Akademia Młodego Ekonomisty Wahania koniunktury gospodarczej Ożywienia i recesje w gospodarce Konrad Walczyk Szkoła Główna Handlowa w Warszawie 12 października 216 r.
Program wykładu: Co to jest koniunktura gospodarcza? W jaki sposób ją mierzyć? Dlaczego w gospodarce nie występują same wzrosty? Wahania aktywności gospodarczej w Polsce i strefie euro W jaki sposób państwo może wpływać na koniunkturę gospodarczą? Czy kryzys gospodarczy może być szansą?
Koniunktura gospodarcza W astrologii koniunktura to korzystne lub niekorzystne wzajemne położenie planet, któremu przypisywano wpływ na losy jednostek i całych narodów. Do ekonomii termin trafił poprzez politykę, w której przez stulecia używano określeń sprzyjające lub niesprzyjające koniunktury polityczne. Przedmiotem badania koniunktury gospodarczej jest szeroko rozumiana aktywność gospodarcza. Jej istotnym elementem są wzajemne relacje między zmianami, zachodzącymi we wszystkich sektorach gospodarki
Mierzenie zmian aktywności gospodarczej Do badania zmian aktywności gospodarczej wykorzystuje się zmienne makroekonomiczne: ilościowe: PKB, konsumpcja, inwestycje, produkcja przemysłowa, sprzedaż detaliczna jakościowe: wskaźniki nastrojów gospodarczych, barometry koniunktury, wskaźniki koniunktury
Cykl koniunkturalny to naprzemienne wzrosty i spadki aktywności gospodarczej powtarzające się co kilka lat
Cykl klasyczny rodzaj fluktuacji obserwowanych w ogólnej działalności gospodarczej narodów, które organizują swoją działalność głównie w przedsiębiorstwach, nastawionych na zysk: cykle składają się z ekspansji, występującej w tym samym czasie w różnych obszarach aktywności gospodarczej, po której następują podobnie powszechne recesje, spowolnienia i ożywienia które prowadzą do ekspansji w następnym cyklu; ta sekwencja zmian powtarza się, ale nie periodycznie Burns, A. F., Mitchell, W. C. Measuring business cycles. Nowy Jork: NBER, 1946, s. 3
Cykl wzrostowy Cykl stóp wzrostu: zmiany stóp wzrostu poszczególnych zmiennych, opisujących aktywność gospodarczą Cykl odchyleń badanie fluktuacji zagregowanej aktywności gospodarczej wokół długookresowego trendu. Różnica sprowadza się do definiowania średniej stopy wzrostu, która w cyklu stóp wzrostu staje się punktem odniesienia dla rozróżnienia okresów wysokiej i niskiej stopy wzrostu, zaś w cyklu odchyleń pełni rolę długookresowej tendencji wzrostowej w stosunku do której określane są odchylenia
Model cyklu koniunkturalnego
Fazy cyklu koniunkturalnego Cykl klasyczny: ożywienie ekspansja (wzrost produktu trwający min. 6 miesięcy) spowolnienie recesja (spadek produktu trwający min. 6 miesięcy) Kryzys to drastyczny spadek całkowitego produktu w gospodarce, któremu towarzyszy bezrobocie, trwający kilka lat. Cykl wzrostowy: spowolnienie (spadek aktywności gospodarczej) przyspieszenie (wzrost aktywności gospodarczej) Punkty zwrotne: górny (szczyt) dolny (dno)
Dwa teoretyczne podejścia do badania cykli koniunkturalnych Cykle mają charakter deterministyczny przewidywalne (w dużej mierze) i samonapędzające się wahania Cykle mają charakter stochastyczny (podejście współczesne) system gospodarczy odbiera impulsy z zewnątrz, które wywołują wahania
Wahania PKB w Polsce i UE - - - 22 23 24 2 26 27 28 29 2 211 212 213 214 2 216 Unia Europejska Polska
Wahania PKB w EA - - - 22 24 26 28 2 212 214 216 - - - 22 24 26 28 2 212 214 216 Niemcy Polska Francja Polska - - - 22 24 26 28 2 212 214 216 - - - 22 24 26 28 2 212 214 216 Włochy Polska Wielka Brytania Polska
