gonan ntrum rwodawstwa rwozntwa w ah 25-734, u. Jagońska 66 www.rkk-k.om.p skrtarat@rkk-k.om.p ntraa: t. (041) 33-59-400 skrtarat: t. (041) 34-52-114 fax (041) 34-52-113 kspdyja: t. (041) 33-59-438 t/fax (041) 34-52-111 ZASADY OGANIZAJI LEZENIA WIĄ I JEJ SŁADNIAMI W PODMIOTAH LEZNIZYH 2013
2
SPIS TEŚI 3 I. Organzaja zna krwą... 5 II. Bank krw... 8 III. Postępowan przd prztoznm krw... 11 IV. Postępowan podzas po transfuzj... 13 V. Postępowan w przypadku powkłań poprztoznowyh h rjstraja... 15 VI. Praowna sroog transfuzjoogznj... 21 VII. zuwan nad bzpzństwm krw... 217 VIII. odks tyzny w dzdzn krwodawstwa krwozntwa... 288 IX. Wykaz krw jj składnków produkowanyh przz... 30 X. Wzory formuarzy... 466
Opraowano na podstaw: 4 Ustawa o pubznj służb krw z dna 22 srpna 1997 r. (Dz.U. z 1997 r. Nr 106, poz. 681, z późnjszym zmanam). Ustawa o dzałanoś znzj z 15 kwtna 2011 r. (Dz. U. nr 112 poz.654 z późnjszym zmanam). ozporządzn MZ z dn. 11 grudna 2012r. w spraw zna krwą w podmotah znzyh wykonująyh dzałaność znzą w rodzaju stajonarn ałodobow śwadzna zdrowotn, w któryh przbywają pajn z wskazanam do zna krwą jj składnkam ( Dz. U. z 2013r. nr 0 poz.5) Mdyzn zasady pobrana krw, oddzana jj składnków h wydawana obowązują w jdnostkah pubznj służby krw Instytut Hmatoog Transfuzjoog, Warszawa 2011. Opraowała: k.md. Zdzsława Starz-Żazna Wydan poprawon uzupłnon uty 2013r
5 I. OGANIZAJA LEZENIA WIĄ Organzaja krwozntwa w szptau pownna zapwnać: 1. nzwłozn, ałodobow zaopatrzn oddzałów w krw jj składnk *) ; 2. badana z zakrsu sroog transfuzjoogznj warunkują bzpzną hmotrapę; 3. dntyfkaję, rjstrowan sporządzan raportów o wszkh nprzwdzanyh zdarznah, a w szzgónoś o błędah wypadkah, zwązanyh z prztoznm. Prawdłow funkjonowan banku krw praown sroog transfuzjoogznj wymaga stałj ągłj gotowoś do pray dobrz przszkoonyh dośwadzonyh osób. Wszystk jdnostk organzayjn podmotu znzgo zobowązan są do sporządzna standardowyh produr oprayjnyh (SOP - wg wzoru nr 2). SOP jst to szzgółowy ops ( krok po kroku") typowgo sposobu postępowana abo wykonywana dzałań ub powtarzanyh okrsowo zynnoś, w szzgónoś w zwązku z pobranm próbk krw pobranm krw podzas zabgów znzyh, badanm, dystrybują oraz prztazanm. SOP-y pownny opsywać wszystk zynnoś zwązan z organzają zna w: oddzałah szptanyh, szptanym banku krw, praown sroog transfuzjoogznj szptaa. Produry zatwrdzan są przz dyrktora szptaa. Orygnały SOP przhowuj dyrktor szptaa natomast kop SOP krownk danj jdnostk organzayjnj. Ponadto kop SOP pownny znajdować sę na każdym stanowsku pray zwązanym z znm krwą. Zgodn z art. 27 Ustawy z dna 22.08.1997 r. o pubznj służb krw gonan ntrum rwodawstwa rwozntwa () sprawuj spjastyzny nadzór w dzdzn krwozntwa udza konsutaj zwązanyh z znm krwą jj składnkam. Prowadz równż rjstr anazę powkłań poprztoznowyh. Art. 21 wymnonj Ustawy stanow, ż prztozna krw mogą dokonywać wyłązn: 1. karz zakładu opk zdrowotnj, 2. na zn karza pęgnarka ub położna, po odpowdnm przszknu tortyznym praktyznym w gonanym ntrum rwodawstwa rwozntwa (), potwrdzonym zaśwadznm (Zasady program szkoń okrśon są w: Dz.U nr 48/2005, póz. 363 oraz Dz.U. nr 236/2005, poz. 2007). Po przdstawnu zaśwadzna, o którym mowa powyżj, krownk szptaa ub ordynator ustaa na pśm stę pęgnark dopuszzonyh do dokonywana prztozń krw. *) Ikroć w tym opraowanu jst mowa o krw ub jj składnkah naży przz to rozumć P, z, P, FFP
