Umowy zlecenia zmiany od 01.01.2016 r. Maria Sobieska Doradca ds. prawa pracy i ubezpieczeń społecznych
Co nowego? Z dniem 1 stycznia 2016 r. zmianie uległy niektóre zasady rozstrzygania zbiegów tytułów ubezpieczeń emerytalnego i rentowych.
Zlecenie definicja Ilekroć mowa o "umowie zlecenia" należy przez to rozumieć umowę agencyjną, zlecenia lub o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia.
Zasada Zleceniobiorca, dla którego podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w danym miesiącu jest niższa od kwoty minimalnego wynagrodzenia, spełniający warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z innych tytułów podlega obowiązkowo tym ubezpieczeniom jako zleceniobiorca oraz z innych tytułów. Zasady tej nie stosuje się, jeżeli łączna podstawa wymiaru składek z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy zlecenia lub z innych tytułów osiąga kwotę minimalnego wynagrodzenia.
Płatnik chcąc określić podstawę ubezpieczeń społecznych do celu rozstrzygnięcia obowiązku ubezpieczeń emerytalnego i rentowych analizuje łączną podstawę wymiaru składek odrębnie dla każdego miesiąca.
Ustalając łączną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe nie uwzględnia się podstawy wymiaru składek wykazanej za miesiąc po ustaniu danego tytułu ubezpieczenia, tj. za miesiąc, w którym ubezpieczony nie podlegał już ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym ani jeden dzień (należy rozliczyć składki za ubezpieczonego wykazując kod tytułu ubezpieczenia rozpoczynający się cyframi 30 00). W tym miesiącu nie zachodzi bowiem zbieg ubezpieczeń emerytalnego i rentowych z tym tytułem
Kwota minimalnego wynagrodzenia nie jest kwotą graniczną podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Ustalenia łącznej podstawy wymiaru składek dokonuje się jedynie w celu rozstrzygnięcia obowiązku ubezpieczeń emerytalnego i rentowych w razie zbiegu określonych tytułów ubezpieczeń,
Nadal decyduje kolejność! ustalenia łącznej podstawy wymiaru składek dla celu rozstrzygnięcia zbiegu tytułów dokonuje się według kolejności ich powstawania.
Ubezpieczony może zmienić tytuł obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, jednak wybór ten powinien uwzględniać zasadę podaną na wstępie. W PRAKTYCE! Ubezpieczony, który zawarł trzy kolejne umowy zlecenia (i zachodzi zbieg tych tytułów) nie może "skutecznie" dokonać wyboru dwóch z nich jako tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń, jeśli łączna podstawa wymiaru składek z tytułu tych dwóch umów nie osiąga minimalnego wynagrodzenia.
W przypadku, gdy zleceniobiorca uzyska przychód z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy zlecenia, jednakże w całości za okres sprzed 1 stycznia 2016 r., w którym podlegał wyłącznie obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu, a umowa ta trwa po tej dacie. Przychodu tego nie należy uwzględniać przy ustalaniu łącznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe
W takim przypadku za ubezpieczonego powinny zostać złożone za miesiąc, w którym przychód taki został uzyskany, dwa imienne raporty miesięczne: ZUS RZA z kodem rozpoczynającym się cyframi 30 00, w którym zostaną rozliczone należne składki na ubezpieczenie zdrowotne od przychodu za okres sprzed 1 stycznia 2016 r., stanowiącego podstawę wymiaru składki na to ubezpieczenie, ZUS RCA z kodem rozpoczynającym się cyframi 04 11- "zerowy", albo z rozliczeniem składek, jeśli ubezpieczony w tym miesiącu uzyskał także przychód za okres od 1 stycznia 2016 r.
Przy ustalaniu łącznej podstawy wymiaru składek należy natomiast uwzględniać przychód wypłacony lub postawiony do dyspozycji ubezpieczonego od 1 stycznia 2016 r., należny za okres sprzed tej daty, jeżeli zleceniobiorca do 31 grudnia 2015 r. podlegał ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tego tytułu.
