Materiały przygotowane w ramach projektu CSR szansą dla MSP w Wielkopolsce współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki Priorytet VIII Regionalne kadry gospodarki Działanie 8.1 Rozwój pracowników i przedsiębiorstw w regionie Poddziałanie 8.1.3 Wzmacnianie lokalnego partnerstwa na rzecz adaptacyjności
Czym jest społeczna odpowiedzialność biznesu? W trakcie paneli dyskusyjnych przyjęto i omówiono następującą definicję społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw (ang. Corporate Social Responsibility CSR), rozumianej, jako: - dobrowolne, wykraczające poza minimalne wymogi prawne, uwzględnianie przez przedsiębiorstwa problematyki społecznej i środowiskowej w swojej działalności komercyjnej i stosunkach z zainteresowanymi stronami. Istnieje kilka klas możliwych działań w obrębie CSR, do których zaliczyć można: - Działania proekologiczne działania skierowane na ochronę środowiska naturalnego, inwestycje minimalizujące negatywny wpływ na środowisko naturalne: inicjatywy jak wdrażanie polityki środowiskowej, zrównoważone zarządzanie surowcami, segregacja odpadów, edukacja ekologiczna pracowników i klientów, a także wdrażanie ekologicznych procesów technologicznych oraz ekologicznych produktów i usług. - Kampanie społeczne umożliwiają przedsiębiorstwom za pośrednictwem mediów wpływanie na postawy społeczeństwa. Kampanie takie mają na celu niesienie pomocy potrzebującym (np. przekazywanie części zysków ze sprzedaży określonego produktu na cele społeczne lub działania prośrodowiskowe) lub zwiększenie świadomości społecznej na określony temat (np. ochrona środowiska, edukacja konsumencka, zarządzanie różnorodnością). Temat akcji powinien być związany z działalnością przedsiębiorstwa. - Programy dla pracowników inwestycje w rozwój pracowników poprzez programy podnoszące kwalifikacje pracowników (kursy, szkolenia), programy integracyjne, programy na rzecz wyrównywania szans (elastyczne formy zatrudnienia, wyrównywanie szans osób po 45 roku życia, osób niepełnosprawnych)
- Raporty społeczne publikacje prezentujące sposób zarządzania przedsiębiorstwem i realizacji strategii firmy z uwzględnieniem działań społecznie odpowiedzialnych. Istotą raportowania jest przejrzystość przedsiębiorstwa. Raporty powinny wskazywać okres sprawozdawczy, zawierać oświadczenia dotyczące polityki, celów i strategii oraz przegląd wyników, pozwalający na porównywanie ich w kolejnych latach. Raport winien uwzględniać interesy i potrzeby szerokiej grupy interesariuszy. - Systemy zarządzania wprowadzanie przejrzystych i skutecznych systemów zarządzania np. Quality Management System ISO 9001 (system zarządzania jakością), Environmental Management System ISO 14000 (system zarządzania środowiskowego), Social Accountability SA 8000 (zarządzanie odpowiedzialnością społeczną). - Wolontariat pracowniczy polega na dobrowolnej pracy (np. wykonywanie określonych prac, przeznaczanie pewnej liczby godzin pracy) pracowników firm na rzecz inicjatyw prospołecznych (instytucji, organizacji, akcji). Dobrą praktyką jest zaliczanie przez pracodawców do zasobu godzin płatnych. - Zarządzanie łańcuchem dostaw stosowanie zasad społecznej odpowiedzialności biznesu na każdym etapie dostaw, wdrażanie standardów dla kontrahentów i partnerów biznesowych. - Znakowanie produktów obejmuje eko-znakowanie oraz znakowanie społeczne. Polega na informowaniu konsumenta o aspektach ekologicznych produktu (wpływie na środowisko, zdrowie) i społecznych (np. uczciwych warunkach pracy dla pracowników, czy wspierania w miejscu pracy określonej kategorii społecznej). Znakowanie produktów wyróżnia je spośród dostępnych na rynku i umożliwia dokonywanie świadomych wyborów przez konsumentów. Jednocześnie producenci winni umieszczać rzetelną informację o składzie produktów i zawartości poszczególnych składników czy parametrów fizycznych oraz funkcjonalnych. - Inne.