6 Lkarz jst odpowdzany za: 1. ustan wskazań do prztozna krw ub jj składnków; 2. wypłnn złożn zamówna na składnk krw; 3. zabg prztozna; 4. ponformowan horgo o ryzyku korzyśah wynkająyh z transfuzj; 5. uzyskana ustnj zgody pajnta na prztozn krw ub jj składnków; 6. uzyskan psmngo ośwadzna od pajnta o odmow prztozna krw ub jj składnków. 7. dntyfkaję bory kontroę dokumntaj przd prztoznm; 8. makroskopową onę pojmnka z zawartym w nm składnkm krw pod kątm uszkodzń pojmnka, obnoś skrzpów, strątów, zmętnna, hmozy; 9. zapwnn prawdłowj dokumntaj zabgu; 10. sporządzan raportów o wszkh nprzwdzanyh zdarznah, a w szzgónoś o błędah wypadkah zwązanyh z prztoznm Lkarz transfuzonsta Dyrkja szptaa pownna powołać karza transfuzjonstę odpowdzango za organzaję krwozntwa, mtodykę prztazana gospodarkę krwą. Wskazan jst, aby karz transfuzjonsta był spjastą w dzdzn transfuzjoog knznj. Jś n ma możwoś zatrudnna spjasty z tj dzdzny obowązk transfuzjonsty naży powrzyć spjaś w jdnj z następująyh dzdzn mdyyny: hrurg, gnkoog, anstzjoog, horób wwnętrznyh, hmatoog, pdatr ub onkoog. Lkarz transfuzjonsta zobowązany jst do odbya przszkona w, a takż pownn brać udzał w smnarah kursah organzowanyh przz oraz szkonah, n rzadzj nż o 4 ata. Do zadań karza transfuzjonsty naży: 1. nadzór nad krwozntwm w oddzałah szptanyh; 2. panowan zaopatrzna szptaa w krw jj składnk; 3. krowan bankm krw, jś n powrzono tj zynnoś krownkow praown sroog transfuzjoogznj; 4. zapwnn przstrzgana Standardowyh Oprayjnyh Produr (SOP), sporządzonyh przz bank krw, praownę sroog oddzały szptan w porozumnu z ; 5. organzaja szkona karzy, pęgnark (położnyh) w dzdzn krwozntwa; 6. nzwłozn przkazywan do raportów o wszkh nprzwdzanyh zdarznah; 7. sporządzan przkazywan do sprawozdań z dzałanoś w zakrs krwozntwa n późnj nż do 30 każdgo roku za rok poprzdn. Szzgółow obowązk karza transfuzjonsty ustaa dyrktor szptaa w porozumnu z dyrktorm ub jgo zastępą do spraw mdyznyh.
7 omtt transfuzoogzny W szptau, w którym krw jj składnk są prztazan węj nż w 4 oddzałah, krownk podmotu znzgo powołuj komtt transfuzjoogzny. W skład komttu pownn whodzć ordynatorzy (ub h zastępy) oddzałów, w któryh zęsto prztaza sę krw (hrurg, gnkoog, ortopda, kardohrurg, ntrnsta, hmatoog, pdatra) oraz karz transfuzjonsta, anstzjoog, krownk praown sroog transfuzjoogznj przdstawka pęgnark. omtt pownn współpraować z. Dzałaność komttu ma na u rozwązywan probmów dotyząyh zna krwą jj składnkam oraz gospodark krwą. Do zadań komttu naży w szzgónoś: 1. dokonywan okrsowj ony wskazań do prztozna krw, n rzadzj nż raz na 6 m-y; 2. kontroa zużya krw jj składnków oraz produktów krwopohodnyh w u ogranzna npotrzbnyh transfuzj nadmrnyh znszzń; 3. nadzór nad montorowanm zna krwą dokumntaj z tym zwązanj; 4. ona stosowanj mtodyk prztozń; 5. anaza każdgo powkłana poprztoznowgo wraz z oną wdrożongo postępowana; 6. anaza raportów o wszkh nprzwdzanyh zdarznah; 7. opraowan programu kształna karzy pęgnark (położnyh) w dzdzn krwozntwa; 8. udzał w panowanu zaopatrzna w krw jj składnk w dokonywanu roznj ony sprawozdawzoś dotyząj h zużya. Zana komttu transfuzjoogzngo, jak równż raporty okrsow sprawozdana z jgo dzałanoś, pownny być przkazywan dyrktorow szptaa dyrktorow, n rzadzj nż raz na rok, najpóźnj do dna 30 styzna każdgo roku za rok mnony. Pęgnarka (położna, ratownk mdyzny) jst odpowdzana za: 1. zynnoś zwązan z pobranm próbk krw od pajntów w u wykonana badana grupy krw /ub próby zgodnoś dawy bory. 2. Przkazan do banku krw wypłnongo podpsango przz karza zamówna na krw jj składnk. 3. Idntyfkaję bory kontroę dokumntaj mdyznj przd prztoznm na zn karza. 4. Prztozn krw ub jj składnka 5. Obsrwaję bory w trak prztozna nzwłozn nformowan karza o objawah występująyh podzas po prztoznu mogąyh śwadzyć o powkłanu poprztoznowym. 6. Dokonywanu wpsów w ksąż transfuzyjnj przy zym każdy ops mus być sprawdzony przz karza odpowdzango za prztozn potwrdzony jgo podpsm mnną pzątką.
