Szkolenie dla beneficjentów RPO WP z zakresu analizy finansowej dla projektów środowiskowych RPO WP 1
Analiza finansowa - wprowadzenie 2
3 P R Z Y C H O D Y K O S Z T Y P R Z Y C H O D Y K O S Z T Y Przykład przepływów finansowych z 2-ch projektów PROJEKT 1 PROJEKT 2
OPROCENTOWANIE DYSKONTOWANIE 4
Czynnik przyszłej wartości P=A*(1+i) n Gdzie: P przyszła wartość A aktualna wartość i stopa procentowa n liczba lat Czynnik ten stosuje się do obliczania przyszłej wartości kwoty początkowej, która będzie rosła o stałą stopę procentową (przy założeniu kapitalizacji odsetek) 5
Czynnik dyskontowy A=P*1/(1+i) n Gdzie: A aktualna wartość P przyszła wartość i stopa dyskontowa n liczba lat Czynnik ten, będący odwrotnością czynnika przyszłej wartości, stosuje się do obliczania aktualnej wartości kwoty, która pojawia się w przyszłości. 6
Czynnik cykliczności rocznej Gdzie: Ac=Pc*[1-(1+i) -n ]/i Ac aktualna wartość ciągu płaconych lub otrzymywanych kwot Pc przyszła wartość ciągu płaconych lub otrzymywanych kwot i stopa dyskontowa n liczba lat Stosowany jest, jeśli taka sama kwota jest otrzymywana (lub płacona) stale, przez okres kilku lat. Czynnik cykliczności rocznej jest sumą czynników dyskontowych w rozpatrywanym okresie czasu 7
Wskaźniki efektywności finansowej projektu Wskaźniki niedyskontowe Wskaźniki dyskontowe 8
Niedyskontowe wskaźniki Okres zwrotu - ilość lat niezbędna do odzyskania początkowych nakładów inwestycyjnych z osiągniętych nadwyżek finansowych. Nadwyżki te obejmują zysk netto oraz amortyzację i są obliczane w kolejnych latach funkcjonowania projektu. 9
Niedyskontowe wskaźniki c.d. Prosta stopa zwrotu - określa stosunek rocznego zysku, osiąganego w trakcie realizacji projektu, do wartości kapitału, służącego sfinansowaniu początkowych nakładów inwestycyjnych. Miernik ten oblicza się zwykle dla roku "typowego" zwykle dla roku, w którym dany projekt osiąga pełną moc eksploatacyjną. 10
Niedyskontowe wskaźniki c.d. Próg rentowności - zastosowanie metody progu rentowności (BEP - ang. Break Even Point) pozwala na określenie m.in., przy jakiej wielkości świadczonych usług, otrzymany przychód zapewni pokrycie kosztów operacyjnych. 11
Niedyskontowe wskaźniki c.d. BEP ilościowy = Ks/(c-k zj ) [np. m 3 /d] K s - koszty stałe [zł] c - cena za świadczoną usługę [np. zł/m 3 dostarczonej wody] k zj - jednostkowy koszt zmienny [np. zł/m 3 ]. Otrzymujemy go dzieląc łączną wysokość kosztów zmiennych przez wielkość świadczonej usługi (np. ilość odbieranych i oczyszczanych ścieków) 12
Wskaźniki dyskontowe Zaktualizowana wartość netto (NPV) Współczynnik efekty/wydatki (BCR) Wewnętrzna stopa zwrotu (IRR) 13
NPV = PVB PVC [zł] PVB wartość aktualna wpływów PVC wartość aktualna wypływów ENPV = EPVB EPVC [zł] EPVB ekonomiczna wartość aktualna korzyści EPVC ekonomiczna wartość aktualna kosztów 14
Kryterium (E)NPV (E)NPV>0 projekt jest opłacalny (E)NPV<0 projekt jest nieopłacalny (E)NPV=0 projekt... wychodzi na 0 i należy przyjąć inne kryterium opłacalności inwestycji 15
Współczynnik efekty/wydatki (BCR) BCR = (E)PVB (E)PVC 16
Kryterium BCR BCR>1 BCR<1 BCR=1 Projekt zatwierdzany Projekt odrzucany Przypadek graniczny 17
Wewnętrzna stopa zwrotu (E)IRR ( E )IRR = r 1 + gdzie: r 1 niższa stopa dyskontowa; r 2 wyższa stopa dyskontowa; ( r 2 r 1 (E)NPV 1 (E)NPV przy niższej stopie dyskontowej; (E)NPV 2 (E)NPV przy wyższej stopie dyskontowej ) ( ( E )NPV E )NPV 1 ( 1 E )NPV 2 18
(E)IRR (E)NPV [zł] 20000 15000 10000 5000 0-5000 -10000-15000 -20000 + r 1 0 2 4 10,6 12 14 16 r2 stopa dyskontowa - r [%] (E)IRR - 19
Kryterium (E)IRR (E)IRR> rozpatrywanej stopy dyskontowej projekt zatwierdzany (E)IRR< rozpatrywanej stopy dyskontowej projekt odrzucany (E)IRR= rozpatrywanej stopy dyskontowej przypadek graniczny 20
Analiza finansowa 21
