Centralna Komisja Egzaminacyjna w Warszawie SPRAWDZIAN 2006 SPRAWOZDANIE

Centralna Komisja Egzaminacyjna w Warszawie SPRAWDZIAN 2006 SPRAWOZDANIE Warszawa 2006

Opracowano w Wydziale Sprawdzianów dla Uczniów Szkół Podstawowych Centralnej Komisji Egzaminacyjnej we współpracy z okręgowymi komisjami egzaminacyjnymi Opracował zespół w składzie: Adam Brożek Danuta Grabowska Helena Jędrasik Jolanta Walczak Współpraca: Beata Dobrosielska Konsultacja: Anna Dubiecka Marek Legutko Teresa Radzioch-Fryźlewicz Janina Różanowska Zdjęcia: Adam Brożek Henryk Szaleniec Centralna Komisja Egzaminacyjna ul. Łucka 11 00-842 Warszawa tel. 022 656 38 00, fax. 656 73 27 e-mail: ckesekr@cke.edu.pl www.cke.edu.pl

Spis treści WPROWADZENIE... 5 I. CHARAKTERYSTYKA POPULACJI... 6 I.1. Uczniowie i szkoły... 6 I.2. Nauczyciele... 9 II. CHARAKTERYSTYKA NARZĘDZIA POMIARU... 12 III. ORGANIZACJA I PRZEBIEG SPRAWDZIANU... 14 IV. OGÓLNE WYNIKI SPRAWDZIANU STANDARDOWEGO... 17 IV.1. Wyniki uzyskane przez wszystkich uczniów... 17 IV.2. Wyniki chłopców i dziewcząt... 19 IV.3. Wyniki uczniów z dysleksją i bez dysleksji... 20 IV.4. Wyniki sprawdzianu a wielkość miejscowości... 21 IV.5. Wyniki uczniów szkół publicznych i niepublicznych... 22 IV.6. Średnie wyniki szkół... 23 V. WYNIKI W OBSZARACH UMIEJĘTNOŚCI... 26 V.1. Czytanie... 26 V.2. Pisanie... 26 V.3 Rozumowanie... 27 V.4. Korzystanie z informacji... 27 V.5. Wykorzystywanie wiedzy w praktyce... 28 V.6. Wyniki w obszarach a poziomy osiągnięć uczniów... 29 VI. ANALIZA WYKONANIA ZADAŃ... 31 VI.1. Wykonanie zadań z czytania... 31 VI.2. Wykonanie zadań z pisania... 36 VI.3. Wykonanie zadań z rozumowania... 37 VI.4. Wykonanie zadań z korzystania z informacji... 40 VI.5. Wykonanie zadań z wykorzystywania wiedzy w praktyce... 41 VII. WYNIKI UCZNIÓW SŁABO WIDZĄCYCH I NIEWIDOMYCH... 43 VII.1. Ogólne wyniki uzyskane przez uczniów... 43 VII.2. Wyniki uczniów w obszarach umiejętności... 44 VII.2.1. Czytanie... 44 VII.2.2. Pisanie... 45 VII.2.3. Rozumowanie... 45

VII.2.4. Korzystanie z informacji... 46 VII.2.5. Wykorzystywanie wiedzy w praktyce... 47 VIII. WYNIKI SPRAWDZIANU UCZNIÓW SŁABO SŁYSZĄCYCH I NIESŁYSZĄCYCH... 48 VIII.1. Ogólne wyniki uzyskane przez uczniów... 49 IX. VIII.2. Wyniki uczniów w obszarach umiejętności... 50 VIII.2.1. Czytanie... 50 VIII.2.2. Pisanie... 51 VIII.2.3. Rozumowanie... 51 VIII.2.4. Korzystanie z informacji... 52 VIII.2.5. Wykorzystywanie wiedzy w praktyce... 53 WYNIKI SPRAWDZIANU UCZNIÓW Z UPOŚLEDZENIEM UMYSŁOWYM W STOPNIU LEKKIM... 54 IX.1. Ogólne wyniki uzyskane przez uczniów... 55 IX.2. Wyniki uczniów w obszarach umiejętności... 56 IX.2.1. Czytanie... 56 IX.2.2. Pisanie... 57 IX.2.3. Rozumowanie... 58 IX.2.4. Korzystanie z informacji... 59 IX.2.5. Wykorzystywanie wiedzy w praktyce... 59 X. WYNIKI UCZNIÓW PISZĄCYCH SPRAWDZIAN W JĘZYKU LITEWSKIM... 61 XI. WNIOSKI... 62 ANEKS I. Częstość odpowiedzi w zadaniach zamkniętych (w procentach) uczniowie bez dysfunkcji i z dysleksją II. Schemat punktowania zadania 21 III. Analiza uczniowskich rozwiązań zadania 21 uczniowie bez dysfunkcji IV. Schemat punktowania zadania 25 V. Analiza uczniowskich rozwiązań zadania 25 uczniowie bez dysfunkcji VI. Pogłębiona analiza statystyczna wykonania zadań uczniowie bez dysfunkcji i z dysleksją VII. Wyniki sprawdzianu w województwach uczniowie bez dysfunkcji i z dysleksją VIII. Wyniki sprawdzianu w województwach uczniowie słabo widzący i niewidomi IX. Wyniki sprawdzianu w województwach uczniowie słabo słyszący i niesłyszący X. Wyniki sprawdzianu w województwach uczniowie z upośledzeniem w stopniu lekkim

Szanowni Państwo! W bieżącym roku po raz piąty przeprowadziliśmy sprawdzian w szóstej klasie szkoły podstawowej. Ten mały jubileusz jest dobrą okazją do złożenia specjalnych podziękowań wszystkim, którzy przez te lata swoją pracą i poświęceniem przyczynili się do jego corocznej sprawnej organizacji: Szóstoklasistom i ich Rodzicom, Dyrektorom szkół podstawowych, Nauczycielom ze szkolnych zespołów egzaminacyjnych, Obserwatorom z kuratoriów oświaty i z organów prowadzących szkoły, Przewodniczącym zespołów egzaminacyjnych, Egzaminatorom i Weryfikatorom, Pracownikom Centralnej i okręgowych komisji egzaminacyjnych. Obecnie przedkładamy Państwu sprawozdanie zawierające wyniki sprawdzianu 2006 z wieloma odniesieniami do wyników sprawdzianów z lat ubiegłych. Opracowanie to, oprócz danych tradycyjnie umieszczanych w corocznych sprawozdaniach, zawiera nowy zakres informacji, na które warto zwrócić szczególną uwagę. W rozdziale pierwszym, korzystając z danych własnych oraz otrzymanych z Ministerstwa Edukacji Narodowej, znacznie rozszerzyliśmy opis populacji uczniów i nauczycieli szkół podstawowych. W rozdziale piątym zamieściliśmy graficzny obraz osiągnięć uczniów w obszarach umiejętności, pogrupowanych w dziewięć przedziałów punktowych z jednoczesnym określeniem, jaki procent uczniów osiągnął poziom konieczny, a jaki poziom zadowalający. Nauczyciele z pewnością wiele wniosków do pracy dydaktycznej sformułują na podstawie lektury rozdziału szóstego. Znajdą tam bowiem analizę wykonania przez uczniów poszczególnych zadań oraz porady dotyczące sposobów ćwiczenia umiejętności, które zostały poprzez te zadania sprawdzone. Uzupełnieniem tego rozdziału są zawarte w Aneksie oryginalne prace uczniów wraz z punktacją i jej uzasadnieniem przez egzaminatorów. Życząc owocnej lektury, łączę serdeczne pozdrowienia Warszawa, wrzesień 2006 r.