Potencjalnymi korzyściami pracowników MŚP, które wdrożą projekty z obszaru relacji pracowniczych CSR, są m.in.: - terminowe wypłaty wynagrodzenia; - wysoka kultura i bezpieczeństwo pracy; - stały rozwój zawodowy dzięki dostępności szkoleń; - dodatkowa opieka medyczna; - wysoka jakość udogodnień socjalnych; - równość szans kobiet i mężczyzn w zakresie zajmowanych stanowisk i wynagrodzenia. Potencjalne korzyści środowiskowe są natomiast następujące: - postępowanie MŚP zgodnie z najlepszymi praktykami; - racjonalne gospodarowanie zasobami naturalnymi i odpadami; - zaangażowanie partnerów biznesowych w ramach łańcucha odpowiedzialności środowiskowej oraz inicjowanie wspólnych działań proekologicznych; - popularyzowanie idei proekologicznych. Potencjalne korzyści otoczenia społecznego to natomiast m.in.: - wzrost poziomu kultury i bezpieczeństwa pracy; - ograniczenie negatywnego wpływu przedsiębiorstw na środowisko; - realizacja celów społecznych nie do osiągnięcia bez wsparcia ze strony biznesu. Czym jest różnorodność? Różnorodność (ang. diversity) jest w tym kontekście rozumiana, jako wszelkie zróżnicowanie cech ludzkich; zwłaszcza tych obiektywnych, jak w szczególności płeć (główny wymiar różnorodności analizowany w niniejszym projekcie), czy
wiek, pochodzenie etniczne, niepełnosprawność, status społeczny, ale i subiektywnych - aspiracji stylów życia itp. Zarządzanie różnorodnością (ang. diversity management) będzie w tym przypadku oznaczać celowe i intencjonalne działania zarządzających przedsiębiorstwem, zmierzające do wykorzystania potencjału wynikającego z różnorodności na rzecz wyników biznesowych firmy oraz tworzenie warunków dla poszanowania różnorodności, czy wręcz przeciwdziałania dyskryminacji. Zarządzanie różnorodnością będzie dotyczyło w szczególności takich obszarów polityki personalnej, jak: - rekrutacja pracowników, - wynagrodzenia i systemy motywacyjne, - rozwój pracowników (w tym dostęp do form wsparcia kształcenia ustawicznego i szkoleń), - polityka awansów, - zwolnienia. Tymczasem specyfikę polskiego rynku pracy i samego procesu zatrudnienia w Polsce nadal niezwykle często wyznaczają następujące czynniki: a) Płeć oraz sytuacja rodzinna wyższe zarobki mężczyzn niż kobiet (pracujących na tych samych stanowiskach) o ok. 19%.). b) Wiek nadal powszechnie stosowane jest umieszczanie w ogłoszeniach wymaganego bądź preferowanego wieku kandydatów. Polska jest wciąż w czołówce krajów o najniższym stopniu aktywności zawodowej osób starszych.
c) Niepełnosprawność zaledwie co 7-ma osoba niepełnosprawna jest aktywna zawodowo. d) Orientacja seksualna 11% kandydatów podczas rozmów o pracę było pytanych o orientację seksualną. Rasa, religia ze względu na homogeniczność kulturową te aspekty w Polsce ujmowane są dość rzadko. Rysunek 1. Przykłady przejawów nierównego traktowania na rynku pracy Źródło: Opracowanie własne na podstawie: M. Jonczy-Adamska, Obszary dyskryminacji, dostępny: p://rownosc.info/rownosc.php/dictionary/item/id/459 [data dostępu: 21.11.2013].
