Prognoza popytu na pracę w opinii pracodawców có Kielce, 10 kwietnia 2008 1
PLAN PREZENTACJI I. Diagnoza sytuacji na rynku pracy II. Prognoza III. Charakterystyka czynników wpływających na popyt na pracowników IV. Recepta, czyli jak zwiększyć popyt na pracowników 2
I. DIAGNOZA SYTUACJI NA RYNKU PRACY 3
Stopa bezrobocia w ostatnich latach 4
Przeciętne zatrudnienie w budownictwie Źródło: GUS Kielce 5
Dynamika wzrostu zatrudnienia w budownictwie Źródło: GUS Kielce 6
Wzrost PKB, a popyt na pracę Tempo wzrostu PKB, tempo wzrostu liczby pracujących i spadek stopy bezrobocia w latach 1993-2002 7
Zmiany liczby pracujących wg wybranych przyczyn Saldo zmian w liczbie pracujących (w tys.) w okresie 1997, 2000, 2002 w Polsce wg wybranych przyczyn Wyszczególnienie 1997 2000 2002 Ogółem, w tym: +31,7-73,6-73,2 Wzrost popytu krajowego na wyroby i usługi +109,3 +79,6 +65,4 Wzrost popytu zagranicznego na wyroby i usługi +47,4 +51,8 +36,7 Spadek popytu krajowego na wyroby i usługi -28,9-58,3-78,5 Spadek popytu zagranicznego na wyroby i usługi -17,1-13,4-15,2 Zła sytuacja finansowa przedsiębiorstwa -36,7-63,1-83,6 Rozbudowa przedsiębiorstwa +214,6 +252,5 +196,0 Racjonalizacja zatrudnienia -17,6-61,1-43,1 Zmiany technologiczne +2,5 +4,3 +3,6 Odejścia na emeryturę i rentę -81,4-24,2-31,8 Sezonowość produkcji i usług +54,7 +45,9 +43,9 8
Wpływ MSP na rynek pracy MSP zatrudniają prawie 67% ogółu pracujących (tylko 33% pracujących jest zatrudnionych w pozostałych sektorach m.in. administracji, służbie zdrowia, edukacji, dużych firmach) Wniosek: Znaczenie sektora MSP dla rynku pracy w Polsce jest pierwszorzędne. Zdecydowana poprawa na rynku pracy jest zatem uzależniona od rozwoju małych i średnich firm w sektorze MSP zatrudnienie wzrasta, podczas gdy w dużych firmach maleje Wniosek: Wzrost zatrudnienia w sektorze MSP nie przekłada się na wyraźną poprawę na rynku pracy ponieważ jest niewystarczający i niweluje go spadek zatrudnienia w dużych firmach oraz wzrost wydajności i innowacyjności. Niezbędne jest spowodowanie znacznie większego wzrostu zatrudnienia w sektorze MSP. 9
Wpływ MSP na rynek pracy cd. MSP znacznie elastyczniej reagują na zmiany na rynku niż duże firmy Wniosek: Większa elastyczność działania małych i średnich przedsiębiorstw pozwala im uniknąć lub minimalizować negatywne efekty (w tym redukcję zatrudnienia) w okresie załamania rynku czy spowolnienia gospodarczego praca w sektorze MSP umożliwia zdobycie wszechstronnego doświadczenia (zróżnicowany zakres obowiązków) ą w przeciwieństwie do dużych firm (gdzie obowiązuje wąska specjalizacja) Wniosek: Wszechstronne doświadczenie zdobywane w sektorze MSP umożliwia łatwiejsze przekwalifikowanie się w momencie wystąpienia takiej konieczności 10
Mobilność pracowników Mobilność pracowników Gotowość do zmiany miejsca zamieszkania w razie znalezienia atrakcyjnej i dobrze płatnej pracy 34,7 65,3 TAK NIE Źródło: NBP 11
II. PROGNOZA NA NAJBLIŻSZE LATA 12
Uwarunkowania makroekonomiczne w najbliższych latach przewidywana jest dobra koniunktura zakłada się ę w wzrost płac i wzrost wydajności pracy planowany jest znaczący wzrost inwestycji (w tym realizowanych z funduszy UE) który będzie powodował rozwój przedsiębiorstw i wzrost popytu na pracowników wzrost gospodarczy nie będzie proporcjonalny ponieważ inwestycję będą dokonywane głównie w nowe technologie, czyli będą miały ograniczany wpływ na wzrost zatrudnienia (rezygnacja z pracochłonności na rzecz kapitałochłonności) 13