Analiza finansowa Analiza mająca na celu ustalenie wartości: wskaźników efektywności finansowej projektu, weryfikację trwałości finansowej projektu, ustalenie właściwego maksymalnego dofinansowania funduszy UE. Analiza finansowa dokonywana jest zazwyczaj z punktu widzenia właściciela infrastruktury. W przypadku, gdy właściciel i operator są odrębnymi podmiotami, można zastosować skonsolidowaną metodę analizy 22
Opracowanie analizy finansowej 1. Określenie założeń dla analizy finansowej. 2. Zestawienie przepływów pieniężnych projektu, w tym planu inwestycyjnego projektu. 3. Ustalenie poziomu dofinansowania projektu z funduszy UE. 4. Określenie źródeł finansowania projektu 5. Wykonanie analizy finansowej trwałości. 6. Ustalenie wartości wskaźników efektywności finansowej projektu. 23
Metodyka przeprowadzenia analizy finansowej Metoda zdyskontowanych przepływów pieniężnych analiza DCF (Discounted Cash Flow) analiza skonsolidowana wyłącznie rzeczywiste przepływy pieniężne ujęcie przepływów pieniężnych w momencie ich ponoszenia uwzględnia wartość rezydualną uwzględnia wartość pieniądza w czasie 24
Ogólne założenia analizy finansowej ceny realne (stałe) ceny brutto, ceny netto założenia makroekonomiczne finansowa stopa dyskontowa: 5% (ceny realne) okres objęty analizą okres amortyzacji 25
Metody analizy finansowej w zależności od kategorii inwestycji a) Czy możliwe jest oddzielenie strumienia przychodów inwestycyjnych od ogólnego strumienia przychodów beneficjenta? b) Czy możliwe jest oddzielenie strumienia kosztów operacyjnych i nakładów związanych z inwestycją od ogólnego strumienia kosztów operacyjnych i nakładów beneficjenta? 26
Metody analizy finansowej w zależności od kategorii inwestycji Kategoria 1 pozytywne odpowiedzi na wcześniejsze pytania zastosowanie metody standardowej Kategoria 2 negatywna odpowiedź na przynajmniej jedno wcześniejsze pytanie zastosowanie metody złożonej 27
Metody analizy finansowej w zależności od kategorii inwestycji metoda standardowa inwestycje, dla których możliwe jest oddzielenie przepływów pieniężnych projektu od przepływów ogólnych beneficjenta. Do określenia prognozy obejmujące: wydatki, tj. nakłady inwestycyjne projektu współfinansowanego ze środków UE, nakłady odtworzeniowe w ramach ww. projektu, zmiany w kapitale obrotowym netto oraz koszty działalności operacyjnej przychody generowane przez projekt 28
Metody analizy finansowej w zależności od kategorii inwestycji metoda standardowa projekty, w których stosowana jest metoda standardowa nie należą do projektów powszechnie występujących. 29
Metody analizy finansowej w zależności od kategorii inwestycji metoda złożona stosowana dla inwestycji, dla których niemożliwe jest rozdzielenie przepływów pieniężnych projektu od ogólnych przepływów pieniężnych beneficjenta Analiza finansowa prowadzona metodą złożoną opiera się na różnicowym modelu finansowym 30
Metoda złożona analizy finansowej Podmiot/działalność gospodarcza Z PROJEKTEM (1) Nakłady inwestycyjne: a) nakłady inwestycyjne na projekt UE b) inne nakłady inwestycyjne (2) Nakłady odtworzeniowe: a) nakłady odtworzeniowe na projekt UE, b) nakłady odtworzeniowe innych inwestycji c) nakłady odtworzeniowe istniejących aktywów (3) Koszty operacyjne (4) Przychody (5) Zmiany w kapitale obrotowym 31
Metoda złożona analizy finansowej Podmiot/działalność gospodarcza BEZ PROJEKTU (1) Nakłady inwestycyjne: a) związane z innymi nakładami inwestycyjnymi (2) Nakłady odtworzeniowe: a) nakłady odtworzeniowe innych inwestycji b) nakłady odtworzeniowe istniejących aktywów (3) Koszty operacyjne (4) Przychody (5) Zmiany w kapitale obrotowym 32
Metoda złożona analizy finansowej Strumienie pieniężne projektu = podmiot z projektem podmiot bez projektu Zastosowanie w branżach sieciowych, regulowanych Strumienie pieniężne projektu = działalność gospodarcza z projektem działalność gospodarcza bez projektu Zastosowanie w dużych lub wielobranżowych przedsiębiorstwach 33