Rysunek 2. Korzyści wynikające z zarządzania różnorodnością Źródło: Badania przeprowadzone przez Forum Odpowiedzialnego Biznesu i Polskie Stowarzyszenie Public Relations dotyczące poglądów PRowców na temat koncepcji odpowiedzialnego biznesu. http://www.egospodarka.pl/art/galeria/19616,specjalisci-pr-wobec-idei-csr,2,39,1.html (dostęp 28.04.2014). Dyskryminacja ze względu na płeć Rysunek 3. Wynagrodzenia kobiet i mężczyzn według poziomu wykształcenia (mediana, PLN) Źródło: Ogólnopolskie Badanie Wynagrodzeń (OBW) przeprowadzone przez Sedlak & Sedlak w 2012 roku, dostępny: http://wynagrodzenia.pl/artykul.php/typ.2/kategoria_glowna.503/wpis.2673 [data dostępu: 21.11.2013]
- Ograniczony dostęp kobiet do wyższych i najwyższych szczebli zarządzania. - Odmienne standardy oceny pracy. - Molestowanie seksualne. Dyskryminacja ze względu na wiek Zwraca się uwagę m.in. na następujące przejawy nierównego traktowania ze względu na wiek : - Uzależnienie zatrudnienia na danym stanowisku od wieku spotykane podczas procesu rekrutacji. - Nierówne traktowanie w dostępie do szkoleń, kursów oraz awansów. - Traktowanie wieku jako istotnego kryterium w podejmowaniu decyzji o zwolnieniach w firmie. Konkursy i rankingi Konkurs Firma przyjazna mamie Źródło: http://firmaprzyjaznamamie.pl Opracowano na podstawie: B. Kłos, Dyskryminacja ze względu na wiek, op. cit.; A. Baranowska-Skimina, Dyskryminacja ze względu na wiek ciągle obecna, dostępny: http://www.egospodarka.pl/87971,dyskryminacja-ze-wzgledu-na-wiek-ciagle-obecna,2,39,1.html [data dostępu: 19.11.2013; data publikacji: 21.11.2012]; Dyskryminacja w białych rękawiczkach, dostępny: http://www.starszakiplus.pl/ index.php/porady/praca/900-dyskryminacja-w-bialych-rekawiczkach [data dostępu: 22.11.2013]. Opracowano na podstawie: http://firmaprzyjaznamamie.pl.
Konkurs Mama w pracy Działania organizacji przyjaznych kobietom Przedstawione w niniejszym podrozdziale przedsiębiorstwa stanowią wzorcowe przykłady organizacji podejmujących działania wspierające kobiety. Analizą objęto działania realizowane przez następujące przedsiębiorstwa: 1) IBM prowadzi działalność od 1911 r., jest jednym z liderów na rynku usług dla biznesu i nowoczesnych technologii (funkcjonuje w ponad 170 państwach). Jest liderem w polityce wspierania różnorodności. Według danych NAFE 26% starszych menadżerów i 22% kierowników IBM stanowią kobiety. Spośród 433 tys. pracowników, kobiety stanowią 30%. Do Grupy IBM należy IBM Polska Sp. z o.o.. Spółka działa od 1991 r. i zatrudnia 1300 osób. Szczególną uwagę zwrócono na motywy wspierania programów na rzecz kobiet oraz ich efektywność; Opracowano na podstawie: http://www.mikolaj.org.pl/konkurs-mama-w-pracy-rozstrzygni-ty [data dostępu: 19.11. 2013]; http://www. mikolaj.org.pl/konkurs-mama-w-pracy-3/ [data dostępu: 19.11.2013]; http://www.mikolaj.org.pl/assets/mama-w-pracy/mamawpracypodsumowanie.pdf [data dostępu: 19.11.2013]. 10 najlepszych firm dla kobiet, dostępny: http://kariera.forbes.pl/10-najlepszych-firm-dla-kobiet,artykuly,171104,1,1.html [data dostępu: 10.02. 2014]. Ibidem. IKEA w Polsce: współpraca trwa już 50 lat, http://www.strefabiznesu.dziennikwschodni.pl/artykul/ikea-w-polsce-wspolpraca-trwa-juz- 50-lat-49288.html [data dostępu: 19.11.2013]. http://www.ikea.com/ms/pl_pl/jobs/nagrody.html [data dostępu: 18.11 2013].
