Dr Marta Kochan - Wójcik Psychologia "Nauczyciel przedmiotów zawodowych w zakresie organizacji usług gastronomicznych i hotelarstwa oraz architektury krajobrazu - studia podyplomowe" projekt realizowany w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego. Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu ul. C.K. Norwida 25/27, 50-375 Wrocław, tel.: +48 (0)71 320 5108, fax: +48 (0)71 320 5137, email: sekretariat.ri@up.wroc.pl
ROZWÓJ PSYCHOSPOŁECZNY CZŁOWIEKA W CIĄGU ŻYCIA KONCEPCJA ERIKA ERIKSONA Prezentacja opracowana przez M.Kochan-Wójcik STADIUM 1 NIEMOWLĘCTWO (pierwszy rok życia) przywiązanie do matki (opiekunów), wewnętrzna pewność obecności matki przejawy inteligencji czucioworuchowej uczenie się pobierania pokarmów stałych uczenie się chodzenia początki mówienia opanowanie podstawowej kontroli nad własnym ciałem wytworzenie przedrefleksyjnej, spontanicznej ufności wobec ludzi, świata i siebie UFNOŚĆ / BRAK ZAUFANIA STADIUM 2 WCZESNE DZIECIŃSTWO (2-3 rok życia) uczenie się różnic związanych z płcią pojawienie się wstydu uczenie się różnicowania dobra i zła początki samokontroli, zdolność mówienia tak i nie fantazjowanie i zabawa opanowanie języka do opisu najbliższej społecznej i fizycznej rzeczywistości początki kształtowania się pojęć określanie świata jako: ja, ty, moje, mnie początki walki o samodzielność, sądzenia i decydowania AUTONOMIA / WSTYD 1
STADIUM 3 DZIECIŃSTWO identyfikacja z własną płcią uczenie się zabawy grupowej, wczesny rozwój moralny, uczenie się reguł uczenie się bycia z rówieśnikami bez dorosłych nabywanie sprawności fizycznych niezbędnych w codziennym życiu uogólniona ciekawość, eksperymentowanie (4-6 rok życia) kształtowanie się sprawności motorycznych i intelektualnych potrzebnych do nauki pisania, czytania, liczenia kształtowanie orientacji na cele, etos działania INICJATYWA / POCZUCIE WINY STADIUM 4 PÓŹNE DZIECIŃSTWO (7-11 rok życia) uczenie się społecznej roli związanej z płcią rozwijanie się postaw społecznych wobec szkoły rozwijanie się systemu porównań wobec innych ludzi (dorosłych i rówieśników) uczenie się kooperacji i rywalizacji kształtowanie się postaw wobec samego siebie; rozwój samooceny rozwijanie się sumienia, pojęć moralnych i skali wartości osiąganie względnej niezależności osobistej PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ / POCZUCIE NIŻSZOŚCI STADIUM 5 DORASTANIE (12-20/22 rok życia) KSZTAŁTOWANIE TOŻSAMOŚCI: Wczesna adolescencja (12-17 lat) Późna adolescencja (17-20/22 r.ż.) 2
WCZESNA ADOLESCENCJA (12-17 rok życia) kształtowanie się myślenia abstrakcyjnego zaakceptowanie zmian zachodzących we własnym ciele próby emocjonalnej niezależności od rodziców i innych dorosłych zachwianie wewnętrznej równowagi postępowania (odnowienie się kryzysów wszystkich poprzednich faz) kształtowanie się systemu wartości i systemu etycznego jako przewodników dla zachowania rozwój fantazji, marzeń, kształtowanie się ideologii nawiązywanie nowych, bardziej dojrzałych relacji z rówieśnikami tej samej i przeciwnej płci dążenie do wpływu społecznego poszukiwanie stosownych dla siebie grup towarzyskich i społecznych podejmowanie decyzji dotyczących przyszłego