MAGDALENA BREŃKO, KATARZYNA RESZTA Bliskie i dalekie krajobrazy sportu program alternatywny Prezentujemy kolejny autorski program wyróżniony w IV edycji konkursu na Alternatywne programy realizacji wychowania fizycznego i sportu szkolnego, organizowanego przez Ministerstwo Edukacji Narodowej, którego redakcja Wychowania Fizycznego i Zdrowotnego jest patronem medialnym. Praca poza koniecznym opracowaniem redakcyjnym jest publikowana w formie oryginalnej. Wpro wa dze nie Bez po śred nią in spi ra cją do na pi sa nia pro - gra mu by ła chęć włą cze nia się w pro mo wa nie sze ro ko po ję te go zdro we go sty lu ży cia i re kre - acji ru cho wej. Jest to rów nież pró ba od po wie - dzi na za po trze bo wa nie lo kal ne go śro do wi ska (szcze gól nie dzie ci i mło dzie ży) da ją ca pro po - zy cje kon kret nych roz wią zań or ga ni za cyj nych mo gą cych być źró dłem in spi ra cji do róż nych dzia łań pro fi lak tycz nych i dy dak tycz no-wy cho - waw czych. Ana li zu jąc skrom ny za kres za spo - ka ja nia po trzeb spor to w-re kre acyj nych lo - kalnej spo łecz no ści, za uwa ża my że: Wna szym śro do wi sku lo kal nym ist nie je po - trze ba pro mo wa nia re kre acji ru cho wej ja ko for my spę dza nia cza su wol ne go i lan so wa - nia zdro we go sty lu ży cia. Spo łe czeń stwo ma ogra ni czo ny (zni ko my) do stęp do wie lu cie ka wych form re kre acji oraz nie za spo ko jo ne po trze by ru chu na świe żym po wie trzu, któ re za pew ni ły by też in te gra cję mię dzy po ko le nio wą. Ob ser wu je się re gres spraw no ści fi zycz nej, oty łość, wa dy po sta wy, ner wi ce, apa tię wśród dzie ci, mło dzie ży i do ro słych. Ma ło jest bez piecz nych, atrak cyj nych i es - te tycz nych miejsc do re kre acji i spę dza nia wol ne go cza su na świe żym po wie trzu. Kon stru ując pro gram uwzględ nia li śmy moż li wo ści i po trze by na szej szko ły moż li we do zre ali zo wa nia w naj bliż szym oto cze niu. Ad re sa ci i re ali za to rzy Pro gram był ad re so wa ny do uczniów Gim na - zjum nr 1 w So kół ce i re ali zo wa ny w ro ku szkol - nym 2006/2007 przez au tor ki, na uczy ciel ki wy cho - wa nia fi zycz ne go: Mag da le nę Breń ko na uczycie la mia no wa ne go z je de na sto let nim sta żem pra cy i Ka ta rzy nę Resz ta na uczy cie la dy plo mo - wa ne go z je de na sto let nim sta żem pra cy. Da ne do ty czą ce szko ły re ali zu ją cej pro gram W Gim na zjum nr 1 w So kół ce w 27 od dzia - łach uczy się 734 uczniów. Za ję cia wy cho wa nia fi zycz ne go pro wa dzi tu taj je de na stu na uczy cie li. Ba za spor to wa szko ły to: 1 du ża sa la gim na stycz - na do gier ze spo ło wych, 2 ma łe sal ki gim na - stycz ne do gim na sty ki, bo iska: as fal to we do pił ki ręcz nej, pia sko we do siat ków ki, pia sko we do pił - ki noż nej. W od le gło ści ok. 200 m od szko ły znaj - du je się sta dion OSiR z bo iskiem do pił ki noż nej i bo iska mi bocz ny mi oraz bież nią, z któ rych mo - że ko rzy stać szko ła. W po bli żu szko ły znaj du je się las i ścież ka te re no wa (pę tla bie go wa) na da - ją ce się do upra wia nia bie gów. Od kil ku lat ist - nie je tam rów nież kry ta pły wal nia ko rzy sta nie z niej pod czas lek cji jest jed nak od płat ne. Współ pra ca Pro gram spon so ro wa ły: Fun da cja So kól ski Fun dusz Lo kal ny Pol sko-ame ry kań ska Fun da cja Wol no ści 35