Analiza finansowa Aktywny model finansowy składający się z trzech części: ZAŁOŻENIA wprowadzane dane wejściowe OBLICZENIA tylko obliczenia powiązane formułami WYNIKI wszelkie dane wyjściowe Arkusz kalkulacyjny nie powinien być chroniony 34
Elementy analizy finansowej Koszty inwestycyjne Harmonogram amortyzacji Wartość rezydualna Koszty działalności operacyjnej Przychody operacyjne Kapitał obrotowy Obliczanie dofinansowania Harmonogram spłaty pożyczki/kredytu Efektywność finansowa i trwałość projektu Sprawozdania finansowe (rachunek zysków i strat, bilans, rachunek przepływów pieniężnych) 35
Koszty inwestycyjne Całkowite koszty projektu a nakłady inwestycyjne Nakłady inwestycyjne wydatki ponoszone w związku z realizacją projektu do momentu oddania powstałego majątku do użytkowania Całkowity koszt projektu nakłady inwestycyjne powiększone o ewentualne rezerwy, VAT - służy określeniu kategorii projektu 36
Koszty inwestycyjne Należy przedstawić szczegółowy harmonogram rzeczowo-finansowy nakładów na realizację inwestycji Wartość kosztorysowa jest mniejsza od wartości nakładów na inwestycję, gdyż na łączną wartość nakładów na inwestycję składają się także pozostałe niezbędne elementy inwestycji 37
Koszty inwestycyjne Opłaty za planowanie/projekt Zakup gruntów Budynki i budowa Zakłady i maszyny Nieprzewidziane wydatki (rezerwa) Pomoc techniczna (JRP) Podanie do wiadomości (promocja) Nadzór podczas realizacji budowy 38
Harmonogram amortyzacji Amortyzacja to równowartość zużycia składników majątku trwałego zaliczana w koszty działalności, obliczona zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie przepisami. Odpisy amortyzacyjne: służą do odtworzenia majątku, przeznaczane są na inwestycje, nabywanie nowych środków trwałych. Warunek - posiadanie prawa własności eksploatowanego majątku trwałego 39
Harmonogram amortyzacji Stawka amortyzacji dla projektu odzwierciedla ekonomiczny okres użytkowania w oparciu o oczekiwaną przydatność Metody naliczania amortyzacji: liniowa degresywno-liniowa progresywna 40
Harmonogram amortyzacji Wpływ amortyzacji na: Wartość rezydualną Koszty operacyjne Przychody Poziom dofinansowania 41
Wartość rezydualna Wartość rezydualna wartość środków trwałych netto wynikająca z nakładów inwestycyjnych oraz odtworzeniowych, ustalona na koniec okresu odniesienia. Uwzględniana w liczeniu dofinansowania i we wskaźnikach efektywności projektu 42
Koszty działalności operacyjnej Poziom kosztów ponoszonych dotychczasowo Wpływ dokonywanych inwestycji na pozycje kosztów Zmienność kosztów na czynniki zewnętrzne Koszty bezpośrednie pośrednie Koszty stałe - zmienne 43
Koszty działalności operacyjnej Koszty w ujęciu rodzajowym: Amortyzacja Koszt zużycia materiałów i energii, Koszt usług obcych (koszty remontów, koszty usług pocztowych i telekomunikacyjnych), Podatki i opłaty, Wynagrodzenia, Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia na rzecz pracowników, Wartość sprzedanych towarów i materiałów, Pozostałe koszty rodzajowe. 44
Koszty działalności operacyjnej Jako, że analiza sporządzana jest metodą DCF dla celów obliczenia dofinansowania i wskaźników efektywności przedsięwzięcia z kosztów operacyjnych wyłączamy amortyzację 45
Przychody operacyjne Obliczane w oparciu o: poziom kosztów funkcjonowania systemu poziom zapotrzebowania na usługi marża zysku dla wariantu podmiot bez projektu powinna być taka sama lub niższa niż dla wariantu podmiot z projektem * Dodatkowo, jeśli dotyczy, odpowiednie uregulowania prawne kalkulacji przychodów (np. taryfy) 46
Przychody operacyjne Zasada ekonomizacji (efektywność ekologiczna i ekonomiczna) PPP (Polluter Pays Principle) zanieczyszczający płaci. Zasada jest zachowana jeśli prognozowane przychody odpowiadają kosztom funkcjonowania systemu 47