CHARAKTERYSTYKA POPULACJI I. CHARAKTERYSTYKA POPULACJI I.1. Uczniowie i szkoły Do sprawdzianu 2006 przystąpiło 473 924 uczniów, w tym: 98,08% uczniów bez dysfunkcji i z dysleksją rozwojową 1,58% uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim 0,20% uczniów słabo słyszących i niesłyszących 0,13% uczniów słabo widzących i niewidomych 0,01% uczniów piszących sprawdzian w języku litewskim. W stosunku do roku 2005 liczba szóstoklasistów zmniejszyła się o ponad 21 tys. uczniów (od sprawdzianu w 2002 r. liczba szóstoklasistów zmalała o ponad 75 tys.). PŁEĆ Wśród tegorocznych szóstoklasistów było 51,3% chłopców i 48,7% dziewcząt (w roku 2005 odpowiednio 51,0% i 49,0%). Wojewódzkie zróżnicowanie pod względem płci przedstawiono w tabeli 1. Tabela 1. Odsetek chłopców i dziewcząt w województwach Województwo Chłopcy Dziewczęta dolnośląskie 51,2% 48,8% kujawsko-pomorskie 50,5% 49,5% lubelskie 51,4% 48,6% lubuskie 50,3% 49,7% łódzkie 51,0% 49,0% małopolskie 50,7% 49,3% mazowieckie 50,8% 49,2% opolskie 50,5% 49,5% podkarpackie 50,9% 49,1% podlaskie 51,7% 48,3% pomorskie 51,3% 48,7% śląskie 54,3% 45,7% świętokrzyskie 50,9% 49,1% warmińsko-mazurskie 50,5% 49,5% wielkopolskie 51,4% 48,6% zachodniopomorskie 51,0% 49,0% Jak widać, największa dysproporcja między odsetkami chłopców i dziewcząt występuje w województwie śląskim, najmniejsza w lubuskim. 6

CHARAKTERYSTYKA POPULACJI DYSLEKSJA Z dostosowania sprawdzianu pod kątem dysleksji 1 skorzystało 42 411 uczniów, czyli 9,1% populacji szóstoklasistów. Od roku 2002 do 2005 procent dyslektyków systematycznie wzrastał, w bieżącym roku po raz pierwszy zmalał (o 0,2 punktu procentowego). Udział procentowy dyslektyków w populacji szóstoklasistów w poszczególnych województwach ukazano na mapie 1. pomorskie 16,1% warmińsko-mazurskie 8,9% zachodniopomorskie podlaskie 8,0% 9,9% kujawsko-pomorskie 8,2% mazowieckie lubuskie wielkopolskie 12,8% 10,2% 6,6% łódzkie lubelskie 10,5% 7,8% dolnośląskie świętokrzyskie 8,8% opolskie 6,8% 7,3% śląskie podkarpackie 6,1% małopolskie 4,3% 10,9% Mapa 1. Udział procentowy uczniów z dysleksją w województwach Największy procent dyslektyków wystąpił w województwie pomorskim, najmniejszy w podkarpackim. Zróżnicowanie to jest zastanawiająco duże, a w zdumienie mogą wprawić dysproporcje między powiatami (np. w złotoryjskim tylko 0,5%, zaś w grodziskim maz. aż 31,2%). WIELKOŚĆ MIEJSCOWOŚCI Do szkół podstawowych położonych na wsiach uczęszczało 41,4%, a do szkół miejskich 58,6% szóstoklasistów. W miastach różnej wielkości odsetek ten wynosił odpowiednio: 16,1% w miastach do 20 tys. mieszkańców 19,4% w miastach od 20 tys. do 100 tys. mieszkańców 23,1% w miastach powyżej 100 tys. mieszkańców. Zróżnicowanie odsetka uczniów w zależności od usytuowania szkoły w poszczególnych województwach ukazano w tabeli 2. 1 Dostosowanie to miało na celu wyrównanie szans uczniów z dysleksją w taki sposób, aby specyficzne trudności w uczeniu się nie zniekształcały obrazu osiągnięć uczniów. Dostosowanie miało charakter formalny (np. wydłużenie czasu sprawdzianu, korzystanie z pomocy nauczyciela wspomagającego) oraz merytoryczny (modyfikacja kryteriów punktowania zadań). 7

CHARAKTERYSTYKA POPULACJI Tabela 2. Odsetek uczniów w szkołach w miejscowościach różnej wielkości Miasto Miasto Województwo Wieś do 20 tys. od 20 tys. do 100 tys. Miasto powyżej 100 tys. dolnośląskie 29,9% 21,4% 21,9% 26,9% kujawsko-pomorskie 39,3% 20,0% 10,3% 30,4% lubelskie 55,0% 10,5% 21,6% 12,9% lubuskie 32,8% 34,3% 12,9% 20,0% łódzkie 39,7% 10,9% 27,8% 21,7% małopolskie 57,0% 9,8% 13,7% 19,5% mazowieckie 40,8% 14,1% 16,0% 29,1% opolskie 44,9% 21,5% 23,9% 9,8% podkarpackie 61,9% 12,0% 20,2% 5,9% podlaskie 37,4% 17,9% 24,6% 20,0% pomorskie 37,8% 14,9% 24,2% 23,2% śląskie 24,4% 8,7% 21,2% 45,7% świętokrzyskie 56,4% 16,0% 14,7% 12,8% warmińsko-mazurskie 38,3% 24,9% 19,5% 17,2% wielkopolskie 42,3% 22,2% 21,1% 14,4% zachodniopomorskie 30,0% 26,1% 19,9% 24,1% W tabeli wyróżniono dwa województwa, w których rozkłady liczebności uczniów najbardziej odbiegają od rozkładu krajowego. Najbardziej wiejskim województwem jest podkarpackie, na drugim biegunie sytuuje się śląskie, w którym niemal połowa uczniów uczęszczała do szkół w wielkich miastach. Wyżej wykazano, że większość uczniów uczęszczała do szkół podstawowych miejskich, jednak w naszym kraju aż 69,2% szkół jest zlokalizowanych na wsiach. Oczywiście, przyczyną tego zjawiska jest to, że szkoły wiejskie z reguły są dużo mniejsze od miejskich. Ogółem w miastach jest 30,8% szkół, z czego: 8,6% w miastach do 20 tys. mieszkańców 9,1% w miastach od 20 tys. do 100 tys. mieszkańców 13,1% w miastach powyżej 100 tys. mieszkańców. Zróżnicowanie odsetka szkół w zależności od wielkości miejscowości, w której znajduje się szkoła, w poszczególnych województwach pokazano w tabeli 3. Tabela 3. Odsetek szkół a wielkość miejscowości Województwo Wieś Miasto do 20 tys. Miasto od 20 tys. do 100 tys. Miasto powyżej 100 tys. dolnośląskie 55,3% 14,6% 12,3% 17,8% kujawsko-pomorskie 69,9% 10,0% 4,5% 15,6% lubelskie 83,7% 4,8% 7,0% 4,5% lubuskie 62,0% 17,8% 8,8% 11,4% łódzkie 69,0% 5,7% 11,7% 13,5% małopolskie 77,5% 5,3% 6,7% 10,5% mazowieckie 68,6% 6,7% 7,0% 17,8% opolskie 71,3% 11,7% 10,9% 6,1% podkarpackie 83,6% 5,8% 8,4% 2,2% podlaskie 74,6% 8,7% 7,8% 8,9% pomorskie 63,2% 8,3% 11,8% 16,7% śląskie 42,1% 8,6% 16,1% 33,2% świętokrzyskie 81,3% 6,9% 6,6% 5,2% warmińsko-mazurskie 72,7% 11,7% 7,5% 8,1% wielkopolskie 70,6% 11,2% 9,0% 9,2% zachodniopomorskie 59,2% 15,0% 10,1% 15,6% 8

