Pan Andrzej Stania Prezydent Miasta Ruda Śląska WYSTĄPIENIE POKONTROLNE Na podstawie art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 23 grudnia 1994 r. o NajwyŜszej Izbie Kontroli 1, zwanej dalej ustawą o NIK, NajwyŜsza Izba Kontroli Delegatura w Katowicach przeprowadziła kontrolę w Urzędzie Miasta Ruda Śląska - Zakładzie Aktywności Zawodowej - Zakład Usług Pralniczych w zakresie zasad działania i finansowania Zakładu Aktywności Zawodowej (dalej ZAZ) w latach 2006 2008 (I półrocze). W związku z kontrolą, której wyniki przedstawione zostały w protokole kontroli, podpisanym w dniu 15 września 2008 r., NajwyŜsza Izba Kontroli, na podstawie art. 60 ustawy o NIK, przekazuje Panu Prezydentowi niniejsze wystąpienie pokontrolne. NajwyŜsza Izba Kontroli ocenia pozytywnie funkcjonowanie ZAZ, pomimo stwierdzonych nieprawidłowości. 1 Dz. U. z 2007 r., Nr 231, poz. 1701
Pozytywną ocenę uzasadniają następujące ustalenia kontroli: 1. ZAZ spełniał warunki uzasadniające posiadanie statusu zakładu aktywności zawodowej. Obiekty i pomieszczenia uŝytkowane przez ZAZ zostały dostosowane do potrzeb osób niepełnosprawnych, w tym równieŝ w zakresie przystosowania stanowisk pracy i ciągów komunikacyjnych, co odpowiadało wymogom określonym w art. 28 ust.1 pkt 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych 2, zwanej dalej ustawą o rehabilitacji. Zapewnienie odpowiednich warunków bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ww. ustawowych wymogów potwierdziła Państwowa Inspekcja Pracy w wyniku przeprowadzonych kontroli. Stwierdzono, Ŝe od dnia 1.12.2007 r. ZAZ uŝytkował bez tytułu prawnego pomieszczenia o powierzchni 145 m², znajdujące się w budynku w Rudzie Śląskiej przy ul. Głównej 11, oddanym w uŝyczenie Szpitalowi Miejskiemu przez Miasto Ruda Śląska, poniewaŝ w dniu 30.11.2007 r. wygasła umowa najmu ww. pomieszczeń, zawarta przez ZAZ ze Szpitalem Miejskim. Stan ten uregulowano dopiero w dniu 1.08.2008 r., w trakcie kontroli NIK. 2. Osoby niepełnosprawne zatrudnione w ZAZ posiadały orzeczenia lekarskie (wydane przez ZUS lub miejski zespół ds. orzekania o stopniu niepełnosprawności), potwierdzające stopień niepełnosprawności. Według stanu na 30 czerwca 2008 r. w ZAZ zatrudnionych było 51 osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności oraz jedna z umiarkowanym. Ww. pracownicy niepełnosprawni stanowili 70,3 % stanu zatrudnienia, w stosunku do zatrudnionych ogółem 74 osób, co było zgodne z wymogami art. 29 ust. 1 pkt 1 ustawy o rehabilitacji, w brzmieniu obowiązującym od 30 lipca 2007 r. 3. ZAZ zapewniał pracownikom niepełnosprawnym doraźną opiekę medyczną, a takŝe moŝliwości uczestniczenia w zajęciach i zabiegach rehabilitacyjnych, stosownie do wymagań określonych w art. 28 ust. 1 pkt 3 ustawy o rehabilitacji. Pracownicy opieki medycznej i rehabilitacji legitymowali się wymaganymi uprawnieniami zawodowymi. Dokumentacja zajęć rehabilitacyjnych oraz dokumentacja medyczna (karty zdrowia) prowadzone były w sposób umoŝliwiający ocenę bieŝącej sytuacji zdrowotnej kaŝdego z pracowników oraz analizę ilości i rodzajów przeprowadzonych zabiegów rehabilitacyjnych. Specjalistyczne usługi medyczne wg stanu na dzień 30.06.2008 r. - świadczone były przez Szpital Miejski w Rudzie Śląskiej, na podstawie umowy zawartej 30.12.2005 r. przez ZAZ z tą placówką słuŝby zdrowia. W okresie objętym kontrolą za 2 Dz. U. z 2008 r., Nr 14, poz.92, 2
