Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy

Transkrypt

1 Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Wahania koniunktury gospodarczej W jaki sposób firmy tworzą strategie? dr Baha Kalinowska - Sufinowicz Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu 8 listopada 2012 r. EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY Uważa się teraz na ogół, że można w zasadzie recesji uniknąć, tak jak katastrof lotniczych ( ). Niemniej jednak nie zlikwidowaliśmy na świecie katastrof lotniczych i nie jest wcale rzeczą jasną, że mamy dość wiedzy i umiejętności, by wyeliminować recesje ( ). Siły, które produkują powtarzające się recesje, nadal kryją się za kulisami, czekając tylko na swój moment. Arthur Okun ( ) 1

2 1. Podstawowe pojęcia Koniunktura gospodarcza sytuacja gospodarcza kraju, regionu, branży wyznacznik ruchu podstawowych wielkości ekonomicznych (produkcji, sprzedaży, zatrudnienia, cen itp.) Trend długookresowa tendencja rozwojowa w gospodarce ujawniająca się w określonej dziedzinie gospodarki np. w produkcji Cykl koniunkturalny zmiany aktywności gospodarczej, wyrażające się w jej ekspansji i kurczeniu się wokół linii trendu, mające charakter cykliczny 2

3 1. Podstawowe pojęcia Punkty zwrotne cyklu górny wyznacza koniec fazy pomyślnej koniunktury i początek fazy spadkowej dolny określa moment zakończenia okresu depresji i wejście gospodarki w fazę ożywienia Amplituda cyklu różnica między skrajnymi wartościami PKB (wartość PKB dla fazy wzrostowej wartość PKB dla fazy spadkowej) w danym cyklu 2. Rodzaje wahań w gospodarce Ze względu na przyczynę zmian aktywności gospodarczej periodyczne krótkookresowe (sprzedaż detaliczna w grudniu) sezonowe wynikające ze zmienności pór roku (rolnictwo, budownictwo, turystyka) przypadkowe spowodowane czynnikami losowymi typu naturalnego (klęski żywiołowe) lub społeczno-politycznego (wojny, strajki, zamachy terrorystyczne) koniunkturalne cykl koniunkturalny 3

4 2. Rodzaje wahań w gospodarce Ze względu na czas trwania cykl Kitchina (cykl mniejszy, krótki) ok. 3,5 roku, zaobserwowany dostatecznie wyraźnie tylko w USA cykl Juglara (klasyczny, główny) wahania działalności gospodarczej w okresie od 1815 r. do II w. św.; pełny okres tego cyklu: 6 12 lat cykl Kondratiewa (cykl długi) wyodrębniony na podstawie obserwacji ruchów cen od końca XVIII w. w gospodarkach krajów rozwiniętych ekonomicznie; czas trwania pełnego cyklu Kondratiewa: lat (= faza wzrostowa + faza spadkowa) 2. Rodzaje wahań w gospodarce Ze względu na zakres interwencji państwa w gospodarkę cykl klasyczny (cykl Juglara) charakteryzuje się znikomą interwencją państwa w gospodarkę i mechanizm rynkowy cykl współczesny występuje w gospodarkach krajów rozwiniętych od II wojny światowej, powstał na skutek zastosowania przez rządy państw interwencjonizmu państwowego, polegającego na przeciwdziałaniu lub łagodzeniu skutków występowania (wygładzaniu) wahań koniunkturalnych za pomocą polityki stabilizacji koniunktury gospodarczej 4

5 Budowa i cechy cyklu Cykl klasyczny Cykl współczesny Struktura fazowa Cykl czterofazowy kryzys depresja/zastój ożywienie rozkwit Cykl dwufazowy ożywienie recesja Cechy cyklu charakter punktów zwrotnych czas trwania amplituda wahań gwałtowne (ostre) 6-12 lat wysoka łagodne 3,5 5 lat niska 5

6 3. Morfologia cyklu klasycznego Fazy cyklu klasycznego faza ożywienia (I) faza szczytowego stanu koniunktury (II) faza załamania gospodarczego (III) faza depresji (IV) 3. Morfologia cyklu klasycznego I. FAZA OŻYWIENIA wzrost wydatków inwestycyjnych wzrost dochodu narodowego wzrost wydatków konsumpcyjnych atmosfera optymizmu 6

7 3. Morfologia cyklu klasycznego II. FAZA ROZKWITU inwestycje osiągają swój najwyższy poziom wzrost zdolności produkcyjnych gospodarki narodowej wzrost kosztów produkcji wygasanie optymistycznych nastrojów wśród przedsiębiorców 3. Morfologia cyklu klasycznego III. FAZA ZAŁAMANIA GOSPODARCZEGO (KRYZYS NADPRODUKCJI) pierwszy sygnał spadek kursów papierów wartościowych zmniejszenie zyskowności spadek zamówień na urządzenia wytwórcze 7

