GAMBIT Gdański MIEJSKI PROGRAM BEZPIECZEŃSTWA RUCHU DROGOWEGO Gdański Miejski Program Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego Część III STRATEGIA BRD NA LATA 2006-2013 Gdańsk, listopad 2005 r. FOUNDATION for DEVELOPMENT OF CIVIL ENGINEERING ul. Narutowicza 11 80-952 Gdańsk Poland tel. +48583472071 fax. +48583471250 e-mail: fril@fril.org.pl BPH O/Gdańsk nr 12 1060 0076 0000 4012 7004 7869 Regon 191903857 NIP 957-07-54-108
Egz. nr... Projekt wykonała w Gdańsku Autorzy: Politechnika Gdańska, Katedra Inżynierii Drogowej: Prof. dr hab. inż. Ryszard Krystek kierownik Katedry Dr inż. Kazimierz Jamroz kierownik projektu Dr inż. Marcin Budzyński Dr inż. Lech Michalski Dr inż. Jacek Oskarbski Mgr inż. Mirosław Kastner Mgr inż. Wojciech Kustra Inż. Małgorzata Romanowska Izabela Oskarbska Centrum Edukacji Nauczycieli w Gdańsku: Mgr Stanisława Zielińska Partnerzy miejscowi: Urząd Miasta w Gdańsku Zarząd Dróg i Zieleni w Gdańsku Komenda Miejska Policji w Gdańsku Komenda Miejska Państwowej Straży Pożarnej w Gdańsku Komenda Straży Miejskiej w Gdańsku Akademia Medyczna: Katedra i Klinika Medycyny Ratunkowej, Samodzielna Pracowania Medycyny Katastrof Gdańsk listopad 2005
Spis treści: 1. WSTĘP... 1 2. DIAGNOZA... 2 2.1 Stan bezpieczeństwa ruchu drogowego... 2 2.2 Ocena systemu bezpieczeństwa ruchu drogowego... 4 3. UWARUNKOWANIA PROGRAMOWANIA BEZPIECZEŃSTWA RUCHU DROGOWEGO... 6 3.1 Uwarunkowania europejskie... 6 3.2 Uwarunkowania krajowe... 6 3.3 Uwarunkowania regionalne... 7 3.4 Uwarunkowania lokalne... 7 4. WIZJA BEZPIECZEŃSTWA RUCHU DROGOWEGO W GDAŃSKU... 8 4.1 Prognoza brd do roku 2020... 8 4.2 Przyjęta Wizja ZERO... 8 5. STRATEGIA BRD DO ROKU 2013...10 5.1 Cel główny...10 5.2 Sposób przygotowania programu...11 5.3 Cele szczegółowe i priorytety...12 6. DZIAŁANIA PRIORYTETOWE...13 6.1. Cel 1 Stworzenie podstaw do prowadzenia skutecznych i długofalowych działań na rzecz brd...13 6.2 Cel 2: Ochrona pieszych, dzieci i rowerzystów...15 6.3 Cel 3: Kształtowanie bezpiecznych postaw uczestników ruchu drogowego...16 6.4 Cel 4: Budowa i utrzymanie bezpiecznej infrastruktury drogowej...18 6.5 Cel 5: Zmniejszenie ciężkości i konsekwencji wypadków drogowych...19 7. KOSZTY I EFEKTY PROGRAMU...21 8. ZASADY REALIZACJI PROGRAMU...24 8.1 Zarządzanie programem...24 8.2 Zasady programowania i współpracy...24 8.3 Zasady finansowania programu...25 8.4 Zasady monitorowania programu...26 8.5 Oczekiwania wobec władz wojewódzkich i centralnych....27 8.6. Kroki wdrożeniowe...28 9. ZAKOŃCZENIE...30 ZAŁĄCZNIK 1 Lista działań ZAŁĄCZNIK 2 Karty działań Gdańsk listopad 2005
1. WSTĘP Program GAMBIT Gdański jest formułą lokalnego wdrażania Wojewódzkiego Programu Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego GAMBIT Pomorski, przyjętego przez Pomorską Radę BRD w roku 2003, jako program dla województwa pomorskiego na lata 2003-2010, oraz Krajowego Programu Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego GAMBIT 2005, przyjętego przez Radę Ministrów w kwietniu roku 2005, jako program dla Polski na lata 2005-2013. W Programach tych przyjęto cel główny: zmniejszenie liczby ofiar śmiertelnych wypadków drogowych w ciągu 10 lat o 50 %. Niewątpliwie była to znacząca decyzja, świadcząca przede wszystkim o przekonaniu, że istnieje konieczność przyjęcia jednolitej metodyki działań na rzecz poprawy bezpieczeństwa ruchu drogowego (brd). Jest bowiem faktem, że wypadki drogowe i ich ofiary są wielkim, lecz zarazem niedocenianym przez społeczeństwo, problemem zdrowia publicznego, który wymaga zdecydowanych, permanentnych i wielodyscyplinarnych działań prewencyjnych. Program Gambit Gdański zawiera cztery perspektywy czasowe: Diagnozę stanu i systemu brd w mieście w latach 2000-2005. Wizję bezpieczeństwa ruchu drogowego do roku 2020, Strategię bezpieczeństwa ruchu drogowego do roku 2013, Program Operacyjny brd na lata 2006-2007, Plan Realizacyjny na rok 2006. Założenia Programu zostały uzgodnione z wszystkimi potencjalnymi Partnerami procesu poprawy brd, co oznacza powszechną akceptację strategicznego celu i wybranych priorytetów. Program zawiera działania, które można traktować jako kompromis pomiędzy oczekiwaniami mieszkańców Gdańska w zakresie ochrony zdrowia i życia w ruchu drogowym, a możliwościami realizacji tych oczekiwań. Ponadto przyjęta strategia powinna: umożliwiać wykorzystywanie szans jakie stają przed miastem Gdańsk i całym województwem pomorskim, pokazywać gotowość miasta Gdańska do kreowania własnej polityki poprawy bezpieczeństwa ruchu drogowego zgodnej z polityką kraju i regionu, wspierać samorząd miejski w prowadzeniu działań niezbędnych w pozyskiwaniu środków finansowych, w tym w ramach pomocy zagranicznej. Misją programu GAMBIT Gdański jest Gdańsk przyjazny, bo bezpieczny. Oznacza to, że Gdańsk będzie miastem o dobrze zorganizowanym systemie bezpieczeństwa ruchu drogowego, życzliwych i przyjaznych uczestnikach ruchu, cieszący się poszanowaniem pieszych i rowerzystów, bezpieczną infrastrukturą drogową, skutecznym systemem nadzoru nad ruchem i ratownictwem drogowym. Gdańsk listopad 2005 1
2. DIAGNOZA 2.1 Stan bezpieczeństwa ruchu drogowego W ciągu ostatnich 5 lat (2000 2004) w wypadkach drogowych w Gdańsku: śmierć poniosło 145 osób, tj. 29 osób rocznie, rannych było 4208 osób, tj. 842 osób rocznie w tym 349 osób było ciężko rannych, tj. 70 rocznie, koszty zdarzeń drogowych wyniosły prawie 1,6 mld zł, tj. 300 mln rocznie. Od roku 2002 stopniowo maleje liczba wypadków oraz ofiar rannych. Niepokojące jest to, że przy malejącej tendencji liczby wypadków drogowych wzrasta liczba ofiar śmiertelnych (w roku 2004. W roku 2004 w stosunku do roku 2000 zwiększyła się o 6,5%, zaś w stosunku do roku 2003 aż o 43%. Pozytywną tendencją jest natomiast znaczący spadek liczby ofiar ciężko rannych w roku 2004 w stosunku do roku 2003. Na podstawie danych za 10 miesięcy oszacowano liczbę ofiar śmiertelnych i ciężko rannych w roku 2005. Analiza wskazuje, że w roku 2005 zarejestrowanych będzie 19 ofiar śmiertelnych i 36 ofiar ciężko rannych, a więc nastąpi spadek liczby ofiar śmiertelnych i wzrost liczby ofiar ciężko rannych w stosunku do roku 2004, natomiast łączna ich liczba utrzyma się na zbliżonym poziomie. 120 Ofiary ciężko ranne 100 80 60 40 20 0 2000 2001 2002 2003 2004 35 Ofiary śmiertelne 30 25 20 15 10 5 0 2000 2001 2002 2003 2004 Rys. 1 Liczba ofiar śmiertelnych i ciężko rannych w wypadkach drogowych w Gdańsku w latach 2000 2004 Gdańsk listopad 2005 2