specjalistyczną opiekę, świadczoną na podstawie ww. umowy, ZAZ zapłacił Szpitalowi łącznie 11 680 zł, z czego 70,3 % stanowiły koszty badań ambulatoryjnych, a 29,7 % koszty badań laboratoryjnych. Czas pracy osób niepełnosprawnych, zatrudnionych w okresie od stycznia do czerwca 2008 r., wynosił 3 godz. 51 minut i stanowił 0,55 dziennego wymiaru, określonego w art. 15 ust. 2 ustawy o rehabilitacji (7 godzin), co było zgodne z wymogami, określonymi w 11 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 14.12.2007 r. w sprawie zakładów aktywności zawodowej 3, (dalej rozporządzenie o ZAZ z 2007 r.). Wynagrodzenia za wykonywaną pracę były wypłacane w terminach wynikających z regulaminu wynagradzania ZAZ. 4. Powołany w ZAZ zespół programowy, zgodnie z wymogami określonymi w 12 ust. 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 21.01.2000 r. w sprawie zakładów aktywności zawodowej 4, (dalej rozporządzenie o ZAZ z 2000 r.), opracował program rehabilitacji zawodowej, społecznej i leczniczej zatrudnionych osób niepełnosprawnych oraz stosownie do postanowień 13 ust. 2 rozporządzenia o ZAZ z 2007 r. sporządził dla kaŝdego pracownika ze znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności indywidualny program rehabilitacji. Wspomniany zespół programowy wywiązywał się takŝe z obowiązków określonych w 13 ust. 3 rozporządzenia o ZAZ z 2007 r., dokonując raz do roku oceny efektów prowadzonej rehabilitacji. Zgodnie z postanowieniami 13 ust. 4 ww. rozporządzenia, dla pracowników niepełnosprawnych, którzy osiągnęli odpowiedni poziom sprawności społecznej i zawodowej, opracowywano plany zatrudnienia u innego pracodawcy. W okresie objętym kontrolą wspomniane plany sporządzono dla pięciu osób, a dla trzech kolejnych były w trakcie opracowywania. Tym niemniej, pracę poza ZAZ podjęła tylko jedna osoba. Zdaniem Dyrektora ZAZ przeszkodą w kierowaniu niepełnosprawnych pracowników na otwarty rynek pracy są obawy osób niepełnosprawnych przed zmianą formy i rodzaju pracy, jak i przepisy dotyczące wypłaty rent socjalnych, do których pracownicy niepełnosprawni traciliby uprawnienie z uwagi na przekroczenie aktualnie dopuszczalnego pułapu dochodów miesięcznych, wskutek otrzymywania wynagrodzenia za pracę. 3 Dz. U. Nr 242, poz. 1776 4 Dz. U. Nr 6, poz. 77 ze zm. 3
5. W okresie 2006 2008 (I półrocze) ZAZ otrzymał z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (dalej PFRON), za pośrednictwem Marszałka Województwa Śląskiego, na działalność obsługowo-rehabilitacyjną łącznie 2 526 369 zł, na podstawie aneksów do umowy na dofinansowanie kosztów utworzenia i działania ZAZ, zawartej w dniu 3.12.2004 r. przez Miasto z Samorządem Województwa Śląskiego. W wyniku analizy wydatków o wartości 129 703,36 zł, co stanowiło 6,3 % otrzymanego i zaewidencjonowanego do 30.06.2008 r. w ZAZ dofinansowania w kwocie 2 055 914 zł ustalono, Ŝe ze środków PFRON sfinansowano wydatki na cele określone w 7 ust. 1 rozporządzenia o ZAZ z 2000 r. i w 8 ust. 1 rozporządzenia o ZAZ z 2007 r. Podziału kosztów materiałów, energii, usług materialnych i niematerialnych i innych niezbędnych do realizacji rehabilitacji i obsługi dokonywano w oparciu o obowiązujący plan kont, który uwzględniał zasady określone we wspomnianej umowie z Marszałkiem Województwa Śląskiego. 6. Miasto, jako organizator ZAZ, wywiązywało się z obowiązku przedkładania Marszałkowi Województwa Śląskiego (za pośrednictwem ZAZ) preliminarzy kosztów działalności obsługowo-rehabilitacyjnej na lata 2006-2008 w wymaganym terminie, tj. do 30 września roku poprzedzającego rok, którego dotyczył preliminarz. Dotrzymywano równieŝ terminu przedkładania - do dnia 20 lipca za I półrocze i do 20 stycznia za II półrocze danego roku - Wojewodzie Śląskiemu sprawozdań INF W 5. Dane zawarte w tych sprawozdaniach, dotyczące stanu zatrudnienia oraz stopnia i rodzaju niepełnosprawności pracowników, były zgodne ze stanem faktycznym odnotowanym w dokumentacji kadrowej. 