Uwarunkowania makroekonomiczne cd. Pomoc krajowa i zagraniczna dla województwa świętokrzyskiego i t k ki w latach 2001-2015 600 lata 2001-2006 mln euro 500 400 300 200 100 lata 2007-2015 lata 2007-2015 łącznie ze środkami pryw atnymi 0 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 Lata Rozkład w latach wg NSGO (nie ujmuje PO IG) 14
Prognoza zatrudnienia wzrośnie ś liczba ofert pracy w MSP w tym głównie wśród ś przedsiębiorstw realizujących inwestycje oraz w służbach publicznych w najbliższych latach ujawni się ę problem z brakiem wykwalifikowanej siły roboczej Przedsiębiorcy oczekują miarodajnych prognoz dotyczące podaży pracy (osób bez pracy, ich kwalifikacji itp.) zarówno długookresowych, średnio i krótkookresowych istotnym elementem rynku pracy jest szara strefa. Ryzyko istnienia i rozwoju szarej strefy wynika z nieatrakcyjnych warunków zatrudnienia legalnego. najliczniej j w szarej strefie zatrudnia budownictwo. Szacuje się, ę że w budownictwie nawet 30% pracujących jest zatrudnionych na czarno. Budownictwo powinno być zatem w największym stopniu poddane reformie uatrakcyjniającej legalne zatrudnienie 15
Prognoza zatrudnienia cd. Wykres zatrudnienia siłami zewnętrznymi 14000 przyrost zatrudnienia siłami zewnętrznymi w latach 12000 ekstremalnych 2009-2010; 2740 2010-2011; 2011-2012 osoby 10000 8000 6000 1900 480 1780 13000 zatrudnienie w latach 2009-2010; 2010-2011; 2011-2012; 2012-2013 siły wewnętrzne + przysrost z poprzedniego roku 10000 4000 7500 8100 2000 5600 0 0 2008 2009 2010 2011 Lata 2012 2013 2014 2015 16
Prognoza zatrudnienia cd. Wzrost liczby pracujących przełoży się na wzrost wskaźnika zatrudnienia w grupie wiekowej 15 64 z 49,9% w 2002 r. do 59,0% w 2020 r. Źródło: Narodowa Strategia Rozwoju Regionalnego 17
Wpływ demografii na rynek pracy Źródło: Narodowa Strategia Rozwoju Regionalnego Przedstawiona sytuacja demograficzna wskazuje, że do roku 2010 - wskutek prognozowanego przyrostu ludności w wieku produkcyjnym - pokonywanie problemów bezrobocia w Polsce będzie utrudnione. Dopiero po roku 2010 zmiany demograficzne będą czynnikiem sprzyjającym ograniczaniu natężenia bezrobocia oraz wzrostu wskaźnika zatrudnienia 18
Wpływ demografii na rynek pracy Źródło: Narodowa Strategia Rozwoju Regionalnego Z podanych liczb wynika, że wskaźnik obciążenia ludności w wieku produkcyjnym ludnością w wieku poprodukcyjnym zwiększy się z 18,9% w 2006 r. do 20,9% w 2013 r. 19
Kadry jest to obszar wymagający dużych ż zmian należy rozwijać kształcenie ustawiczne prowadzone przez instytucje państwowe i py prywatne w tym celu należy umacniać rolę finansowania przez Państwo szkolenia pracowników przez prywatne instytucje niezbędna jest odbudowa szkolnictwa zawodowego ważną rolę wypełnia EFS z którego finansowane powinny być szkolenia w branżach i zawodach deficytowych należy szkolić fachowców w zakresie konkretnych umiejętności (uczyć pracy, a nie tylko przekazywać wiedzę) 20