W roku 2004 podstawowe wskaźniki bezpieczeństwa ruchu w Gdańsku dotyczące ofiar śmiertelnych wynosiły: 7,1 ofiar śmiertelnych na 100 tys. mieszkańców, 1,5 ofiar śmiertelnych na 10 tys. pojazdów, 5,3 ofiar śmiertelnych na 100 wypadków. Grupami szczególnie wysokiego ryzyka śmierci w wypadku drogowym, pod względem liczby ofiar i udziału w ruchu, są: piesi, dzieci, rowerzyści oraz młodzi kierowcy (rys. 2). Wskaźnik śmiertelnych ofiar wśród niechronionych uczestników ruchu wynosi 4,3 ofiar na 100 tys. mieszkańców. Wskaźnik udziału ofiar śmiertelnych wśród niechronionych uczestników ruchu drogowego w latach 2000-2004 wynosi 70%, w tym: piesi biorą udział w 45% wypadków i stanowią 67% ofiar śmiertelnych, rowerzyści stanowią 3% ofiar śmiertelnych. 400 Grupy ryzyka 350 300 liczba ofiar 250 200 150 100 50 0 2000 2001 2002 2003 2004 piesi dzieci młodzi kierowcy rowerzyści Rys. 2. Śmiertelne ofiary wypadków drogowych w latach 2000 2004 w Gdańsku w grupach wysokiego ryzyka Dzieci stanowią 14% ofiar wypadków drogowych, natomiast młodzi kierowcy są sprawcami 14% wypadków, w których śmierć poniosło 11% wszystkich ofiar śmiertelnych w wypadkach drogowych. Główne problemy brd w Gdańsku to: niebezpieczne zachowania uczestników ruchu w tym głównie nadmierna prędkość i uczestnicy ruchu drogowego pod wpływem alkoholu oraz niska jakość infrastruktury drogowej. Niebezpieczne zachowania uczestników ruchu związane z nieprzestrzeganiem przepisów ruchu, w tym: jazda z nadmierną prędkością, nietrzeźwość użytkowników dróg, niski stopień stosowania urządzeń bezpieczeństwa (pasy, urządzenia zabezpieczające dzieci, kaski ochronne) oraz brak poszanowania praw innych uczestników ruchu (rys. 3). Nadmierna prędkość jazdy jest przyczyną 15% wypadków, w których wystąpiło 19% ofiar śmiertelnych. Głównym powodem tych wypadków jest przekraczanie dozwolonej, bezpiecznej prędkości jazdy. Nietrzeźwi użytkownicy dróg powodują 9% wypadków, w których wystąpiło 16% ofiar śmiertelnych. Gdańsk listopad 2005 3
Stosowanie pasów bezpieczeństwa. Skuteczność pasów bezpieczeństwa w pojeździe podczas wypadku nadal jest niedoceniana; procent stosujących to urządzenie zabezpieczające kształtuje się następująco (badania w Gdańsku w roku 2003): wszystkie pojazdy, wszyscy uczestnicy, średnio 50%, samochód osobowy: kierowca i pasażer z przodu 70%, pasażer z tyłu 35%, samochód ciężarowy: kierowca i pasażer 20%. 600 Problemy 500 liczba ofiar 400 300 200 100 0 2000 2001 2002 2003 2004 rok skrzyżowania nadmierna prędkość przejścia dla pieszych alkohol u sprawców wypadków słup, drzewo Rys. 3 Ofiary śmiertelne w wypadkach drogowych w latach 2000 2004 w Gdańsk w grupie najważniejszych problemów Niska jakość infrastruktury drogowej to między innymi: brak wystarczającej hierarchizacji dróg i niedostosowanie ich do pełnionych funkcji, niebezpieczne obiekty w pasie drogowym, błędne rozwiązania skrzyżowań i przejść dla pieszych. Stan bezpieczeństwa na sieci drogowej charakteryzują poniższe wskaźniki wg elementów dróg: skrzyżowania 51% wypadków, 36% ofiar śmiertelnych, przejścia dla pieszych 22% wypadków, 27% ofiar śmiertelnych, najechania na drzewo, słup 8% wypadków, 10% ofiar śmiertelnych, wypadki na łukach poziomych 5% wypadków, 8% ofiar śmiertelnych, wypadki na chodnikach, drogach dla pieszych i rowerzystów 5% wypadków, 6% ofiar śmiertelnych. 2.2 Ocena systemu bezpieczeństwa ruchu drogowego Powszechne wdrażanie środków poprawy bezpieczeństwa ruchu wymaga usprawnień w zakresie struktur organizacyjnych i kadry. Należy zatem skoncentrować się na działaniach dla, których strategia programu poprawy bezpieczeństwa ruchu drogowego w mieście powinna stanowić punkt wyjścia. Ocena obecnej sytuacji w Gdańsku wskazuje, że w tym względzie należy skupić się na następujących problemach: w zakresie działania struktur brd brakuje: - ukształtowanej, w postaci rady brd, kadry decyzyjnej, - kadry wykonawczej w postaci miejskiego inspektora brd realizującego postanowienia rady, - programu poprawy brd stanowiącego podstawę do konsekwentnych i zaplanowanych działań, - audytu brd eliminującego błędne rozwiązania na etapie planistycznym i projektowym, Gdańsk listopad 2005 4
- systemu informacji o brd umożliwiającego przekazywanie wiedzy społeczności lokalnej o aktualnym stanie brd jak również planowanych działaniach czy akcjach prewencyjnych, - dobrych szkół nauki jazdy i dobrze funkcjonującego systemu nadzoru, - systemu monitorowania brd (zachowań uczestników, efektów podjętych działań), - systemu finansowania działań brd, w zakresie edukacji: - zbyt mała liczba przeszkolonych nauczycieli realizujących edukację motoryzacyjną i kadr pedagogicznych w szkołach, - słabe wyposażenie wielu szkół w pomoce i materiały dydaktyczne, brakuje miasteczek ruchu drogowego, w zakresie kontroli i nadzoru - opracowanej strategii kontroli ruchu drogowego, - sprzętowe i kadrowe, - automatyzacji procesu kontroli (fotoradary, kamery rejestrujące przejazd na czerwonym świetle), w zakresie infrastruktury drogowej wyróżniono następujące mankamenty: - źle ukształtowane otoczenie dróg i ulic (zagospodarowanie przestrzenne), - braki w hierarchizacji sieci ulic, - zła geometria dróg i ulic oraz zła i nieczytelna geometria i organizacja ruchu na skrzyżowaniach, - zły stan nawierzchni, chodników i poboczy, - twarde otoczenie dróg (drzewa, słupy), - brak urządzeń bezpieczeństwa ruchu dla pieszych i rowerzystów, - zbyt długa i niezorganizowana droga dzieci do szkoły, w zakresie ratownictwa: - braki sprzętowe. Biorąc pod uwagę powyżej sformułowane wnioski, zaawansowanie wielu działań i rozwój wiedzy na temat brd, istnieje celowość tworzenia Programu Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego GAMBIT Gdański. Uzasadnieniami takiego działania są ponadto: fakt, że liczba wypadków, liczba ofiar wypadków drogowych oraz straty materialne i społeczne ponoszone w tych wypadkach nadal są na poziomie zbyt wysokim w stosunku do najlepszych krajów UE, uwarunkowania europejskie zawarte w dokumentach programowych (Polityka Transportowa UE do roku 2010 Czas na decyzję, III Program Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego UE) z racji przystąpienia Polski do Unii Europejskiej, nowe uwarunkowania krajowe i regionalne zawarte w nowych dokumentach programowych (Polityka Transportowa Państwa, Narodowy Plan Rozwoju na lata 2007 2013, Strategia Rozwoju Transportu w latach 2007 2013), Krajowy Program Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego GAMBIT 2005, Strategia Rozwoju Województwa Pomorskiego do roku 2020, Wojewódzki Program Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego GAMBIT Pomorski oraz Strategia Rozwoju Gdańska i konieczność ich realizacji w zakresie bezpieczeństwa ruchu, przekształcenia sieci drogowej i wzrost liczby pojazdów. Gdańsk listopad 2005 5
