PODSTAWY PRZEDSIĘBIORCZOŚCI ŚRODKI TRWAŁE ORAZ WARTOŚCI NIEMATERIALNE I PRAWNE TRENER KAMILA PALIWODA - ALEJUN
ŚRODKI TRWAŁE (1) Środki trwałe to składniki majątku spółki, które przeznaczone są do długotrwałego użytkowania. Aby element majątku mógł zostać przyjęty i wykazany jako środek trwały, musi on spełniać następujące kryteria: 1/ Okres jego przewidywanej użyteczności musi być dłuższy niż jeden rok - rok jest ogólną granicą oddzielającą aktywa trwałe od aktywów obrotowych. 2/ Nie jest on zużywany w jednym cyklu produkcyjnym - środki trwałe są takim majątkiem, który jest wykorzystywany przez przedsiębiorstwo przez długi okres czasu. Natomiast wszystkie składniki majątku, które wykorzystywane są w jednym cyklu produkcyjnym, takie jak części do produktów, lub nawet części maszyn, które należy wymieniać po każdym cyklu produkcyjnym, traktowane są jako aktywa obrotowe.
ŚRODKI TRWAŁE (2) 3. Musi być on przeznaczony na potrzeby jednostki - wykazywać w bilansie można jedynie te środki trwałe, które przedsiębiorstwo wykorzystuje w celu generowania korzyści ekonomicznych. 4. W momencie przyjęcia do użytkowania musi on być kompletny i sprawny - niedziałający element majątku, który jest zepsuty lub niekompletny, nie może być traktowany jako środek trwały, ponieważ nie może on generować korzyści ekonomicznych dla spółki (generowanie korzyści ekonomicznych jest jednym z podstawowych warunków rozpoznawania aktywów w bilansie 5. Stanowi własność lub współwłasność przedsiębiorcy; (definicja kodeks cywilny) nabycie na własność może nastąpić w drodze zakupu, darowizny, wniesienia aportu
ŚRODKI TRWAŁE (3) - WARTOŚĆ POCZĄTKOWA 1/ W PRZYPADKU ZAKUPU W sytuacji, gdy przedsiębiorstwo dokona zakupu środka trwałego, jego wartością początkową będzie cena zakupu netto, czyli cena bez podatków (w Europie bez podatku VAT). 2/ W PRZYPADKU OTRZYMANIA JAKO APORT Zdarza się, że spółka może otrzymać dany środek trwały jako darowiznę lub jako aport (aport jest to wniesienie środka trwałego do spółki przez właściciela lub współudziałowca zamiast wpłaty na kapitał zakładowy firmy). W tym przypadku nie można wykorzystać ceny zakupu, gdyż środek mógł być kupiony dużo wcześniej, lub był używany i jego wartość nie jest równa cenie za jaką został kupiony. W takiej sytuacji wykorzystuje się cenę sprzedaży, czyli cenę, za jaką można by obecnie sprzedać dany środek na rynku.
ŚRODKI TRWAŁE (4) - WARTOŚĆ POCZĄTKOWA 3. W PRZYPADKU WYTWORZENIA W sytuacji, gdy przedsiębiorstwo wytworzy środek trwały we własnym zakresie - przy wykorzystaniu swoich materiałów oraz swoich pracowników - wartość początkowa środka trwałego będzie równa kosztowi, jaki poniosło przedsiębiorstwo, aby stworzyć dany środek trwały. Będzie to więc suma kosztów takich jak: koszt materiałów wykorzystanych do budowy środka trwałego, część wynagrodzeń pracowników, która przypada na czas jaki poświęcili oni na budowę środka trwałego, koszty energii oraz inne koszty bezpośrednio związane z budową danego środka a do użyteczności Wiele środków trwałych po zakupie nie jest od razu zdatnych do użytku. Często trzeba je przetransportować, zamontować i przystosować, zanim będą one mogły być wykorzystane w działalności przedsiębiorstwa. Większość standardów rachunkowości wymaga zaliczenia wszystkich tych kosztów do początkowej wartości środka trwałego.