zawodu i typu kształcenia PÓŹNA ADOLESCENCJA (17-22 rok życia) dążenie do emocjonalnej i życiowej niezależności od rodziców podjecie studiów lub rozpoczęcie pracy zawodowej zaloty, poszukiwanie partnera ugruntowanie tożsamości dotyczącej roli seksualnej osiągniecie uwewnętrznionej, własnej moralności poczucie unikalności i odrębności od otoczenia poczucie ciągłości własnego JA mimo upływu czasu i zmian poczucie wewnętrznej spójności osiągniecie odpowiedzi na pytanie KIM JESTEM i KIM MOGE BYC CZYNNIKI INICJUJĄCE POJAWIENIE SIĘ KRYZYSU ADOLESCENCJI 1. ZMIANY W WYGLĄDZIE ZEWNĘTRZNYM 2. PRZEMIANY HORMONALNE nierównowaga emocjonalna; zalegające nastroje; problemy z koncentracją uwagi 3. ROZWÓJ NARZĘDZI POZNAWCZYCH początek operacji formalnych; rozwój narzędzi refleksji i autorefleksji; wzbogacenie sfery uczuciowej; wzmożona wrażliwość na piękno 4. KRYZYS AUTORYTETÓW zmiana widzenia autorytetu rodziców; wzrost znaczenia grup rówieśniczych 3
ZNACZENIE GRUPY RÓWIEŚNICZEJ Zastępowanie rodziny Stabilizacja osobowości oraz wzbudzanie poczucia własnej wartości Stwarzanie okazji do rozwijania społecznych kompetencji Doświadczanie pierwszych sympatii i miłości Określanie standardów zachowania Stwarzanie warunków do przyjęcia wzorów i do ich naśladowania Zapewnianie bezpieczeństwa wynikającego z liczebności Rozwój tożsamości (wg Marci) Rozproszenie (dyfuzja) tożsamości Moratorium Tożsamość dojrzała Tożsamość lustrzana STADIUM 6 WCZESNA DOROSŁOŚĆ (20-30/40 rok życia) uczenie się przystosowania do harmonijnego życia z partnerem małżeńskim uczenie się nowej roli rodzica uczenie się odpowiedzialności za dzieci i rodzinę i umiejętności zaspakajania ich indywidualnych potrzeb zdolność odczuwania takich stanów jak: więź psychiczna, zespolenie fizyczne, wspólnota nawet jeśli wymagają znacznych poświęceń i kompromisów zdolność do miłości bez poczucia utraty własnej tożsamości realizacja drogi zawodowej i społecznej kształtowanie się indywidualnego stylu życia INTYMNOŚĆ / IZOLACJA 4
STADIUM 7 DOROSŁOŚĆ (30/40-65 rok życia) branie na siebie większej odpowiedzialności za ważne sprawy rozwiązanie dylematów :praca dla przyszłych pokoleń czy stagnacja nadanie własnemu życiu większej pełni i dopomożenie w tym małżonkowi dalszy rozwój zawodowy osiągnięcie zamierzonego standardu życia wspomaganie rozwoju i startu życiowego dorastających dzieci opieka nad starzejącymi pogodzenie się z oznakami nadchodzącej starości PRODUKTYWNOŚĆ / STAGNACJA STADIUM 8 STARZENIE SIĘ (po 65 rokużycia) podjęcie nowych ról i zajęć związanych z emeryturą włączanie się do grupy rówieśników INTEGRALNOŚĆ EGO / ROZPACZ utrzymanie zainteresowań światem przystosowanie się do rosnących ograniczeń fizycznych przystosowanie się do straty bliskich wypracowanie dojrzałej postawy wobec śmierci Literatura: Brzezińska A.I. (2006) Psychologiczne portrety człowieka; GWP Campbell J., Gardner L, Hall C. (2006) Teorie osobowości, Wydawnictwo Naukowe PWN Erikson E. (2004). Tożsamość a cykl życia,zysk i S-ka Zimbardo P.G., Gerrig J.R. (2006) Psychologia i życie; PWN Prezentacja przygotowana na podstawie powyższej literatury oraz materiałów własnych przez zespół psychologów CEN UWr. 5