CHARAKTERYSTYKA POPULACJI W tabeli wyróżniono województwa śląskie i podkarpackie, w których tak jak w przypadku uczniów rozkład odsetka szkół najbardziej odbiega od krajowego. Zaznaczono także województwo lubelskie, w którym jest największy procent szkół wiejskich. Jeśli porównamy go z odsetkiem szóstoklasistów uczęszczających do tych szkół, to widać, że w tym województwie wiejskie szkoły są statystycznie najmniejsze w kraju. PUBLICZNE NIEPUBLICZNE Do szkół publicznych uczęszczało 98,7%, a do niepublicznych jedynie 1,3% szóstoklasistów. Zróżnicowanie odsetka uczniów w poszczególnych województwach pokazano w tabeli 4. Tabela 4. Odsetek uczniów szkół publicznych i niepublicznych Województwo Uczniowie szkół Uczniowie szkół publicznych niepublicznych dolnośląskie 99,1% 0,9% kujawsko-pomorskie 98,8% 1,2% lubelskie 99,5% 0,5% lubuskie 98,8% 1,2% łódzkie 98,9% 1,1% małopolskie 99,2% 0,8% mazowieckie 97,6% 2,4% opolskie 98,8% 1,2% podkarpackie 99,6% 0,4% podlaskie 98,7% 1,3% pomorskie 98,4% 1,6% śląskie 98,6% 1,4% świętokrzyskie 98,9% 1,1% warmińsko-mazurskie 99,0% 1,0% wielkopolskie 99,0% 1,0% zachodniopomorskie 98,1% 1,9% Jak widać, najwięcej uczniów uczęszczało do szkół niepublicznych w województwie mazowieckim (przede wszystkim w Warszawie), gdzie odsetek takich szkół jest największy w kraju (5,7%). Najmniej uczniów szkół niepublicznych było w podkarpackim, podobnie było w przypadku odsetka tych szkół (0,9%). I.2. Nauczyciele W 2001 roku w polskiej oświacie wprowadzono system nauczycielskich stopni awansu zawodowego. Pedagodzy uzyskują kolejno następujące tytuły: - nauczyciel stażysta - nauczyciel kontraktowy - nauczyciel mianowany - nauczyciel dyplomowany. W roku szkolnym 2005/2006 w szkołach podstawowych 81,7% etatów zajmowali nauczyciele mianowani i dyplomowani, 4,4% stażyści, a 12,9% kontraktowi (1% nauczycieli było bez stopnia). Międzywojewódzkie zróżnicowanie struktury etatów w szkołach podstawowych zajmowanych przez nauczycieli mających poszczególne stopnie awansu jest duże. Ilustruje to wykres 1. 9

CHARAKTERYSTYKA POPULACJI 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% dolnośląskie lubelskie zachodniopomorskie łódzkie kujawsko-pomorskie wielkopolskie lubuskie świętokrzyskie śląskie podlaskie kraj mazowieckie pomorskie podkarpackie opolskie warmińskomazurskie małopolskie stażyści kontraktowi mianowani dyplomowani Wykres 1. Struktura etatów nauczycielskich w województwach (stan na dzień 15 września 2005 r. 2 ) Warto się przyjrzeć zróżnicowaniu struktury etatów w szkołach wiejskich i miejskich. Wykresy 2. i 3. pokazują, że na ogół w miastach odsetek etatów zajmowanych przez nauczycieli dyplomowanych jest wyższy niż na wsiach. Największe różnice występują w województwie podlaskim. Natomiast w województwach pomorskim i śląskim odnotowano niewielką przewagę odsetka etatów nauczycieli dyplomowanych na wsiach. 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% lubelskie dolnośląskie zachodniopomorskie lubuskie kujawsko-pomorskie podlaskie świętokrzyskie łódzkie wielkopolskie kraj śląskie podkarpackie mazowieckie warmińskomazurskie opolskie pomorskie małopolskie stażyści kontraktowi mianowani dyplomowani Wykres 2. Struktura etatów nauczycieli w wiejskich szkołach podstawowych (stan na dzień 15 września 2005 r.) 2 Wykresy opracowano na podstawie danych uzyskanych z Departamentu Strategii Edukacyjnej Ministerstwa Edukacji Narodowej. 10

CHARAKTERYSTYKA POPULACJI 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% dolnośląskie zachodniopomorskie łódzkie wielkopolskie lubelskie śląskie kujawsko-pomorskie lubuskie kraj mazowieckie pomorskie świętokrzyskie podlaskie opolskie podkarpackie małopolskie warmińskomazurskie stażyści kontraktowi mianowani dyplomowani Wykres 3. Struktura etatów nauczycieli w miejskich szkołach podstawowych (stan na dzień 15 września 2005 r.) Nauczycielki SP w Adamowiźnie chwilę przed rozpoczęciem sprawdzianu 11

CHARAKTERYSTYKA NARZĘDZIA POMIARU II. CHARAKTERYSTYKA NARZĘDZIA POMIARU Zestaw zadań Pszczoły i miody w wersji podstawowej rozwiązywali uczniowie bez dysfunkcji i z dysleksją rozwojową, a po odpowiednim dostosowaniu uczniowie słabo widzący i niewidomi oraz słabo słyszący i niesłyszący. Ponadto zestaw przetłumaczony na język litewski rozwiązywali uczniowie szkół, w których nauka odbywa się w tym języku. Na rozwiązanie wszystkich zadań przewidziano 60 minut, w przypadku uczniów z dysfunkcjami czas ten mógł być przedłużony o 30 minut. Zestaw składał się z 20 zadań zamkniętych oraz 5 otwartych. Za poprawne wykonanie wszystkich zadań uczeń mógł otrzymać 40 punktów po 20 punktów za zadania zamknięte i zadania otwarte. Sprawdzono umiejętności z pięciu obszarów standardów wymagań: czytanie pisanie rozumowanie korzystanie z informacji wykorzystywanie wiedzy w praktyce. Udział punktów możliwych do uzyskania za każdy z tych obszarów przedstawia tabela 5. Tabela 5. Plan zestawu zadań Pszczoły i miody Obszar standardów wymagań Liczba punktów Waga Numery zadań Czytanie 10 25% 1, 2, 3, 5, 6, 10, 11, 12, 13, 17 Pisanie 10 25% 25 Rozumowanie 8 20% 7, 8, 9, 14, 16, 21/I, III, IV Korzystanie z informacji 4 10% 22, 23, 24 Wykorzystywanie wiedzy w praktyce 8 20% 4, 15, 18, 19, 20, 21/II, V, VI Razem 40 100% Czytanie sprawdzono dziesięcioma zadaniami zamkniętymi, w których uczeń wybierał spośród czterech podanych odpowiedzi jedną prawidłową. W zakresie tej umiejętności badano czytanie tekstu popularnonaukowego i poetyckiego, danych z tabeli oraz z mapy. Pisanie sprawdzono jednym zadaniem otwartym, w którym uczeń redagował wypowiedź na podany temat. Rozumowanie sprawdzono pięcioma zadaniami zamkniętymi, w których uczeń wybierał jedną odpowiedź oraz zadaniem otwartym, w którym samodzielnie określał metodę rozwiązania. W zakresie tej umiejętności badano: umieszczanie daty w przedziale czasowym, rozpoznawanie własności figur geometrycznych, opisywanie sytuacji przedstawionej w zadaniu za pomocą wyrażenia arytmetycznego, ustalanie sposobu rozwiązania zadania i analizowanie otrzymanego wyniku oraz sprawdzanie wyników z warunkami zadania. 12

CHARAKTERYSTYKA NARZĘDZIA POMIARU Korzystanie z informacji sprawdzono trzema zadaniami otwartymi, w których uczeń samodzielnie formułował odpowiedzi. W zakresie tej umiejętności badano wskazywanie źródła informacji oraz posługiwanie się nim. Wykorzystywanie wiedzy w praktyce sprawdzono pięcioma zadaniami zamkniętymi, w których uczeń wybierał jedną odpowiedź i zadaniem otwartym, w którym wykonywał obliczenia dotyczące powierzchni. W zakresie tej umiejętności badano rozwiązywanie problemów z wykorzystywaniem własności liczb oraz wykonywanie obliczeń dotyczących temperatury, wagi, czasu, długości i pola. Strona tytułowa zestawu Pszczoły i miody oraz karta odpowiedzi 13

ORGANIZACJA I PRZEBIEG SPRAWDZIANU III. ORGANIZACJA I PRZEBIEG SPRAWDZIANU Za organizację oraz przeprowadzenie sprawdzianu w szkołach podstawowych na terenie całego kraju odpowiedzialne są okręgowe komisje egzaminacyjne (OKE), a ich działania koordynuje Centralna Komisja Egzaminacyjna (CKE). Sprawdzian jest powszechny i obowiązkowy w szczególnych przypadkach losowych lub zdrowotnych przewidziano możliwość zwolnienia ucznia. Ponadto nie muszą przystępować do niego laureaci konkursów przedmiotowych o zasięgu wojewódzkim lub ponadwojewódzkim z zakresu jednego z grupy przedmiotów objętych sprawdzianem. Zdobycie tytułu laureata w tych konkursach jest równoznaczne z uzyskaniem ze sprawdzianu najwyższego wyniku. Przebieg sprawdzianu 4 kwietnia 2006 r. sprawdzian pisało 473 924 uczniów w 13 222 szkołach. Z przyczyn zdrowotnych lub losowych zwolniono ze sprawdzianu 773 uczniów (0,17% całej populacji szóstoklasistów). Tyle samo uczniów nie przystąpiło do sprawdzianu w związku z uzyskaniem tytułu laureata konkursu przedmiotowego. Największą liczbę laureatów odnotowano na terenie OKE w Krakowie 298, najmniejszą na terenie OKE we Wrocławiu 14. Za organizację i przebieg sprawdzianu na terenie szkoły odpowiadali przewodniczący szkolnego zespołu egzaminacyjnego (PSZE). To oni powołali zespoły nadzorujące (ZN), które czuwały nad prawidłowością przebiegu sprawdzianu. Oprócz wymienionych osób w wybranych salach egzaminacyjnych w czasie sprawdzianu przebywali jeszcze obserwatorzy powołani przez OKE lub CKE. W obecności uczniów dyrektor SP w Adamowiźnie przed sprawdzianem otwiera pakiet z testami 14