7. Środki Zakładowego Funduszu Aktywności (dalej ZFA), utworzonego w ZAZ, gromadzono na wyodrębnionym rachunku bankowym, stosownie do postanowień 14 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia o ZAZ z 2000 r. i 14 ust. 2 rozporządzenia o ZAZ z 2007 r. W okresie 2006 2008 (I półrocze) na ZFA przekazano łącznie 309 282,69 zł, w tym 157 669,70 zł stanowiły kwoty będące częścią (90 %) pobranych zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych, zgodnie z postanowieniami art. 38 ust. 2 pkt 1 lit.b ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych 6 oraz 14 ust. 1 rozporządzenia o ZAZ z 2007 r. Ponadto na ZFA przekazano uzyskane 5 INF-W półroczna informacja dotycząca spełniania przez pracodawców prowadzących zakłady pracy chronionej albo zakłady aktywności zawodowej warunków określonych w art. 28 i art.33 ust.1 i 3 ustawy o rehabilitacji. 6 Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 ze zm. 4
odsetki bankowe w kwocie 17 617,81 zł oraz równowartość składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne od pracowników niepełnosprawnych, w części rozliczanej ze środków PFRON, w łącznej wysokości 133 995,18 zł, co stanowiło 43,3 % przychodów ZFA za ww. okres. W ustawie o rehabilitacji, jak i w rozporządzeniach o ZAZ z 2000 r. i 2007 r. nie wymieniono ww. składek ZUS, jako źródła przychodu ZFA. W wyniku analizy wydatków o łącznej wartości 202 504,74 zł, co stanowiło 56,3 % kosztów sfinansowanych z ZFA w okresie objętym kontrolą (359 996,79 zł) stwierdzono, Ŝe środki te wydatkowano na cele określone w 15 rozporządzeń o ZAZ z 2000 r. i 2007 r. Celowość finansowania z ZFA kosztów związanych m.in. z: poprawą warunków pracy osób niepełnosprawnych, uczestnictwem w imprezach kulturalnych i integracyjnych, poŝyczkami lub zaspokajaniem potrzeb socjalnych, realizacją innych form rehabilitacji społecznej i zawodowej oraz z dokształcaniem pracowników potwierdzał kaŝdorazowo w formie pisemnej Zespół Programowy lub Zespół Indywidualnej Pomocy. NIK negatywnie ocenia następujące działania: 1. W okresie objętym kontrolą przyjęto zasadę przekazywania środków z PFRON na rachunek bankowy ZAZ. Natomiast zgodnie z 9 ust.1 rozporządzenia o ZAZ z 2000 r. i 10 ust.1 rozporządzenia z 2007 r., środki te powinny być przekazywane na rachunek organizatora. W latach 2007 2008 ZAZ dokonywał przelewu środków otrzymanych z PFRON na rachunek Urzędu Miasta, a Miasto z powrotem przekazywało środki na rachunek ZAZ, po upływie 1-3 dni. Zdaniem NIK, przyjęty sposób przekazywania dofinansowania z PFRON wydłuŝał okres dostępu ZAZ do środków finansowych. Np. kwotę 427 686 zł Marszałek przekazał na rachunek ZAZ dnia 15.01.2007 r., a ZAZ dokonał przelewu ww. kwoty na rachunek Urzędu Miasta dopiero 23.02.2007 r., czyli po 39 dniach. Środki przekazane przez PFRON, ZAZ faktycznie miał więc do dyspozycji po upływie 40 dni, licząc od daty przekazania ich przez Marszałka. W 2006 r. ZAZ nie przekazał na rachunek Miasta otrzymanych z PFRON środków w kwocie 815 625 zł, w związku z czym środki te nie zostały ujęte w ewidencji księgowej Miasta. Jednocześnie środków tych nie uwzględniono w budŝecie Miasta. Uwzględniono co prawda wpływ tych środków oraz ich wydatkowanie w ewidencji księgowej ZAZ, jednakŝe nie zostały wykazane w sprawozdaniu budŝetowym Rb 28 S z wykonania planu 5
wydatków przez jednostkę. Ograniczono się do przedłoŝenia Marszałkowi Województwa informacji o sposobie wykorzystania otrzymanej kwoty 815 625 zł. PowyŜsze działanie było sprzeczne z 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Finansów z 27 czerwca 2006 r. w sprawie sprawozdawczości budŝetowej 7, w myśl którego kwoty wykazane w sprawozdaniach powinny być zgodne z danymi wynikającymi z ewidencji księgowej. Ponadto, środków przekazanych przez PFRON nie uwzględniono w planie finansowym ZAZ na 2006 r. W związku z tym Dyrektor ZAZ przekroczył limit wydatków określony we wspomnianym planie finansowym. Suma wydatków poniesionych na działalność ZAZ w 2006 r. wynosiła 1 437 351,03 zł, czyli była wyŝsza