Konsultacje społeczne w bibliotece - czy to się moŝe udać? Czy konsultacje społeczne prowadzone w bibliotece mają szanse zakończyć się powodzeniem? Czy jest jakikolwiek sens prowadzenia ich w takich warunkach? Wydawać by się mogło, że biblioteka nie nadaje się do prowadzenia tego typu działań- to jednak nieprawda. Biblioteka dzięki swym cechom, z których wymienić można np. otwartość, przestronność, brak upolitycznienia, silny związek z gminą i społecznością lokalną, jest wyjątkową przestrzenią, która pozwala na swobodne, pozbawione ocen i poglądów rozmawiania i dialogowanie na wiele różnych tematów. Jednym z cennych przykładów rzetelnie przeprowadzonych konsultacji społecznych w bibliotece był wspólny proces działań zorganizowany przez bibliotekę w Łubiance pod kierownictwem p. Danuty Lewandowskiej wraz z Młodzieżową Radą Gminy Łubianka. Pracownicy biblioteki wraz z Młodzieżową Radą Gminy przeprowadzili skutecznie i zgodnie z metodologią badań socjologicznych, diagnozę potrzeb lokalnej młodzieży oraz zorganizowali konsultacje społeczne z przedstawicielami samorządu terytorialnego, młodzieżą oraz pracownikami instytucji współpracującymi z młodymi.
Celem konsultacji społecznych przeprowadzonych w Łubiance było ustalenie potrzeb młodzieży dotyczących funkcjonowania biblioteki. Młodzież z MRG wraz z pracownikami biblioteki zainteresowana była pomysłami młodzieży na temat działań możliwych do zrealizowania w bibliotece, formach spędzania czasu wolnego przez młodzież z terenu gminy oraz stosunku młodych do biblioteki. W pierwszej części konsultacji przeprowadzono wywiady oraz wykorzystano ankiety do zebrania opinii uczniów. Na podstawie tych źródeł przeprowadzono spotkanie grupy roboczej, na którym zaprezentowano wyniki wcześniejszych badań. Na spotkaniu byli zaproszeni goście (m.in. władze gminy, przedstawiciele instytucji współpracujących z młodzieżą), którzy wraz z młodzieżą zastanawiali się, jak uatrakcyjnić ofertę gminy dla młodych. Pomysł okazał się przysłowiowym strzałem w dziesiątkę - młodzież wyraziła swoje zdanie, które wcześniej było nieznane dorosłym, zakomunikowała, jakie są jej potrzeby. Dorośli otrzymali bardzo jasny i klarowny przekaz, wiedzieli jakie będą ich kolejne działania i jakie są potrzeby młodzieży. Urzędnicy byli pod wrażeniem jakości komunikacji z młodzieżą, z kolei młodzież była bardzo zadowolona z tego, że w końcu ktoś wysłuchał jakie ma potrzeby i pomysły. Projekt Biblioteka jako przestrzeń dyskusji o sprawach lokalnych prowadzony jest przez Fundację Civis Polonus
Projekt Biblioteka jako przestrzeń dyskusji o sprawach lokalnych prowadzony jest przez Fundację Civis Polonus Projekt Biblioteka jako przestrzeń dyskusji o sprawach lokalnych prowadzony jest przez Fundację Civis PolonusPoniższe wypowiedzi świadczą o trafności współpracy biblioteki z młodzieżą: Do nas przychodziła młodzież, z którą dało się rozmawiać, planować badania i konsultacje. Młodzi chcieli rozmawiać, interesowali się sprawami gminy i uważali, że biblioteka jest ciekawym miejscem, ale oferta jest dla nich niedostosowana. Postanowiliśmy to zmienić i zorganizować badania oraz konsultacje na ten temat. Był to bardzo dobry pomysł. Po diagnozie- przeprowadzonej w formie ankiet i wywiadów- udało się zorganizować prawdziwe konsultację, na które przyszli przedstawiciele władz oraz młodzież i zainteresowani Danuta Lewandowska, dyrektor biblioteki gminnej w Łubiance Zauważyłam, wraz z koleżankami i kolegami, że biblioteka jest przestrzenią otwartą na dyskusję, nasze nowe pomysły nie są krytykowane i o ich realizacji można śmiało rozmawiać z bibliotekarkami. Bardzo fajnym pomysłem było również przeprowadzenie dwóch debat na temat problemów i oczekiwań młodzieży w gminie. Biblioteka okazała się w tym przypadku przyjazną przestrzenią, w której mogliśmy się spotkać z dorosłymi, urzędnikami i władzami gminy w celu przedstawienia swoich oczekiwań i problemów. Aleksandra Madej, Przewodnicząca Młodzieżowej Rady Gminy Łubianka