3. UWARUNKOWANIA PROGRAMOWANIA BEZPIECZEŃSTWA RUCHU DROGOWEGO 3.1 Uwarunkowania europejskie Unia Europejska przyjęła dokument pt. Polityka transportowa UE do roku 2010 Czas na decyzję, w którym założyła cel: o 50% mniej ofiar śmiertelnych w roku 2010. Oznacza to nie więcej niż 20 tys. zabitych we wszystkich krajach Unii (UE15), w roku 2010. Strategię działania określa III Europejski Program Działań na rzecz Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego. Program ten zmierza do: zachęcania użytkowników dróg do poprawnego zachowania na drodze, poprawy bezpieczeństwa pojazdów, poprawy infrastruktury drogowej. Uszczegółowieniem zapisów Polityki transportowej UE do roku 2010 Czas na decyzję jest Rekomendacja Komisji Europejskiej z 21 października 2003 roku w sprawie egzekwowania przepisów w dziedzinie bezpieczeństwa ruchu drogowego. Komisja Europejska stwierdza, że głównymi przyczynami wypadków śmiertelnych (na obszarze EU 15) jest nadmierna prędkość, jazda pod wpływem alkoholu oraz niestosowanie pasów bezpieczeństwa. Zakłada się, że ograniczenie działania tych przyczyn przyniesie ponad połowę zamierzonego 50% spadku ofiar śmiertelnych. Stwierdzono, że egzekwowanie przepisów jest istotnym i skutecznym sposobem na zmniejszenie liczby ofiar śmiertelnych wypadków drogowych. Komisja będzie prowadziła, co dwa lata ocenę trendu spadku liczby ofiar śmiertelnych, jeżeli założony cel 50% będzie zagrożony, Komisja przedłoży propozycję dyrektywy nakładającej obowiązek osiągnięcia docelowego ograniczenia liczby ofiar śmiertelnych. 3.2 Uwarunkowania krajowe Polityka Transportowa Państwa. Bezpieczeństwo w transporcie jest jednym z podstawowych zadań projektu Polityki Transportowej Państwa na lata 2005-2025. W dokumencie tym zyskało ono rangę jednego z pięciu celów szczegółowych: poprawa bezpieczeństwa prowadząca do radykalnej redukcji liczby wypadków drogowych i ograniczenie ich skutków (zabici i ranni). Narodowy Plan Rozwoju na lata 2007-2013. W Narodowym Planie Rozwoju, kierunek działań pt. Tworzenie nowoczesnej sieci transportowej, zawiera działanie Bezpieczeństwo ruchu drogowego, którego celem jest osiągnięcie standardów krajów wysoko rozwiniętych w dziedzinie bezpieczeństwa ruchu drogowego, głównie poprzez zmniejszenie liczby przekroczeń prędkości, zwiększenie stosowania pasów bezpieczeństwa, zmniejszenie liczby kierujących pod wpływem alkoholu i audyt brd wszystkich projektów budowy, przebudowy i modernizacji dróg. Strategia Rozwoju Transportu na lata 2007-2013. Jednym z pięciu celów Strategii jest Bezpieczeństwo ruchu drogowego. Cel ten zakłada zmniejszenie liczby śmiertelnych ofiar wypadków drogowych o 50% w stosunku do roku 2003 tj. nie więcej niż 2800 zabitych w roku 2013. Krajowy Program Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego GAMBIT 2005. Zakłada cel główny zgodny z celem określonym w Strategii Rozwoju Transportu tj. zmniejszenie o 50% liczby ofiar śmiertelnych w wypadkach drogowych do roku 2013 poprzez realizację celów szczegółowych: Stworzenie podstaw do prowadzenia skutecznych i długofalowych działań na rzecz brd Kształtowanie bezpiecznych zachowań u uczestników ruchu drogowego Ochrona pieszych, dzieci i rowerzystów Budowa i utrzymanie bezpiecznej infrastruktury drogowej Gdańsk listopad 2005 6
Zmniejszenie ciężkości i konsekwencji wypadków drogowych. 3.3 Uwarunkowania regionalne Strategia Rozwoju Województwa Pomorskiego. W Strategii Rozwoju nie wskazuje się zadań bezpośrednio związanych z brd, natomiast problem ten stanowi element szerszego zagadnienia bezpieczeństwa ujętego w priorytecie 4. Kreowanie wysokiej jakości życia poprzez realizację Celu 4.1 Tworzenie bezpiecznych i atrakcyjnych warunków życia. Wśród zadań związanych z problematyką brd wymienia się: poprawę realnego stanu i społecznego poczucia bezpieczeństwa mieszkańców i turystów, utworzenie zintegrowanego systemu ratownictwa. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Pomorskiego. Dokument wskazuje na najpoważniejszy negatywny skutek uboczny funkcjonowania systemu transportowego, jakim są wypadki drogowe. Do głównych celów rozwoju infrastruktury transportowej województwa zaliczono: budowę obwodnic miast, tworzenie zhierarchizowanej sieci dróg, tworzenie struktur przestrzennych minimalizujących ryzyko występowania konfliktów pomiędzy różnymi użytkownikami infrastruktury transportowej. 3.4 Uwarunkowania lokalne Strategia Rozwoju Gdańska do roku 2015. Związane z bezpieczeństwem ruchu drogowego są następujące Priorytety, cele strategiczne i szczegółowe: Priorytet Mieszkańcy, cel strategiczny Poprawa warunków zamieszkania, cele szczegółowe Poprawa stanu bezpieczeństwa i porządku publicznego, Rozwój komunikacji zbiorowej, Priorytet Gospodarka, cel strategiczny Rozwój gospodarki morskiej i logistyki, cel szczegółowy Rozwój i modernizacja systemu komunikacyjnego, cel strategiczny Integracja Metropolii Gdańskiej, cel szczegółowy Integracja komunikacyjna metropolii Do realizacji powyższych priorytetów i celów opracowano programy operacyjne. Problematyka brd jest związana z następującymi programami operacyjnymi: Bezpieczny Gdańsk, gdzie jako jedną z bezpośrednich korzyści jego wdrożenia wymienia się zwiększenie brd, Gdańsk Szerokiej Drogi, gdzie jako jedną z bezpośrednich korzyści wymienia się poprawę brd, Metropolia Gdańska, gdzie jako bezpośrednie korzyści wymienia się poprawę funkcjonowania systemu transportowego. Gdańsk listopad 2005 7