ŚRODKI TRWAŁE (5) KLASYFIKACJA ŚRODKÓW TRWAŁYCH Klasyfikacja Środków Trwałych (KŚT) jest usystematyzowanym zbiorem obiektów majątku trwałego służącym m.in. do celów ewidencyjnych, ustalaniu stawek odpisów amortyzacyjnych oraz badań statystycznych. Klasyfikacja Środków Trwałych wyodrębnia na pierwszym szczeblu 10 następujących jednocyfrowych grup środków trwałych: 0. GRUNTY 1. BUDYNKI I LOKALE, SPÓŁDZIELCZE WŁASNOŚCIOWE PRAWO DO LOKALU MIESZKALNEGO ORAZ SPÓŁDZIELCZE PRAWO DO LOKALU NIEMIESZKALNEGO 2. OBIEKTY INŻYNIERII LĄDOWEJ I WODNEJ 3. KOTŁY I MASZYNY ENERGETYCZNE
ŚRODKI TRWAŁE (5) KLASYFIKACJA ŚRODKÓW TRWAŁYCH 4. MASZYNY, URZĄDZENIA I APARATY OGÓLNEGO ZASTOSOWANIA 5. SPECJALISTYCZNE MASZYNY, URZĄDZENIA I APARATY 6. URZĄDZENIA TECHNICZNE 7. ŚRODKI TRANSPORTU 8. NARZĘDZIA, PRZYRZĄDY, RUCHOMOŚCI I WYPOSAŻENIE 9. INWENTARZ ŻYWY
ŚRODKI TRWAŁE (6) AMORTYZACJA AMORTYZACJA ŚRODKÓW TRWAŁYCH W świetle art. 32 ustawy o rachunkowości, odpisów amortyzacyjnych od środka trwałego dokonuje się drogą systematycznego, planowego rozłożenia jego wartości początkowej na ustalony okres amortyzacji. Rozpoczęcie amortyzacji następuje nie wcześniej niż po przyjęciu środka trwałego do używania, a jej zakończenie - nie później niż z chwilą zrównania wartości odpisów amortyzacyjnych z wartością początkową środka trwałego lub przeznaczenia go do likwidacji, sprzedaży lub stwierdzenia jego niedoboru, z ewentualnym uwzględnieniem przewidywanej przy likwidacji ceny sprzedaży netto pozostałości środka trwałego. Każda jednostka na dzień przyjęcia środka trwałego do używania jest zobowiązana ustalić okres lub stawkę i metodę jego amortyzacji.
ŚRODKI TRWAŁE (7) AMORTYZACJA Okres dokonywania odpisów amortyzacyjnych jest uzależniony od: 2/ liczby zmian, na których pracuje środek trwały, 3/ tempa postępu techniczno- ekonomicznego, 4/ wydajności środka trwałego mierzonej liczbą godzin jego pracy lub liczbą wytworzonych produktów albo innym właściwym miernikiem, 5/ prawnych lub innych ograniczeń czasu używania środka trwałego,
ŚRODKI TRWAŁE (8) AMORTYZACJA Przepisy ustawy o rachunkowości nie precyzują jakimi metodami należy dokonywać odpisów amortyzacyjnych. Wybór metody ustawodawca pozostawił w gestii jednostki. Mogą to więc być: 1/ metoda liniowa lub 2/ metoda degresywna (dopuszczalne także w świetle przepisów podatkowych), jak też inne, np. naturalna, progresywna w zależności od zasad przyjętych przez jednostkę. Z uwagi na fakt, iż ustawy podatkowe dopuszczają amortyzację wyłącznie metodą liniową lub degresywną, dla celów bilansowych najczęściej stosowane są te właśnie metody.