Sto wa rzy sze nie Aka de mia Roz wo ju Fi lan - tro pii w Pol sce Urząd Miej ski w So kół ce Przed się bior cy: GS Sa mo po moc Chłop ska; Biu ro ser wis M. Dy lew ski; Som lek So kół - ka; PPUH Ge no; sklep mię sny A. Kra wel oraz: Nie pu blicz ny Za kład Me dy cy ny Szkol nej Szkol -med prze wod nik wy cie czek do Bo ho nik OSiR w So kół ce Po li cja Straż Miej ska Klub Fit nes Ma niak Gym w Bia łym sto ku Klub Jeź dziec ki Bik w Gie niu szach Krę giel nia w Ho te lu Go łę biew ski oso by pry wat ne ro dzi ce gim na zja li stów i przed szko la ków Ce le ogól ne pro gra mu lan so wa nie zdro we go sty lu ży cia, pro mo wa nie re kre acji ru cho wej i spor tu ja - ko for my spę dza nia cza su wol ne go, po sze rza nie wie dzy o zdro wiu, ru chu i spo rcie, in te gra cja mię dzy po ko le nio wa lo kal nej spo łecz no ści, uświa do mie nie zna cze nia dba ło ści o zdro - wie i in spi ro wa nie do sa mo do sko na le nia, kształ to wa nie in wen cji twór czej po przez wdra ża nie do twór cze go my śle nia i dzia ła nia, pro pa go wa nie i uka zy wa nie wa lo rów zdro - wot nych ru chu na świe żym po wie trzu, utrwa la nie pra wi dło wych za cho wań w śro - do wi sku na tu ral nym oraz stwa rza nie moż li - wo ści wy ko rzy sta nia go do ak tyw ne go wy - po czyn ku w wol nym cza sie, stwa rza nie wa run ków i oka zji do prze ży wa - nia ra do ści z wy sił ku fi zycz ne go i ak tyw no - ści ru cho wej, kształ to wa nie umie jęt no ści i wdra ża nie do współ pra cy w ze spo le, upo wszech nia nie form ak tyw ne go wy po - czyn ku, Ce le szcze gó ło we in te gra cja dzie ci, mło dzie ży, ro dzi ców, na uczy - cie li oraz po głę bia nie wię zi emo cjo nal nych; uru cho mie nie i za an ga żo wa nie wspól nych dzia łań miesz kań ców i lo kal nych in sty tu cji (śro do wisk i spo łecz no ści); upo wszech nia nie form ak tyw ne go wy po - czyn ku i spę dza nia wol ne go cza su; po zna nie wa lo rów re kre acyj nych naj bliż - sze go re gio nu, je go za byt ków kul tu ry i hi - sto rii. ob ser wa cja przy ro dy, obiek tów, ży cia lu dzi i róż nych sy tu acji w śro do wi sku; pod no sze nie spraw no ści po przez umiar ko - wa ny wy si łek fi zycz ny; po zna nie za sad bez piecz ne go za cho wa nia się w róż nych sy tu acjach; kształ to wa nie po czu cia oso bi stej od po wie - dzial no ści za wła sne za cho wa nie; po pu la ry za cja wy sił ku dla przy jem no ści bez ry wa li za cji i współ za wod nic twa; wzbo ga ce nie ba zy spor to wo-re kre acyj nej wmie ście; roz wi ja nie za in te re so wań spor to wych po przez uczest nic two w róż nych for mach re kre acji; ukie run ko wa nie za in te re so wań uczest ni - ków wg ich pre dys po zy cji i moż li wo ści; wdra ża nie do sa mo do sko na le nia spraw no - ści mo to rycz nej w wol nym cza sie; uświa do mie nie po trze by zdo by wa nia no - wych umie jęt no ści spor to wo - re kre acyj - nych i pod no sze nia swo jej spraw no ści; ak ty wo wa nie do po ko ny wa nia wła snych sła bo ści; stwa rza nie wa run ków do peł nie nia ro li or - ga ni za to ra, sę dzie go, za wod ni ka, ki bi ca; in spi ro wa nie do twór cze go trak to wa nia za jęć; roz wi ja nie umie jęt no ści in ter per so nal nych i wdra ża nie do współ pra cy w ze spo le. Pro ce du ry osią ga nia ce lów Po szcze gól ne ce le bę dą re ali zo wa ne po - przez: szko le nia i warsz ta ty z in struk ta żem; po ga dan ki; re fe ra ty; fil my edu ka cyj ne; od gry wa nie ról in sce ni za cje; wy ciecz ki, rajd ro we ro wy, spływ ka ja ko wy; im pre zę spor to wą Bieg Po ko leń; gry i za ba wy ru cho we, to ry prze szkód; za ję cia w zie lo nej sa li gim na stycz nej; ogni ska, spo tka nia in te gra cyj ne; pra cę z kom pu te rem; ga zet ki, wy sta wy, spra woz da nia, al bu my; pra cę w gru pie; pra cę wo lon ta riac ką. 36 nr 8/2008