8 3. Morfologia cyklu klasycznego IV. FAZA DEPRESJI spadek wydatków inwestycyjnych bankructwo wielu małych i słabszych przedsiębiorstw dochód narodowy i zatrudnienie osiągają swój dolny poziom gospodarka funkcjonuje na zwolnionych obrotach 8

9 Teorie egzogeniczne wskazują jako przyczynę zakłócającą równowagę w gospodarce na czynniki pochodzące z zewnątrz w stosunku do mechanizmów gospodarczych Teorie endogeniczne wyjaśniają rozwój cykliczny uwarunkowaniami ściśle związanymi z systemem gospodarczym, wskazują na czynniki tkwiące wewnątrz systemu gospodarczego Większość teorii wahań cyklicznych wskazuje na wahania popytu inwestycyjnego jako przyczynę generująca cykliczny charakter wzrostu gospodarczego. Różne natomiast są wskazania przyczyn tych fluktuacji popytu inwestycyjnego 9

10 Teorie egzogeniczne teoria plam na Słońcu teoria cyklu politycznego Teorie endogeniczne teoria mnożnika-akceleratora teoria innowacji teorie monetarne TEORIE EGZOGENICZNE 10

11 Teoria plam na Słońcu Williama Stanleya Jevonsa ( ) okresowe pojawianie się większej liczby plam na Słońcu powodowały okresy nieurodzaju te okresowe zmiany produkcji rolnej powodowały także zmiany w rytmie produkcji przemysłowej rezult: w wyniku oddziaływań zewnętrznych w stosunku do procesów gospodarczych praw przyrody, gospodarka wykazywała rytmiczne wahania aktywności Teoria cyklu politycznego (M. Kalecki ) wyodrębniona na podstawie obserwacji polityki kolejnych ekip rządzących i jej wpływu na cykliczny rozwój zmian priorytetów ekonomicznych w okresach przed wyborami w celu pozyskania wyborców i zapewnienia sobie reelekcji przez ekspansywną politykę fiskalną i monetarną, rząd może doprowadzić do ożywienia gospodarczego i spadku bezrobocia skutki takich działań w postaci np. zwiększonej inflacji odczują wyborcy już po wyborach wtedy nastąpi okres zaciskania pasa i restrykcyjnej polityki gospodarczej 11

12 TEORIE ENDOGENICZNE 12

13 Teoria mnożnika-akceleratora (J. M. Keynes ) działanie mnożnika inwestycyjnego wzrost popytu inwestycyjnego zwielokrotniony wzrost dochodu narodowego wzrost popytu konsumpcyjnego ponowny wzrost popytu inwestycyjnego zasada akceleracji zmiana dochodu narodowego (z pewnym opóźnieniem) zwielokrotnione zmiany inwestycji indukowanych wyjaśnienie punktów zwrotnych ekspansja kończy się, gdyż konsumpcja nie rośnie równie szybko jak dochód narodowy, natomiast faza spadkowa osiąga kres, bo konsumpcja nie spada równie szybko jak dochód narodowy Teoria innowacji Josepha Schumpetera ( ) (1) wprowadzanie i rozpowszechnianie innowacji warunkuje rozwój gospodarczy i jego cykliczny przebieg różne znaczenie innowacji powodujące powstawanie cykli Juglara tzw. epokowe, warunkujące cykle Kondratiewa (tzw. długie fale) 13

14 Teoria innowacji Josepha Schumpetera (2) Przebieg cyklu przedsiębiorca-innowator wynalazek zysk nadzwyczajny za pionierem podążają inni dyfuzja techniki zwiększeniu podaży nie towarzyszy odpowiedni wzrost popytu (zniżka cen i spadek stopy zysku) faza kryzysu gdy pojawią się nowe techniki wytwarzania impuls innowacyjny + jego rozpowszechnianie faza ożywienia 14

15 Teorie monetarne (M. Friedman ) przyczyna wahań cyklicznych w gospodarce: błędna polityka banku centralnego zbyt niska podaż pieniądza => wzrost realnej stopy procentowej => wzrost kosztu kredytu => spadek inwestycji => spadek produkcji i dochodu narodowego/recesja zbyt wysoka podaż pieniądza => spadek realnej stopy procentowej => spadek kosztu kredytu => wzrost popytu inwestycyjnego i konsumpcyjnego => inflacyjny wzrost cen i przegrzanie koniunktury gospodarczej Myśl nt. przewidywań przyszłości i nie tylko... Jednego tylko jestem pewien, tego mianowicie, że niczego nie można być pewnym. Somerset Maugham 15

16 Recepta na kryzys gospodarczy? 1. Jak zwiększyć poziom zatrudnienia? 2. Jak ograniczyć bezrobocie? 3. Jak zwiększyć poziom produkcji? Dziękuję za uwagę! Baha Kalinowska-Sufinowicz Katedra Makroekonomii i Badań nad Gospodarką Narodową Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu ranking-polityka@o2.pl 16