W sytuacji, jeżeli do opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych, o których mowa w art. 9 ust. 2c ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (zleceniobiorca lub osoba współpracująca), w razie istnienia zbiegu wskazanego wyżej, jest zobowiązany więcej niż jeden płatnik składek, składka jest opłacana przez każdego płatnika, chyba że ubezpieczony przedłoży płatnikowi dokumenty, z których wynika brak konieczności opłacania składek. Ustawowy wymóg opłacania składek oznacza, iż każdy zleceniodawca obowiązany jest zgłosić ubezpieczonego do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych. Dotyczy to także zleceniobiorców, którzy przed 1 stycznia 2016 r. podlegali wyłącznie ubezpieczeniu zdrowotnemu, a umowa zlecenia nie wygasła ani nie została rozwiązana przed tą datą.
Przepisy nie precyzują rodzaju dokumentów, które ubezpieczony może przedłożyć płatnikowi. Zagwarantowano zatem stronom dowolność. Istotne jest, aby z przedłożonych dokumentów wynikały wszystkie okoliczności niezbędne do rozstrzygnięcia zbiegu tytułów w danym przypadku, a tym samym stwierdzenia braku konieczności opłacania składek.
W przypadku, gdy dokumenty przedłożone przez ubezpieczonego okażą się niezgodne ze stanem faktycznym, co spowoduje, że dokumenty ubezpieczeniowe złożone za ubezpieczonego są nieprawidłowe, płatnik będzie zobowiązany do złożenia odpowiednich korekt dokumentów ubezpieczeniowych, na zasadach ogólnych.
Przykładowo jeśli płatnik oparł się na oświadczeniu zleceniobiorcy, iż z tytułu wcześniejszej umowy zlecenia zawartej z innym zleceniodawcą ma stałą odpłatność kwotową za jej wykonywanie (wypłata następuje w stałej miesięcznej wysokości) w wysokości 1 850 zł i zgłosił go wyłącznie do ubezpieczenia zdrowotnego, a następnie okaże się, iż faktycznie w danym miesiącu czy miesiącach osiągnięty przychód, stanowiący podstawę wymiaru składek, był niższy (nie był to przypadek pobierania zasiłku z ubezpieczenia społecznego),to płatnik będzie zobowiązany złożyć prawidłowe dokumenty ubezpieczeniowe.
Osoba wykonuje pracę na podstawie umowy zlecenia zawartej z płatnikiem A. W umowie określono 1 stycznia 2016 r. jako dzień rozpoczęcia wykonywania pracy. Następnie osoba ta zawarła umowę zlecenia z płatnikiem B. W umowie określono 8 stycznia 2016 r. jako dzień rozpoczęcia wykonywania pracy. Przychód uzyskany w styczniu 2016 r. wyniósł: z tytułu umowy zawartej z płatnikiem A - 1 850 zł, z tytułu umowy zawartej z płatnikiem B - 2 000 zł. Osoba ta podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym w styczniu 2016 r. z tytułu umowy zawartej z płatnikiem A. Umowa zawarta z płatnikiem B nie rodzi obowiązku tych ubezpieczeń, ponieważ podstawa wymiaru składek z tytułu umowy zawartej z płatnikiem A osiąga minimalne wynagrodzenie.
Osoba wykonuje pracę na podstawie umowy zlecenia zawartej z płatnikiem A. W umowie określono 1 stycznia 2016 r. jako dzień rozpoczęcia wykonywania pracy. Następnie osoba ta zawarła umowę zlecenia z płatnikiem B. W umowie określono 10 stycznia 2016 r. jako dzień rozpoczęcia wykonywania pracy. Przychód uzyskany w styczniu 2016 r. wyniósł: z tytułu umowy zawartej z płatnikiem A -1 200 zł, z tytułu umowy zawartej z płatnikiem B - 600 zł. Osoba ta podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym w styczniu 2016 r. z obu tytułów (tj. u płatnika A od 1 do 31 stycznia, a u płatnika B od 10 do 31 stycznia).
