W Y ś S Z A S Z K O Ł A I N F O R M A T Y K I

W Y ś S Z A S Z K O Ł A I N F O R M A T Y K I W Y D Z I A Ł Z A M I E J S C O W Y W E W Ł O C Ł A W K U K I E R U N E K I N F O R M A T Y K A P R A C A P R Z E J Ś C I O W A Temat pracy: Bankomat wirtualny model symulacji bankomatu, aplikacja stworzona w MS Access Imię i nazwisko: Łukasz Tomczyk Nr albumu: 13348 Studia: Dzienne Opiekun: mgr Robert Feter Rok akademicki 2006/2007

SPIS TREŚCI WSTĘP... 3 CEL PRACY... 4 ROZDZIAŁ 1. Visual Basic, czyli skąd to się wzięło... 5 ROZDZIAŁ 2. Środowisko Visual Basic... 6 ROZDZIAŁ 3. Tworzenie projektu bankomatu... 9 ROZDZIAŁ 4. Łączenie z bazą danych z poziomu VB.... 10 ROZDZIAŁ 5. Projektowanie okien bankomatu.... 12 ROZDZIAŁ 6. Wypłacanie pieniędzy z wirtualnego bankomatu... 15 ROZDZIAŁ 7. Drukowanie potwierdzeń operacji zapis danych do pliku tekstowego.... 18 WNIOSKI... 20 BIBLIOGRAFIA... 21 2

WSTĘP Visual Basic jest językiem programowania wysokiego poziomu utworzonym przez firmę Microsoft. Jest środowiskiem umoŝliwiającym uŝytkownikowi łatwe i stosunkowo szybkie tworzenie dowolnej aplikacji działającej w systemie Windows. Język łączy w sobie prostotę obsługi z moŝliwością tworzenia bardzo zaawansowanych aplikacji. Zaletą Visual Basic a jest to, iŝ za pomocą róŝnego rodzaju komponentów mamy dostęp do plików dyskowych, drukarek, portów komunikacyjnych oraz innych urządzeń peryferyjnych. Do tworzenia aplikacji moŝemy równieŝ uŝywać zapisanych na dysku plików graficznych. 3

CEL PRACY Celem mojej pracy jest jak najwierniejsze ukazanie zasady działania bankomatu, przy wykorzystaniu moŝliwości środowiska programistycznego Microsoft Visual Basic 6.0 oraz baz danych Microsoft Access. 4

ROZDZIAŁ 1. Visual Basic, czyli skąd to się wzięło Visual Basic ma swoją dość bogatą historię. Wszystko zaczęło się od utworzenia języka Basic w roku 1963 przez Johna G. Kemeny ego oraz Thomasa E. Kurtza. Głównym załoŝeniem jego twórców była łatwość uŝytkowania oraz proste i jasne komunikaty błędów. Dzięki temu programista mógł w bardzo szybkim tempie odnaleźć błąd i go poprawić. JuŜ w latach 70 tych BASIC został wykorzystany i przystosowany do pracy z komputerami klasy PC przez firmę Microsoft. Język ten był jednak językiem strukturalnym w którym do komunikacji programisty z komputerem wykorzystywało się odpowiednie komendy. Przełomem było dopiero wprowadzenie Visual Basic a, który działał pod systemem operacyjnym Microsoft Windows. Programowanie w nim polegało (tak jak obecnie) na odpowiednim układaniu komponentów aplikacji i dołączaniu kodu. Takie rozwiązanie przyczyniło się do tego, Ŝe tworzenie aplikacji trwało o wiele krócej. Ze względu na róŝne potrzeby wykorzystania, powstało wiele wersji języka Visual Basic. 5

ROZDZIAŁ 2. Środowisko Visual Basic Projekt swojej aplikacji utworzyłem w 6 wersji Microsoft Visual Basic a. Rysunek 1. Okno główne Visual Basic PowyŜszy rysunek przedstawia okno główne wspomnianej wersji środowiska. Podzielić je moŝna na kilka modułów. Rysunek 2. Formatka 6