8 II. BANI WI rownk podmotu znzgo zapwna funkjonowan na rzz szptaa banku krw. Bank moż być zokazowany w odrębnym pomszznu ub na trn praown sroog transfuzjoogznj ub aboratorum dagnostyzngo. rownkm banku krw pownn być karz transfuzjonsta ub krownk praown sroogznj. Mrytoryzny nadzór nad bankm krw sprawuj. Osoba odpowdzana za bank krw pownna przygotowywać SOP-y, dotyzą wszystkh zynnoś zwązanyh z dzałanośą banku. Praa w banku pownna być tak zorganzowana aby zapwnała wydawan krw przz ałą dobę. Zadana banku krw 1. składan zamówń na krw jj składnk w najbższym (wg zapotrzbowań napływająyh z oddzałów szptaa); 2. odbór krw jj składnków; 3. przhowywan krw jj składnków do zasu h wydana do oddzału szptango; 4. wydawan krw jj składnków do oddzałów szptanyh; 5. prowadzn dokumntaj: przyhodów rozhodów krw jj składnków; zapwnająj dntyfkaję dawy bory krw; 6. prowadzn sprawozdawzoś zużya krw jj składnków. Prson banku krw Dystrybują przhowywanm krw jj składnków pownn zajmować sę praowny z o najmnj śrdnm wykształnm mdyznym, przszkon w. Składan zamówń na krw jj składnk. rw jj składnk są zamawan w na podstaw ndywduanyh zamówń na krw jj składnk, wystawanyh przz karzy (zgodn z wzorm nr 8). Uzupłnają zapas krw jj składnków, bank krw sporządza zamówn zborz (wzór nr 8a). Zamówna zborz oraz ndywduan pownny być dostarzan do przd wydanm odbory krw ub jj składnków. Zamówna t sporządza sę w 2 gzmparzah. Orygnał zamówna przsyła sę do a kopę przhowuj w banku krw. UWAGA! Zgodn z art. 19 ustawy o pubznj służb krw krw jj składnk wydawan są pubznym npubznym zakładom opk zdrowotnj na zasadz odpłatnoś. Zamówn na składnk krw oraz produkty krwopohodn wystawona przz na h podstaw faktura są równoznazn z zawarm umowy na dostawę krw jj składnków. Transport krw składnków rw jj składnk przwożon są w warunkah kontroowanj tmpratury transportu. Warunk transportu podgają oroznj wadaj. Za transport odpowada organzator transportu (dostawa ub odbora krw). ażdorazowo sporządza sę protokół kontro tmpratury transportu, który wypłna dostawa odbora krw. W ząś dotyząj dostawy protokół zawra: nazwę adrs wydajągo krw jj składnk; nazwę numr składnka; dzń godznę wydana; tmpraturę odzytaną po 5 mnutah od hw umszzna składnka w pojmnku transportowym; ops urządzna transportowgo; datę, podps pzątkę osoby
9 wydająj krw; mę nazwsko krowy oraz rodzaj środka transportu. W zęś dotyząj odbory protokół zawra: nazwę adrs szptaa; dzń godznę dostarzna składnka krw; tmpraturę odzytaną w hw dostarzna składnka krw; datę, podps oraz pzątkę osoby odbrająj składnk krw. Orygnał protokołu arhwzuj odbora natomast kopę dostawa. Wymagana tmpratura transportu krw jj składnków wynos da: P, P, z (wszystk rodzaj): od +2 do +10, Osoz śwżo mrożon FFP: ponżj -18, P: od +20 do +24. Odbór krw jj składnków Przy odborz przsyłk z krwą ub jj składnkam naży dokonać wzuanj kontro wszystkh pojmnków (porównać zgodność tykt z zamównm, sprawdzć daty ważnoś, onć szzność pojmnków wygąd składnków) oraz potwrdzć jj przyję (data, podps pzątka banku krw) na kop kwtu rozhodowgo z. Naży równż skontroować tmpraturę w zas transportu oraz wypłnć zęść protokołu kontro transportu nażąą do odbory. Przhowywan krw jj składnków Do przhowywana krw jj składnków stosuj sę spjastyzny sprzęt przznazony wyłązn do tgo u, zapwnająy odpowdn warunk przhowywana: P z w odówkah, w tmpraturz od +2 do +6, FPP w zamrażarkah, w tmpraturz ponżj -25, P w mszad horyzontanym, w tmpraturz od +20 do 24. Urządzna do przhowywana krw jj składnków podgają wstępnj okrsowj wadaj, którą przprowadzają praowny banku krw. Tmpratura pownna być kontroowana 3 w ągu doby (o 8 godzn) dwoma trmomtram dokumntowana. Urządzna pownny być trwa opsan zawartośą wymaganą tmpraturą przhowywana. Wydawan krw jj składnków do oddzałów szptanyh rw jj składnk wydawan są do oddzałów szptanyh na podstaw zamówń ndywduanyh. Przd wydanm składnka do oddzału szptango naży dokładn sprawdzć zgodność danyh na tyk pojmnka z zamównm a w szzgónoś porównać numr składnka