryb 28. Płazy zwierzęta dwuśrodowi skowe - określa środowisko życia płazów cechy charakterystyczne płazów stadia rozwojowe płazów rysunkach i zdjęciach pospolite gatunki płazów - wskazuje przystosowanie żaby do życia w wodzie i na lądzie - omawia cykl rozwojowy żaby - określa na czym polega hibernacja chronione gatunki płazów - omawia czynności życiowe płazów - wykazuje zależność płazów od środowiska wodnego na przykładzie rozmnażania się - charakteryzuje płazy ogoniaste i bezogonowe oraz rozpoznaje ich przedstawicieli - uzasadnia, dlaczego żaba jest zwierzęciem wodno lądowym - wykazuje związek trybu życia płazów z ich zmiennocieplnością 29. Świat gadów - określa środowisko życia gadów cechy charakterystyczne gadów rysunkach i zdjęciach pospolite gady - omawia przystosowania gadów do życia na lądzie - omawia znaczenie błon płodowych w rozwoju gadów narządy zmysłu gadów chronione gatunki gadów - omawia czynności życiowe gadów - opisuje funkcje poszczególnych błon płodowych - wskazuje specyficzne cechy przedstawicieli gadów - wykazuje związek budowy gadów ze środowiskiem ich życia - wyjaśnia związek pokrycia ciała z ochrona przed utratą wody - wykazuje związek środowiska życia a sposobem rozmnażania i rozwoju gadów
30. Ptaki kręgowce latające - wskazuje przystosowania ptaków w budowie do trybu życia - rozpoznaje rodzaje piór ptaków elementy budowy jaja przykłady ptaków różnych środowisk przystosowania w budowie ptaka do lotu różnice między gniazdownikami a zagniazdownikami i podaje ich przykłady - wyjaśnia konieczność migracji ptaków - omawia czynności życiowe ptaków - wykazuje związek między budową dzioba a sposobem i rodzajem pobieranego pokarmu - określa środowisko życia ptaka na podstawie budowy jego kończyn - wykazuje rolę poszczególnych elementów budowy jaja ptaka -wykazuje związek między przebiegiem wymiany gazowej u ptaków a ich przystosowaniem do lotu 31.Świat ssaków - wskazuje przystosowania ssaka w budowie zewnętrznej do trybu życia siedlisk ssaków - podaje charakterystyczne cechy ssaków - rozróżnia ssaki wodne i lądowe - wyjaśnia, co to jest stałocieplność przystosowania ssaków do zajmowania różnych środowisk - rozróżnia uzębienie drapieżników i ssaków roślinożernych - wyjaśnia proces termoregulacji - rozpoznaje gatunki pospolitych ssaków - omawia wybrane czynności życiowe ssaków - opisuje funkcje skóry - opisuje budowę płuc - porównuje budowę ssaków lądowych i wodnych - ocenia znaczenie ssaków - wykazuje, na wybranych przykładach, różnorodność i jedność ssaków w obrębie gatunku - wykazuje związek między funkcjonowaniem poszczególnych narządów zmysłów a trybem życia - projektuje doświadczenie wykazujące wydzielniczą i wydalniczą funkcję skóry