4. WIZJA BEZPIECZEŃSTWA RUCHU DROGOWEGO W GDAŃSKU 4.1 Prognoza brd do roku 2020 Prognozy motoryzacji w Polsce wskazują, że do roku 2020 liczba samochodów osobowych może wzrosnąć o dalsze 50-70%. W przypadku zaniechania działań w zakresie bezpieczeństwa ruchu drogowego do roku 2020 w wypadkach drogowych może zginąć około 400 osób. Przy obecnej tendencji w zakresie bezpieczeństwa ruchu drogowego tj. w przypadku braku podejmowania odpowiednich działań w zakresie poprawy brd, można się spodziewać zmniejszenia liczby ofiar śmiertelnych w roku 2020, zaledwie o 20%. Jest to zbyt mało w stosunku do celu krajowego i regionalnego. 4.2 Przyjęta Wizja ZERO Obecny stan bezpieczeństwa ruchu drogowego w Polsce oraz członkostwo Polski w Unii Europejskiej wymagają potraktowania działań na rzecz poprawy bezpieczeństwa ruchu drogowego jako jednego z najważniejszych priorytetów polityki transportowej państwa. Mając na względzie doświadczenia krajów o wysokim poziomie brd (Szwecja, Norwegia), naszą dalekosiężną wizją bezpieczeństwa ruchu drogowego jest, podobnie jak w całym kraju (rys. 4), zdążanie do całkowitego wyeliminowania ofiar śmiertelnych z ulic miasta Gdańska. Rys. 4 Plan realizacji Wizji ZERO w Polsce Gdańsk listopad 2005 8
Tak sformułowana Wizja oznacza, że: działania chroniące życie i zdrowie uczestników ruchu drogowego powinny być traktowane priorytetowo i stawiane ponad mobilnością i innymi celami funkcjonowania systemu transportu, system transportowy powinien być tak projektowany, budowany, eksploatowany i zarządzany, aby mógł kompensować niedoskonałości i wybaczać błędy jego użytkowników, ograniczanie liczby wypadków w transporcie oraz ich konsekwencji jest podstawowym obowiązkiem wszystkich tworzących, zarządzających i korzystających z systemu transportowego. Cel główny wizji realizowany będzie etapowo; co 7 lat ustalane będą liczbowe cele określające zamierzenia władz samorządowych odnośnie dalszej redukcji liczby ofiar śmiertelnych w transporcie. Jako dwa pierwsze cele strategiczne na drodze do osiągnięcia założonej wizji w Gdańsku, przyjęto obniżenie liczby ofiar śmiertelnych w wypadkach drogowych: do poziomu nie więcej niż 11 osób w roku 2013, do poziomu nie więcej niż 4 osób w roku 2020. Cele te określono wychodząc z założenia, że w dwóch pierwszych etapach należy osiągnąć stabilizację na poziomie zbliżonym do krajów o najlepszych obecnie wskaźnikach bezpieczeństwa (Szwecja, Wielka Brytania, Holandia). Skuteczna realizacja wizji do roku 2020 może w Gdańsku przynieść zmniejszenie o około: 145 liczby ofiar śmiertelnych, 315 ofiar ciężko rannych, 1,19 mld zł kosztów wypadków i kolizji drogowych. Gdańsk listopad 2005 9
5. STRATEGIA BRD DO ROKU 2013 5.1 Cel główny Ustalanie celu strategicznego jest poszukiwaniem takich wartości wskaźników, które są wypadkową oczekiwań oraz możliwości ich realizacji. Dla Programu GAMBIT Gdański przyjęto cel strategiczny, według scenariusza zakładającego podjęcie działań prowadzących do zmniejszenia liczby ofiar zabitych i liczby ofiar ciężko rannych w wypadkach drogowych o 50 % w stosunku do przyjętego jako rok bazowy 2003. Cel strategiczny programu bezpieczeństwa ruchu drogowego GAMBIT Gdański to zmniejszenie średniorocznej liczby ofiar śmiertelnych oraz łącznej liczby ofiar śmiertelnych i ofiar ciężko rannych w wypadkach drogowych o 50% do roku 2013: zmniejszenie liczby śmiertelnych ofiar wypadków drogowych do mniej niż 11 osób rocznie w roku 2013, zmniejszenie łącznej liczby śmiertelnych i ciężko rannych ofiar wypadków drogowych do mniej niż 30 osób rocznie w roku 2013. Ponadto, wyznaczono dwa pośrednie cele etapowe, które równocześnie będą punktami kontrolnymi realizacji strategii (rys. 5, rys. 6): rok 2007 - nie więcej niż 17 ofiary śmiertelne, nie więcej niż łącznie 48 ofiary śmiertelne i ciężko ranne, rok 2010 - nie więcej niż 14 ofiary śmiertelnych, nie więcej niż 39 ofiary śmiertelne i ciężko ranne. 35 Gdańsk Prognoza liczby ofiar smiertelnych 30 dane historyczne etapy liczba ofiar śmiertelnych 25 20 15 10 21 * 17 prognoza 14 11 5 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 * prognoza na podstawie danych z Komendy Miejskiej w Gdańsku z 10 miesięcy 2005 roku Rys. 5 Prognoza liczby ofiar śmiertelnych wypadków drogowych w Gdańsku do roku 2013 z podziałem na etapy Gdańsk listopad 2005 10
Gdańsk Prognoza liczby ofiar śmiertelnych i ciężko rannych 140 dane historyczne etapy 120 prognoza liczba ofiar ciężko rannych 100 80 60 40 59 48 39 30 20 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 * prognoza na podstawie danych z Komendy Miejskiej w Gdańsku z 10 miesięcy 2005 roku Rys. 6 Prognoza liczby ofiar ciężko rannych wypadków drogowych w Gdańsku do roku 2013 z podziałem na etapy 5.2 Sposób przygotowania programu W systematyce aktywności realizacji Miejskiego Programu BRD GAMBIT Gdański wyróżniono pięć poziomów aktywności, od zagadnień ogólnych do szczegółowych (rys. 7), są to: cel szczegółowy priorytet działanie zadanie projekt. Dla osiągnięcia celu strategicznego Miejskiego Programu BRD do roku 2013 konieczne jest wykonanie 48 działań z podziałem na 15 priorytetów i 5 celów. W Strategii BRD do roku 2013 dokonano rozwinięcia aktywności z podziałem na cele, priorytety i działania. Natomiast w Programie Operacyjnym BRD na lata 2006-2007 przedstawiona będzie charakterystyka zadań wraz z listą projektów przewidzianych do realizacji w tym okresie. Osiągnięcie celu przyjętego w Strategii BRD wymaga podjęcia wielu kompleksowych, intensywnych, efektywnych i zintegrowanych działań na obszarze całego kraju. Jednakże nie ma możliwości wykonania wszystkich działań i zadań równocześnie, gdyż wymaga to zaangażowania zbyt dużych sił i środków, a uzyskane efekty nie zawsze są proporcjonalne do poniesionych nakładów. Dlatego przy realizacji Strategii BRD na lata 2006-2013 dokonano wyboru działań priorytetowych. Niniejszy dokument składa się z części głównej i dwóch załączników. Część główna zawiera: charakterystykę zasadniczych problemów brd, cel i priorytety do roku 2013, zestawienie działań priorytetowych, koszty i efekty programu, zasady wdrażania programu. Załączniki zawierają: zestawienie działań i karty działań. Gdańsk listopad 2005 11