na wynku próby zgodnoś, jś obowązuj jj wykonan. Wskazan jst aby krw jj składnk były wydawan do poszzgónyh oddzałów szptanyh bzpośrdno przd panowanym prztoznm wraz z formuarzm zawrająym wynk próby zgodnoś (jś obowązuj). Tak postępowan moż zapob pomyłkom oraz nprawdłowym warunkom przhowywana krw w oddzałah szptanyh. Osoz pownno być wydawan w stan płynnym, po rozmrożnu w banku krw. Zwroty krw jj składnków rw jj składnk wydan do oddzału szptango n podgają zwrotom do banku krw, poza wyjątkowym przypadkm, takm jak zgon pajnta oraz w nnym, uzasadnonym przypadku (po wyrażnu zgody przz dyrktora ). Zwrot krw ub jj składnka z banku do jst możwy wyłązn w przypadku okrśonym powyżj oraz w przypadku rzadko występujągo fnotypu krwnk zrwonyh. Zwrot krw ub jj składnka moż być przyjęty na podstaw prawdłowo wypłnongo:
protokołu zwrotu (nwykorzystana) krw ub jj składnków, 10 protokołu kontro tmpratury transportu krw jj składnków, protokołu kontro tmpratur przhowywana krw jj składnków w banku krw. Dokumntaja banku krw Bank krw prowadz arhwzuj wszystk zborz ndywduan zapotrzbowana na krw oraz jj składnk przz 5 at oraz prowadz ksążkę przyhodów rozhodów, którą przhowuj 30 at od ostatngo wpsu. sążka przyhodów rozhodów zawra następują nformaj: 1. datę godznę przyhodu; 2. nazwę, numr donaj, grupę krw, ość składnka krw, datę jgo pobrana oraz datę ważnoś; 3. podps osoby przyjmująj; 4. datę godznę wydana składnka krw; 5. nazwę oddzału szptango, do którgo składnk krw przkazano; 6. mę, nazwsko datę urodzna ub PESEL bory; 7. podps osoby wydająj składnk krw; 8. odps osoby odbrająj składnk krw; Ponadto bank krw prowadz dokumntaję wynków kontro tmpratury sprzętu, w którym przhowywan są składnk krw. Protokoły kontro tmpratury przhowywana oraz protokoły kontro tmpratury transportu krw jj składnków naży przhowywać o najmnj przz 5 at.
11 III. POSTĘPOWANIE PZED PZETOZENIEM WI Dyzję o prztoznu krw ub jj składnków podjmuj prowadząy horgo karz. Pownn on ponformować o tj dyzj horgo uzyskać ustną zgodę na transfuzję. hory moż n wyrazć zgody na prztozn. Brak zgody wymaga psmngo ośwadzna pajnta. Przd prztoznm naży sprawdzć, zy w dokumntaj horgo znajduj sę wynk badana grupy krw. N wono pogać na nformaj o grup krw zawartj w kar nformayjnj z pobytu w nnym szptau. Za warygodny można uznać wyłązn wynk w kar dntyfkayjnj grupy krw (wzór Nr 7), ub wynk z praown sroog transfuzjoogznj. Jś badan grupy krw n zostało przprowadzon ub jś stnją wątpwoś o do warygodnoś wynku naży zć pobran próbk krw od horgo jdnozśn wypłnć skrowan na to badan (wzór Nr 3). Na podstaw wynku badana grupy krw karz wypłna formuarz zamówna na składnk krw (wzór Nr 8), który przkazuj sę do banku krw ub do jś w szptau n ma banku). W przypadku prztazana konntratu krwnk zrwonyh (z) ub krw płnj konsrwowanj (P) do praown sroogznj przkazuj sę skrowan na wykonan próby zgodnoś (wzór Nr 4) wraz z odrębn w tym u pobraną próbką krw od pajnta. Pobran próbk krw od horgo 1. Od dorosłgo horgo pobra sę ok. 10 m krw żynj a od nmowąt małyh dz od 2 do 5 m, do suhj probówk jdnorazowgo użytku, zaopatrzonj w tyktę. 2. Bzpośrdno po pobranu krw wpsuj sę na tyk probówk nazwsko (drukowanym tram), mę datę urodzna horgo. Dan t uzyskuj sę od horgo, a jś jst on nprzytomny, abo jś pobrano krw od nmowąt małyh dz, naży dan prsonan przpsać z karty gorązkowj ub z hstor horoby. Na tyk wpsuj sę takż datę godznę pobrana próbk. 3. W przypadku braku danyh prsonanyh horgo na tyk na skrowanu do badana naży wpsać symbo NN oraz numr ksęg głównj numr ksęg oddzałowj ub npowtarzany numr dntyfkayjny pajnta. 4. Po pobranu krw osoba pobrająa sprawdza, zy dan na skrowanu są zgodn z danym na tyk składa na skrowanu zytny podps. 5. Pobrana próbka krw jst nzwłozn dostarzana do praown sroog transfuzjoogznj wraz z skrowanm na badan. 6. Dopuszza sę pobran krw na wrsnan sodu (EDTA) od: noworodków, nmowąt, małyh dz, pajntów z ndokrwstośą autommunohmotyzną (NAIH), pajntów u któryh badana grupy krw wykonuj sę mtodam automatyznym.