Sposób wyliczania taryf ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz. U. Nr 72, poz. 747 z późn. zm.) zasada zanieczyszczający płaci zasada akceptowalności społecznej (analiza dochodu do dyspozycji - DDD) 48
Sposób wyliczania taryf 1) Określenie wartości niezbędnych przychodów: Koszty eksploatacji i utrzymania Amortyzacja Raty kapitałowe (ponad wartość amortyzacji) Odsetki od pożyczek i kredytów Rezerwa na należności nieregularne Marża zysku 2) Analiza popytu 49
Analiza dochodu do dyspozycji Analiza dochodu do dyspozycji (DDD) gospodarstw domowych wyznaczany za pomocą mediany (JASPERS). Wartość DDD dla danego województwa w zależności od wielkości miasta - beneficjenta (<20 tys. mieszkańców; 20-100 tys.; >100 tys.) (dane z 2003 r.) należy powiększyć corocznie o wartość odpowiadającą połowie wskaźnika wzrostu płacy realnej oraz skorygować corocznie o inflację Podkarpackie - 2003, mediana DDD: 624 zł/miesiąc/os Rzeszów - 2003, mediana DDD: 802 zł/miesiąc/os 50
Analiza dochodu do dyspozycji Łączne obciążenie gospodarstw domowych opłatami za dana usługę nie może przekroczyć: 3% ich dochodu do dyspozycji w przypadku opłat za wodę i ścieki 0,75% ich dochodu do dyspozycji w przypadku opłat za odpady komunalne 51
Kapitał obrotowy kapitał obrotowy zapasy + - należności krótkoterminowe zobowiązania krótkoterminowe 52
Kapitał obrotowy Kapitał obrotowy jest z natury zasobem w celu przekształcenia go w strumień pieniężny należy uwzględnić jedynie zmiany kapitału obrotowego w kolejnych latach. 53
Obliczanie dofinansowania Analiza finansowa stanowi podstawę do wyznaczenia metody obliczenia dofinansowania projekty nie generujące dochodu: stopa dofinansowania określona SOP projekty generujące dochód (przychód netto, dochód netto): wskaźnik luki finansowej 54
Obliczanie dofinansowania Projekty generujące dochód (przychód netto, dochód netto) To wszelkie projekty współfinansowane z EFRR lub FS, powyżej 1 mln euro, obejmujące inwestycje w infrastrukturę, korzystanie z której podlega opłatom ponoszonym bezpośrednio przez korzystających oraz wszelkie operacje pociągające za sobą sprzedaż, gruntu lub budynków lub wszelkie inne odpłatne świadczenie usług 55
Obliczanie dofinansowania Projekty generujące dochód (przychód netto, dochód netto) WARUNEK: zdyskontowane przychody projektu > zdyskontowane koszty operacyjne projektu (bez względu na wielkość wartości rezydualnej) 56
Obliczanie dofinansowania Analiza luki finansowej Metoda luki w finansowaniu gwarantuje, że projekt będzie miał wystarczające zasoby finansowe na realizację oraz pozwala uniknąć przyznania nienależnych korzyści odbiorcy pomocy, czyli finansowania projektu w wysokości wyższej niż jest to konieczne. 57
Obliczanie dofinansowania Analiza luki finansowej Wskaźnik luki w finansowaniu to ta część zdyskontowanych nakładów inwestycyjnych na realizację projektu, która nie jest pokryta sumą zdyskontowanych dochodów z projektu. Niezbędnym do oszacowania wskaźnika luki jest zestawienie zdyskontowanych przepływów pieniężnych projektu (wpływów i wypływów). 58
Obliczanie dofinansowania Analiza luki finansowej zdyskontowane nakłady inwestycyjne na realizację projektu z wyłączeniem rezerw na nieprzewidziane wydatki zdyskontowane przychody projektu marża zysku w wariancie podmiot z projektem powinna być równa lub wyższa niż w wariancie podmiot bez projektu a przychody ograniczone dostępnością cenową (dotyczy inwestycji w obszarze gospodarki wodnościekowej i odpadowej) 59
Obliczanie dofinansowania Analiza luki finansowej zdyskontowane koszty operacyjne projektu z wyłączeniem amortyzacji powiększone o zdyskontowane nakłady odtworzeniowe projektu* skorygowane o zdyskontowane zmiany w kapitale obrotowym * Wg metodologii Jaspers zdyskontowane nakłady odtworzeniowe powiększają zdyskontowane nakłady inwestycyjne 60