W centralnej części okna znajduje się okno na którym umieszczona jest tzw. formatka. Standardowo jej nazwa to Form1. Na niej umieszczamy poszczególne komponenty naszego programu, do których następnie podepniemy odpowiednie zdarzenia. KaŜde okno formy posiada od razu przyciski minimalizacji, maksymalizacji i zamknięcia. MoŜemy tworzyć formy zakorzenione lub przesuwalne. Rysunek 3. Standardowe komponenty Z lewej strony okna programu znajduje się lista standardowych komponentów. Są to komponenty do umieszczania między innymi pól tekstowych (TextBox), etykiet (Label), listy wybieranej (ComboBox), przycisków pod które następnie moŝna podpiąć jakieś zdarzenie (CommandButton) oraz umoŝliwiające dostęp do plików (DirListBox, FileListBox, DriveListBox). Oczywiście widoczne powyŝej komponenty to nie wszystko, co oferuje Visual Basic. W menu Project i Components znajduje się wiele dodatkowych rozszerzeń, z których moŝemy korzystać przy pisaniu naszej aplikacji. W trakcie tworzenia mojego programu skorzystałem właśnie z jednego z tych dodatków. 7

Kolejnym, bardzo istotnym okienkiem programu jest okno Properties: Rysunek 4. Okno ustawień Properties W okienku tym znajdują się wszystkie parametry wybranego przez nas obiektu. Dzięki niemu moŝemy zmienić jego nazwę, rozmiar, kolor lub dodać jakiś tekst domyślny za pomocą Caption. 8

ROZDZIAŁ 3. Tworzenie projektu bankomatu. Pracę swoją rozpocząłem od utworzenia bazy danych klientów banku w MS Access. Rysunek 5. Baza danych z tabelami bankomat oraz kasa Uwzględniłem w niej takie dane jak PIN, nr rachunku, imię, nazwisko oraz kwota. Wszystkie wymienione elementy znalazły się w utworzonej tabeli o nazwie bankomat. Rysunek 6. Tabela bankomat, bazy danych baza.mdb Baza danych zawiera ponadto jeszcze jedną tabelę o nazwie kasa. W tej tabeli występuje tylko jedno pole kwota. SłuŜy ono do określenia aktualnej ilości pieniędzy w bankomacie. Rysunek 7. Tabela kasa, bazy danych baza.mdb 9

ROZDZIAŁ 4. Łączenie z bazą danych z poziomu VB. Po utworzeniu bazy danych i wprowadzeniu do niej informacji, najwaŝniejsze było połączenie się z tą bazą z poziomu Visual Basic 6. Do wyboru miałem dwie metody połączeń DAO oraz ADO. Spośród tych dwóch metod wybrałem ADO (Active X Data Object). Wykorzystując metodę połączenia ADO nie łączyłem się za pomocą kodu. Skorzystałem z gotowych juŝ komponentów. W menu Project znajduje się Components. Z listy dostępnych tam kontrolek wybrałem Microsoft ADO Data Control 6.0 (OLEDB). Jak łatwo zauwaŝyć, skorzystałem w tym przypadku z interfejsu programistycznego OLEDB. To właśnie on słuŝy do uzyskiwania dostępu do danych. W szczególności stosowany jest do baz danych SQL, ale działa z dowolnym źródłem danych. Rysunek 8. Okienko rozszerzonych komponentów VB Components Po podłączeniu do bazy uzyskałem dostęp do pól tabeli bankomat, bazy baza.mdb z poziomu VB. Do połączenia wykorzystałem kontrolkę Data. Nie mogłem jednak wykonywać wielu operacji na tej bazie. Z racji tego, iŝ baza 10

została przygotowana w Accesie 2003 postanowiłem dokonać konwersji formatu bazy 2003 do formatu Accessa 97. Po przekonwertowaniu, praca stała się duŝo łatwiejsza. Za pomocą data1.recordset uzyskałem dostęp do pól tabeli. Mogłem edytować, usuwać oraz tworzyć rekordy mojej bazy. 11