2) IKEA - szwedzka firma specjalizująca się w produkcji mebli oraz artykułów dekoracyjnych i sprzedaży detalicznej, zatrudniająca ok. 135 tys. pracowników. Dzięki inwestycjom IKEA w Polsce znalazło zatrudnienie ok. 40 tys. osób. Spółka IKEA Retail, na którą składa się sieć sklepów z artykułami wyposażenia domu, w 2009 r. zatrudniała ok. 2 tys. osób, z czego 55% stanowiły kobiety w danym roku 75 kobiet zostało mamami. Szczególną uwagę zwrócono na działania podejmowane przez IKEA, które są cenione przez kobiety w ciąży i matki. 3) Deutsche Bank - jedna z największych instytucji finansowych na świecie. Bank doradza klientom indywidualnym, małym i średnim przedsiębiorstwom, a także korporacjom i instytucjom finansowym w zakresie innowacyjnych rozwiązań finansowych odpowiadających najwyższym standardom. Członkiem Grupy Deutsche Bank jest Deutsche Bank Polska S.A. Studium przypadku dotyczy kariery Magdaleny Rogalskiej, która w październiku 2013 r. objęła stanowisko Członka Zarządu Deutsche Bank Polska S.A. IBM polityka różnorodności Przedsiębiorstwo IBM postrzega różnorodność pracowników jako opartą na trzech filarach: 1) równość szans, 2) pozytywne aktywności, 3) równowaga pomiędzy pracą a życiem osobistym. Działania IBM na rzecz wspierania różnorodności odnoszą się do takich jej wymiarów, jak płeć, niepełnosprawność, wielokulturowość czy orientacja seksualna. Istotne znacznie posiadają działania mające na celu godzenie życia zawodowego i prywatnego.
Rysunek 4. IBM efektywność programów dla kobiet Źródło: Opracowanie własne na podstawie: A. Chmist, IBM polityka różnorodności, dostępny: http://search.conduit.com [data dostępu: 21.11.2013]. https://www.deutschebank.pl/informacje-o-banku.html.opracowano na podstawie: A. Chmist, IBM polityka różnorodności, dostępny: http://search.conduit.com [data dostępu: 21.11.2013].
IKEA firma przyjazna mamie Firma IKEA jako pracodawca, który stosuje rozwiązania pozwalające poczuć się rodzicom, zwłaszcza mamom, bezpieczniej na rynku pracy, jest laureatem m.in. plebiscytów Firma Przyjazna Mamie i Mama w pracy. W 2009 r. firma IKEA została zwycięzcą IV edycji plebiscytu Firma Przyjazna Mamie. IKEA jest jedną z trzech nagrodzonych firm, spośród 430 przedsiębiorstw, które wzięły udział w plebiscycie. Wprawdzie celem inicjatywy Firma Przyjazna Mamie jest promowanie firm i rozwiązań, które pomagają młodej kobiecie spełniać się w roli matki i jednocześnie realizować ambicje zawodowe, firma IKEA tworzy lepsze warunki pracy nie tylko dla młodych mam, ale także dla młodych ojców, oferując dodatkowy 30-dniowy urlop po urodzeniu dziecka, wyprawki dla dzieci i okazjonalne bony. W 2010 r. IKEA już po raz trzeci została laureatem konkursu Mama w pracy. Zwycięzców wybrano spośród 118 firm i instytucji, które zgłosiły się do konkursu. Rysunek 5. Działania podejmowane przez IKEA szczególnie cenione przez kobiety w ciąży i matki Źródło: Opracowanie własne na podstawie: http://www.ikea.com/ms/pl_pl/jobs/nagrody.html. Opracowano na podstawie: http://www.ikea.com/ms/pl_pl/jobs/nagrody.html.
Warto dodać, że firma IKEA zajęła w 2012 r. drugie miejsce w konkursie Najlepsze miejsca pracy. Lista Najlepszych Miejsc Pracy w Polsce honoruje polskie przedsiębiorstwa stosujące wyjątkowe praktyki i programy zarządzania zasobami ludzkimi. Rysunek 6. Potencjalne korzyści dla przedsiębiorstw stosujących zarządzanie różnorodnością pod kątem płci Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badań.