12 ontroa zgodnoś bory z każda jdnostką krw ub składnka przznazoną do prztozna ontroa ta poga na dntyfkaj horgo porównanu jgo danyh z danym na formuarzu z wynkm próby zgodnoś. Ponadto: Jś grupa krw wydango składnka n zgadza sę z grupą krw horgo (np. składnk grupy 0 a bora grupy A, abo składnk ujmny a bora h dodatn) bank krw wnn na formuarzu z wynkm próby zgodnoś umść stosowny komntarz uzasadnająy tak wybór składnka krw. Naży sprawdzć, zy jdnostka składnka krw została przygotowana zgodn z spjanym zanam zawartym w formuarzu zamówna na krw, np. zy została napromnona. onzn jst sprawdzn daty ważnoś składnka krw. Lkarz uprawnona do tgo pęgnarka/położna, którzy dokona ony zgodnoś składnka krw z borą, składają podpsy na wynku próby zgodnoś ( załąznk Nr 6), a w przypadku prztozna osoza, konntratu krwnk płytkowyh ub kropryptatu na formuarzu przbgu transfuzj składnków krw nwymagająyh próby zgodnoś ( wzór nr 16). Godznę rozpozęa prztozna zawartoś każdgo pojmnka naży wpsać na formuarzu z wynkm próby zgodnoś, w ksąż transfuzyjnj, w protoko znzuna ogóngo, w kar obsrwaj na oddza ntnsywnj opk mdyznj. Formuarz z wynkm próby zgodnoś mus być dostępny podzas transfuzj. UWAGA! W raz jakhkowk rozbżnoś wykrytyh podzas kontro zgodnoś krw ub jj składnka z borą n wono prztozyć tj jdnostk krw. Naży ją zwróć bankow krw ub nnj nstytuj, z którj ją otrzymano wraz z nformają o przyzyn zwrotu formuarzm z wynkm próby zgodnoś. Pna transfuzja w nagłyh przypadkah W wyjątkowyh przypadkah bzpośrdngo zagrożna żya karz moż podjąć dyzję o prztoznu zgodnyh grupowo z bz wykonana próby zgodnoś. Na skrowanu do praown sroogznj (wzór Nr 5) naży umść adnotaję: Wydać przd wykonanm próby zgodnoś wraz z podpsm karza, który tę dyzję podjął.
13 IV. POSTĘPOWANIE PODZAS PO TANSFUZJI Ważnjsz wskazówk dotyzą prztazana krw składnków 1. Prztozn krw ub jj składnka (z wyjątkm P osoza) pobranyh z banku krw ub, naży rozpoząć n późnj nż w ągu 30 mnut od h dostarzna. Z banku krw naży suksywn pobrać pojdynz jdnostk krw. W wyjątkowyh przypadkah, jż przwduj sę dłuższy zas do rozpozęa transfuzj, krw można przhować w zwadowanj, przznazonj wyłązn do tgo u, odów w tmp. +2 do +6 a tmpraturę sprawdzać zapsywać o 8 godzn. Prztozn P rozmrożongo osoza naży rozpoząć nzwłozn po h otrzymanu. 2. Panowan transfuzj w marę możwoś pownny odbywać sę w okrs płnj obsady fahowj oddzału szptaa. 3. Składnk krw pownny być prztazan przz jałow zstawy. N wono prztazać P płynów nfuzyjnyh przz zstaw uprzdno użyty do prztazana P ub z. Do prztozń nmowętom służą spjan zstawy. Jś składnk jst podawany strzykawką naży zastosować spjany ftr. Używan pompy muszą mć atst wskazówk produnta jak naży j stosować. 4. Ogrzwan krw można przprowadzać wyłązn w spjanym urządznu zaopatrzonym w trmomtr systm aarmowy. N wono ogrzwać krw w gorąj wodz, mkrofaów tp. Wskazana do ogrzwana rw: doroś jś szybkość transfuzj przkraza 50 m/mn.; dz jś szybkość transfuzj przkraza 15 m/mn.; noworodk transfuzja wymnna; bory z knzn znaząym zmnym agutynnam. 5. N naży dodawać ków do prztazanj krw, jj składnków ub produktów krwopohodnyh. 6. Przz jdn zstaw można prztazać podzas jdngo zabgu jdną jdnostkę krw ub jj składnk. Zstaw naży równż zmnć w przypadku, gdy po zakońzonym prztoznu podaj sę płyny nfuzyjn. 7. N naży prztazać jdnj jdnostk krw płnj ub z dłużj nż 4 godzny, a jdnj jdnostk osoza ub P dłużj nż 30 mnut. 8. N można po odłąznu ponown podłązać pajntow tgo samgo zstawu ub składnka krw. 9. Nzużytgo w ałoś składnka krw n wono prztozyć nnmu hormu. 10. Po prztoznu pojmnk z pozostałośą po prztoznu wraz z zstawm do transfuzj opsan mnm nazwskm pajnta wraz z datą godzną prztozna naży przhowywać w tmp. 2-6 przz 72 godz. w spjan do tgo u przznazonj odów a następn zutyzować w sposób unmożwająy pozyskan danyh osobowyh pajnta przz osoby nuprawnon. ażd prztozn krw ub jj składnków naży odnotować w hstor horoby, a ponadto zarjstrować w ksąż transfuzyjnj (wzór Nr 1).