ORGANIZACJA I PRZEBIEG SPRAWDZIANU Szóstoklasiści SP w Adamowiźnie w sali egzaminacyjnej Z informacji uzyskanych z OKE wynika, że niemal we wszystkich szkołach sprawdzian przebiegł bez zakłóceń i zgodnie z ustalonymi procedurami. W całym kraju tylko 47 uczniom z pięciu szkół, po potwierdzeniu niesamodzielności pracy i w porozumieniu z dyrektorem CKE, dyrektorzy OKE unieważnili sprawdzian. Uczniowie ci ponownie przystąpili do sprawdzianu w terminie dodatkowym 6 czerwca 2006 roku. Organizacja i przebieg sprawdzania prac egzaminacyjnych Arkusze egzaminacyjne sprawdzano i oceniano w dniach od 7 do 12 kwietnia. W tym celu powołano 6483 przeszkolonych i wpisanych do ewidencji OKE egzaminatorów sprawdzianu, którzy pracowali w 304 zespołach zlokalizowanych w 123 ośrodkach sprawdzania. Bezpośrednio przed rozpoczęciem sprawdzania każdy egzaminator przeszedł obowiązkowe szkolenie w stosowaniu kryteriów oceniania zadań otwartych. Sprawdzanie prac odbywało się w ośrodkach bez możliwości wynoszenia arkuszy poza obręb budynku. Średnio na każdego egzaminatora przypadło po około 73 arkusze (o 20 mniej niż w poprzednim roku). Prace zespołów egzaminatorów koordynowali przewodniczący zespołu egzaminatorów (PZE), których wspomagali weryfikatorzy merytoryczni, a w niektórych komisjach również asystenci techniczni lub zastępcy PZE. Ponadto w dwóch komisjach egzaminacyjnych zatrudniono koordynatorów ośrodka sprawdzania. W każdej OKE za jednolite stosowanie kryteriów i sprawność działań zespołów egzaminatorów odpowiadał koordynator sprawdzianu, który w razie potrzeby, w porozumieniu z koordynatorem krajowym dyżurującym w CKE, rozstrzygał wątpliwości zgłaszane przez PZE. Przekazywał im również ustalenia koordynatora krajowego doprecyzowujące kryteria oceniania zadań otwartych. 15

ORGANIZACJA I PRZEBIEG SPRAWDZIANU Rzetelność pracy egzaminatorów na bieżąco sprawdzali weryfikatorzy. Korygowali oni błędy (nieliczne) wynikające z nieodpowiedniej interpretacji kryteriów oceniania zadań. Sprawdzano także liczbę arkuszy egzaminacyjnych, kompletność i poprawność kodowania przyznanych punktów na kartach odpowiedzi. W zależności od OKE weryfikacji technicznej dokonali specjalnie w tym celu powołani asystenci PZE, zastępcy PZE lub weryfikatorzy merytoryczni. Egzaminatorzy zwracali uwagę na usterki techniczne pojawiające się w kodowaniu prac uczniowskich. Najczęściej polegały one na używaniu ołówka lub długopisu z niebieskim tuszem. Sporadycznie występowały inne nieprawidłowości: korygowanie błędów korektorem, oderwanie karty odpowiedzi, rozwiązanie zadań otwartych wyłącznie w brudnopisie, brak kodu ucznia lub błędna data urodzenia. Sprawdzone i zweryfikowane prace egzaminatorzy przekazali przewodniczącym zespołów egzaminatorów, którzy dostarczyli je wraz z protokołami pełnomocnikom OKE. Materiały egzaminacyjne zabezpieczono zgodnie z zasadami ustalonymi przez komisje. Dokumentację przekazano do OKE, gdzie elektronicznie sczytano karty odpowiedzi. Po wprowadzeniu danych do bazy przygotowano dla uczniów zaświadczenia o wynikach. 16 maja 2006 r. na stronach internetowych MEN, CKE i OKE zamieszczono wstępne informacje o wynikach sprawdzianu, a OKE rozpoczęły przekazywanie szkołom zaświadczeń o indywidualnych wynikach uzyskanych przez ich uczniów. Egzaminatorki OKE w Krakowie podczas sprawdzania prac 16

OGÓLNE WYNIKI SPRAWDZIANU STANDARDOWEGO IV. OGÓLNE WYNIKI SPRAWDZIANU STANDARDOWEGO Zestaw zadań Pszczoły i miody rozwiązywało 422 396 uczniów bez dysfunkcji oraz 42 411 uczniów z dysleksją rozwojową. IV.1. Wyniki uzyskane przez wszystkich uczniów Ogółem szóstoklasiści uzyskali w teście 63,3% pkt (średni wynik: 25,32 pkt). Najczęściej występujący wynik (modalna) to 33 pkt (18 398 uczniów), a wynik środkowy (mediana) równa się 26 pkt. Wynik zerowy uzyskało 23 uczniów, a maksymalny 5498 uczniów. Wartość odchylenia standardowego 3 wynosi 8,56 pkt. Rozkład wyników został przedstawiony na wykresie 4. 4,5% 4,0% 3,5% konieczny zadowalający procent uczniów 3,0% 2,5% 2,0% 1,5% 1,0% 0,5% 0,0% 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 32 34 36 38 40 liczba punktów Wykres 4. Rozkład ogólnych wyników sprawdzianu W bieżącym roku na podstawie analizy wyników i zadań zastosowanych na sprawdzianie CKE ustaliła następujące normy osiągnięć szóstoklasistów: poziom konieczny 20 punktów poziom zadowalający 28 punktów. Poziom konieczny osiągnęło 72,9% uczniów, a zadowalający 43,9% uczniów. Średniego wyniku sprawdzianu 2006 nie wolno bezpośrednio porównywać ze średnimi wynikami sprawdzianów z lat poprzednich (ze względu na różną trudność testów). CKE od 2003 roku prowadzi badania uzupełniające służące zrównywaniu wyników, czyli takiemu ich przekształceniu, by porównania między latami stały się możliwe. Badania te dowodzą, że od roku 2003 poziom osiągnięć szóstoklasistów powoli, ale systematycznie wzrasta. Mimo że wynik sprawdzianu 2006 jest wyraźnie niższy od wyniku sprawdzianu 2005, to poziom osiągnięć tegorocznych szóstoklasistów jest wyższy. Różnica ta jest mała, ale statystycznie istotna. 3 Odchylenie standardowe to statystyczna miara zróżnicowania wyników (im większe odchylenie, tym większe zróżnicowanie). 17