ROZDZIAŁ 5. Projektowanie okien bankomatu. Następnym etapem tworzenia aplikacji była próba jak najwierniejszego odwzorowania działania bankomatu, dlatego teŝ pierwszym ekranem, z jakim spotka się uŝytkownik jest oczywiście panel logowania do bankomatu. txtpin cmdwejscie cmdwyczysc cmdanuluj Rysunek 9. Panel logowania do bankomatu Pierwszą czynnością, jaką musimy zrobić jest wpisanie prawidłowego kodu PIN. Po wpisaniu odpowiedniej kombinacji, baza zostaje przeszukana w celu zidentyfikowania uŝytkownika po numerze PIN. Fragment kodu odpowiedzialny za realizację takiego działania wygląda następująco: While Not Data1.Recordset.EOF For i = 1 To records If (txtpin = Data1.Recordset.Fields("PIN")) Then frmkasa.lblpin = txtpin frmlogin.hide frmenter.show frmenter.lblimie = Data1.Recordset.Fields("imię") 12

frmenter.lblnazwisko = Data1.Recordset.Fields("nazwisko") frmenter.lblkwota = Data1.Recordset.Fields("kwota") frmenter.lblrachunek = Data1.Recordset.Fields("nr rachunku") frmkasa.lblsaldo = Data1.Recordset.Fields("kwota") End If Next i Data1.Recordset.MoveNext Wend PoniŜszy kod przeszukuje bazę, po czym przenosi poszczególne wartości pól tabeli do innych formatek. Będzie to potrzebne podczas wykonywania dalszych czynności. Po zidentyfikowaniu klienta w bazie, zostają wyświetlone jego dane osobowe imię, nazwisko, numer posiadanego rachunku oraz dostępna na koncie kwota. Jak juŝ wcześniej wspomniałem, do innych formatek zostają przekazane odpowiednie wartości, z których skorzystałem później w programie. Program zabezpieczony jest przed złym podaniem numeru PIN. If (Len(txtPIN) <> 4 Or txtpin <> Data1.Recordset.Fields("PIN")) Then lblwarning = "Podano zły PIN" txtpin = "" End If End Sub JeŜeli długość znaków pola txtpin będzie inna niŝ 4, lub znaki wpisane w to pole nie są zgodne z PIN-em wpisanym do bazy danych to zostaniemy powiadomieni o tym stosownym komunikatem. Po zidentyfikowaniu osoby przenosimy się do głównego okna programu. Zawiera ono numer rachunku, nazwisko i imię klienta oraz dostępne środki, które wypłacić moŝe uŝytkownik. 13

Pole lblkwota jest uzupełnione zaraz po zalogowaniu. Dane z bazy danych są wysyłane do formatki lblenter. Rysunek 10. Okno danych uŝytkownika po zalogowaniu Aby przejść do wypłacania funduszy z konta naleŝy kliknąć przycisk Pobierz Pieniądze. Wówczas zostaniemy przeniesieni na formatkę, gdzie moŝemy wybrać interesującą nas sumę. W tym miejscu juŝ nie mamy wyświetlonych danych klienta, a jedynie dostępne środki oraz pole do wpisania Ŝądanej kwoty. Rysunek 11. Okno wypłat gotówki Pole txtwypac jest uzupełniane przez uŝytkownika. Po wpisaniu Ŝądanej kwoty, pomniejszane jest saldo klienta oraz ilość pieniędzy w bankomacie. 14

ROZDZIAŁ 6. Wypłacanie pieniędzy z wirtualnego bankomatu. Z racji tego, iŝ bankomaty nie wypłacają bilonu, postanowiłem w swoim wirtualnym modelu bankomatu równieŝ uwzględnić ten fakt. Problem ten rozwiązuje poniŝszy fragment kodu: If (txtwyplac Mod 10 = 0) Then Data1.Recordset.MoveNext records = Data1.Recordset.RecordCount Data1.Recordset.Edit Data1.Recordset.MoveFirst While Not Data1.Recordset.EOF For i = 1 To records If (lblpin = Data1.Recordset.Fields("PIN")) Then current = frmenter.lblkwota - txtwyplac Data1.Recordset.Edit Data1.Recordset.Fields("Kwota").Value = current Data1.Recordset.Update End If Next i Data1.Recordset.MoveNext Wend Analizując powyŝszy fragment kodu widać, Ŝe wartość wpisana w pole tekstowe txtwyplac musi być podzielna przez 10. W takim przypadku, jeśli wpiszemy np. liczbę 25, to zostaniemy poinformowani komunikatem, Ŝe niestety taka kwota nie moŝe zostać wypłacona (25 niepodzielne bez reszty przez 10). Dzięki takiemu rozwiązaniu moŝemy dokonywać wypłat w kwotach, które są wielokrotnością liczby 10. Jeśli natomiast liczba taka jest podzielna bez reszty przez 10 to zostają wykonane odpowiednie instrukcje, czyli do zmiennej current zostaje przypisana 15