Obliczanie dofinansowania Analiza luki finansowej Zdyskontowana wartość rezydualna ujmowana jest w liczeniu dofinansowania W kalkulacji wskaźnika luki w finansowaniu nie bierzemy pod uwagę wszelkich kosztów finansowych (dlatego jeśli wystąpiły w poszczególnych przepływach, należy je wyłączyć z tych przepływów). 61
Obliczanie dofinansowania Krok 1. Określenie wskaźnika luki w finansowaniu (R): R = Max EE/DIC gdzie: Max EE to maksymalny wydatek kwalifikowalny = DIC - DNR; DIC to suma zdysk. nakładów inwestycyjnych projektu; DNR to suma zdysk. przychodów netto = suma zdysk. przychodów suma zdysk. kosztów operacyjnych +zdysk. wartość rezydualna 62
Obliczanie dofinansowania Krok 2. Określenie kwoty decyzji, tzn. kwoty, dla której ma zastosowanie stopa współfinansowania dla danej osi priorytetowej: DA = EC*R gdzie: - EC to koszty kwalifikowalne (niezdyskontowane). 63
Obliczanie dofinansowania Krok 3. Określenie (maksymalnej) dotacji UE: Dotacja UE = DA*Max CRpa gdzie: Max CRpa to maksymalna wielkość współfinansowania określona dla osi priorytetowej w decyzji Komisji przyjmującej program operacyjny 64
Montaż finansowy Jego zakres powinien obejmować: przegląd i porównanie dostępnych instrumentów finansowych (form finansowania); identyfikację i dokonanie wyboru potencjalnych instytucji finansowych uczestniczących w finansowaniu projektu inwestycyjnego; określenie proporcji środków pochodzących z różnych źródeł, z których dany projekt będzie współfinansowany. 65
Montaż finansowy Formy finansowania projektu: środki własne z budżetu, finansowanie poprzez zaciągnięcie długu (kredyt, pożyczka, emisja obligacji), dotacje, granty, partnerstwo publiczno-prywatne, leasing. 66
Montaż finansowy Szczegółowe określenie źródła finansowania przedsięwzięcia Dla kredytów/pożyczek należy określić podstawowe parametry: oprocentowanie (stałe czy zmienne), okres kredytowania, okres karencji, prowizja, rodzaj spłat (miesięcznie, kwartalnie, rocznie). 67
Sprawozdania finansowe Rachunek zysków i strat Rachunek przepływów pieniężnych (Cash Flow) Bilans 68
Sprawozdania finansowe Rachunek zysków i strat Przychody operacyjne Koszty działalności operacyjnej Pozostałe przychody/koszty operacyjne Przychody/koszty finansowe Zyski/straty nadzwyczajne Zysk/strata brutto/netto 69
Sprawozdania finansowe Rachunek przepływów pieniężnych (Cash Flow) Przepływy z działalności operacyjnej Przepływy z działalności inwestycyjnej Przepływy z działalności finansowej Saldo przepływów pieniężnych Skumulowane saldo przepływów pieniężnych 70
Sprawozdania finansowe Bilans Aktywa Aktywa trwałe Aktywa obrotowe Pasywa Kapitał własny Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania 71
Analiza wskaźnikowa Analiza płynności finansowej Wskaźnik bieżącej płynności (AO/ZK) Analiza rentowności Wskaźnik rentowności sprzedaży ( ROS=ZN/PS) Wskaźnik rentowności majątku (ROA=ZN/A) Wskaźnik rentowności kapitałów (ROE=ZN/KW) Analiza zadłużenia Wskaźnik ogólnego zadłużenia (ZiR/A) Wskaźnik obsługi pokrycia długu (ZN+O/RK+O) 72
Efektywność finansowa projektu Wskaźniki efektywności finansowej projektu: FNPV/C - Finansowa zdyskontowana wartość netto inwestycji FRR/C - Finansowa wewnętrzna stopa zwrotu z inwestycji FNPV/K - Finansowa zdyskontowana wartość netto kapitału FRR/K - Finansowa wewnętrzna stopa zwrotu z kapitału 73
Efektywność finansowa projektu FNPV/C suma zdyskontowanych strumieni pieniężnych netto generowanych przez projekt obliczona bez względu na strukturę finansowania. Wskazuje rzeczywistą wartość dokonywanej inwestycji. FRR/C stopa zwrotu mierząca zdolność projektu do generowania środków zapewniających odpowiedni zwrot źródłom finansowania. Stopa dyskontowa, przy której finansowa zdyskontowana wartość netto inwestycji równa jest zero 74