Praca cudzoziemców zatrudnienie cudzoziemców będzie konieczne w najbliższych latach przepisy zezwalające na pracę i osiedlanie się powinny być dopasowane do sytuacji na rynku rynek zatrudniania cudzoziemców powinien być zorganizowany przez partnerstwo instytucji publicznych i prywatnych oczekiwane jest rozwijanie przepisów w taki sposób aby umożliwiały one wykorzystywanie pracy cudzoziemców bez konieczności uzyskiwania pozwolenia na pracę 21
Plany inwestycyjne, a zmiany zatrudnienia Wpływ ł inwestycji na zatrudnienie i w firmach 1,7 39,3 59 Udział firm, które wskazują, iż nowe inwestycje spowodują wzrost zatrudnienia Udział firm, które wskazują, iż nowe inwestycje nie wpłyną na wielkość zatrudnienia Udział firm, które wskazują, iż nowe inwestycje spowodują spadek zatrudnienia Źródło: NBP 22
III. CHARAKTERYSTYKA CZYNNIKÓW WPŁYWAJĄCYH NA POPYT NA PRACOWNIKÓW 23
Czynniki wpływające na popyt na pracę Czynniki popytowe O poziomie zatrudnienia przy danej produktywności decyduje globalny popyt. Kiedy popyt na towary i usługi rośnie, powinno zwiększyć się zatrudnienie. Czynniki podażowe O wzroście zatrudnienia decydują także czynniki strukturalne. Jeżeli we wzroście gospodarczym przeważają produkty i usługi pracochłonne, dominują małe i średnie d i przedsiębiorstwa, wówczas szansa wzrostu zatrudnienia i będzie większa Czynniki kosztowe Jeżeli koszty pracy rosną szybciej niż produktywność, a obciążenia socjalne zatrudnienia są wysokie i finansowane przez podatek zatrudnieniowy wówczas skłonność do wzrostu zatrudnienia może być ograniczona Czynniki rynku pracy Im większa elastyczność zatrudnienia (swoboda zawierania umów na czas określony, możliwość zatrudnienia w niepełnym wymiarze czasu pracy itd.), tym większa ę skłonność do wzrostu zatrudnienia przy danym wzroście gospodarczym 24
Czynniki podażowe wpływające na popyt na pracę Udział ł MSP w ogóle przedsiębiorstw w Województwie Świętokrzyskim i k ki Kategoria 1999 2000 2001 2002 Ludność [w tys.] 1 326,3 1 322,9 1 319,6 1 295,8 Liczba Małych i Średnich Przedsiębiorstw 80 368 87 355 95 329 99 500 Udział MSP w ogóle przedsiębiorstw [w %] 99,8 99,8 99,8 99,8 Liczba przedsiębiorstw zlikwidowanych 3 962 3 107 4 972 3 100 Liczba aktywnych MSP 50 900 48 400 45 300 48 995 O wzroście zatrudnienia decydują także czynniki strukturalne. Jeżeli we wzroście gospodarczym przeważają produkty i usługi pracochłonne, dominują małe i średnie przedsiębiorstwa, wówczas szansa wzrostu zatrudnienia będzie większa 25
Czynniki kosztowe wpływające na popyt na pracę 100 98 Co najbardizej j utrudnia prowadzenie firmy w wojewódzwie świętokrzyskim? 90 89 80 23 11 63 61 58 60 43 38 40 20 0 biurokracja ograniczo zony popyt ogr graniczony dostęp do kapitału upolitycznienie gos ospodarki braj koncepcji rozwoju regionu niedo dostosowane otoczen nie bi... kieps pska infrastruktura tecniczna wyso okie koszty usług tele eleinf... wizerunek regionu poło łożenie geograficzne e regionu Źródło: Staropolska Izba Przemysłowo Handlowa 26