OGÓLNE WYNIKI SPRAWDZIANU STANDARDOWEGO W tabeli 6. przedstawiono wyniki w skali staninowej. W kolejnych przedziałach (od 1. do 9.) znajdują się coraz wyższe wyniki. Skalę tę wykorzystuje się m.in. do porównywania wyników w poszczególnych latach (poniżej) oraz do porównywania wyników w warstwach (w dalszej części sprawozdania). Tabela 6. Skala staninowa wyników uczniów dla sprawdzianu 2006 Numer i nazwa wyniku Przedział punktowy Procent uczniów 1 najniższy 2 bardzo niski 3 niski 4 niżej średni 5 średni 6 wyżej średni 7 wysoki 8 bardzo wysoki 9 najwyższy 0 9 10 13 14 18 19 23 24 29 30 33 34 36 37 38 39 40 3,7 6,5 13,5 17,6 22,2 15,4 11,5 6,3 3,3 Poniżej zamieszczono przedziały punktowe skali staninowej dla wyników sprawdzianu w latach 2002 2005 (tabela 7.). Tabela 7. Przedziały punktowe skali staninowej w latach 2002 2005 Nazwa wyniku Przedział punktowy w 2002 r. Przedział punktowy w 2003 r. Przedział punktowy w 2004 r. Przedział punktowy w 2005 r. najniższy bardzo niski niski niżej średni średni wyżej średni wysoki bardzo wysoki najwyższy 0 15 16 20 21 24 25 28 29 32 33 35 36 37 38 39 40 0 15 16 19 20 23 24 27 28 31 32 34 35 36 37 38 39 40 0 10 11 15 16 19 20 23 24 27 28 31 32 34 35 37 38 40 0 13 14 18 19 23 24 28 29 32 33 35 36 37 38 39 40 Oto przykładowa analiza wyników uczniów przeprowadzona na podstawie danych zawartych w tabelach 6. i 7. Uczniowie A, B, C, D, E to szóstoklasiści, którzy ukończyli szkołę podstawową w pięciu kolejnych latach: 2002, 2003, 2004, 2005 i 2006. Każdy z nich na sprawdzianie uzyskał wynik 32 punkty. Nie znaczy to jednak, że ich osiągnięcia są takie same, gdyż w wymienionych latach różna była trudność sprawdzianu. Porównanie osiągnięć tych uczniów umożliwia skala staninowa. I tak: - wynik ucznia A uzyskany w 2002 r. jest średni - wynik ucznia B uzyskany w 2003 r. jest wyżej średni - wynik ucznia C uzyskany w 2004 r. jest wysoki - wynik ucznia D uzyskany w 2005 r. jest średni - wynik ucznia E uzyskany w 2006 r. jest wyżej średni. Widzimy więc, że osiągnięcia naszych szóstoklasistów mimo takich samych wyników (32 punkty) znacząco się od siebie różnią. W taki sam sposób można porównywać ze sobą wszystkie wyniki. 18

OGÓLNE WYNIKI SPRAWDZIANU STANDARDOWEGO IV.2. Wyniki chłopców i dziewcząt Tak jak w ubiegłych latach wyniki dziewcząt są wyraźnie wyższe od wyników chłopców (wykres 5. i tabela 8.). 5% 4% procent uczniów 3% 2% 1% 0% 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 32 34 36 38 40 chłopcy dziewczęta liczba punktów Wykres 5. Rozkład wyników sprawdzianu płeć Tabela 8. Wyniki sprawdzianu a płeć dane statystyczne Rodzaj wskaźnika Liczebność Wynik średni Procent punktów uzyskanych Odchylenie standardowe Chłopcy 238 608 24,41 61,0 8,77 Dziewczęta 226 199 26,28 65,7 8,24 Poziom konieczny osiągnęło 77,0% dziewcząt i 69,0% chłopców. Poziom zadowalający osiągnęło 47,8% dziewcząt i 40,2% chłopców. Na wykresie 6. pokazano zróżnicowanie rozkładów wyników w skali staninowej. procent wyników 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% najniższy niski średni wysoki najwyższy chłopcy bardzo niski niżej średni wyżej średni bardzo wysoki dziewczęta Wykres 6. Rozkłady wyników w skali staninowej z podziałem płeć 19

OGÓLNE WYNIKI SPRAWDZIANU STANDARDOWEGO Wyniki najniższe, bardzo niskie i niskie osiągnęło 27,6% chłopców i 23,9% dziewcząt. W przedziale wyników średnich odsetek chłopców (21,1%) i dziewcząt (22,0%) jest zbliżony. Wyniki wysokie, bardzo wysokie i najwyższe osiągnęło 18,6% chłopców i 21,3% dziewcząt. Analiza efektu standardowego 4 płci w latach 2002 2006 wykazuje, że do roku 2004 przewaga dziewcząt rosła, natomiast od roku 2005 tendencja ta uległa odwróceniu przewaga dziewcząt nad chłopcami powoli maleje. IV.3. Wyniki uczniów z dysleksją i bez dysleksji Uczniowie z dysleksją uzyskali wyniki zbliżone do wyników rówieśników bez dysleksji (wykres 7. i tabela 9.). Różnica wynosi 0,26 pkt na korzyść uczniów bez dysleksji (w poprzednich latach również nieco wyższe wyniki osiągali uczniowie z dysleksją). Wykres 7. obrazuje rozkłady wyników uczniów bez dysleksji i z dysleksją. 5% 4% procent uczniów 3% 2% 1% 0% 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 32 34 36 38 40 liczba punktów bez dysleksji z dysleksją Wykres 7. Rozkłady wyników sprawdzianu dostosowanie sprawdzianu Tabela 9. Wyniki sprawdzianu a dostosowanie sprawdzianu dane statystyczne Rodzaj wskaźnika Liczebność Wynik średni Procent punktów uzyskanych Odchylenie standardowe Uczniowie bez dysleksji 422 396 25,34 63,4 8,62 Uczniowie z dysleksją 42 411 25,08 62,7 8,02 Poziom konieczny osiągnęło 73,6% uczniów z dysleksją i 72,8% uczniów bez dysleksji. Poziom zadowalający osiągnęło 41,0% uczniów z dysleksją i 44,2% uczniów bez dysleksji. 4 Wskaźnik stosowany w anglosaskiej metodologii badań pedagogicznych, obliczany jako różnica średnich dzielona przez odchylenie standardowe bazowego zbioru wyników; efekt standardowy pozwala m.in. na porównywanie uzyskanej przewagi bez względu na właściwości skali i rozkładu wyników. 20

OGÓLNE WYNIKI SPRAWDZIANU STANDARDOWEGO IV.4. Wyniki sprawdzianu a wielkość miejscowości Uczniowie ze szkół w miastach powyżej 100 tysięcy mieszkańców osiągnęli średni wynik znacznie wyższy od średnich wyników uczniów z pozostałych warstw. Różnica ta w odniesieniu do wyników uczniów szkół wiejskich wynosi aż 2,59 pkt (tabela 10.). Jak widać na wykresie 8., rozkład wyników uczniów szkół wielkomiejskich tak jak średni wynik zdecydowanie różni się od pozostałych rozkładów (przesunięcie w stronę wyników wysokich). Rozkłady wyników uczniów szkół wiejskich i w miastach do 20 tysięcy są zbliżone. 5% 4% procent uczniów 3% 2% 1% 0% 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 32 34 36 38 40 liczba punktów wieś miasto do 20 tys. miasto od 20 tys. do 100 tys. miasto pow yżej 100 tys. Wykres 8. Rozkłady wyników sprawdzianu wielkość miejscowości Tabela 10. Wyniki sprawdzianu a wielkość miejscowości dane statystyczne Rodzaj wskaźnika Liczebność Wynik średni Procent punktów uzyskanych Odchylenie standardowe Wieś 192 364 24,43 61,1 8,47 Miasto do 20 tys. 74 840 24,77 61,9 8,56 Miasto od 20 tys. do 100 tys. Miasto powyżej 100 tys. 90 354 25,65 64,1 8,50 107 249 27,02 67,6 8,53 Poziom konieczny osiągnęło: 69,7% uczniów ze szkół wiejskich 70,8% uczniów z miast do 20 tys. 74,6% uczniów z miast od 20 tys. do 100 tys. 78,7% uczniów z miast powyżej 100 tys. Poziom zadowalający osiągnęło: 39,2% uczniów ze szkół wiejskich 41,2% uczniów z miast do 20 tys. 45,6% uczniów z miast od 20 tys. do 100 tys. 52,8% uczniów z miast powyżej 100 tys. 21

OGÓLNE WYNIKI SPRAWDZIANU STANDARDOWEGO Na wykresie 9. pokazano zróżnicowanie rozkładów wyników w skali staninowej. 100% 90% procent wyników 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% wieś miato do 20 tys. miasto od 20 tys. do 100 tys. miasto powyżej 100 tys. najniższy niski średni wysoki najwyższy bardzo niski niżej średni wyżej średni bardzo wysoki Wykres 9. Rozkłady wyników w skali staninowej z podziałem na wielkość miejscowości Dostrzega się następującą prawidłowość statystyczną: Im większa miejscowość, tym większy odsetek wyników wysokich, bardzo wysokich i najwyższych, a mniejszy wyników niskich, bardzo niskich i najniższych. IV. 5. Wyniki uczniów szkół publicznych i niepublicznych Uczniowie szkół niepublicznych osiągnęli wyniki znacznie wyższe od uczniów szkół publicznych. Różnica ta wynosi ponad 5 pkt (tabela 11.). Przewagę tę ilustrują rozkłady zaprezentowane na wykresie 10. 9% 8% 7% procent uczniów 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0% 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 32 34 36 38 40 liczba punktów niepubliczne publiczne Wykres 10. Rozkłady wyników sprawdzianu uczniowie szkół publicznych i uczniowie szkół niepublicznych 22