Opka montorowan horyh podzas po transfuzj 14 1. Lkarz odpowdzany za transfuzję, pownn być obny podzas rozpozęa prztozna zawartoś każdgo pojmnka z krwą ub jj składnkm. 2. Lkarz ub wyznazona przz ngo pęgnarka (położna) są zobowązan do obsrwaj pajnta podzas prztazana przz 12 godzn po jgo zakońznu. Pajnt na własną prośbę moż być wypsany z podmotu znzgo przd upływm 12 godzn. 3. horgo naży pouzyć o konznoś natyhmastowgo zgłoszna takh objawów jak: drszz, rumń, zazrwnn skóry, duszność, bó końzyn ub okoy ędźwowj abo bó w kat prsowj. 4. Przd, w zas (15 mnut po rozpozęu transfuzj) oraz po prztoznu każdj jdnostk krw ub jj składnka naży dokonać pomaru płoty ała, tętna śnna tętnzgo krw oraz udokumntować w formuarzah przbgu transfuzj składnków krw: a) wymagająyh próby zgodnoś ( wzór nr 15) b) nwymagająyh próby zgodnoś ( wzór nr 16) 5. W przypadku wystąpna objawów ub zman mogąyh śwadzyć o powkłanu zwązanym z prztoznm naży wdrożyć odpowdn postępowan. 6. akj poprztoznow są trudnjsz do zauważna u horyh z utratą śwadomoś. Pogorszn stanu ogóngo horgo, w szzgónoś w ągu 15 20 mnut od rozpozęa prztazana każdj jdnostk składnka krw, moż być sygnałm odzynu poprztoznowgo. U tyh horyh spadk śnna tętnzgo, nuzasadnon krwawn, będą następstwm rozsango wykrzpana wwnątrznazynowgo, hmogobnura ub ogura mogą być prwszym sygnałm ostrj hmotyznj rakj poprztoznowj. Punkty krytyzn warunkują prawdłowy przbg prztozna składnków krw: 1. słuszność dyzj o prztoznu składnków krw 2. pobran od horgo próbk krw w u wykonana oznazna grupy krw próby zgodnoś sroogznj 3. prawdłowa dntyfkaja bory kontroa dokumntów przd prztoznm 4. obsrwaja horgo
15 V. POSTĘPOWANIE W PZYPADU POWIŁAŃ POPZETOZENIOWYH IH EJESTAJA Do najbardzj stotnyh powkłań nażą: ostr opóźnon rakj hmotyzn, zakażna baktryjn, odzyn anafaktyzny, ostr poprztoznow uszkodzn płu (Transfuson atd Aut Lung Injury TALI), nhmotyzn rakj gorązkow, pokrzywka, poprztoznowa skaza małopłytkowa, horoba przszzp przw bory prznsn zakażń wrusowyh. W przypadku wystąpna u horgo objawów nasuwająyh przypuszzn odzynu zwązango z prztoznm składnka krw naży natyhmast przprowadzć pomar płoty ała, tętna śnna tętnzgo krw. Dasz postępowan zaży od nasna rodzaju objawów. Jż podzas transfuzj wynk tyh pomarów oraz towarzyszą m objawy wskazują na ostry odzyn poprztoznowy naży natyhmast: 1. przrwać prztazan; 2. powadomć karza odpowdzango za transfuzję; 3. odłązyć pojmnk z składnkm krw, utrzymują wkłu do żyły prztazać powo roztwór 0,9% Na do zasu wdrożna odpowdngo zna; 4. sprawdzć dan na wszystkh pojmnkah prztazanyh składnków, wynk próby zgodnoś grupy krw horgo oraz dan dntyfkują borę; 5. powadomć paówkę, z którj otrzymano krw; 6. pobrać próbk krw od pajnta z nngo mjsa wkłua nż mjs, w którym dokonywano prztozna ok. 10 m krw do suhj, jałowj probówk oraz 2 5 m krw do probówk z EDTA; 7. przkazać do pobran próbk krw horgo wszystk pojmnk z rsztkam składnków krw, któr były prztozon; przkazać równż wszystk próbk krw bory pobran przd transfuzją oraz przhowywan w praown sroogznj próbk krw dawów, z którym była wykonywana próba zgodnoś; 8. wysłać do paówk służby krw wypłnony formuarz zgłoszna odzynu poprztoznowgo (wzór Nr 16); 9. w przypadku podjrzna o zakażn baktryjn, pobrać próbkę krw pajnta na badana baktroogzn (patrz wstrząs baktryjny). UWAGA W przypadku gdy ężk objawy wystąpły po zakońzonym prztoznu naży postępować zgodn z zanam wymnonym w punktah 2, 4, 5, 6, 7, 8 9. gonan ntrum rwodawstwa rwozntwa ma obowązk rjstrowana wszystkh powkłań poprztoznowyh na podstaw dokumntaj przkazanj przz szpta. W przypadkah ężkh powkłań dyrktor ub wyznazony przz ngo karz dokonuj kontro prawdłowoś postępowana przd podzas transfuzj oraz moż udzć wskazówk dotyząyh zna powkłana.