Czynniki kosztowe wpływające na popyt na pracę jedna z najwyższych w europie wysokość kosztów pracy (tzw. klin podatkowy, czyli narzuty płacę) zniechęca do zatrudniania nowych pracowników ponieważ znacznie obniża opłacalność zatrudnienia zmuszając tym samym firmy do wchodzenia w szarą strefę bardzo niska sprawność funkcjonowania i kosztowność wymiaru sprawiedliwości (dochodzenie sporów gospodarczych wynosi w Polsce 3 lata podczas gdy w Czechach 1 rok, a w Hiszpanii pół roku) negatywnie wpływa na kondycję i konkurencyjność polskich firm, a tym samym na wielkość zatrudnienia brak odpowiednich d i zachęt i narzędzi didla inwestorów (ulg podatkowych oraz wsparcia instytucjonalnego np.: brak w Kielcach Funduszu Pożyczkowego) zachęca do inwestowania w innych regionach kraju, gdzie warunki są ą korzystniejsze lub wręcz ę uniemożliwia realizację inwestycji yjw rezultacie wzrostu zatrudnienia nie ma lub wręcz następuje spadek zatrudnienia 27
Czynniki rynku pracy wpływające na popyt na pracę brak elastyczności rynku pracy (sztywność przepisów dot. form i warunków zatrudniania oraz warunków zwalniania pracowników) negatywnie wpływa na elastyczność działania firmy oraz powoduje większą ostrożność wśród firm przy podejmowaniu decyzji zatrudnieniu niski poziom wiedzy, umiejętności i doświadczenia absolwentów (niedopasowanie form i kierunków kształcenia przez uczelnie do potrzeb i oczekiwań rynku) zniechęca do zatrudniania młodych ludzi bo zmusza firmy do kosztownego i czasochłonnego ich dokształcania niedopasowanie kwalifikacji bezrobotnych do potrzeb rynku (niska znajomość potrzeb przedsiębiorstw wśród Urzędów Pracy skutkuje niedopasowaniem do nich programów szkoleniowych) powoduje ograniczony wybór odpowiednich d i kandydatów d i zniechęca do zatrudniania i nowych osób 28
IV. RECEPTA, CZYLI JAK ZWIĘKSZYĆ POPYT NA PRACĘ 29
Recepta, czyli jak zwiększyć popyt na pracę 1. konieczne jest konstruowanie programów przekwalifikowywania bezrobotnych przez Urzędy Pracy w oparciu o gruntowną analizę potrzeb i oczekiwań firm w tym zakresie dzięki czemu znacznie łatwiej będzie znaleźć pracę osobom bezrobotnym, a także sektor MSP będzie bardziej zainteresowany an zatrudnianiem nowych pracowników 2. realizowanie nowoczesnych form i kierunków kształcenia przez uczelnie wyższe oraz dopasowanie ich do potrzeb i oczekiwań przedsiębiorstw dzięki czemu absolwentom będzie łatwiej znaleźć zatrudnienie oraz wzrośnie prestiż i zainteresowanie uczelnią 3. deregulacja rynku pracy (uelastycznienie przepisów dot. form zatrudniania, warunków zatrudniania oraz warunków zwalniania pracowników) pozytywnie wpłynie na profesjonalne funkcjonowanie rynku pracy i doprowadzi do wzrostu zatrudnienia w sektorze MSP 30
Recepta, czyli jak zwiększyć popyt na pracę 4. wprowadzenie zachęt (np.: ulg) dla inwestorów, którzy stworzą określoną ilość miejsc pracy dzięki czemu zakres realizowanych inwestycji jak i skłonność do inwestowania wzrosną, a tym samym zwiększy ę się ę zatrudnienie w sektorze MSP 5. usprawnienie funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości (np.: większa promocja Sądownictwa Arbitrażowego) spowoduje skrócenie czasu trwania spraw gospodarczych co doprowadzi do lepszej kondycji finansowej firm z sektora MSP i tym samym spowoduje wzrost zatrudnienia 6. ograniczenie kosztów pracy (tzw. klina podatkowego) w rezultacie zwiększy się opłacalność i tym samym wielkość zatrudnienia w MSP oraz spowoduje ograniczenie szarej strefy i zwiększy wpływy do budżetu 31
Dziękuję za uwagę Ryszard Zbróg Prezydent Staropolska Izba Przemysłowo Handlowa 32