OGÓLNE WYNIKI SPRAWDZIANU STANDARDOWEGO Tabela 11. Wyniki sprawdzianu uczniów szkół publicznych i niepublicznych dane statystyczne Rodzaj wskaźnika Liczebność Wynik średni Procent punktów uzyskanych Odchylenie standardowe Uczniowie szkół publicznych 458 933 25,25 63,1 8,55 Uczniowie szkół niepublicznych 5 874 30,56 76,4 7,84 Poziom konieczny osiągnęło 72,7% uczniów szkół publicznych i 88,5% uczniów szkół niepublicznych. Poziom zadowalający osiągnęło 43,6% uczniów szkół publicznych i 71,4% uczniów szkół niepublicznych. IV.6. Średnie wyniki szkół Średni wynik 12 777 szkół podstawowych, których uczniowie przystąpili do sprawdzianu, wynosi 24,96 pkt. Szkoły najczęściej uzyskiwały wynik 24,8 pkt (194 szkół). Wynik środkowy (mediana) to 24,9 pkt, a wartość odchylenia standardowego wynosi 3,53 pkt. Rozkład średnich wyników szkół jest zbliżony do normalnego (wykres 11.). 1,6% 1,4% 1,2% 1,0% 0,8% 0,6% 0,4% 0,2% 0,0% 4 5,5 7 8,5 10 11,5 13 14,5 16 17,5 19 20,5 22 23,5 25 procent szkół 26,5 28 29,5 31 32,5 34 35,5 37 38,5 średnie wyniki Wykres 11. Rozkład średnich wyników szkół W tabeli 12. przedstawiono średnie wyniki szkół w skali staninowej. Tabela 12. Skala staninowa średnich wyników szkół dla sprawdzianu 2006 Numer i nazwa wyniku Przedział punktowy Procent szkół 1 najniższy 2 bardzo niski 3 niski 4 niżej średni 5 średni 6 wyżej średni 7 wysoki 8 bardzo wysoki 9 najwyższy 4,0 19,1 19,2 20,9 21,0 22,6 22,7 24,1 24,2 25,7 25,8 27,3 27,4 29,0 29,1 31,3 31,4 39,0 4,0 6,6 12,7 17,0 19,9 17,3 11,6 7,1 3,8 23

OGÓLNE WYNIKI SPRAWDZIANU STANDARDOWEGO Biorąc za punkt wyjścia zamieszczoną wyżej skalę staninową, możemy porównać zróżnicowanie rozkładów wyników w województwach (wykres 12.). procent szkół 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Najkorzystniejszą strukturę rozkładu wyników osiągnęło województwo małopolskie, które ma najmniejszy procent wyników niskich, bardzo niskich i najniższych, a największy wyników wysokich, bardzo wysokich i najwyższych. Województwo dolnośląskie ma strukturę rozkładu wyników najbardziej zbliżoną do krajowej. warmińskomazurskie świętokrzyskie lubuskie lubelskie kujawsko-pomorskie podkarpackie wielkopolskie łódzkie najniższy bardzo niski niski niżej średni średni wyżej średni wysoki bardzo wysoki najwyższy opolskie zachodniopomorskie pomorskie śląskie podlaskie KRAJ dolnośląskie małopolskie mazowieckie Wykres 12. Średnie wyniki szkół w skali staninowej w województwach i w kraju Skala staninowa umożliwia porównywanie wyników szkół w poszczególnych latach, a tym samym obserwacje trendów osiągnięć. Przed podaniem przykładu takiej analizy warto przytoczyć przedziały punktowe skali staninowej ustalone dla średnich wyników szkół dla sprawdzianów przeprowadzonych w latach 2002-2005 (tabela 13.). Tabela 13. Przedziały punktowe skali staninowej średnich wyników szkół w latach 2002 2005 Nazwa wyniku Przedział punktowy w 2002 r. Przedział punktowy w 2003 r. Przedział punktowy w 2004 r. Przedział punktowy w 2005 r. najniższy bardzo niski niski niżej średni średni wyżej średni wysoki bardzo wysoki najwyższy 7,5 24,2 24,3 26,0 26,1 27,4 27,5 28,7 28,8 30,0 30,1 31,3 31,4 32,8 32,9 34,6 34,7 39,5 7,7 23,1 23,2 24,9 25,0 26,3 26,4 27,6 27,7 28,9 29,0 30,1 30,2 31,3 31,4 32,8 32,9 39,0 2,0 19,6 19,7 21,4 21,5 22,9 23,0 24,3 24,4 25,7 25,8 27,2 27,3 28,9 29,0 31,2 31,3 39,5 11,0 23,7 23,8 25,6 25,7 27,0 27,1 28,4 28,5 29,7 29,8 31,0 31,1 32,3 32,4 33,8 33,9 39,2 24

OGÓLNE WYNIKI SPRAWDZIANU STANDARDOWEGO Oto przykładowa analiza wyników szkoły przeprowadzona na podstawie danych zawartych w tabelach 12. i 13. Szkoła X w pięciu kolejnych latach uzyskała następujące średnie wyniki sprawdzianu: - w 2002 roku: 26,2 pkt - w 2003 roku: 26,2 pkt - w 2004 roku: 23,3 pkt - w 2005 roku: 28,3 pkt - w 2006 roku: 24,5 pkt Bezpośrednie porównanie ze sobą wyszczególnionych wyżej surowych wyników zaprowadziłoby nas do błędnej konkluzji: Osiągnięcia szkoły X na przemian rosną i maleją. Uprawnione porównanie osiągnięć tej szkoły w kolejnych latach umożliwia skala staninowa. I tak: - wynik uzyskany w 2002 r. jest niski (w dolnej granicy przedziału) - wynik uzyskany w 2003 r. jest niski (w górnej granicy przedziału) - wynik uzyskany w 2004 r. jest niżej średni (w dolnej granicy przedziału) - wynik uzyskany w 2005 r. jest niżej średni (w górnej granicy przedziału) - wynik uzyskany w 2006 r. jest średni. Widzimy więc, że osiągnięcia szkoły X z roku na rok systematycznie rosną. ŚREDNIE WYNIKI SZKÓŁ A WIELKOŚĆ MIEJSCOWOŚCI Średnie wyniki szkół tworzą układ progresywny: 24,52 pkt wieś (odchylenie standardowe 3,24) 24,69 pkt miasto do 20 tys. mieszkańców (odchylenie standardowe 2,93) 25,57 pkt miasto od 20 tys. do 100 tys. mieszkańców (odchylenie standardowe 3,20) 27,03 pkt miasto powyżej 100 tys. mieszkańców (odchylenie standardowe 4,59). Przewaga małego miasta nad wsią jest bardzo mała (0,17 pkt). Choć nadal duży jest dystans między szkołami wielkomiejskimi a wiejskimi (2,51 pkt), to analiza efektu standardowego wykazuje, że od roku 2004 przewaga ta systematycznie maleje. Oto przykładowa analiza wyników szkoły przeprowadzona z wykorzystaniem zamieszczonych wyżej średnich wyników szkół oraz norm osiągnięć uczniów (str. 17. i 21.). Szkoła X uzyskała średni wynik 24,96 pkt, czyli taki sam, jak średni wynik krajowy (str. 23). Szkoła ta mieści się na wsi, lepiej więc będzie, jeśli jej wynik porównamy ze średnim wynikiem szkół wiejskich: 24,52 pkt. Sprawdzian w tej szkole pisało 56 szóstoklasistów. Poziom konieczny osiągnęło 39 uczniów, czyli 69,6% (średnia dla kraju: 72,9%, ale dla szkół wiejskich: 69,7%). Poziom zadowalający natomiast osiągnęło 26 uczniów, czyli 46,4% (średnia dla kraju: 43,9%, ale dla szkół wiejskich: 39,2%). Przeprowadzona analiza dowodzi, że zarówno średni wynik szkoły, jak i struktura wyników uczniów są w tej szkole lepsze od średniego wyniku i struktury wyników uczniów w warstwie szkół wiejskich. 25