Efektywność finansowa projektu FNPV/C oraz FRR/C Wpływy: przychody wartość rezydualna Wypływy: koszty operacyjne nakłady odtworzeniowe zmiany w kapitale obrotowym nakłady inwestycyjne Wskaźniki te obrazują zdolność przychodów netto do pokrycia kosztów inwestycji, bez względu na sposób ich finansowania. FNPV/C = DNR - DIC 75
Efektywność finansowa projektu FNPV/C < 0 FRR/C < stopa dyskontowa ZASADA- wartość FNPV/C mniejsza od zera a FRR/C mniejsza od zastosowanej stopy dyskontowej (lub ujemna) Oznacza to, że przychody projektu nie pokrywają kosztów projektu wiec dla realizacji istnieje potrzeba dofinansowania 76
Efektywność finansowa projektu FNPV/K suma zdyskontowanych strumieni pieniężnych netto wygenerowanych dla beneficjenta w wyniku realizacji inwestycji. Pozwala ocenić rentowność zaangażowanych środków krajowych. FRR/K stopa dyskontowa, przy której finansowa zdyskontowana wartość netto kapitału równa jest zero 77
Efektywność finansowa projektu FNPV/K oraz FRR/K Wpływy: przychody wartość rezydualna Wypływy: koszty operacyjne wkład własny beneficjenta spłata rat kredytów/ pożyczek odsetki od kredytów i pożyczek 78
Efektywność finansowa projektu FNPV/K oraz FRR/K - obliczenie zalecane Projekt uznaje się za efektywny dla podmiotu realizującego jeśli FNPV/K jest większe od zera (zdyskontowane wpływy przekraczają zdyskontowane wydatki). ZASADA: dla projektów współfinansowanych z funduszy UE FRR/K nie powinien przewyższać stopy dyskontowej (celem uniknięcia nadmiernego zwrotu z projektu kosztem podatnika unijnego). 79
Analiza trwałości finansowej Analiza trwałości wykazuje, że zasoby finansowe na realizację przedsięwzięcia zostały zapewnione i są wystarczające do sfinansowania jego kosztów w fazie realizacji i eksploatacji. Powinna zostać przeprowadzona w odniesieniu do: analizy zasobów finansowych projektu analizy sytuacji finansowej beneficjenta/operatora 80
Analiza trwałości finansowej Analiza zasobów finansowych projektu dokonanie weryfikacji trwałości finansowej projektu, polegającej na zbadaniu skumulowanego salda przepływów pieniężnych generowanych przez projekt. Analiza sytuacji finansowej beneficjenta polegającej na zbadaniu trwałości finansowej beneficjenta z projektem. Projekt uznaje się za trwały finansowo jeśli salda przepływów pieniężnych podczas okresu realizacji i eksploatacji są nieujemne. 81
Analiza trwałości finansowej Analiza trwałości powinna potwierdzać (wg wytycznych Jaspers): W przypadku podmiotów publicznych - stosunek długu do wykonanych dochodów ogółem nie przekracza 60% W przypadku spółek wskaźnik pokrycia obsługi długu nie jest niższy niż 1,2 dla sektora oczyszczania ścieków oraz 1,5 dla sektora odpadów stałych. 82
Analiza Ekonomiczna 83
Analiza ekonomiczna Analiza kosztów i korzyści Analiza efektywności kosztowej Analiza wielokryterialna 84
Analiza kosztów i korzyści Analiza kosztów i korzyści schemat analityczny mający na celu ustalenie, czy lub w jakiej mierze dany projekt zasługuje na realizację z publicznego lub społecznego punktu widzenia. Analiza finansowa beneficjent/operator Analiza kosztów i korzyści - społeczeństwo pełna analiza kosztów i korzyści duże projekty oraz tam gdzie to możliwe analiza ilościowa i jakościowa - (np. remont drogi doprowadzi do skrócenia czasu przejazdu między miejscowościami średnio o określoną liczbę minut) 85
Analiza ekonomiczna Analiza ekonomiczna skorygowanie wyników analizy finansowej kosztów inwestycyjnych kosztów operacyjnych przychodów operacyjnych - o efekty fiskalne kosztów inwestycyjnych kosztów operacyjnych przychodów operacyjnych - o efekty zewnętrzne kosztów inwestycyjnych kosztów operacyjnych przychodów operacyjnych - o ceny rozrachunkowe 86