Barometr koniunktury 2 - - - -2-2 -3-3 1999 2 21 22 23 24 2 26 27 28 29 2 211 212 213 214 2 216 - - - -2-2 BARIRG średnia składnik cykliczny (prawa skala)
Zmiany nastrojów gospodarstw domowych 2 - -2-3 -4 - -6 - - - -7 1996 1997 1998 1999 2 21 22 23 24 2 26 27 28 29 2 211 212 213 214 2 216-2 IRGKGD średnia składnik cykliczny (prawa skala)
Zmiany koniunktury w rolnictwie - - - -2-2 -3-3 -4 1999 2 21 22 23 24 2 26 27 28 29 2 211 212 213 214 2 216 - - - -2 IRGAGR średnia trend liniowy składnik cykliczny (prawa skala)
Zmiany koniunktury w przemyśle 3 2 - -2 - - - -3-2 -4 1997 1998 1999 2 21 22 23 24 2 26 27 28 29 2 211 212 213 214 2 216-2 IRGIND średnia składnik cykliczny (prawa skala)
Zmiany koniunktury w budownictwie 6 4 3 2 - -2-3 -4-1999 2 21 22 23 24 2 26 27 28 29 2 211 212 213 214 2 216 2 2 - - - -2-2 IRGCON średnia składnik cykliczny (prawa skala)
Zmiany koniunktury w handlu 2 6 4 2 - - -2-4 - -6-2 1994 199 1996 1997 1998 1999 2 21 22 23 24 2 26 27 28 29 2 211 212 213 214 2 216-8 IRGTRD średnia składnik cykliczny (prawa skala)
Zmiany koniunktury w bankowości 7 6 4 3 2 - -2-3 -4 1999 2 21 22 23 24 2 26 27 28 29 2 211 212 213 214 2 3 2 - -2-3 -4 IRGBAN średnia składnik cykliczny (prawa skala)
Czy zmiany koniunktury można przewidzieć? Badania koniunktury metodą testu umożliwiają przewidywanie kierunków zmian aktywności gospodarczej Dane gromadzone w tych badaniach cechuje: szybkość pozyskiwania (obserwacja działalności gospodarczej w czasie niemal rzeczywistym ) ekspercki charakter (informacje z pierwszej ręki ) mikroekonomiczne podstawy wyprzedzający charakter harmonizacja w skali międzynarodowej
Wahania wskaźników koniunktury 2 - - - -2-2 -3-3 23 24 2 26 27 28 29 2 211 212 213 214 2 216 4 3 2 - -2-3 -4 BARIRG PKB w cenach stałych, r/r (dane GUS) - prawa skala - 26 27 28 29 2 211 212 213 214 2 216 IRGCON sprzedaż produkcji budowlano-montażowej w cenach stałych, r/r (dane GUS) - prawa skala 9 8 7 6 4 3 2 1-1 6 4 3 2 - -2-3 3 2 - -2-3 -4-2 26 27 27 29 2 211 212 213 214 2 216 IRGIND produkcja sprzedana przemysłu przetwórczego w cenach stałych, r/r (dane GUS) - - -2-3 -4 - -6-7 1996 1997 1998 1999 2 21 22 23 24 2 26 27 28 29 2 211 212 213 214 2 216 IRGKGD spożycie gospodarstw domowych w cenach stałych, r/r (dane GUS) - prawa skala 2 2 - - - 14 12 8 6 4 2-2
Wahania wskaźników koniunktury IND_IND CON_IND TRANS_IND TRD_IND 3 P T P T P T P T P 1998Q1 1999Q1 2Q1 22Q3 24Q2 2Q3 28Q1 29Q3 211Q4 2 - - -2-3 199Q1 1996Q1 1997Q1 1998Q1 1999Q1 2Q1 21Q1 22Q1 23Q1 24Q1 2Q1 26Q1 27Q1 28Q1 29Q1 2Q1 211Q1 212Q1 213Q1
Stabilizowanie koniunktury Oddziaływanie na gospodarkę za pomocą narzędzi polityki pieniężnej i fiskalnej Polityka fiskalna: wydatki publiczne podatki Polityka pieniężna podaż pieniądza stopy procentowe
Kryzys jako zagrożenie i szansa Dla wielu uczestników działalności oznacza wzrost niepewności i ryzyka, związanego z działalnością gospodarczą. Może prowadzić do bankructwa Dla innych może być szansą na nowy początek, rozwój nowych metod czy bardziej innowacyjne działania, pobudzające rozwój gospodarki i przyspieszające wychodzenie z kryzysu Szansą na przyspieszenie aktywności gospodarczej jest wprowadzanie innowacji technologicznych, produktowych i procesowych
Sposoby na kryzys gospodarczy 1. Czy wahania aktywności gospodarczej są nieuchronne? 2. Czy można je przewidzieć? 3. Czy można im przeciwdziałać?