Har mo no gram Wy ko na nie ogło szeń, pla ka tów, ulo tek pro - mu ją cych pro gram, pra ca z kom pu te rem, pra ce w gru pie. Opra co wy wa nie sce na riu - szy za jęć, wy cie czek, spo tkań ca ły okres re ali za cji. Zor ga ni zo wa nie wy ciecz ki ro we ro wej pod ha słem: Re kre acja na ko łach rajd ro - we ro wy do Szla kiem Ta tar skim ; ogni sko in te gra cyj ne; po ga dan ki z prze wod ni kiem wy ciecz ki wrze sień. Re kre acja na wo dzie spływ ka ja ko wy wo - kół so kól skie go za le wu; ogni sko in te gra cyj - ne oraz szko le nie przez ra tow ni ków wod - nych maj. Zor ga ni zo wa nie I So kól skie go Bie gu Po ko - leń czer wiec. Pla no wa nie i pro jek to wa nie zie lo nej sa li gim na stycz nej (pra ca z kom pu te rem) wrze sień. Za ję cia na kry tej pły wal ni li sto pad, lu ty. Za ję cia na lo do wi sku sty czeń, lu ty. Za ję cia na ścian ce wspi nacz ko wej paź - dzier nik. Za ję cia w klu bie fit ness kwie cień. Za ję cia w klu bie jeź dziec kim; zwie dza nie stad ni ny, za ję cia prak tycz ne, pra ca in struk - to ra jaz dy kon nej paź dzier nik. Spo tka nia z pie lę gniar ką dot. pro mo cji zdro wia; pierw sza po moc ma rzec. Emi sja fil mów edu ka cyj nych do ty czą cych zdro wia li sto pad. Za ję cia lek cyj ne i po za lek cyj ne w zie lo nej sa li gim na stycz nej ca ły okres re ali za cji. Ocze ki wa ne efek ty roz bu dze nie za in te re so wań re kre acyj no- -spor to wych mło dzie ży; zwięk sze nie licz by za jęć o cha rak te rze re kre - acyj no-spor to wym na świe żym po wie trzu; pod nie sie nie po zio mu wie dzy z za kre su ochro - ny zdro wia i pro fi lak ty ki prze ciw ura zo wej; wy kształ ce nie umie jęt no ści wła ści we go za - cho wa nia się w sy tu acjach za gra ża ją cych ży ciu i zdro wiu oraz udzie la nia pierw szej po mo cy; wy ro bie nie i utrwa le nie na wy ków hi gie nicz - nych; zwięk sze nie aser tyw no ści i umie jęt no ści współ pra cy w gru pie; zna czą ce zmniej sze nie za cho wań i dzia łań za gra ża ją cych zdro wiu (np.: pa le nie ty to - niu, ką piel w nie do zwo lo nych miej scach, nie spraw ny ro wer i bra wu ro wa jaz da, bier - ny wy po czy nek przed te le wi zo rem itp.); in te gra cja mię dzy po ko le nio wa oraz wy pra - co wa nie i wzmoc nie nie sie ci współ pra cy wlo kal nej spo łecz no ści. Ewa lu acja Ewa lu acja by ła prze pro wa dza na na bie żą - co po zre ali zo wa niu każ de go za da nia ob ję te - go har mo no gra mem, oraz po za koń cze niu ca - łe go pro gra mu na pod sta wie ob ser wa cji uczest ni ków pod ką tem za cho wa nia, za an ga - żo wa nia i po staw oraz ich ust nych wy po wie dzi in dy wi du al nych i wy wia du gru po we go. Ana li zo wa ne by ły też pra ce pi sem ne i prak - tycz ne uczest ni ków (ga zet ki, spra woz da nia, ko men ta rze, re cen zje, in sce ni za cje ru cho we, itp.); wpi sy na li sty pa miąt ko we, zdję cia i ar ty - ku ły pra so we. Spra woz da nie z re ali za cji Re kre acja na ko łach rajd ro we ro wy do Bo ho nik Głów ny mi ce la mi wy ciecz ki by ło: po zna nie wa lo rów re kre acyj nych naj bliż - sze go re gio nu, je go tra dy cji, za byt ków kul - tu ry i hi sto rii (me czet, cmen tarz mu zuł mań - ski mi zar); upo wszech nia nie form ak tyw ne go wy po - czyn ku; uka za nie uczest ni kom róż nych moż li wo ści ak tyw ne go spę dza nia cza su wol ne go; in te gra cja uczniów i na uczy cie li, oraz po - głę bie nie wię zi emo cjo nal nych; 37