16 Ogón zasady przhowywana dostarzana do w ah matrału do badań powkłań poprztoznowyh. 1. Wszystk pojmnk, z rsztkam składnka krw któr były prztozon pajntow muszą być jałowo zabzpzon, opsan przhowywan w warunkah hłodnzyh (w tmp. +2 +6 ) na trn szptaa (oddzał, praowna sroog) przz 3 dn w wydzonj odów objętj ałodobowym montorngm tmpratur wraz z jj dokumntają. 2. W każdym prztazanym pojmnku z składnkm krw mus pozostać jgo nwka ość około 5 m m wykonana badań w przypadku wystąpna powkłana poprztoznowgo. ałkow opróżnony pojmnk n nadaj sę do daszyh badań wykonana wntuango poswu baktroogzngo. 3. Wszystk pojmnk wraz z zstawm prztoznowym muszą zostać umszzon w nprzmakanj srw jdnorazowgo użytku ub worku foowym tzw. strunowym wyposażonym w zamknę. 4. Srwtę ub work wraz z aparatm naży włożyć do jdnorazowgo pastkowgo pojmnka na odpady mdyzn umść w prznośnj odów z matrałm hłodząym (używanj wyłązn przz szpta do transportowana pojmnków z rsztkam składnka, po którym nastąpł odzyn ub zarkamowanyh). Absoutn n moż to być pojmnk do rutynowgo transportu składnków krw z. 5. Prznośny pojmnk transportowy mus być wyposażony w 2 trmomtry. Wymagana tmpratura transportu mus mść sę w zakrs +2 do +10. 6. Wraz z jałowo zabzpzonym matrałm naży dostarzyć pobran od pajnta próbk krw (zytn opsan) oraz prawdłowo wypłnon dokumnty: a. Zgłoszna powkłana poprztoznowgo (wzór Nr 17) będą przyjmowan wyłązn na nowyh formuarzah, któr muszą uwzgędnać dan wymagan przz ustawodawę. Nkomptny dokumnt n pozwaa wyągnąć właśwyh wnosków o do przyzyny wystąpna powkłana b. artę kontro przhowywana składnka krw w szptau (wzór Nr 18). Protokół kontro tmpratury transportu krw jj składnków (wzór Nr 19) 7. W przypadku ź zabzpzongo matrału (njałowo przhowywango) n będz w stan wykonać badań baktroogznyh. 8. Matrał do badań powkłana poprztoznowgo pownn być dostarzony n późnj nż 24 godzny od wystąpna odzynu.
17 1. WZESNE POWIŁANIA POPZETOZENIOWE Jako wzsn powkłana poprztoznow uznaj sę t, któr występują podzas transfuzj ub w ągu 24 godzn od jj zakońzna. Ostry odzyn hmotyzny Poprztoznowy ostry odzyn hmotyzny jst najzęśj spowodowany prztoznm krw nzgodnj w układz AB0. Jgo przyzyną w wększoś przypadków są błędy w dokumntaj oraz błędy natury organzayjnj tak jak: błędn oznakowan probówk z krwą bory, ndokładn sprawdzn ub n sprawdzn wynków badań aboratoryjnyh danyh na pojmnku z krwą przznazoną do prztozna oraz błędna dntyfkaja bory. Do rzadzj spotykanyh przyzyn nażą błędy popłnon w nstytuj pobrająj krw /ub błędy aboratoryjn. Objawy knzn. Do najzęstszyh objawów ostrgo odzynu hmotyzngo nażą: gorązka, drszz, bó w kat prsowj okoy ędźwowj, nudnoś, zazrwnn skóry, duszność, wstrząs, zęsto uogónona ostra skaza krwotozna, krwawn z rany oprayjnj, hmogobnura, skąpomoz, bzmoz. Objawy pojawają sę zęsto już po prztoznu kku m krw (nzgodność w AB0), zasm po kku godznah (na ogół w nzgodnoś w nnyh nż AB0 układah grupowyh). W zęś przypadków odzyn hmotyzny moż prowadzć do zgonu. Postępowan - zgodn z zanam na str. 15 pkt. 1 9 Lzn. Lzn poga na wyprowadznu z wstrząsu ub ndopuszznu do jgo wystąpna zapwnnu przpływu krw przz ważn da żya narządy, w szzgónoś przz nrk oraz na zapobżnu wystąpna zspołu rozsango wykrzpana śródnazynowgo (DI). W tym u naży: 1. Założyć na stał wnk do pęhrza mozowgo, onać barwę mozu (hmogobnura!) oraz durzę godznową. 2. Prztazać płyny nfuzyjn (krystaody, koody) w u utrzymana durzy powyżj 50 100 m/godz. oraz śnna krw. 3. W raz potrzby zastosować furosmd ub mannto, a takż dopamnę w daw durtyznj (2 5 mkrogramów/kg/mn.) ub wększj. 4. Oznazyć stężn moznka, kratynny ktrotów (sodu potasu) oraz wykonać badan układu krzpnęa (zas protrombnowy, APTT). 5. W przypadku pojawna sę ostrj nzapanj nwydonoś nrk, kontynuować zn pod nadzorm nfrooga. 6. W przypadku pojawna sę objawów DI zastosować zn wdług przyjętgo shmatu. Wstrząs baktryjny (sptyzny) Jgo przyzyną jst zakażn składnka krw baktram. Objawy knzn. Najzęśj objawy pojawają sę po prztoznu około 100 m z /ub mnjszyh oś P. haraktryzują sę wzrostm płoty ała nawt do 41 drszzam, zaburznm krążna do wstrząsu włązn zaburznm oddyhana. Odzyn tn, jakkowk zdarza sę rzadko, jst obarzony wysoką śmrtnośą. Postępowan zgodn z zanam na str. 15 pkt. 1 9.