Analiza ekonomiczna Etap I. Korekta o efekty fiskalne W pierwszym etapie, wyznacza się korekty wynikające z wpływu wszelkiego rodzaju transferów społecznoekonomicznych na koszty uwzględnione w analizie finansowej. 1.Koszty inwestycyjne, np. VAT, ubezpieczenia społeczne 2.Koszty operacyjne, np. VAT, podatek od nieruchomości, ubezpieczenia społeczne 3.Przychody operacyjne, np. VAT, inne transfery 87
Analiza ekonomiczna Etap II. Korekta o efekty zewnętrzne Korekta dotycząca efektów zewnętrznych ma na celu ustalenie wartości negatywnych i pozytywnych skutków projektu oraz oszacowanie i wycenienie kosztów i korzyści zewnętrznych. 88
Analiza ekonomiczna Etap II. Korekta o efekty zewnętrzne Przykłady efektów zewnętrznych: zmiana wartości nieruchomości oraz przeznaczenia gruntów rolnych na cele inwestycyjne, korzyści wynikające z dodatkowego zatrudnienia, zmniejszenie ilości i stężeń zanieczyszczeń, zmniejszenie strat spowodowanych powodziami na terenach retencyjnych wzrost bezpieczeństwa mieszkańców konieczność wykupu terenów i wyburzenia budynków Koszty uciążliwości dla środowiska Lepsza jakość wód Korzyści środowiskowe 89
Analiza ekonomiczna Etap III. Korekta o ceny rozrachunkowe Przekształcenie cen rynkowych w ceny rozrachunkowe (shadow prices) uwzględnienie czynników mogących oderwać ceny od konkurencyjnego rynku tj. monopoli, regulacji w zakresie prawa pracy, itp. Rynek materiałów budowlanych, energii jest obecnie liberalizowany w całej Europie ceny rozrachunkowe = ceny rynkowe - brak konieczności wprowadzania korekt 90
Analiza ekonomiczna Etap III. Korekta o ceny rozrachunkowe Rynek pracy płaca minimalna Korekta kosztów płac niewykwalifikowanych pracowników Wynagrodzenie ukryte (shadow wage) SW = FW*(1-u)*(1-t) SW wynagrodzenie ukryte FW wynagrodzenie finansowe (rynkowe) u regionalny wskaźnik bezrobocia t stawka wpłat z tytułu ubezpiecznia społecznego i odpowiednich podatków 91
Analiza ekonomiczna Wskaźniki efektywności ekonomicznej projektu: ENPV - Ekonomiczna zdyskontowana wartość netto (różnica ogółu zdyskontowanych korzyści i kosztów związanych z inwestycją) ENPV > 0 ERR - Ekonomiczna wewnętrzna stopa zwrotu (ekonomiczna stopa zwrotu z inwestycji) ERR > stopa dyskontowa BCR - stosunek zdyskontowanych korzyści do zdyskontowanych kosztów generowanych przez projekt BCR > 1 92
Analiza efektywności kosztowej Wskaźnik dynamicznego kosztu jednostkowego DGC (Dynamic Generation Cost) Zestawienie kosztów inwestycyjnych i eksploatacyjnych oraz uzyskiwanego przychodu (efektu ekologicznego) rozważanych wariantów. Wskaźnik kosztu jednostkowego DGC pokazuje jaki jest koszt uzyskania efektu ekologicznego. zastosowanie: analiza opcji koszty społeczne < korzyści społeczne 93
Analiza efektywności kosztowej Etapy działania Określenie efektu Identyfikacja wariantu umożliwiającego osiągnięcie efektu Oszacowanie podstawowych kategorii wydatków (nakłady inwestycyjne i koszty operacyjne) Porównanie wydatków względem oczekiwanego efektu w rozpatrywanym okresie Wybór najtańszego wariantu w oparciu o uzyskane wyniki 94
Analiza efektywności kosztowej Wskaźnik dynamicznego kosztu jednostkowego DGC (Dynamic Generation Cost) Wskaźnik ten obliczany jest wg wzoru: DGC = pee = PVC/PVEE gdzie: pee cena jednostki efektu ekologicznego [np. zł/m3] PVC wartość aktualna wydatków (nakładów inwestycyjnych i kosztów operacyjnych) w rozpatrywanym okresie [zł] PVEE wielkość (zdyskontowanego?) przychodów (efektu ekologicznego) w rozpatrywanym okresie 95
Analiza wielokryterialna Stosowana, gdy wyrażenie kosztów i korzyści społecznych w wartościach pieniężnych jest trudne lub niemożliwe, ale są one mierzalne w wielkościach fizycznych. Analiza wielokryterialna jednocześnie rozpatruje różne cele w stosunku do ocenianego przedsięwzięcia. Ułatwia uwzględnienie w ocenie inwestycji te cele decydenta, których niekiedy nie można włączyć do analizy finansowej i ekonomicznej, jak np. sprawiedliwość społeczną, równość szans, ochronę środowiska. 96
