Informatyzacja przedsiębiorstw WYKŁAD dr inż. Piotr Zabawa IBM/Rational Certified Consultant pzabawa@pk.edu.pl wersja 0.1.0 07.10.2010
Wykład 1 Modelowanie procesów biznesowych
Przypomnienie rodzajów narzędzi (1) MRP - Manufacturing Resource Planning [wewnątrz przedsiębiorstwa produkcyjnego] ERP - Enterprise Resource Planning [wewnątrz przedsiębiorstwa lub na ich styku] SCM - Supply Chain Management [połączenie przedsiębiorstwa z dostawcami]
Przypomnienie rodzajów narzędzi (2) CRM - Customer Relationship Management lub ecrm [obejmują dodatkowo styk z klientami] operacyjny (=ERP?) analityczny (np. kostki OLAP, OnLine Analytical Processing - wielowymiarowa optymalizacja wielokryterialna) kontaktowy może obejmować m.in.: PRM - Partner Relationship Management CIC - Client Interaction Center
Dlaczego modelowanie procesów biznesowych? (1) 1. Jest konieczne w celu rozpoznania jak funkcjonuje przedsiębiorstwo/przedsięwzięcie/instytucja... [as-is] 2. Jest konieczne w celu określenia jak ma ono funkcjonować po wprowadzeniu zmian w funkcjonowaniu [as-to-be] 3. Jest konieczne przy kastomizacji istniejących narzędzi wspierających procesy biznesowe przy założeniu o pozostawieniu tych narzędzi i jednoczesnej zmianie procesu
Dlaczego modelowanie procesów biznesowych? (2) 4. Jest konieczne w przypadku wdrażania nowego narzędzia w celu właściwego dopasowania jego konfigurowalnej funkcjonalności do potrzeb i w celu konwersji starych danych 5. Jest konieczne w celu napisania nowego oprogramowania wspierającego funkcjonowanie przedsiębiorstwa 6. szereg innych możliwości oraz ich kombinacji
Jakie są sposoby modelowania procesów biznesowych? 1. Sterowany wdrażanym narzędziem przy założeniu, że narzędzie ma długą tradycję wdrożeniową, czyli nie jest nowe - zwykle wypełnianie tabelek z pytaniami dotyczącymi poszczególnych obszarów funkcjonalnych przedsiębiorstwa (było na pierwszych zajęciach) 2. Modelowanie z wykorzystaniem Rational UML Profile for Business Modeling, będącego częścią RUPa (Rational Unified Process) rozszerzoną przez firmę Empulsys. 3. Modelowanie z wykorzystaniem standardów rozwijanych pod kierunkiem OMG (Object Management Group)
Rysunki na podstawie: http://www.ibm.com/developerworks/rational/library/5167.html Pełna dokumentacja w produkcie IBM/Rational Unified Process niedostępna publicznie. Kolejno omawiane elementy modelu biznesowego zostaną wzbogacone konkretnymi przykładami w trakcie wygłaszania prezentacji. Sama prezentacja jest konieczna dla zrealizowania ćwiczeń laboratoryjnych.
Cel biznesowy Określa zarówno cel strategiczny firmy jak i cele składowe tego celu strategicznego. Realizacja każdego celu powinna być wspierana przez jakiś proces biznesowy. Również każdy proces biznesowy powinien wspierać realizację jakiegoś celu. W innym przypadku coś jest nadmiarowe, a więc albo niepotrzebne albo funkcjonujące nie wiadomo po co. Cele biznesowe są zwykle zależne od siebie nawzajem brak zależności cyklicznych!
Relacje między celami biznesowymi Są to zawsze relacje zależności pokazujące hierarchię celów począwszy od głównego celu strategicznego przedsiębiorstwa.
Model biznesowych przypadków użycia Model ten służy uchwyceniu tego co znajduje się na zewnątrz firmy i wchodzi z nią w interakcje. Jest to jedno ze źródeł wyzwalania procesów biznesowych. Służy też do poprawnego opisania na ogólnym poziomie tego co (ale nie jak) robi dana firma.
Aktor biznesowy Reprezentuje wszystko to, co znajduje się na zewnątrz firmy i może wchodzić z firmą w interakcje. Mogą to być role jakie pełnią wobec firmy ludzie spoza niej lub inne firmy lub systemy softwerowe znajdujące się poza firmą. Jest jednym z tych elementów modelu, które mogą stanowić dogodne miejsce do wdrożenia narzędzia automatyzującego proces.