WYNIKI W OBSZARACH UMIEJĘTNOŚCI V. WYNIKI W OBSZARACH UMIEJĘTNOŚCI V.1. Czytanie Średni wynik w czytaniu to 7,66 pkt (76,6%). Wynik najczęściej występujący (modalna) to 9 pkt (106 018 uczniów), a wynik środkowy (mediana) wynosi 8 pkt. Wynik zerowy uzyskało 351 uczniów, a maksymalny 87 034 uczniów. Wartość odchylenia standardowego wynosi 1,99 pkt. Rozkład wyników przedstawiono na wykresie 13. 25% 20% procent uczniów 15% 10% 5% 0% 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 liczba punktów Wykres 13. Rozkład wyników w czytaniu Uczniowie lepiej poradzili sobie z tekstem popularnonaukowym (84% pkt) niż z literackim (70% pkt) oraz z mapą i tabelą (70% pkt). V.2. Pisanie Średni wynik w pisaniu to 6,85 pkt (68,5%). Wynik najczęściej występujący to 8 pkt (82 060 uczniów), a wynik środkowy wynosi 7 pkt. Wynik zerowy uzyskało 20 296 uczniów, a maksymalny 65 646 uczniów. Wartość odchylenia standardowego wynosi 2,64 pkt. Rozkład wyników przedstawiono na wykresie 14. 25% 20% procent uczniów 15% 10% 5% 0% 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 liczba punktów Wykres 14. Rozkład wyników w pisaniu Uczniowie pisali krótką wypowiedź na zadany temat. Nie mieli kłopotów z realizacją tematu (86% pkt), potrafili też zadbać o kompozycję (83% pkt). Podobnie jak w latach ubiegłych najwięcej problemów sprawiło uczniom przestrzeganie poprawności językowej (41% pkt) i interpunkcyjnej (50% pkt). 26

WYNIKI W OBSZARACH UMIEJĘTNOŚCI V.3. Rozumowanie Średni wynik w rozumowaniu to 4,45 pkt (55,6%). Wynik najczęściej występujący to 7 pkt (66 917 uczniów), a wynik środkowy wynosi 5 pkt. Wynik zerowy uzyskało 21 269 uczniów, a maksymalny 58 566 uczniów. Wartość odchylenia standardowego wynosi 2,44 pkt. Rozkład wyników przedstawiono na wykresie 15. 20% 15% procent uczniów 10% 5% 0% 0 1 2 3 4 5 6 7 8 liczba punktów Wykres 15. Rozkład wyników w rozumowaniu Uczniowie najlepiej poradzili sobie z umieszczeniem daty w przedziale czasowym (68% pkt) i ze wskazaniem miary kąta rozwartego (62% pkt). Najtrudniejsze okazało się ustalenie sposobu obliczenia pola części prostokąta (45% pkt). Trudne było również określenie liczby osi symetrii figury składającej się z czterech sześciokątów (49% pkt). V.4. Korzystanie z informacji Średni wynik w korzystaniu z informacji to 2,42 pkt (60,5%). Wynik najczęściej występujący to 4 pkt, a wynik środkowy wynosi 3 pkt. Wynik zerowy uzyskało 51 404 uczniów, a wynik maksymalny 131 339 uczniów. Wartość odchylenia standardowego wynosi 1,34 pkt. Rozkład wyników przedstawiono na wykresie16. 30% 25% procnt uczniów 20% 15% 10% 5% 0% 0 1 2 3 4 liczba punktów Wykres 16. Rozkład wyników w korzystaniu z informacji 27

WYNIKI W OBSZARACH UMIEJĘTNOŚCI V.5. Wykorzystywanie wiedzy w praktyce Średni wynik w wykorzystywaniu wiedzy w praktyce to 3,93 pkt (49,1%). Wynik najczęściej występujący to 2 pkt (71 007 uczniów), a wynik środkowy wynosi 4 pkt. Wynik zerowy uzyskało 25 793 uczniów, a maksymalny 42 169 uczniów. Wartość odchylenia standardowego wynosi 2,38 pkt. Rozkład wyników przedstawiono na wykresie 17. 20% 15% procent uczniów 10% 5% 0% 0 1 2 3 4 5 6 7 8 liczba punktów Wykres 17. Rozkład wyników w wykorzystywaniu wiedzy w praktyce Uczniowie najlepiej poradzili sobie z obliczeniami dotyczącymi czasu (67% pkt) i z zastosowaniem własności liczb (62% pkt). Najwięcej kłopotów szóstoklasiści mieli z wykonaniem obliczeń procentowych dotyczących powierzchni (36% pkt) oraz obliczeniem różnicy powierzchni (34% pkt). 28

WYNIKI W OBSZARACH UMIEJĘTNOŚCI V.6. Wyniki w obszarach a poziomy osiągnięć uczniów Niżej przedstawiono tabelę, w której wyniki zostały pogrupowane w dziewięciu przedziałach od NAJNIŻSZEGO po NAJWYŻSZY. Dla każdego przedziału sporządzono graficzny obraz osiągnięć uczniów w odniesieniu do dwóch ustalonych poziomów osiągnięć: koniecznego i zadowalającego. Na wykresach oznaczono: czytanie, pisanie, rozumowanie, korzystanie z informacji, wykorzystywanie wiedzy w praktyce. Przykład Wyniki od 24 do 29 punktów mieszczą się w przedziale wyników ŚREDNICH. Uzyskało je 22,2% uczniów, którzy powyżej poziomu zadowalającego opanowali czytanie i pisanie, na poziomie przekraczającym konieczny korzystanie z informacji i rozumowanie. Uczniowie ci w wykorzystywaniu wiedzy w praktyce osiągnęli wyniki bardzo bliskie poziomu koniecznego. Przedział Nazwa wyniku punktowy 1 9 NAJNIŻSZY (uzyskany przez 3,7% uczniów) 10 13 BARDZO NISKI (uzyskany przez 6,5% uczniów) 14 18 NISKI (uzyskany przez 13,6% uczniów) 19 23 NIŻEJ ŚREDNI (uzyskany przez 17,6% uczniów) Obraz osiągnięć uczniów procent punktów procent punktów procent punktów procent punktów 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 poziom zadowalający poziom konieczny poziom zadowalający poziom konieczny poziom zadowalający poziom konieczny poziom zadowalający poziom konieczny 29

WYNIKI W OBSZARACH UMIEJĘTNOŚCI 24 29 ŚREDNI (uzyskany przez 22,2% uczniów) 30 33 WYŻEJ ŚREDNI (uzyskany przez 15,4% uczniów) [Obraz osiągnięć przeciętnego szóstoklasisty] procent punktów procent punktów 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 poziom zadowalający poziom konieczny poziom zadowalający poziom konieczny 34 36 WYSOKI (uzyskany przez 11,5% uczniów) procent punktów 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 poziom zadowalający poziom konieczny 37 38 BARDZO WYSOKI (uzyskany przez 6,3% uczniów) 39 40 NAJWYŻSZY (uzyskany przez 3,3% uczniów) procent punktów procent punktów 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 poziom zadowalający poziom konieczny poziom zadowalający poziom konieczny 30