pod no sze nie spraw no ści po przez umiar ko - wa ny wy si łek fi zycz ny; po zna wa nie za sad bez piecz ne go za cho wa - nia się w róż nych sy tu acjach; do sko na le nie umie jęt no ści ko rzy sta nia z ru - chu dro go we go oraz pod no sze nie tech ni ki jaz dy na ro we rze; ob ser wa cja przy ro dy, obiek tów, ży cia lu dzi iróż nych sy tu acji w śro do wi sku; kształ to wa nie po czu cia oso bi stej od po wie - dzial no ści za wła sne za cho wa nie. Re kre acja na no gach I So kól ski Bieg Po ko leń ru szył uli ca mi So - kół ki 16 czerw ca 2006 ro ku o go dzi nie 14.30. By ła to pierw sza te go ro dza ju im pre za zor ga ni - zo wa na na ta ką ska lę przez na szą szko łę. Jej głów ny mi za ło że nia mi by ły: in te gra cja po ko leń sku pie nie jed no cze - śnie lu dzi w róż nym wie ku wo kół idei wspól ne go bie ga nia; wdra ża nie dzie ci, mło dzie ży i do ro słych do ak - tyw ne go wy po czyn ku na świe żym po wie trzu; po pu la ry za cja i upo wszech nie nie bie ga nia ja ko for my ak tyw no ści fi zycz nej zdro wej, ta niej, po wszech nie do stęp nej; in te gra cja śro do wisk i spo łecz no ści lo kal nych; po pu la ry za cja wy sił ku dla przy jem no ści bez ry wa li za cji i współ za wod nic twa. W bie gu udział wzię ło po nad 100 osób: dzie ci i mło dzież so kól skich szkół, stu den ci, na uczy cie le, sio stry za kon ne, ro dzi ce, dziad ko - wie, przed sta wi cie le władz mia sta, lo kal nych przed się biorstw i in sty tu cji. Wszy scy wpi sa li się na pa miąt ko we li sty. Nad bez pie czeń - stwem czu wa li po li cjan ci, straż miej ska, służ ba zdro wia i wo lon ta riu sze. Dzię ki współ pra cy spon so rów na me cie cze ka ły na gro dy dla każ de go uczest ni ka bie - gu (dy plo my, dłu go pi sy, jo gur ty, ke fi ry, wo da mi ne ral na). Re kre acja na wo dzie spływ ka ja ko wy wo kół so kól skie go za le wu Za nim uczest ni cy do sko na li li swo je wio ślar - skie umie jęt no ści w ka ja kach, wzię li udział w spo tka niu z ra tow ni kiem do ty czą cym bez - pie czeń stwa nad wo dą i udzie la nia pierw szej po mo cy to ną ce mu. Mi łej at mos fe rze sprzy ja ło też spę dze nie kil ku chwil przy ogni sku na za - koń cze nie wy ciecz ki. Pla no wa nie i pro jek to wa nie zie lo nej sa li gim na stycz nej Uzgad nia li śmy ja kie urzą dze nia na pla cu szkol nym bę dą nam po trzeb ne i ja kie bę dzie ich roz miesz cze nie. Szu ka jąc wy ko naw ców ne go cjo wa li śmy ce ny. Wy bra li śmy lo kal ną fir - mę Ostro via (Ostrów Pół noc ny Szu dzia ło - wo), któ rą od wie dzi li śmy oso bi ście przed zło - że niem za mó wie nia. 38 nr 8/2008
Na pla cu zo sta ło za mon to wa nych sześć drew - nia nych ele men tów sta no wią cych ze staw spor to - we go to ru prze szkód. Pro wa dzo ne tu taj za ję cia uatrak cyj nia ją lek cje wy cho wa nia fi zycz ne go. Na go to wym już pla cu2wrze śnia 2006 ro ku od by ła się im pre za in te gra cyj na Po baw się z przed szko la kiem. Na szą szko łę od wie dzi ło bli sko 50 dzie ci. Wspól na za ba wa by ła jed no - cze śnie in au gu ra cją za jęć na zie lo nej sa li. Ce la mi te go spo tka nia by ły: pro mo cja no we go miej