Cel szczegółowy Priorytet Priorytet Priorytet Działanie Działanie Działanie Zadanie Zadanie Zadanie Projekt Projekt Projekt Rys. 7 Przyjęta struktura aktywności w Miejskim Programie BRD GAMBIT Gdański 5.3 Cele szczegółowe i priorytety W programie strategicznym przewiduje się realizację pięciu celów szczegółowych określonych w Założeniach do Programu. Cel 1 Stworzenie podstaw do prowadzenia skutecznych i długofalowych działań na rzecz brd Cel ten będzie realizowany przez trzy następujące priorytety: 1.1 Struktury organizacyjne brd, 1.2 Zarządzanie brd, 1.3 Działanie sektorowe. Cel 2: Ochrona pieszych, dzieci i rowerzystów Cel ten będzie realizowany przez trzy następujące priorytety: 2.1 Piesi, 2.2 Dzieci, 2.3 Rowerzyści. Cel 3: Kształtowanie bezpiecznych postaw uczestników ruchu drogowego Cel ten będzie realizowany przez cztery następujące priorytety: 3.1 Prędkość, 3.2 Pasy bezpieczeństwa, 3.3 Alkohol i inne podobnie działające środki 3.4 Młodzi kierowcy Cel 4: Budowa i utrzymanie bezpiecznej infrastruktury drogowej Cel ten będzie realizowany przez trzy następujące priorytety: 4.1 Rozwój działań kontrolnych, 4.2 Rozwój bezpiecznej sieci dróg i ulic, 4.3 Nowoczesne zarządzanie ruchem drogowym. Cel 5: Zmniejszenie ciężkości i konsekwencji wypadków drogowych Cel ten będzie realizowany przez dwa następujące priorytety: 5.1 Bezpieczne otoczenie ulic 5.2 Optymalizacja działań ratowniczych według łańcucha przeżycia. Gdańsk listopad 2005 12
6. DZIAŁANIA PRIORYTETOWE Gambit Gdański - Miejski Program Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego W niniejszym rozdziale zestawiono zaproponowane działania priorytetowe dla realizacji przyjętych celów Strategii BRD na lata 2006 2013. Działania ponumerowano w następujący sposób: trzycyfrowy numer działania składa się z numeru celu, priorytetu w danym celu, działania w danym priorytecie. Działania zestawiono według podziału po celach i priorytetach. Dla grupy działań w każdym priorytecie przedstawiono także listę koordynatorów poszczególnych zadań oraz listę potencjalnych realizatorów zadań i projektów zawartych w tych działaniach. Wykaz działań priorytetowych wraz z określeniem okresu ich wdrażania i podaniem orientacyjnego kosztu ich realizacji przedstawiono w załączniku 1. Szczegółowy opis działań wraz z przypisanymi im zadaniami przedstawiono w formie kart działań w załączniku 2 6.1. Cel 1 Stworzenie podstaw do prowadzenia skutecznych i długofalowych działań na rzecz brd Dla efektywnej i skutecznej realizacji procesu poprawy bezpieczeństwa ruchu drogowego należy w pierwszej kolejności ulepszyć podstawy systemu bezpieczeństwa ruchu drogowego w mieście. Szczególna rola w organizowaniu takiego systemu przypada władzom miasta. Podstawowym działaniem powinno być zorganizowanie miejskiej instytucji brd. Do osiągnięcia przyjętego celu w ramach Programu Miejskiego na lata 2006-2013 konieczne jest podjęcie i zrealizowanie 15 działań, które podzielono na trzy priorytety. Priorytet 1.1 Struktury organizacyjne brd Realizacja zadań tego priorytetu wiąże się z budową podstaw funkcjonowania systemu brd w Gdańsku. Celem przyjętych do realizacji działań jest rozwijanie miejskich struktur brd. W niniejszym priorytecie przewiduje się realizację 2 działań. Realizację przyjętego celu osiągnie się poprzez powołanie Miejskiej Rady BRD oraz usprawnienie struktur organizacyjnych związanych z brd w mieście. 1.1.1 Powołanie Miejskiej Rady BRD 1.1.2 Usprawnienie struktur organizacyjnych brd w mieście Szczegółowy opis działań przedstawiono w załączonych kartach działań KD-11-1 i KD-11-2 (zał. B). Instytucja odpowiedzialna za koordynację zadań priorytetowych: Miejski Inspektor BRD Instytucje odpowiedzialne za realizację zadań i projektów : Prezydent Gdańska. Priorytet 1.2 Zarządzanie brd Realizacja tego priorytetu stanowi stworzenie podstaw do długoterminowego i konsekwentnego prowadzenia działań poprawy brd poprzez wyszkolenie i powołanie profesjonalnej kadry odpowiedzialnej za brd w mieście oraz stworzenie narzędzi umożliwiających ich sprawne funkcjonowanie. W niniejszym priorytecie przewiduje się realizację 5 działań 1.2.1 Organizacja systemu współdziałania i koordynacji 1.2.2 Organizacja szkolenia kadr brd 1.2.3 Usprawnienie i rozwój systemu zbierania i gromadzenia danych o zdarzeniach drogowych 1.2.4 Współpraca z Pomorskim Obserwatorium BRD 1.2.5. Wprowadzenie i rozwój stabilnego systemu finansowania brd Szczegółowy opis działań przedstawiono w załączonych kartach działań KD-12-1 do KD-11-5 (zał. B). Gdańsk listopad 2005 13
Instytucja odpowiedzialna za koordynację działań priorytetowych: Miejski Inspektor BRD Instytucje odpowiedzialne za realizację działań priorytetowych: Wydział Gospodarki Komunalnej, Wydział Spraw Społecznych, Uczelnie, Pomorskie Obserwatorium BRD, Skarbnik Miasta. Priorytet 1.3 Działania sektorowe Działania sektorowe są to wydzielone grupy działań realizowanych przez poszczególne sektory w mieście mające wpływ na bezpieczeństwo ruchu drogowego. Wyróżniono osiem takich sektorów, które powinny przewidzieć działania na rzecz brd, są to: edukacja szkolna, szkolenie kierowców, nadzór nad ruchem drogowym, wymiar sprawiedliwości, infrastruktura drogowa, stan techniczny pojazdu, ratownictwo na drogach i pomoc ofiarom wypadków. Celem działań podejmowanych w tym priorytecie jest zorganizowanie elementów systemu brd w danym sektorze. W niniejszym priorytecie przewiduje się realizację 8 działań. 1.3.1 Doskonalenie systemu szkolnej edukacji motoryzacyjnej 1.3.2 Doskonalenie systemu szkolenia kandydatów na kierowców 1.3.3 Unowocześnienie i zwiększenie efektywności nadzoru nad ruchem drogowym 1.3.5 Usprawnienie działań dotyczących kontroli technicznej pojazdu 1.3.6 Usprawnienie organizacji służb zarządzających ulicami i ruchem drogowym 1.3.7 Rozwój systemu ratownictwa na drogach 1.3.8 Pomoc ofiarom wypadków W poszczególnych sektorach niezbędne będzie: w edukacji szkolnej konieczne jest przede wszystkim: zapewnienie powszechnej i obowiązkowej szkolnej edukacji brd dla wszystkich grup wiekowych dzieci i młodzieży, ustawiczne kształcenie i doskonalenie kadr oświatowych w zakresie brd, wspieranie rozwoju bazy techniczno-dydaktycznej i metodycznej szkół, wspieranie pozaszkolnej edukacji dzieci i rodziców w zakresie brd, prowadzenie badań skuteczności i efektywności szkolnej edukacji w szkoleniu kandydatów na kierowców konieczna jest: kontrola i ocena szkół nauki jazdy, promowanie standardów szkolenia w nadzorze nad ruchem drogowym konieczne jest: organizacyjne wzmocnienie policyjnej służby ruchu drogowego, osobowe i techniczne wzmocnienie policyjnej służby ruchu drogowego, wspieranie techniczne i merytoryczne straży miejskiej, szkolenie służb nadzoru w zakresie brd, rozwój systemu automatycznego nadzoru nad ruchem drogowym, prowadzenie badań efektywności działań służb nadzoru nad ruchem drogowym w wymiarze sprawiedliwości konieczne jest: określenie potrzeb utworzenia przy prokuraturze zespołu ds. wypadków drogowych, szkolenia dla sędziów i prokuratorów w zakresie brd w pojazdach konieczne są: usprawnienie kontroli jakości przeglądów technicznych, usprawnienie nadzoru nad stacjami kontroli pojazdu w infrastrukturze drogowej konieczne jest: stworzenie systemu zarządzania ruchem, szkolenie służb zarządzania ruchem w zakresie brd w ratownictwie na drogach konieczne jest: usprawnienie systemu działań ratownictwa na drogach, powszechna edukacja społeczeństwa w zakresie udzielania pierwszej pomocy medycznej, szkolenie zawodowych i społecznych ratowników w zakresie udzielania pierwszej pomocy medycznej, doposażenie podmiotów biorących udział w ratownictwie na drogach w sprzęt ratowniczy w pomocy ofiarom wypadków konieczne jest: wspieranie systemu pomocy i informacji ofiarom wypadków drogowych Szczegółowy opis działań przedstawiono w załączonych kartach działań KD-13-1 do KD-13-8 (zał. B). Gdańsk listopad 2005 14