wartość naszego salda początkowego, pomniejszona o wartość wpisaną w txtwyplac. Wynik takiej róŝnicy naleŝy w jakiś sposób umieścić w bazie. W tym momencie uŝyłem operacji nadpisania starego rekordu moja pomniejszoną kwotą: Data1.Recordset.Edit Data1.Recordset.Fields("Kwota").Value = current Data1.Recordset.Update Analizując powyŝszy kod, najpierw przechodzimy w tryb edycji rekordu za pomocą Data1.Recordset.Edit, następnie naszą pomniejszoną kwotę przenosimy do odpowiedniego rekordu bazy danych i nadpisujemy stary rekord za pomocą Data1.Recordset.Update. Bardzo istotnym problemem do rozwiązania było równieŝ zadbanie o to, aby ilość pieniędzy w bankomacie była ograniczona. W tym celu przygotowałem w mojej bazie jeszcze jedną tabelę o nazwie kasa i z jednym tylko polem o nazwie kwota. Aby móc dokonywać zmian w tabeli innej niŝ bankomat potrzebna była jeszcze jedna kontrolka data2.recordset. W ustawieniach tej kontrolki naleŝy wybrać tabelę kasa. Za wypłacanie pieniędzy odpowiada następujący kod: bankomat = Data2.Recordset.Fields("kwota") If (txtwyplac = "") Then MsgBox "Podaj jakąś sumę",, "BŁĄD" Else If (bankomat > txtwyplac) Then roznica = Data2.Recordset.Fields("Kwota") - txtwyplac Data2.Recordset.Edit Data2.Recordset.Fields("Kwota").Value = roznica Data2.Recordset.Update 16

Na samym początku do zmiennej bankomat przenosimy wartość znajdującą się w polu kwota, tabeli kasa. Przed wykonywaniem jakichkolwiek czynności trzeba jednak sprawdzić, czy pole txtwyplac nie jest puste. Jeśli nie jest, to przechodzimy do następnego kroku, którym jest sprawdzenie czy w bankomacie jest wystarczająca ilość pieniędzy. Jeśli w zmiennej bankomat znajduje się większa wartość niŝ we wpisanym polu txtwyplac, wtedy wykonywana jest operacja pomniejszenia ilości pieniędzy w bankomacie. Po wykonaniu tej czynności aplikacja daje nam wybór. MoŜemy od razu "wypłacić" pieniądze, bądź "wydrukować" potwierdzenie. Wypłacanie pieniędzy rozwiązałem w dość nietypowy sposób, a mianowicie - po kliknięciu przycisku Zatwierdź, wysuwa się nam szufladka CD-ROM-u. Realizowane jest to z wykorzystaniem następującego kodu: Set owmp = CreateObject("WMPlayer.OCX.7") Set colcdroms = owmp.cdromcollection If colcdroms.count >= 1 Then For i = 0 To colcdroms.count - 1 colcdroms.item(i).eject Next End If W pierwszej linijce kodu zostaje utworzony obiekt WMPlayer i ustawiony jako owmp. Następnie zostaje ustawiony cdromcollection jako colcdroms. Za pomocą instrukcji warunkowej If oraz pętli for następuje sprawdzenie czy w komputerze znajduje się jakiś napęd i jeśli taki zostanie znaleziony - zostaje otwarty za pomocą Eject. 17