Biznesowy przypadek użycia Określa to co robi modelowana firma w reakcji na zewnętrzne czynniki na nią oddziałujące, takie jak aktorzy biznesowi (np. zamówienie od klienta) lub zdarzenia biznesowe (np. zmiana przepisów prawa, katastrofa, ).
Relacje między elementami modelu biznesowych przypadków użycia Powinien uwzględniać nie tylko relacje aktor-przypadek użycia, przypadek użycia-przypadek użycia ale także przypadek użycia-cel biznesowy.
Model analizy biznesowej Służy do określenia tego nie co ale jak firma reaguje na interakcje z tym co znajduje się poza nią. Koncentruje się więc na procesach biznesowych zachodzących wewnątrz firmy.
Encja biznesowa Jest pojęciem ściśle związanym z dziedziną, w jakiej działa modelowana firma. Służy do wyrażania statycznych pojęć związanych bezpośrednio z przechowywaniem danych krytycznych dla funkcjonowania firmy.
Zdarzenie biznesowe W przypadku analizowania procesów biznesowych modelowanej firmy reprezentuje zdarzenia zachodzące wewnątrz firmy służące komunikacji pomiędzy procesami, pracownikami biznesowymi lub synchronizujące te procesy. Może jednak reprezentować również ważne i trudne do przewidzenia zdarzenia zewnętrzne zmuszające firmę do reakcji. Takie zdarzenia biznesowe mogą więc wyzwalać procesy biznesowe, ale nie należą do modelu analizy.
Reguła biznesowa Określa jakimi regułami kieruje się firma. Może odzwierciedlać np. proces decyzyjny. Reguły biznesowe mogą się dynamicznie zmieniać w trakcie funkcjonowania firmy, gdyż zwykle stanowią odpowiedź na nieustanne zmiany rynku. Identyfikuje się je po to, aby uchwycić to co jest zmienne wewnątrz firmy. W przypadku wdrażania elastycznych systemów zarządzania może służyć do sparametryzowania tych systemów por. silniki reguł biznesowych.
System biznesowy Zawiera elementy modelu biznesowego ściśle ze sobą powiązane lecz luźno powiązane z innymi elementami tego modelu (weak-coupling & strong-cohesion znane z technik obiektowych). Służy do dokonywania dekompozycji modelu biznesowego na możliwie niezależne od siebie obszary funkcjonalne. Umożliwia modularyzację oprogramowania wspierającego zarządzanie firmą.
Realizacja biznesowego przypadku użycia Określa w jaki sposób firma realizuje to co jest określone w odpowiadającym jej biznesowym przypadku użycia. Taka realizacja przypadku użycia jest zbiorem podobnych scenariuszy (procesów biznesowych) realizowanych przez modelowaną firmę.
Relacje między elementami modelu biznesowych przypadków użycia i ich realizacji Przyjmuje się najczęściej mapowanie 1-1 między każdym przypadkiem użycia i każdą jego realizacją.
Pracownik biznesowy Reprezentuje rolę, jaką pełni względem procesu biznesowego jakiś konkretny pracownik. Każdy pracownik może pełnić kilka takich ról. Dana rola nie musi być na stałe przypisana do jednej osoby (zastępstwa, awanse, zwalczanie nudy, ). Pracownik biznesowy może wyzwalać procesy biznesowe wewnątrz firmy (np. procesy kontrolne). Jest jednym z tych elementów modelu, które mogą stanowić dogodne miejsce do wdrożenia narzędzia automatyzującego proces.
Realizacja biznesowego przypadku użycia diagram aktywności Diagramy tu używane koncentrują się na dynamice systemu i uchwyceniu scenariuszy. To z nich powinien wynikać model dziedzinowy.
Realizacja biznesowego przypadku użycia Domain Model Jest statyczny i skupia się na systemie pojęć z dziedziny biznesu.
Dekompozycja złożonego systemu na podsystemy Ułatwia ona pracę nad modelowaniem. Granice pomiędzy podsystemami biznesowymi wyznacza się tam, gdzie zależności pomiędzy nimi są minimalne. Dzięki temu można zapewnić modułowość systemów wspierających przedsiębiorstwa por. z wykładem. Podsystemy, to właśnie te moduły. Dekompozycja ułatwia wdrażanie i sprzedaż takich systemów.
UML a BPMN Zaletą stosowania podejścia opartego o profil UMLa jest możliwość łatwej interpretacji modelu przez firmę IT zajmującą się wdrożeniem lub implementacją, gdyż sam UML jest standardem, a rozbieżności nie są zbyt duże. Alternatywne podejście (de facto będące raczej uzupełnieniem) stanowi standard OMG Business Process Modeling Notation (BPMN), który omówimy później.