Instytucja odpowiedzialna za koordynację zadań priorytetowych: Miejski Inspektor BRD, Instytucje odpowiedzialne za realizację działań priorytetowych: Wydział Spraw Obywatelskich, Wydział Gospodarki Komunalnej, Wydział Zarządzania Kryzysowego i Ochrony Ludności, ZDiZ w Gdańsku, Komenda Miejska Policji, Komenda Miejska Państwowej Straży Pożarnej, Wydział Edukacji, Centrum Edukacji Nauczycieli w Gdańsku, Komenda Straży Miejskiej, Sad i Prokuratura Rejonowa, organizacje pozarządowe 6.2 Cel 2: Ochrona pieszych, dzieci i rowerzystów Piesi należą do grupy największego ryzyka bycia ofiarą wypadku drogowego. W latach 2000-2004 na obszarze miasta śmierć poniosło 97 pieszych, tj. 67% wszystkich ofiar śmiertelnych wypadków drogowych. Poprawa bezpieczeństwa pieszych i rowerzystów, dorosłych i dzieci wiąże się z koniecznością udoskonalenia systemu edukacji i komunikacji ze społeczeństwem, unowocześnienia nadzoru nad ruchem pieszych i rowerzystów oraz powszechnym stosowaniu drogowych środków brd chroniących pieszych i rowerzystów. Działania te powinny doprowadzić do zmniejszenia udziału niechronionych uczestników ruchu jako śmiertelnych ofiar wypadków - nie więcej niż 40%, Priorytet 2.1 Piesi W latach 2000-2004 w wypadkach drogowych śmierć poniosło 97 pieszych. Jest to grupa zdecydowanie największego ryzyka śmierci w ruchu drogowym na terenie Gdańska blisko 70% wszystkich ofiar śmiertelnych. Działania związane z ochroną pieszych należy uznać za pierwszoplanowe jeżeli chodzi o realizację Programu Gambit Gdański. W niniejszym priorytecie przewiduje się realizację 3 działań 2.1.1 Udoskonalenie edukacji i komunikacji ze społeczeństwem w zakresie bezpieczeństwa pieszych 2.1.2 Zintensyfikowanie ochrony pieszych środkami nadzoru nad ruchem drogowym 2.1.3 Powszechne stosowanie drogowych środków ochrony pieszych Szczegółowy opis działań przedstawiono w załączonych kartach działań KD-21-1 do KD-21-3 (zał. B). Instytucja odpowiedzialna za koordynację działań priorytetowych: Miejski Inspektor BRD Instytucje odpowiedzialne za realizację działań priorytetowych: Wydział Spraw Obywatelskich, Wydział Edukacji, Centrum Edukacji Nauczycieli w Gdańsku, Komenda Miejska Policji, Komenda Straży Miejskiej, Wydział Gospodarki Komunalnej, ZDiZ w Gdańsku. Priorytet 2.2 Dzieci Najmłodsi uczestnicy ruchu drogowego zasługują na szczególną uwagę i troskę. Dobro dzieci, tej części społeczeństwa, która nie może w pełni sama wpływać na swoje bezpieczeństwo, leży wyłącznie w gestii odpowiedzialności rodziców, nauczycieli i dyrektorów szkół oraz władz lokalnych, a dalej - centralnych. To ich zadaniem jest zapewnienie najmłodszym odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa we wszystkich obszarach życia. W niniejszym priorytecie przewiduje się realizację 3 działań. 2.2.1 Udoskonalenie edukacji i komunikacji ze społeczeństwem zakresie ochrony dzieci w ruchu drogowym 2.2.2 Zintensyfikowanie ochrony dzieci środkami nadzoru nad ruchem drogowym 2.2.3 Powszechne stosowanie drogowych środków ochrony dzieci Szczegółowy opis działań przedstawiono w załączonych kartach działań KD-22-1 do KD-22-3 (zał. B). Gdańsk listopad 2005 15
Instytucja odpowiedzialna za koordynację działań priorytetowych: Miejski Inspektor BRD Instytucje odpowiedzialne za realizację działań priorytetowych: Wydział Spraw Obywatelskich, Wydział Edukacji, Centrum Edukacji Nauczycieli w Gdańsku, Komenda Miejska Policji, Komenda Straży Miejskiej, Wydział Gospodarki Komunalnej, ZDiZ w Gdańsku. Priorytet 2.3 Rowerzyści Ze względu na stały rozwój sieci dróg rowerowych w mieście i zwiększający się udział podróży rowerami należy zwrócić uwagę na bezpieczeństwo tej grupy niechronionych uczestników ruchu drogowego. W niniejszym priorytecie przewiduje się realizację 3 działań. 2.3.1 Udoskonalenie edukacji i komunikacji ze społeczeństwem w zakresie bezpieczeństwa rowerzystów 2.3.2 Zintensyfikowanie ochrony rowerzystów środkami nadzoru nad ruchem drogowym 2.3.3 Powszechne stosowanie drogowych środków bezpieczeństwa rowerzystów Szczegółowy opis działań przedstawiono w załączonych kartach działań KD-23-1 do KD-23-3 (zał. B). Instytucja odpowiedzialna za koordynację działań priorytetowych: Miejski Inspektor BRD Instytucje odpowiedzialne za realizację działań priorytetowych: Wydział Spraw Obywatelskich, Wydział Edukacji, Centrum Edukacji Nauczycieli w Gdańsku, Komenda Miejska Policji, Komenda Straży Miejskiej, Wydział Gospodarki Komunalnej, ZDiZ w Gdańsku. 6.3 Cel 3: Kształtowanie bezpiecznych postaw uczestników ruchu drogowego Nadmierna prędkość, przejazd na sygnale czerwonym, ignorowanie praw innych uczestników ruchu, jazda pod wpływem alkoholu, nie stosowanie zabezpieczeń w pojazdach to najczęściej występujące niebezpieczne i agresywne zachowania kierowców. Takie zachowania uczestników ruchu drogowego są okolicznością występującą przy wypadkach drogowych o dużej ciężkości. Istnieje więc pilna potrzeba dokonania zmian zachowań uczestników ruchu poprzez działania zmierzające do podniesienia świadomości społeczeństwa o zagrożeniach brd, zwiększenie działań Policji na drogach i automatyzację rejestracji wykroczeń, podniesienie poziomu szkolenia kierowców, prowadzenie akcji informacyjnych oraz działania wymuszające poprawne zachowania obejmujące: zastosowanie efektywnych metod nadzoru ruchu drogowego, zastosowanie drogowych środków fizycznych, a w szczególności metod uspokajania ruchu. Działania te powinny doprowadzić do: zmniejszenia częstości przekroczeń prędkości o 50%, zwiększenia udziału stosowania pasów bezpieczeństwa w samochodach osobowych do 95% z przodu, zmniejszenie uczestnictwa w ruchu pod wpływem alkoholu o 50%. Priorytet 3.1 Prędkość Nadmierna prędkość jest najczęściej występującą przyczyną wypadku drogowego ze skutkiem śmiertelnym. Ofiary śmiertelne w wypadkach spowodowanych przez nadmierną prędkość stanowią w Gdańsku 19% wszystkich ofiar śmiertelnych. Działania na rzecz ograniczania wpływu nadmiernej prędkości na liczbę ofiar śmiertelnych w wypadkach drogowych należy uznać za jedne z działań pierwszoplanowych, gdyż w nich tkwi bardzo duży potencjał zmniejszenia liczby ofiar śmiertelnych. Gdańsk listopad 2005 16