ŚRODKI TRWAŁE (9) AMORTYZACJA-METODA LINIOWA Zalety Metoda liniowa amortyzacji polega na systematycznym rozłożeniu wartości początkowej na przewidywane lata używania danego środka trwałego, proporcjonalnie do upływu czasu w równych ratach. Wśród zalet i wad ww. metody można wymienić m.in.: - prosta do zastosowania w praktyce - możliwość podwyższenia stawek amortyzacyjnych - równomiernie rozłożone koszty w czasie WADY -nie odzwierciedla faktycznego zużycia środków trwałych
ŚRODKI TRWAŁE (10) AMORTYZACJA-METODA LINIOWA gdzie: Z uwagi na fakt, iż amortyzacja liniowa polega na dokonywaniu równomiernych odpisów z tytułu zużycia środków trwałych, to stawkę procentową dla celów bilansowych oblicza się przy zastosowaniu wzoru: So - oznacza roczną stawkę amortyzacyjną, So = (100 : ES) ES - oznacza przewidywany okres ekonomicznej użyteczności środka trwałego (w latach). Następnie, aby ustalić kwotę rocznego odpisu należy roczną stawkę amortyzacyjną pomnożyć przez wartość początkową środka trwałego. Miesięczny odpis amortyzacyjny ustala się, dzieląc roczną kwotę amortyzacji przez 12 miesięcy.
ŚRODKI TRWAŁE (11) AMORTYZACJA-METODA LINIOWA I. Założenia: Przykład Jednostka nabyła w grudniu 2008r. maszynę produkcyjną. W styczniu 2009r. rozpoczęła dokonywanie odpisów amortyzacyjnych od tej maszyny. Wartość początkowa środka trwałego: 160.000zł. Przewidywany okres jego ekonomicznej użyteczności wynosił 7 lat. Jednostka przyjęła amortyzację metodą liniową. II. Ustalenie odpisów amortyzacyjnych przy zastosowaniu metody liniowej: 1. Ustalenie rocznej stawki procentowej amortyzacji: (100 : 7) = 14,2857. Roczna stawka amortyzacji wynosi zatem: 14%. 2. Roczny odpis amortyzacyjny wynosi: (160.000,00zł x 14%) = 22.400,00zł. 3. Miesięczny odpis wynosi: (22.400,00zł : 12 m-cy) = 1.866,67zł.
ŚRODKI TRWAŁE (12) AMORTYZACJA-METODA LINIOWA ROK OBROTOWY KWOTA ROCZNEJ AMORTYZACJI ŁĄCZNA KWOTA AMORTYZACJI WARTOŚĆ NETTO ŚRODKA TRWAŁEGO 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 22.400 22.400 22.400 22.400 22.400 22.400 22.400 22.400 44.800 67.200 89.600 112.000 134.400 156.800 137.600zł 115.200zł 92.800zł 70.400zł 48.000zł 25.600zł 3.200zł
ŚRODKI TRWAŁE (13) AMORTYZACJA-METODA DEGRESYWNA Metoda degresywna nazywana metodą amortyzacji przyspieszonej - polega na ustaleniu malejących odpisów amortyzacyjnych w okresie użytkowania środka trwałego. Przy tej metodzie stosuje się stawkę amortyzacyjną, przy pomocy której dokonuje się amortyzacji liniowej, podwyższoną odpowiednim współczynnikiem. Odpisy amortyzacyjne oblicza się: 1/ w pierwszym roku używania od wartości początkowej brutto, 2/ w latach następnych od wartości początkowej pomniejszonej o dotychczasowe odpisy amortyzacyjne, 3/ w roku, w którym roczna kwota amortyzacji obliczona metodą degresywną jest niższa od rocznej kwoty amortyzacji obliczonej metodą liniową - przechodzi się na metodę liniową.