od planu o 815 625 zł, a takŝe od kwoty wykazanej przez ZAZ w sprawozdaniu Rb 28 S. PowyŜsze działanie stanowiło naruszenie art.34 ust.1 i art. 35 ust. 1 ustawy o finansach publicznych. Zgodnie z przywołanymi przepisami, ujęte w budŝecie jednostki samorządu terytorialnego i w planie finansowym jednostki budŝetowej wydatki oraz rozchody stanowią nieprzekraczalny limit, a wydatki publiczne mogą być ponoszone na cele i w wysokości w nich ustalonych. Zdaniem NIK, dopuszczenie do nieujęcia w budŝecie Miasta środków przekazanych przez PFRON oraz przekroczenie limitu wydatków przez jednostkę budŝetową Miasta, status której posiadał ZAZ wskazuje, Ŝe funkcjonujący w Mieście system kontroli finansowej był niewystarczający. Podkreślić naleŝy, Ŝe w ZAZ nie przeprowadzono kontroli 5 % wydatków poniesionych w 2006 r. Nie zostały zatem wypełnione obowiązki, nałoŝone na Prezydenta Miasta postanowieniami art.44 ust. 1 i 187 ust. 1-3 ustawy o finansach publicznych, zgodnie z którymi Prezydent Miasta był zobowiązany do wykonywania kontroli finansowej i sprawowania ogólnego nadzoru nad realizacją określonych uchwałą budŝetową dochodów i wydatków budŝetu jednostki samorządu terytorialnego oraz do kontroli przestrzegania, przez podległe i nadzorowane przez siebie jednostki sektora finansów publicznych, realizacji procedur w zakresie celowości zaciągania zobowiązań finansowych i dokonywania wydatków. Wspomnianą kontrolą naleŝało objąć w kaŝdym roku co najmniej 5 % wydatków podległych jednostek organizacyjnych. 2. W latach objętych kontrolą Miasto jako organizator ZAZ - nie przekazało na rachunek ZFA środków w łącznej kwocie 36 736,10 zł, uzyskanych z tytułu zwolnień z podatku od nieruchomości uŝytkowanej przez ZAZ, na podstawie umowy zawartej z Miastem 7 Dz. U. nr 115, poz. 781 ze zm. 6
4.01.2005 r. Zgodnie z art. 31 ust. 4 w związku z art. 31 ust.1 pkt.1 lit.a ustawy o rehabilitacji, prowadzący zakład aktywności zawodowej środki uzyskane z tytułu zwolnień przekazuje na zakładowy fundusz aktywności. Podstawą zwolnienia z podatku od nieruchomości jest art. 7 ust. 2 pkt 4 ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych 8, zgodnie z którym z podatku od nieruchomości zwalnia się prowadzących zakłady aktywności zawodowej w zakresie przedmiotów opodatkowania zgłoszonych wojewodzie, jeŝeli zgłoszenie zostało potwierdzone decyzją w sprawie przyznania statusu zakładu aktywności zawodowej. Przedstawiając powyŝsze oceny i uwagi, NajwyŜsza Izba Kontroli wnosi o: 1. Przekazywanie na Zakładowy Fundusz Aktywności środków uzyskanych z tytułu zwolnień z podatku od nieruchomości uŝytkowanych przez ZAZ, z uwzględnieniem kwot naleŝnych za lata 2006 2008. 2. Ustalenie i stosowanie zasad przekazywania środków finansowych otrzymanych z PFRON na działalność ZAZ, zapewniających naleŝyte ich ewidencjonowanie w księgach rachunkowych Miasta i ZAZ. NajwyŜsza Izba Kontroli Delegatura w Katowicach, na podstawie art. 62 ust. 1 ustawy o NIK, oczekuje przedstawienia przez Pana Prezydenta, w terminie 20 dni od daty otrzymania niniejszego wystąpienia pokontrolnego, informacji o sposobie wykorzystania uwag i wykonania wniosków bądź o działaniach podjętych w celu realizacji wniosków lub przyczyn niepodjęcia takich działań. Zgodnie z treścią art. 61 ust. 1 ustawy o NIK, w terminie 7 dni od daty otrzymania niniejszego wystąpienia pokontrolnego, przysługuje Panu prawo zgłoszenia na piśmie do Dyrektora Delegatury NajwyŜszej Izby Kontroli w Katowicach umotywowanych zastrzeŝeń w sprawie ocen, uwag i wniosków zawartych w tym wystąpieniu. W razie zgłoszenia zastrzeŝeń, zgodnie z art. 62 ust. 2 ustawy o NIK, termin nadesłania informacji, o którym wyŝej mowa, liczy się od dnia otrzymania ostatecznej uchwały właściwej komisji NIK. 8 Dz. U. z 2006 r. nr 121, poz. 844 ze zm. 7