3.1.1 Udoskonalenie edukacji i komunikacji ze społeczeństwem promującej jazdę z bezpieczną prędkością 3.1.2 Unowocześnienie nadzoru nad ruchem drogowym w zakresie kontroli prędkości 3.1.3 Powszechna weryfikacja ograniczeń prędkości Szczegółowy opis działań przedstawiono w załączonych kartach działań KD-31-1 do KD-31-3 (zał. B). Instytucja odpowiedzialna za koordynację działań priorytetowych: Miejski Inspektor BRD Instytucje odpowiedzialne za realizację działań priorytetowych: Wydział Spraw Obywatelskich, Wydział Edukacji, Centrum Edukacji Nauczycieli w Gdańsku, Komenda Miejska Policji, Komenda Straży Miejskiej, Wydział Gospodarki Komunalnej, ZDiZ w Gdańsku. Priorytet 3.2 Pasy bezpieczeństwa i inne urządzenia ochronne Najprostszymi, a jednocześnie najskuteczniejszymi urządzeniami bezpieczeństwa biernego w pojeździe są urządzenia ochronne, w tym pasy bezpieczeństwa. Stosowanie ich powoduje redukcję ryzyka poniesienia śmierci lub zranienia oraz zmniejszenie częstotliwości uszkodzeń twarzy, oczu, mózgu i płuc. Około 50% ofiar śmiertelnych wypadków drogowych kierowców lub pasażerów mogłoby żyć, gdyby w chwili zderzenia pojazdu stosowały urządzenia ochronne. Działania zmierzające do zwiększenia stosowania pasów bezpieczeństwa są najtańszymi i najbardziej efektywnymi, dlatego w tych działaniach zawarty jest duży potencjał zmniejszenia liczby ofiar śmiertelnych i ciężko rannych wypadków drogowych. 3.2.1 Udoskonalanie edukacji i komunikacji ze społeczeństwem w zakresie używania pasów bezpieczeństwa i innych środków ochrony 3.2.2 Usprawnienie kontroli stosowania pasów bezpieczeństwa Szczegółowy opis działań przedstawiono w załączonych kartach działań KD-32-1 do KD-33-3 (zał. B). Instytucja odpowiedzialna za koordynację działań priorytetowych: Miejski Inspektor BRD Instytucje odpowiedzialne za realizację działań priorytetowych: Wydział Spraw Obywatelskich, Wydział Edukacji, Centrum Edukacji Nauczycieli w Gdańsku, Komenda Miejska Policji, Komenda Straży Miejskiej. Priorytet 3.3 Alkohol i inne podobnie działające środki W latach 2000 2004 w Gdańsku zarejestrowano 6 % wypadków i aż 16% ofiar śmiertelnych w wypadkach spowodowanych przez nietrzeźwych uczestników ruchu drogowego. 3.3.1 Udoskonalenie edukacji i komunikacji ze społeczeństwem uświadamiających rolę alkoholu w wypadkach drogowych 3.3.2 Usprawnienie nadzoru nad ruchem drogowym w zakresie alkoholu Szczegółowy opis działań przedstawiono w załączonych kartach działań KD-32-1 do KD-32-3 (zał. B). Instytucja odpowiedzialna za koordynację działań priorytetowych: Miejski Inspektor BRD. Instytucje odpowiedzialne za realizację działań priorytetowych: Wydział Spraw Obywatelskich, Wydział Edukacji, Centrum Edukacji Nauczycieli w Gdańsku, Komenda Miejska Policji, Komenda Straży Miejskiej, Wydział Zdrowia. Gdańsk listopad 2005 17
Priorytet 3.4 Młodzi kierowcy Młodzi kierowcy (w wieku do 25 lat) spowodowali w latach 2000 2004 w Gdańsku wypadki w których zginęło 11% wszystkich ofiar śmiertelnych w mieście. 3.4.1 Udoskonalenie edukacji i komunikacji ze społeczeństwem uświadamiających negatywne zachowania młodych kierowców w ruchu drogowym 3.4.2 Usprawnienie nadzoru nad młodymi kierowcami Szczegółowy opis działań przedstawiono w załączonych kartach działań KD-34-1 do KD-34-3 (zał. B). Instytucja odpowiedzialna za koordynację działań priorytetowych: Miejski Inspektor BRD Instytucje odpowiedzialne za realizację działań priorytetowych: Wydział Spraw Obywatelskich, Wydział Edukacji, Centrum Edukacji Nauczycieli w Gdańsku, Komenda Miejska Policji, Komenda Straży Miejskiej. 6.4 Cel 4: Budowa i utrzymanie bezpiecznej infrastruktury drogowej W zakresie drogowych środków poprawy brd należy wymienić: wykonanie przeglądu głównych ciągów drogowych i ulicznych z punktu widzenia brd i wyeliminowanie ewidentnych mankamentów bezpieczeństwa sieci drogowej, powszechne promowanie i wdrażanie środków służących rozdzieleniu funkcji ulic, uspokojeniu ruchu; promowanie i wdrażanie środków zmniejszających wielkość ruchu samochodowego przez zwiększenie udziału transportu zbiorowego w przewozach, opracowanie zasad oceny planów i projektów drogowych z punktu widzenia brd. Pierwszym krokiem powinno być usuwanie wielu, często drobnych, wad i nieprawidłowości w geometrii i oznakowaniu dróg, a także zwracanie większej uwagi na bezpieczeństwo ruchu na etapie projektowania i planowania dróg oraz obiektów wokół drogi. Działania te powinny spowodować: objęcie audytem brd wszystkich projektów budowy, przebudowy i modernizacji odcinków dróg miejskich, eliminację miejsc najbardziej niebezpiecznych na sieci dróg miejskich, uspokojenie ruchu we wszystkich obszarach strefy zamieszkania. Priorytet 4.1 Rozwój działań kontrolnych Liczne mankamenty istniejącej sieci drogowej i często małe zwracanie uwagi na bezpieczeństwo ruchu drogowego w projektach drogowych i planach zagospodarowania przestrzennego wskazują na potrzebę usprawnienia działań kontrolnych pod kątem brd na etapie planowania i projektowania inwestycji drogowej, jak i w trakcie budowy oraz eksploatacji drogi. 4.1.1. Usprawnienie i rozwój systemu prowadzania przeglądów istniejących dróg 4.1.2. Wdrożenie audytu brd planowanych i projektowanych dróg 4.1.3. Prowadzenie systematycznych analiz stanu brd Szczegółowy opis działań przedstawiono w załączonych kartach działań KD-41-1 do KD-41-3 (zał. B). Instytucja odpowiedzialna za koordynację działań priorytetowych: Miejski Inspektor BRD Instytucje odpowiedzialne za realizację działań priorytetowych: Wydział Gospodarki Komunalnej, ZDiZ w Gdańsku. Priorytet 4.2 Rozwój bezpiecznej sieci dróg i ulic Czynniki drogowe wpływają na brd w znacznie większym stopniu niż wynika to ze standardowych statystyk wypadków drogowych. Liczne badania wskazują, że droga i jej otoczenie wpływa na powstanie 28-34% wypadków drogowych. Droga dobrze Gdańsk listopad 2005 18