Osoba wykonuje pracę na podstawie umowy zlecenia zawartej z płatnikiem A. W umowie określono 1 stycznia 2016 r. jako dzień rozpoczęcia wykonywania pracy. Następnie osoba ta zawarła umowę zlecenia z płatnikiem B. W umowie określono 6 stycznia 2016 r. jako dzień rozpoczęcia wykonywania pracy. Przychód uzyskany w styczniu 2016 r. wyniósł: z tytułu umowy zawartej z płatnikiem A - 1 200 zł, z tytułu umowy zawartej z płatnikiem B - 2 400 zł. Osoba ta podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym w styczniu 2016 r. z obu tytułów (tj. u płatnika A od 1 do 31 stycznia, a u płatnika B od 6 do 31 stycznia).
Osoba wykonuje pracę na podstawie umowy zlecenia: zawartej z płatnikiem A, w której określono 1 marca 2016 r. jako dzień rozpoczęcia wykonywania pracy i 31 grudnia 2016 r. jako dzień jej rozwiązania. Odpłatność za każdy miesiąc jej wykonywania została ustalona w kwocie 2000 zł, zawartej z płatnikiem B, w której określono 6 marca 2016 r. jako dzień rozpoczęcia wykonywania pracy i 31 maja 2016 r. jako dzień jej rozwiązania. Wynagrodzenie (3 200 zł) zostanie wypłacone 10 lipca 2016 r. W kwietniu 2016 r. osoba ta uzyskała zasiłek z ubezpieczenia chorobowego w związku z niezdolnością do pracy od 1 do 14 kwietnia. W związku z tym podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z tytułu umowy zawartej z płatnikiem A wyniosła 1 000 zł. Ponieważ jednak osoba ta miała w umowie zlecenia określoną stałą odpłatność kwotową (osiągającą minimalne wynagrodzenie) tylko ta umowa będzie rodzić obowiązek ubezpieczeń emerytalnego i rentowych także w kwietniu (w pozostałych miesiącach podstawa wymiaru składek osiąga minimalne wynagrodzenie z tytułu umowy zawartej z płatnikiem A).
Osoba jest zatrudniona na podstawie dwóch umów o pracę w wymiarze czasu pracy każda 1/2 etatu przez płatnika A i płatnika B od 1 stycznia 2016 r. W umowach o pracę ma więc łącznie zagwarantowane co najmniej minimalne wynagrodzenie. W lutym 2016 r. podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z tytułu obu umów wyniosła łącznie 1 400 zł, z uwagi na pobieranie zasiłku chorobowego. Jednocześnie osoba ta zawarła dwie umowy zlecenia (praca nie jest wykonywana na rzecz płatnika A, ani płatnika B): z płatnikiem C - w umowie określono 1 stycznia 2016 r. jako dzień rozpoczęcia wykonywania pracy, z płatnikiem D - w umowie określono 15 stycznia 2016 r. jako dzień rozpoczęcia wykonywania pracy. Z tytułu umowy zawartej z płatnikiem C comiesięcznie osiąga przychód w wysokości 800 zł, a z tytułu umowy zawartej z płatnikiem D w styczniu - 1 200 zł, a w kolejnych miesiącach po 2 400 zł. Osoba ta podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym wyłącznie z tytułu obu umów o pracę, także w lutym 2016 r. Z tych tytułów ma bowiem zagwarantowane co najmniej minimalne wynagrodzenie.
W przypadku zawarcia przez emeryta lub rencistę jednej umowy zlecenia osoba ta podlega z tytułu jej wykonywania obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Natomiast w przypadku zawarcia więcej niż jednej umowy zlecenia, kolejne umowy będą rodziły obowiązek ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, aż łączna podstawa wymiaru składek na te ubezpieczenia osiągnie minimalne wynagrodzenie. Dopiero kolejna umowa nie będzie już rodziła obowiązku tych ubezpieczeń.