ANALIZA WYKONANIA ZADAŃ VI. ANALIZA WYKONANIA ZADAŃ VI.1. Wykonanie zadań z czytania Czytanie tekstu popularnonaukowego Tekst I Pszczoły to niezwykłe owady. Tworzą dobrze zorganizowane społeczeństwo, w którym każdy owad pełni określone funkcje. Żyją w rodzinach, których liczebność zmienia się w zależności od pory roku. Jesienią jedna pszczela rodzina liczy około 20 tysięcy osobników, wiosną liczba pszczół w rodzinie nieco się zmniejsza, a latem wzrasta do 50 tysięcy i więcej. W obrębie swego gniazda pszczoły utrzymują stale określoną temperaturę i wilgotność odpowiadającą ich potrzebom. Dzięki zapasom pokarmu zgromadzonym w gnieździe mogą przetrwać okres, gdy niska temperatura na zewnątrz uniemożliwia im opuszczenie ula i nie mogą zbierać nektaru z kwitnących roślin. Utarło się w naszym języku powiedzenie pracowity jak pszczółka, a pszczoły stały się symbolem porządku, pilności i pracowitości. Nic dziwnego. Te owady pracują od świtu do nocy nie tylko dla siebie i swej pszczelej rodziny. Zbierając nektar z kwiatów, zapylają rośliny i dzięki temu zwiększają plony. To największy pożytek, jaki mamy z pszczół. Wartościowe jest również wszystko, co wytwarzają: miód, mleczko pszczele, wosk, kit. Nawet ich jad ma dużą wartość leczniczą. Najbardziej znanym produktem wytwarzanym przez pszczoły jest miód nektarowy. Jego odmiany zależą od gatunku roślin, z których kwiatów pszczoła pobrała nektar. Są np. miody akacjowe, wrzosowe, lipowe, gryczane. Miód ma wysoką wartość kaloryczną. Zawiera łatwo przyswajalne cukry, które są wchłaniane do organizmu bez potrzeby ich trawienia. Miód wykazuje działanie bakteriostatyczne, tzn. hamuje rozwój i rozmnażanie się bakterii. W dawnych latach mieszano z miodem różne produkty, by je zakonserwować i zabezpieczyć przed zepsuciem. Od wieków znane są też lecznicze właściwości miodu. Do dziś przeziębienia czy stany zapalne gardła leczymy wodą z miodem i cytryną. Na podstawie: I. Gumowska Pszczoły i ludzie, J. Guderska W ulu i na kwiatach Zadania Co sprawdzano Uzyskane wyniki Sposoby ćwiczenia umiejętności Lokalizowanie i porównywanie informacji zawierających dane liczbowe. Zadanie rozwiązało 90% uczniów. 1. Liczebność pszczelej rodziny A. latem jest mniejsza niż jesienią. B. nie zależy od pory roku. C. wiosną jest największa. D. jesienią jest mniejsza niż latem. 2. Pszczoły przyczyniają się do pomnażania plonów, ponieważ A. wytwarzają różne miody. B. zachowują porządek w ulu. C. zapylają kwitnące rośliny. D. produkują wosk, kit i jad. Umiejętność kształcona na wszystkich zajęciach edukacyjnych. Odczytywanie informacji zawierającej uzasadnienie postawionej tezy. Umiejętność kształcona na wszystkich zajęciach edukacyjnych. Spośród błędnych odpowiedzi uczniowie najczęściej wybierali B. Zadanie rozwiązało 85% uczniów. Spośród błędnych odpowiedzi uczniowie najczęściej wybierali D. 1. Wyszukiwanie w tekstach popularnonaukowych informacji zawierających dane liczbowe i określanie, czego dotyczą. 2. Porównywanie danych liczbowych. 1. Rozróżnianie przyczyn i skutków różnych zjawisk i zdarzeń. 2. Wyszukiwanie w tekstach informacji dotyczących skutków zjawisk, zdarzeń i określanie przyczyn ich występowania. 31

ANALIZA WYKONANIA ZADAŃ 3. Miód ma własności konserwujące i lecznicze, ponieważ A. powstrzymuje rozwój bakterii. B. jest łatwo strawny. C. powstaje z nektaru różnych roślin. D. jest bardzo kaloryczny. Wnioskowanie o przyczynie zjawiska na podstawie informacji podanej w innej formie. Umiejętność kształcona na wszystkich zajęciach edukacyjnych. Zadanie rozwiązało 78% uczniów. Spośród błędnych odpowiedzi uczniowie najczęściej wybierali C, (zawierała ona prawdziwe stwierdzenie, lecz nie odnosiła się do określonych w zadaniu właściwości miodu). Wybieranie z tekstu zdań i przekształcanie ich tak, aby w zmienionej formie (np. za pomocą innych wyrazów, innej konstrukcji zdań) podawać tę samą treść. Tekst II Człowiek hoduje pszczoły i wykorzystuje je od tysięcy lat. Najpierw miało miejsce prymitywne podkradanie miodu dzikim pszczołom, gnieżdżącym się w dziuplach wypróchniałych drzew lub w małych jaskiniach czy szczelinach skalnych. Potem rozwinęło się bartnictwo, tzn. hodowla pszczół w barciach, czyli naturalnych lub sztucznie wydrążonych dziuplach. A na końcu dopiero pasiecznictwo, tzn. hodowla pszczół w pasiece, czyli w skupisku uli ustawionych na niewielkiej przestrzeni. W Polsce hodowlę pszczół w barciach znano już we wczesnym średniowieczu. Na terenie dawnych grodów dzisiejszego Gniezna i Opola znaleziono narzędzia z XII w. do drążenia w drzewie barci. Wraz z rozwojem bartnictwa rozwijało się prawo z nim związane. Znany jest np. statut księcia mazowieckiego Janusza I z 1401 roku określający różne obowiązki i przywileje właścicieli pszczół. W połowie XVII wieku bartnictwo stopniowo zaczęło zanikać, za to coraz bardziej rozwijała się hodowla pszczół w pasiekach. Na podstawie: I. Gumowska Pszczoły i ludzie Zadania Co sprawdzano Uzyskane wyniki Sposoby ćwiczenia umiejętności 5. Co to jest barć? A. Szczelina między skałami. B. Skupisko uli. C. Otwór w pniu drzewa. Lokalizowanie informacji zawierającej objaśnienie znaczenia wyrazu. D. Mała jaskinia. Umiejętność kształcona na wszystkich zajęciach edukacyjnych. Zadanie rozwiązało 82% uczniów. Spośród błędnych odpowiedzi uczniowie najczęściej wybierali odpowiedź B. 1. Odczytywanie różnych definicji ze wskazywaniem ich charakterystycznych cech dotyczących konstrukcji, słownictwa. 2. Formułowanie definicji. 3. Wyszukiwanie w tekstach informacji objaśniających znaczenia wyrazów. 32

ANALIZA WYKONANIA ZADAŃ 6. Narzędzia z XII wieku znalezione w Gnieźnie i Opolu świadczą, że na tych terenach w średniowieczu A. podbierano miód dzikim pszczołom. B. zajmowano się bartnictwem. C. bartnictwo zaczęło zanikać. D. hodowano pszczoły w pasiekach. Dostrzeganie zależności między wydarzeniami współczesnymi i historycznymi. Umiejętność kształcona na wszystkich zajęciach edukacyjnych. Zadanie rozwiązało 81% uczniów. Spośród błędnych odpowiedzi uczniowie najczęściej wybierali odpowiedź A. 1. Odszukiwanie i porządkowanie wydarzeń (zgodnie z chronologią). 2. Określanie zależności między wydarzeniami. Czytanie tekstu literackiego Tekst Lipiec z pszczół kapelą Lipiec z pszczół kapelą czuwa nad ogrodem, więc mu ogrodniczka niesie chleba z miodem. Ewa Szelburg-Zarembina Zadania Co sprawdzano Uzyskane wyniki Sposoby ćwiczenia umiejętności Odczytywanie całego wiersza jako rozbudowanej przenośni. Zadanie rozwiązało 58% uczniów. 10. Co jest charakterystyczną cechą tego wiersza? A. Jest rozbudowaną przenośnią. B. Jest oparty na porównaniu. C. Zawiera wiele epitetów. D. Zawiera wyrazy dźwiękonaśladowcze. 11. Które wersy wiersza się rymują? A. 1. i 2. B. 2. i 3. C. 2. i 4. D. 1. i 4. Umiejętność kształcona na lekcjach języka polskiego. Dostrzeganie rymu. Umiejętność kształcona na lekcjach języka polskiego. Spośród błędnych odpowiedzi uczniowie najczęściej wybierali B i C (mylili przenośnię z porównaniem lub z epitetem). Zadanie rozwiązało 83% uczniów. Spośród błędnych odpowiedzi uczniowie najczęściej wybierali B. 1. Utrwalanie wiadomości o podstawowych środkach stylistycznych: epitetach, porównaniach i przenośniach. 2. Rozpoznawanie środków stylistycznych w tekstach poetyckich. 3. Odczytywanie znaczeń przenośni z akcentowaniem rozszyfrowywania znaczeń przenośni rozbudowanych. 1. Odczytywanie utworów poetyckich zawierających rymy. 2. Utrwalanie pojęcia rymu. 3. Budowanie rymów. 4. Wskazywanie rymów w tekstach poetyckich. 33