sca do za jęć spor to - wych; in te gra cja mię dzy po ko le nio wa dzie ci i mło - dzie ży; głów nym pro pa go wa nie zdro we go sty lu ży cia i idei spę dza nia cza su na świe żym po - wie trzu. na kry tej pły wal ni w So kół ce; na lo do wi sku wklu bie fit ness Ma niak -gym w Bia łym sto ku Dzie ci otrzy ma ły pa miąt ko we dy plo my, ko - lo ro we ba lon, sło dy cze i na po je. na ścia nie wspi nacz ko wej w Su pra ślu. Cykl: Bli sko i cał kiem nie da le ko Za ję cia spor to wore kre acyj ne od by wa ły się: wstad ni nie ko ni i Klu bie Jeź dziec kim Bik wge niu szach; 39
Za ję cia wy mie nio ne po wy żej sta no wi ły je - den z klu czo wych punk tów re ali zo wa ne go pro gra mu. W znacz nym stop niu uświa do mi ły i przy bli ży ły mło dzie ży ol brzy mią róż no rod - ność form re kre acji, któ re są w za się gu ich moż li wo ści. Po przez ob ser wa cję i udział wpro po no wa nych za ję ciach mło dzież: po zna ła i sko rzy sta ła z róż nych form re kre - acji do stęp nych w po bli skim oto cze niu; roz wi nę ła swo je za in te re so wa nia i uzdol - nie nia; pod nio sła swo ją spraw ność fi zycz ną, co ko - rzyst nie wpły nę ło na ogól ny stan zdro wia; na uczy ła się po ży tecz nie wy ko rzy stać swój czas wol ny; kształ to wa ła na wy ki ru cho we i przy zwy cza - je nia do re kre acji na ca łe ży cie. Spo tka nia z pie lę gniar ką szkol ną Le piej za po bie gać niż le czyć Mło dzież uczest ni czy ła w po ga dan kach do - ty czą cych zdro wia i zdro we go sty lu ży cia, któ - rych szcze gó ło wą te ma ty kę sta no wi ły: hi gie na w spo rcie, od ży wia nie się mło de go czło wie ka upra - wia ją ce go sport, pro fi lak ty ka prze ciw u ra zo wa i udzie la nie pierw szej po mo cy w na głych przy pad kach. W trak cie re ali za cji te go pro gra mu i na je - go za koń cze nie zbie ra ne by ły in for ma cje do ty czą ce prze bie gu, efek tów i ko rzy ści wy - ni ka ją cych z je go wdro że nia. Ze bra ne in for - ma cje po cho dzi ły z roz mów od by wa nych zuczest ni ka mi, ob ser wa cji ich w trak cie re - ali za cji ko lej nych przed się wzięć, wy ko na - nych prac. Na pod sta wie ze bra nych da nych moż na stwier dzić, ze ce le za war te w pro gra mie zo sta - ły zre ali zo wa ne. Pro gram był bar dzo roz bu do wa ny, a uczest - ni cy za fa scy no wa ni te ma ty ką i róż no rod no ścią za jęć. Wszy scy bar dzo chęt nie pra co wa li i an - ga żo wa li się w pro po no wa ne za ję cia. Więk - szość z nich prze nie sio na by ła ze szko ły w bar - dziej atrak cyj ne miej sca, ucznio wie spę dza li więc czas w spo sób czyn ny i za ra zem po ży - tecz ny. Uczest ni cy po sze rzy li swo ją wie dzę na te mat pra cy ra tow ni ków wod nych, in struk to - rów jaz dy kon nej, in struk to rów fit ness. Za zna jo - mi li się z za sa da mi udzie la nia pierw szej po mo - cy w na głych przy pad kach. W trak cie re ali za cji za dań pro fi lak tycz nych wska za ne zo sta ły al ter - na ty wy, że moż na żyć ina czej, cie ka wiej, mą - drzej. Mło dzież prze ko na ła się, że aby wy bie - rać, trze ba być świa do mym róż nych za gro żeń: zcze go wy ni ka ją i ja kie są ich kon se kwen cje. Uczest ni cy na uczy li się efek tyw ne go współ - dzia ła nia w ze spo le. Po zna li i sko rzy sta li z róż - nych form re kre acji do stęp nych w po bli skim oto cze niu. Roz wi nę li swo je za in te re so wa nia i uzdol nie nia. Pod nie śli swo ją spraw ność fi - zycz ną, co ko rzyst