Można zapytać- dlaczego konsultacje społeczne są ważne? Po co konsultować? Odpowiedzi są bardzo proste i jednoznaczne- tylko poprzez aktywne włączanie i zachęcanie obywateli do wspólnego podejmowania decyzji na szczeblu administracji publicznej jesteśmy w stanie kształtować postawy świadomych obywateli, którzy nie boją się pytać i poddawać krytyce decyzji ważnych dla ich społeczności Konsultacje prowadzone mogą być przez NGO-sy, urzędy oraz inne instytucje, w tym przez biblioteki. Biblioteka może stać się centralnym miejscem, w którym rozmawia się o sprawach mieszkańców. Co więcej, biblioteka jest idealnym miejscem na dialog- nie jest to urząd, który wielu mieszkańcom może kojarzyć się nieprzyjaźnie. Co konsultacje dają bibliotekom: Biblioteka staje się centrum dialogu mieszkańców z władzami, Biblioteka staje się atrakcyjnym miejsce dla nowych grup społecznych, które wcześniej utożsamiały biblioteką z wypożyczalnią książek, Władze gmin dostrzegą dodatkowy potencjał biblioteki, w której z powodzeniem można organizować spotkania, inne wydarzenia, Mieszkańcy poznają się w bibliotece, spotykają się w niej. Dzięki temu biblioteka zyskuje nowy wymiar- staje się centrum społeczności lokalnej, Bibliotekarze stają się dobrze poinformowanymi animatorami, którzy zachęcają mieszkańców do współpracy, Biblioteka dzięki prowadzonym działaniom zbliża i łączy relacje władz gminy z mieszkańcami, Biblioteka staje się ważnym ośrodkiem zmiany społecznej w gminie;
Co konsultacje dają urzędnikom gminnym: Naświetlają i pokazują różne punkty widzenia mieszkańców, Wykluczają ryzyko błędnych i niepraktycznych (szczególnie z punktu widzenia użytkowników/mieszkańców) decyzji, Umożliwia poznanie potrzeb mieszkańców, stworzenie diagnozy potrzeb lokalnych, Aktywizuje mieszkańców i podnosi poczucie ich decyzyjności, podejmowania ważnych decyzji i uczestnictwa w sprawach lokalnych; Co konsultacje dają mieszkańcom: Dają możliwość wypowiedzenia się obywatelom, Zapobiegają powstawaniu konfliktów, Informują władzę, jakie są potrzeby mieszkańców, Służą identyfikacji mieszkańców z urzędnikami i społecznością lokalną, Aktywizują mieszkańców do zainteresowania się własną wspólnotą; Konsultacje społeczne są w Polsce coraz bardziej popularne. Nie brakuje przykładów wzorowej współpracy pomiędzy samorządem a mieszkańcami. Niemniej jednak, konsultacje prowadzone są najczęściej przez organizacje pozarządowe, przykłady konsultacji społecznych w bibliotekach są o wiele rzadsze. Jednym z bardzo interesujących przykładów konsultacji jest próba przygotowania programu rewitalizacji zabytkowej starówki w Toruniu, w oparciu o potrzeby, opinie i pomysły mieszkańców. Działania prowadzone były w ramach projektu Restart przez Pracownię Zrównoważonego Rozwoju w Toruniu. Zachęcamy do lektury interesującego raportu końcowego w przeprowadzonego projektu pod adresem http://www.restart.org.pl/foto/pliki/restart%20raport%20ko%c5%84cowy.pdf
Konsultacje społeczne Partycypacja społeczna związana jest ściśle z aktywnym uczestnictwem obywateli w życiu społeczności lokalnej. Uczestnictwo jest wyznacznikiem społeczeństw otwartych na pomysły obywateli, czynnie działającej administracji państwowej, która zachęca obywateli do współrządzenia i wyrażania własnej opinii bez względu na poglądy. Partycypacja zakłada partnerskie relacje na linii samorząd-mieszkaniec, które w efekcie przekładają się na efektywniejszą współpracę i pozwala lepiej przyjrzeć się rzeczywistości. Podejmowane decyzje są wówczas trafniejsze, nie rodzą konfliktów i zyskują akceptację mieszkańców. Poniższy diagram przedstawia typologię partycypacji określaną jako drabinę partycypacji Sherra Arsteina.