zaprojektowana, oznakowana i utrzymana wpływa korzystnie na zachowanie uczestników ruchu drogowego, a przez to zmniejsza ich zagrożenie. 4.2.1. Przekształcanie sieci drogowej w celu jej hierarchizacji i zwiększenia kontroli dostępności 4.2.2. Projektowanie bezpiecznych dróg 4.2.3. Poprawa jakości nawierzchni drogowych i wyposażenia drogi Szczegółowy opis działań przedstawiono w załączonych kartach działań KD-42-1 do KD-42-3 (zał. B). Instytucja odpowiedzialna za koordynację działań priorytetowych: Miejski Inspektor BRD Instytucje odpowiedzialne za realizację działań priorytetowych: Wydział Gospodarki Komunalnej, ZDiZ w Gdańsku. Priorytet 4.3 Nowoczesne zarządzanie ruchem drogowym Wspieranie budowy systemów zarządzania bezpieczeństwem ruchu na sieci dróg jest niezbędne ze względu na brak tego typu rozwiązań, które w znacznym stopniu przyczyniają się do redukcji wypadków (sterowanie ruchem na wjazdach na DSR - redukcja liczby wypadków do 50%, zastosowanie zaawansowanych systemów sterowania ruchem - zmniejszenie liczby wypadków o ok. 80%). Działanie systemów ma zapewnić minimalizację skutków zdarzenia poprzez poinformowanie służb ratowniczych i porządkowych oraz przekazanie odpowiednich (nadrzędnych w stosunku do pozostałych) instrukcji i parametrów sterowania dla pozostałych systemów zarządzania ruchem. W niniejszym priorytecie przewidziano 3 działanai: 4.3.1. Modyfikacja i usprawnienie organizacji ruchu 4.3.2. Wprowadzanie nowoczesnych środków zarządzania ruchem 4.3.3. Zarządzanie mobilnością Szczegółowy opis działań przedstawiono w załączonych kartach działań KD-43-1 do KD-43-3 (zał. B). Instytucja odpowiedzialna za koordynację działań priorytetowych: Miejski Inspektor BRD Instytucje odpowiedzialne za realizację działań priorytetowych: Wydział Gospodarki Komunalnej, ZDiZ w Gdańsku. 6.5 Cel 5: Zmniejszenie ciężkości i konsekwencji wypadków drogowych Wskaźnik ciężkości wypadków liczony jako liczba ofiar śmiertelnych na 100 wypadków wynosi w Gdańsku 4. Zmniejszenie tego wskaźnika można osiągać poprzez wielokierunkowe działania prewencyjne, ratownicze, inżynierskie i edukacyjne, a w szczególności poprzez kształtowanie drogi wybaczającej błędy kierowców i otoczenia drogi pozbawionego niebezpiecznych obiektów, usprawnienie ratownictwa na drogach i edukację w zakresie pierwszej pomocy. Działania te powinny doprowadzić do zmniejszenia : wskaźnika ciężkości wypadku do 2 ofiar śmiertelnych na 100 wypadków, wskaźnika udziału liczby ofiar zmarłych w wyniku wypadków drogowych do nie więcej niż 10% ogółu ofiar śmiertelnych tych wypadków. Priorytet 5.1 Bezpieczne otoczenie ulic Drzewa i słupy blisko krawędzi jezdni, brak barier ochronnych, niewłaściwa lokalizacja obiektów inżynierskich, przyczyniają się do dużej ciężkości wypadków drogowych. W latach 2000-2004 ponad 10% ofiar śmiertelnych wypadków miało miejsce w wyniku najechania na drzewo, słup lub inny obiekt drogowy. W niniejszym priorytecie przewidziano dwa działania. Gdańsk listopad 2005 19
5.1.1. Zabezpieczanie lub usuwanie niebezpiecznych obiektów w bezpośrednim sąsiedztwie jezdni 5.1.2. Kształtowanie bezpiecznego pasa drogowego Szczegółowy opis działań przedstawiono w załączonych kartach działań KD-51-1 i KD-51-2 (zał. B). Instytucja odpowiedzialna za koordynację działań priorytetowych: Miejski Inspektor BRD Instytucje odpowiedzialne za realizację działań priorytetowych: Wydział Gospodarki Komunalnej, ZDiZ w Gdańsku. Priorytet 5.2 Optymalizacja działań ratowniczych według łańcucha przeżycia Efekty ratowania życia ofiar wypadków uzależnione są od optymalizacji czynności ratowniczych według łańcucha przeżycia, na który składa się wczesne powiadomienie zespołów ratownictwa medycznego, wczesne podjęcie podstawowej resuscytacji krążeniowo oddechowej, wczesne udzielenie pomocy przez profesjonalne służby ratownicze oraz wczesne rozpoczęcie leczenia w profesjonalnych oddziałach ratunkowych. W niniejszym priorytecie przewidziano 4 działania. 5.2.1. Skrócenie czasu wykrycia i powiadamiania o zdarzeniu drogowym 5.2.2 Skrócenie czasu dojazdu na miejsce wypadku i transportu poszkodowanych do najbliższego szpitala ratunkowego 5.2.3. Upowszechnianie standaryzacji działań na miejscu wypadku 5.2.4. Rozwój wyspecjalizowanych jednostek medycznych Szczegółowy opis działań przedstawiono w załączonych kartach działań KD-52-1 do KD-52-4 (zał. B). Instytucja odpowiedzialna za koordynację działań priorytetowych: Miejski Inspektor BRD Instytucje odpowiedzialne za realizację działań priorytetowych: Wydział Zarządzania Kryzysowego i Ochrony Ludności, Komenda Miejska Państwowej Straży Pożarnej, Pogotowie ratunkowe, Szpitalne Oddziały Ratunkowe, organizacje pozarządowe. Gdańsk listopad 2005 20
7. KOSZTY I EFEKTY PROGRAMU Gambit Gdański - Miejski Program Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego Przewidywany koszt realizacji wszystkich przewidzianych do realizacji działań na lata 2006 2013 wyniesie 413 mln złotych. W załącznikach A i B przedstawiono koszty poszczególnych działań. Natomiast w tablicy 1 przedstawiono zbiorcze zestawienie kosztów z podziałem na poszczególne cele i priorytety. Tablica 1 Koszty realizacji Programu Miejskiego BRD na lata 2006-2013 z podziałem na cele i priorytety Cel Priorytet Nr Nazwa Nr Nazwa Koszty [mln zł] 1. 2. 3. 4. 5. Stworzenie podstaw do prowadzenia skutecznych i długofalowych działań na rzecz brd Ochrona pieszych, dzieci i rowerzystów Kształtowanie bezpiecznych zachowań uczestników ruchu drogowego Budowa i utrzymanie bezpiecznej infrastruktury drogowej Zmniejszenie ciężkości i konsekwencji wypadków drogowych 1 Struktury organizacyjne brd 0,31 2 Zarządzanie brd 1,02 3 Działania sektorowe 34,20 Razem 35,53 1 Piesi 5,50 2 Dzieci 7,25 3 Rowerzyści 5,85 Razem 18,60 1 Prędkość 9,25 2 Pasy bezpieczeństwa 0,85 3 Alkohol 0,55 4 Młodzi kierowcy 0,75 Razem 11,40 1 Rozwój działań kontrolnych 2,65 2 Rozwój bezpiecznej sieci dróg i ulic 288,00 3 Nowoczesne zarządzanie ruchem drogowym 41,50 Razem 332,15 1 2 Kształtowanie dróg i ich otoczenia jako dróg wybaczających błędy kierowców Optymalizacja działań ratowniczych według łańcucha przeżycia 4,00 11,10 Razem 15,10 Ogółem 412,78 Gdańsk listopad 2005 21