18 UWAGI 1. Objawy knzn ostrgo odzynu hmotyzngo sptyzngo w pozątkowym okrs bywają bardzo podobn. Datgo w u ustana ostatzngo rozpoznana wykonuj sę badana baktroogzn sroogzn. 2. Pojmnk z rsztkam prztazanyh składnków krw naży przkazać jak najszybj do w ah m wykonana badań baktroogznyh w tryb pnym, a próbkę krw horgo przkazać do szptanj praown baktroogznj w u wykonana poswów krw. 3. W każdym przypadku o sposob postępowana powadomć. Lzn. Naży j rozpoząć natyhmast, n zkają na wynk badań baktroogznyh. Naży zatm: 1. Opanować wstrząs ndotnn. 2. Wyrównać zaburzna mtabozn. 3. Zastosować dożyn duż dawk antybotyków o szrokm spktrum, dzałająyh zarówno na baktr tnow, jak na bztnow. 4. W wstrząs o ężkm przbgu zastosować kortykostrody. Wstrząs anafaktyzny Powkłan to zdarza sę bardzo rzadko, a ma ężk przbg moż zagrażać żyu. Występuj ono u horyh, którzy wytwarzają przwała anty-ga najzęśj mają ndobór IgA, Objawy knzn. Wstrząs występuj zwyk po prztoznu kku m składnka krw. Lzn. Natyhmast przrwać transfuzję, opanować wstrząs utrzymywać zynność oddhową. Podać dożyn od 0,5 mg do 1 mg adrnany k przwargzn. Jś objawy n ustępują naży ponawać dawkę adrnany o 10 15 mn. Po ustąpnu objawów n wono kontynuować prztazana. W przyszłoś hormu n wono prztazać osoza, a stosowan składnk komórkow pownny być jgo ałkow pozbawon (wokrotn przmyt). Do panowanyh zabgów oprayjnyh wskazana jst autotransfuzja. Ostr poprztoznow uszkodzn płu (TALI) (Transfuson atd Aut Lung Injury) Odzyn tn występuj dość zęsto, a n zawsz jst rozpoznawany. Za jgo przyzynę uważa sę rakję mędzy antygnam na krwnkah bałyh a przwałam z układu HLA ub przwałam skrowanym do antygnów na granuoytah. Przwała odpowdzan za tę rakję są zawart abo w prztazanym składnku krw, abo są produkowan przz borę. Odzyn mogą wywoływać takż mdatory zapana ytokny pdy zawart w prztazanyh składnkah krw. Objawy knzn rozpozynają sę pod kon ub w ągu kku godzn po prztoznu w posta ostrj nwydonoś oddhowj, którj towarzyszy kasz gorązka. U nktóryh borów objawy mają tndnję do samoogranzana sę, u nnyh mogą sę nasać nawt prowadzć do zgonu. haraktrystyzny jst radoogzny obraz płu w posta rozsanyh zagęszzń mąższu. Lzn poga na zastosowanu mhanznj wntyaj płu po natyhmastowym przrwanu prztozna.
19 Uwaga! W przypadku podjrzna TALI konzn jst badan radoogzn płu (haraktrystyzny obraz płu w posta zagęszzń mąższu) oraz oznazyć: BNP (mózgowy pptyd natrurtyzny) w surowy. Odzyny gorązkow nhmotyzn Przyzyną tyh najzęśj występująyh odzynów poprztoznowyh jst rakja przwał z układu HLA obnyh u bory z antygnam na krwnkah bałyh płytkowyh zawartyh w prztazanym składnku krw. Mogą j równż wywoływać prognn ytokny, znajdują sę w prztazanyh składnkah krw, szzgón w P. Objawy knzn w posta wzrostu płoty ała o najmnj o 1, drszzy, bóu głowy, zasm nudnoś wymotów występują w trak transfuzj ub podzas dwóh godzn po jj zakońznu. Są to odzyny kk, wyjątkowo śrdno-ężk n zagrażają żyu. Lzn. Naży przrwać transfuzję podać k przwgorązkow. U wokrotnyh borów, jś odzyn gorązkowy powtórzy sę, naży stosować składnk ubogoukoytarn. Pokrzywka Odzyn tn jst spowodowany rakją przwał IgE obnyh u bory z składnkam bałkowym prztazango składnka krw. Objawy knzn w posta wysypk skórnj, rumną śwądu pojawają sę zwyk już podzas transfuzj, szzgón podzas prztazana FFP P, rzadzj z. Lzn. Powkłan to n zagraża żyu. Naży przrwać prztozn podać domęśnowo ub dożyn k przwargzn. Po ustąpnu objawów można kontynuować transfuzję. Przd kojnym transfuzjam wskazan jst zastosowan ków przwargznyh. 2.OPÓŹNIONE POWIŁANIA POPZETOZENIOWE Opóźnony odzyn hmotyzny Odzyn tn zdarza sę u horyh uodpornonyh w przszłoś antygnm krwnk zrwonyh, u któryh w prób zgodnoś n wykrywa sę przwał, natomast pojawają sę on po prztoznu krw zawrająj odpowadająy m antygn nszzą prztozon krwnk zrwon. Objawy knzn występują najzęśj po 5 10 dnah od transfuzj w posta: gorązk, spadku zby krwnk zrwonyh hmatokrytu oraz podwyższongo pozomu brubny w surowy krw. Na ogół odzyn ma kk przbg, n wymaga zna zęsto n jst rozpoznawany. Lzn. Wyjątkowo rzadko zdarzają sę objawy wstrząsu nwydonoś nrk, któr mogą prowadzć do zgonu. Jż wystąpą objawy wstrząsu, naży zastosować zn tak samo jak w wzsnym odzyn hmotyznym.