Analiza wielokryterialna P rojek t A - ocena punk towa* waga wpływ Sprawiedliwość społeczna 2 0,6 1,2 Równość szans 1 0,2 0,2 Ochrona środowiska 4 0,2 0,8 Razem 2,2 umiarkowany wpływ P rojek t B Sprawiedliwość społeczna 4 0,6 2,4 Równość szans 1 0,2 0,2 Ochrona środowiska 2 0,2 0,4 Razem 3,0 istotny wpływ * * 0: brak wpływu 1: niewielki wpływ 2: umiarkowany wpływ 3: istotny wpływ 4: bardzo duży wpływ 97
Analiza wrażliwości Cel analizy- przedstawienie wpływu niektórych czynników (zmiennych) na końcową efektywność finansową danego projektu (np. na wartość wskaźników NPV i IRR) oraz trwałość projektu. Analiza daje odpowiedź na pytanie: co by było, gdyby...? 98
Analiza wrażliwości Identyfikacja czynników ryzyka Określenie wielkości zmiany czynników ryzyka Zbadanie wpływu zmiany czynników ryzyka na wskaźniki efektywności i trwałości projektu (scenariusz podstawowy i pesymistyczny Określenie zmiennych krytycznych zmienne krytyczne wg metodologii, zmienne w przypadku których zmiana ich wartości o 1% powoduje zmianę IRR o wartość większą niż 1 pkt. procentowy i zmianę NPV o wartość większą niż 5%. 99
Analiza wrażliwości W analizie wrażliwości najczęściej bada się wpływ na końcową efektywność finansową odchyleń związanych ze zmianą: wielkości świadczonych usług; ceny jednostkowej za świadczone usługi; wysokości nakładów inwestycyjnych; wysokości stopy dyskontowej; wysokości kosztów operacyjnych 100
Analiza ryzyka Jakościowa analiza ryzyka Ocena prawdopodobieństwa faktycznego wystąpienia danego ryzyka poprzez przypisanie do niego jednej z trzech kategorii prawdopodobieństwa: niskie średnie wysokie Opisanie okoliczności, jakie przyczyniłyby się do wystąpienia takiej sytuacji. Ocena subiektywna 101
Analiza ryzyka Zalecana tabela w przypadku projektów z gospodarki wodno-ściekowej Ryzyko 10% spadek popytu na usługi w ciągu 2 lat po zakończeniu realizacji projektu Prawdopodobieństwo: Niskie Średnie Wysokie Komentarz 5% spadek taryf w ciągu 2 lat po zakończeniu realizacji projektu 20% przekroczenie budżetu inwestycji podczas wdrażania projektu 10% wzrost najbardziej decydującego kosztu eksploatacyjnego (np. cen energii) Inne istotne czynniki... 102
Analiza ryzyka Sposoby reagowania na ryzyko Unikanie ryzyka i ograniczanie jego źródeł oraz skutków Transfer ryzyka (np. alokacja ryzyka poprzez kontrakty, ubezpieczenie ryzyka) Stosowanie rezerw Akceptacja (pasywna, aktywna) 103
Najczęściej popełniane błędy przy sporządzaniu analiz 104
Błędy w części finansowo-ekonomicznej Niewłaściwie opracowany model finansowy Zła jakość danych wprowadzonych do analizy Niewłaściwie określone koszty inwestycyjne (np. brak ujęcia nakładów odtworzeniowych) Źle skalkulowane koszty operacyjne oraz przychody Ujęcie w przepływach pieniężnych amortyzacji i rezerwy inwestycyjnej Określenie stawki amortyzacyjnej na takim samym poziomie dla całego projektu 105
Błędy w części finansowo-ekonomicznej Błędnie wyliczona luka finansowa Źle określony poziom dofinansowania projektu Brak skonsolidowanej analizy finansowej w odniesieniu do wszystkich podmiotów zaangażowanych w realizację projektu Ujęcie przy wyliczaniu wskaźników efektywności projektu amortyzacji i rezerwy Ujęcie wszystkich nakładów inwestycyjnych w pierwszym roku realizacji projektu 106
Błędy w części finansowo-ekonomicznej Brak uwzględnienia wartości rezydualnej w ostatnim roku analizy Zastosowanie niewłaściwej stopy dyskontowej Uwzględnienie podatku VAT jako kosztu kwalifikowanego pomimo możliwości odzyskania VATu Niewłaściwe określenie okresu referencyjnego analizy Brak uwzględnienia zmian w kapitale obrotowym przy analizie finansowej Niewłaściwy dobór zmiennych do specyfiki projektu przy analizie wrażliwości i ryzyka 107
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ Marcin Piwowarczyk LEMTECH Konsulting Sp. z o.o. tel. (012) 429-40-31 108