ROZDZIAŁ 7. Drukowanie potwierdzeń operacji zapis danych do pliku tekstowego. Jak juŝ wcześniej napisałem, w swoim programie umieściłem moŝliwość "drukowania" potwierdzenia wykonania operacji. Wirtualne drukowanie odbywa się za pomocą zapisu do pliku. Zapis realizowany jest w sposób następujący: x = MsgBox("Czy wydrukować potwierdzenie transakcji??", vbyesno, "DRUKUJ POTWIERDZENIE") If x = 6 Then sciezka = "potwierdzenia\potwierdzenie dla " & frmenter.lblimie & " " & frmenter.lblnazwisko & " z dnia " & Date & ".txt" Open sciezka For Output As #1 Print #1, "LUCCA's BANK" Print #1, Print #1, "Data operacji: " & Date Print #1, "Godzina operacji: " & Time Print #1, "" Print #1, "Imię i Nazwisko klienta: " & frmenter.lblimie & " " & frmenter.lblnazwisko Print #1, "Nr rachunku klienta: " & frmenter.lblrachunek Print #1, "Saldo przed wykonaniem operacji: " & frmenter.lblkwota & " zł" Print #1, "Wypłacona kwota: " & txtwyplac & " zł" Print #1, "Saldo po wykonanej operacji: " & current & " zł" Print #1, Print #1, Print #1, "Dziękujemy za korzystanie z naszych usług i zapraszamy ponownie" 18

Close #1 Else MsgBox "Dziękujemy i zapraszamy ponownie" & vbcrlf & vbcrlf & "WYJMIJ KARTĘ",, "DZIĘKUJEMY" End If Kod przedstawia wspomnianą przeze mnie operację. Po kliknięciu przycisku Zatwierdź zostajemy zapytani, czy ma zostać wydrukowane potwierdzenie transakcji. Jeśli klikniemy na TAK, zostaną wykonane kolejne instrukcje. Za pomocą Open "pliki\potwierdzenie.txt" to output as #1 otwieramy plik potwierdzenie.txt w trybie do zapisu, po czym za pomocą Print #1 dodajemy kolejne linie tekstu. Dodatkowo uznałem, Ŝe pliki potwierdzeń powinny być w jakiś sposób proste do zidentyfikowania, gdyŝ przy większej ich liczbie mógłby powstać problem. Dlatego teŝ kaŝde potwierdzenie zapisuje się do pliku tekstowego, w nazwie którego znajduje się imię i nazwisko klienta oraz data wykonania operacji. Jeśli chodzi o bezpośredni zapis do pliku to kolejno zostają wpisane: data i godzina przeprowadzenia transakcji, imię i nazwisko klienta, jego nr rachunku, saldo przed wykonaniem operacji, kwota wypłacona oraz saldo po wykonanej operacji. 19

WNIOSKI Podsumowując moją pracę, istotą utworzenia aplikacji było pokazanie moŝliwości Visual Basic a; jego funkcjonalności i uniwersalności w wykorzystywaniu wraz z innymi produktami firmy Microsoft. Głównym problemem było połączenie się z bazą danych utworzoną w MS Access i umiejętne wykorzystanie danych z tej bazy. W swoim projekcie starałem się jak najwierniej zaprezentować działanie bankomatu. Po włączeniu programu naleŝy podać swój kod PIN tak jak w bankomatach. Po wykonaniu tej czynności dopiero zostaniemy przeniesieni do głównego okna programu. KaŜda z osób ma przypisany swój odrębny PIN i numer rachunku. Poprzez te numery jest identyfikowana w systemie. Mój bankomat (tak jak w rzeczywistości) nie wypłaca monet. Wykorzystałem do tego metodę podzielności przez 10, dzięki której wypłacane mogą być tylko wielokrotności liczby 10. Ponadto mamy moŝliwość zadecydowania o tym czy chcemy wydrukować potwierdzenie wypłacenia pieniędzy. Realizowane jest to za pomocą zapisu do pliku tekstowego odpowiednich zmiennych. Myślę, Ŝe projekt bankomatu utworzony w Visual Basic w duŝym stopniu przypomina działanie i funkcjonowanie prawdziwego bankomatu. 20

BIBLIOGRAFIA 1. Czogalik B., Visual Basic 6. Programowanie baz danych. 2. Czogalik B., ABC Visual Basic 6. 21