Drabina partycypacji jest cenną wskazówką, która ilustruje zaangażowanie obywateli w proces współdecydowania i zaangażowania w sprawy lokalne. Im wyższy szczebel drabiny, tym udział mieszkańców wyższy. Konsultacje są efektem aktywnego uczestnictwa obywateli, oczywiście ich charakter może być różny, dlatego o ich pozycji na drabinie decyduje sposób realizacji i współpracy z mieszkańcami. W Polsce konsultacje społeczne są nowym tematem, który dopiero wkracza do społeczności lokalnych. Najwięcej działań konsultacyjnych jest efektem pracy organizacji pozarządowych działających w porozumieniu z władzami. Jedną z interesujących propozycji konsultacji społecznych w Polsce było zatwierdzenie budżetu w Sopocie. Budżet określony został mianem obywatelskiego, gdyż mieszkańcy mieli możliwość zgłaszania własnych pomysłów na wydatkowanie pieniędzy, które później poddano głosowaniu. Była to pierwsza próba tego typu w Polsce, o której więcej można przeczytać pod adresem http://partycypacjaobywatelska.pl/uploads/pdf/praktyka_budzet_obywatelski_sopot.pdf. Na stronie www.partycypacjaobywatelska.pl znaleźć można wiele innych przykładów, które mogą okazać się dla Was cennym źródłem do współpracy z mieszkańcami. Ciekawymi metodami konsultacji społecznych posłużyli się również pracownicy Programu Centrum Aktywności Lokalnej w Nikiszowcu (dzielnica Katowic), którzy wraz z mieszkańcami byli współautorami Programu Rewitalizacji Nikiszowca. Więcej przydatnych informacji znaleźć można pod adresem www.nikiszowiec.pl.
Biblioteka jako przestrzeń dyskusji o sprawach lokalnych - co da Wam projekt? Jeśli po przeczytaniu powyższego tekstu macie jeszcze wątpliwości, zastanawiacie się co da nam projekt? - pomyślcie o możliwościach jakie niesie ze sobą rozwinięcie tej funkcji biblioteki. Zastanówcie się, czy nie myśleliście kto jeszcze mógłby przyjść do Waszej biblioteki nie tylko po książki, ale również spotkać się z innymi mieszkańcami w celu wymiany zdań np. na ważny dla społeczności temat np. remontowanego rynku czy planowanej budowy ścieżki do nordic-walkingu? Czy chcielibyście, aby biblioteka była centrum społeczności lokalnej, w której urzędnicy będą spotykać się z mieszkańcami w celu zasięgnięcia ich opinii na tematy dotyczące rozwoju gminy? Jeśli tak, zapraszamy serdecznie do Wirtualnego Segregatora dostępnego na stronie internetowej Programu Rozwoju Bibliotek. Jeśli uważacie, że w Waszej miejscowości/gminie/wsi jest potencjał wspólnego działania władz i mieszkańców, to nasz program będzie dla Was doskonałą możliwością rozwinięcia potencjału biblioteki w tym zakresie. Zapraszamy Was na szkolenie wstępne dotyczące konsultacji, współpracy samorządu i mieszkańców. Każda biblioteka uzyska pomoc doświadczonego opiekuna, który będzie pomagał przeprowadzić konsultacje społeczne w Waszej gminie. Ponadto, pomożemy Wam prowadzić konsultacje za pomocą specjalnie stworzonej platformy internetowej, którą zaprezentujemy na szkoleniach.
Fundacja Civis Polonus Od 2008 roku prowadzimy działania w przestrzeni obywatelskiej- pomagamy dorosłym stawać się pełnoprawnymi obywatelami, a dzieci i młodzież uczymy i przygotowujemy do aktywnego uczestnictwa w życiu społeczności lokalnej. Jesteśmy przedstawicielami organizacji pozarządowej, której misją jest rozwijanie społeczeństwa obywatelskiego, w którym każdy obywatel będzie miał takie samo prawo głosu i będzie je wykorzystywał na co dzień. Wspieramy samorządność szkolną (jesteśmy twórcami portalu www.samorzaduczniowski.org.pl), zachęcamy do zakładania w gminach Młodzieżowych Rad Gmin, animujemy je i doradzamy jak efektywnie współpracować z młodzieżą (jesteśmy twórcami pierwszego portalu w Polsce skierowanego do przedstawicieli MRG oraz ich opiekunów, animatorów i urzędników- www.mlodziezowarada.org.pl). Na stronie znajdują się opisy wszystkich zrealizowanych projektów oraz inne cenne informacje, które mogą się okazać pomocą w pracy ze społecznością lokalną. Autor: Miłosz Ukleja, socjolog, koordynator projektu tel.: (22) 8275249 e-mail: milosz.ukleja@civispolonus.org.pl Skype: milosz.civispolonus