ŚRODKI TRWAŁE (14) AMORTYZACJA-METODA DEGRESYWNA Należy pamiętać, iż w świetle przepisów podatkowych metodę degresywną można stosować do maszyn i urządzeń zaliczonych do grupy 3-6 i 8 Klasyfikacji Środków Trwałych oraz środków transportu, z wyłączeniem samochodów osobowych (por. art. 16k ust. 1 updop oraz art. 22k ust. 1 updof). Metody degresywnej nie można zatem stosować do budynków, budowli oraz samochodów osobowych. Wśród zalet i wad metody degresywnej można wymienić m.in.: ZALETY 1/ szybkie, przyśpieszone amortyzowanie w pierwszych latach eksploatacji środka trwałego, czyli w okresie jego największej wydajności 2/ odzwierciedla faktyczne zużycie środków trwałych (w pierwszych okresach wzmożona eksploatacja) 3/ przesuwa się w czasie zapłatę podatku dochodowego 4/ wcześniejsze wykorzystanie nadwyżki finansowej, którą jest zysk netto plus amortyzacja
ŚRODKI TRWAŁE (15) AMORTYZACJA-METODA DEGRESYWNA WADY 1/ zwiększone koszty 2/ niższy w początkowych okresach zysk 3/ nieodpowiednio wykorzystana nadwyżka finansowa w początkowym okresie użytkowania środka trwałego może doprowadzić do sytuacji, w której w późniejszych latach, gdy środki trwałe będą wymagały remontów, jednostka nie będzie posiadała środków na te remonty
ŚRODKI TRWAŁE (16) AMORTYZACJA-METODA DEGRESYWNA PRZYKŁAD I. Założenia: Jednostka nabyła w grudniu 2008r. maszynę produkcyjną. W styczniu 2009r. rozpoczęła dokonywanie odpisów amortyzacyjnych od tej maszyny. Wartość początkowa środka trwałego: 160.000zł. Przewidywany okres jego ekonomicznej użyteczności wynosił 7 lat. Jednostka przyjęła amortyzację metodą degresywną II. Ustalenie odpisów amortyzacyjnych przy zastosowaniu metody degresywnej: 1. Odpisy amortyzacyjne przy zastosowaniu metody degresywnej będą wynosić odpowiednio: a) w 2009r.: [160.000,00zł x (14% x 2,0)] = 44.800,00zł, b) w 2010r.: [(160.000,00zł - 44.800,00zł) x (14% x 2,0)] = 32.256,00zł, c) w 2011r.: [(160.000,00zł - 77.056,00zł) x (14% x 2,0)] = 23.224,32zł,
ŚRODKI TRWAŁE (17) AMORTYZACJA-METODA DEGRESYWNA d) w 2012r.: [(160.000,00zł - 100.280,32zł) x (14% x 2,0)] = 16.721,51zł - roczna kwota amortyzacji obliczona metodą degresywną jest niższa od rocznej kwoty amortyzacji obliczonej przy zastosowaniu metody liniowej, zatem począwszy od 2012r. jednostka przechodzi na metodę liniową i roczna amortyzacja wynosi: 22.400,00zł, e) w latach 2012-2013 roczny odpis amortyzacyjny wyniesie (jak w metodzie liniowej): 22.400,00 zł, f) w 2014r. odpis amortyzacyjny wyniesie: 14.919,68zł w 2014r. nastąpi zrównanie wartości odpisów z wartością początkową środka trwałego.
ŚRODKI TRWAŁE (18) AMORTYZACJA-METODA DEGRESYWNA ROK OBROTOWY KWOTA ROCZNEJ AMORTYZACJI ŁĄCZNA WARTOŚĆ AMORTYZACJI WARTOŚĆ NETTO ŚRODKA TRWAŁEGO 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 44.800 32.256 23.224,32 22.400,00 22.400,00 14.919,68 44.800 77.056,00 100.280,32 122.680,32 145.080,32 160.000,00 115.200,00 82.944,00 59.719,68 37.319,68 14.919,68 0,00