Zasady sumowania podstaw wymiaru są analogiczne jak przy zbiegu dwóch lub więcej umów zlecenia, z tym że w przypadku, gdy zleceniobiorca będący emerytem lub rencistą wykonuje równocześnie pracę na podstawie umowy o pracę, w pierwszej kolejności uwzględnia się podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z tytułu stosunku pracy (analogicznie jak w przypadku zleceniobiorcy nieposiadającego prawa do emerytury bądź renty).
Emeryt jest zatrudniony na podstawie dwóch umów zlecenia. Nie pozostaje w stosunku pracy. W umowie zawartej z płatnikiem A określono 4 stycznia 2016 r. jako dzień rozpoczęcia wykonywania pracy, a w umowie zawartej z płatnikiem B - 15 stycznia 2016 r. jako dzień rozpoczęcia wykonywania pracy. W styczniu 2016 r. z tytułu umowy zawartej z płatnikiem A przychód wyniósł 1 860 zł, a z tytułu umowy zawartej z płatnikiem B - 4 000 zł. Osoba ta obowiązkowo podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu umowy zawartej z płatnikiem A. Umowa zawarta z płatnikiem B nie rodzi obowiązku tych ubezpieczeń, ponieważ z tytułu umowy zawartej z płatnikiem A osoba ta osiąga minimalne wynagrodzenie.
Osoba uprawniona do emerytury jest zatrudniona na podstawie umowy o pracę w wymiarze czasu pracy 1/2 etatu przez płatnika A od 1 stycznia 2016 r. W umowie o pracę nie ma zagwarantowanego minimalnego wynagrodzenia. Comiesięcznie podstawa wymiaru składek z tego tytułu wynosi 1500 zł. Jednocześnie osoba ta zawarła dwie umowy zlecenia (praca nie jest wykonywana na rzecz płatnika A): z płatnikiem B - w umowie określono 1 stycznia 2016 r. jako dzień rozpoczęcia wykonywania pracy, z płatnikiem C - w umowie określono 15 stycznia 2016 r. jako dzień rozpoczęcia wykonywania pracy. W styczniu 2016 r. z tytułu umowy zlecenia zawartej z płatnikiem B osiągnęła przychód w wysokości 2 000 zł, a z tytułu umowy zawartej z płatnikiem C - 1 000 zł. W styczniu 2016 r. emeryt podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu umowy o pracę i umowy zlecenia zawartej z płatnikiem B (suma podstaw wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z tytułu umowy o pracę i umowy zlecenia osiąga kwotę minimalnego wynagrodzenia). Dlatego kolejna umowa zlecenia (z płatnikiem C) nie rodzi obowiązku ubezpieczeń emerytalnego i rentowych.
Zleceniobiorca lub osoba współpracująca ze zleceniobiorcą prowadząca jednocześnie pozarolniczą działalność, podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu tej działalności, jeżeli z tytułu wykonywania umowy agencyjnej, umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia oraz współpracy przy wykonywaniu tych umów podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe jest niższa od najniższej podstawy wymiaru składek dla osób prowadzących pozarolniczą działalność, o której mowa w art. 18 ust. 8 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Może ona dobrowolnie, na swój wniosek, być objęta ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi również z tytułu wykonywania umowy zlecenia lub współpracy.
osoba będzie podlegać obowiązkowo z tytułu pozarolniczej działalności, jeżeli podstawa wymiaru składek z tytułu wykonywania umowy zlecenia będzie niższa od najniższej podstawy z działalności, o której mowa w art. 18 ust. 8 ustawy (60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego). W przypadku, jeśli będzie wynosiła co najmniej tyle ile najniższa podstawa, o której mowa w art. 18 ust. 8 ustawy ubezpieczonemu przysługiwał będzie wybór tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych. Nie ma w tym przypadku odesłania do ust. 2c ustawy (nie stosuje się sumowania podstaw wymiaru składek).
PYTANIA DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