nie wpły wa na ich ogól ny stan zdro wia. Umie ją po ży tecz nie wy ko rzy stać swój czas wol ny. Po tra fią do ko nać wy bo ru for - my ak tyw no ści w za leż no ści od swo ich za in te - re so wań i moż li wo ści. Za in te re so wa nie mło dzie ży re kre acją fi - zycz ną po zwo li ło wy do być m.in. ta kie wy cho - waw cze war to ści jak: roz bu dze nie am bi cji, ukie run ko wa nie ener gii ży cio wej, wy ro bie nie wy trwa ło ści i sys te ma tycz no ści w dzia ła niu, od por ność fi zycz ną i psy chicz ną, wo lę do sko - na le nia się. Prze ży wa nie łą czy się tu z ak tyw - no ścią prak tycz ną. Jest to jed na z istot nych dróg roz wo ju oso bo wo ści mło de go czło wie ka, któ ry ma jąc moż li wość wy bo ru ro dza ju ak tyw - no ści ru cho wej z róż nych form pro po no wa - nych przez oto cze nie, na pew no znaj dzie coś dla sie bie na te raz i na przy szłość. Wy cho wu - jąc mło de po ko le nia do re kre acji fi zycz nej moż na ocze ki wać, że uczest nic two w niej przy szłych po ko leń bę dzie fak tem a nie czczym ży cze niem. Moż na śmia ło stwier dzić, iż pro gram Bli- skie i da le kie kra jo bra zy spor tu zna czą co wpły nął na kształ to wa nie na wy ków ru cho wych 40 nr 8/2008
i przy zwy cza jeń do re kre acji na ca łe ży cie je go uczest ni ków a przede wszyst kim mło dzie ży gim na zjal nej. Pod su mo wa nie Re ali za cja pro gra mu Bli skie i da le kie kra - jo bra zy spor tu przy nio sła na stę pu ją ce efek ty: Uczest ni cy pro gra mu po sze rzy li swo ją wie - dzę o ru chu, spo rcie i zdro wiu. Pod niósł się po ziom wie dzy z za kre su ochro ny zdro wia ipro fi lak ty ki prze ciw ura zo wej. Po wsta ła zie lo na sa la gim na stycz na na pla cu szkol nym, przez co or ga ni zo wa - nych jest wię cej za jęć i im prez o cha rak te - rze spor to wo - re kre acyj nym na świe żym po wie trzu. Wpły wa to ko rzyst nie na po ziom za har to wa nia mło dzie ży, oraz zmniej sza de - fi cyt ru chu. Mło dzież po zna ła i sko rzy sta ła z wie lu róż - nych form re kre acji do stęp nych w oto cze - niu, co z pew no ścią wpły nę ło na roz wój ich uzdol nień i za in te re so wań spor to wych, oraz na pod nie sie nie spraw no ści fi zycz nej. Wpły nę ło to rów nież na kształ to wa nie na - wy ków i przy zwy cza jeń do re kre acji na ca - łe ży cie. Zo stał wy lan so wa ny zdro wy styl ży cia i ak - tyw ny wy po czy nek. Zwięk szy ła się licz ba za - jęć wy cho wa nia fi zycz ne go o cha rak te rze re - kre acyj no -spor to wym na świe żym po wie trzu. Zwięk sze nie aser tyw no ści i umie jęt no ści współ pra cy w gru pie Uczest ni cy wie dzą i ro zu mie ją, jak naj le piej i naj ko rzyst niej zor ga ni zo wać swój czas wol ny. Pro gram wpły nął na umie jęt ność wła ści we - go za cho wa nia się w sy tu acjach za gra ża ją - cych ży ciu i zdro wiu, udzie la nia pierw szej po mo cy oraz zna czą co pod niósł świa do - mość za cho wań i dzia łań za gra ża ją cych zdro wiu (np.: pa le nie ty to niu, ką piel w nie - do zwo lo nych miej scach, nie spraw ny ro wer i bra wu ro wa jaz da, bier ny wy po czy nek przed te le wi zo rem itp.). Szko ła otwie ra jąc się na ze wnątrz zy ska ła po - zy tyw ny wi ze ru nek w lo kal nej spo łecz no ści. Zdjęcia autorek mgr Magdalena Breńko mgr Katarzyna Reszta Gimnazjum nr 1 im. Jana Pawła II w Sokółce Naszym Czytelnikom życzymy powodzenia w nowym roku szkolnym i akademickim! Zapraszamy na stronę internetową www.edupress.pl. 41