JĘCZMIEŃ OZIMY - WYNIKI DOŚWIADCZEŃ Uwagi ogólne i omówienie wyników. Jęczmień ozimy uprawiany jest w Polsce głównie na cele pastewne, w niewielkim zaś zakresie jako surowiec do przemysłu piwowarskiego. Powierzchnia uprawy w Polsce wynosiła w 2009 roku 227 tysięcy ha co oznacza stały wzrost areału w ostatnich latach. Jednak w strukturze zasiewów zbóż forma ozima jęczmienia zajmuje tylko 2,4%. Jęczmień ozimy jest zbożem o dużym potencjale plonowania, które w optymalnych warunkach dorównuje pszenicy. Jęczmień ozimy cechuje się wyraźnie gorszą niż u innych zbóż ozimych mrozoodpornością, ale jest bardziej tolerancyjny na suszę późnowiosenną. Odmiany znajdujące się obecnie w KR mają dość dobrą mrozoodporność. Wyróżniającą odpornością odznacza się odmiana Bażant. Aby jęczmień ozimy dobrze przezimował powinien wejść w okres spoczynku dobrze rozkrzewiony, zahartowany, z mocnym systemem korzeniowym i węzłem krzewienia umieszczonym tuż pod powierzchnią. Zależy to w dużej mierze od przygotowania roli do siewu. Gleba przed siewem powinna być odleżała i starannie doprawiona. Bardzo ważną zaletą jęczmienia ozimego jest wczesność dojrzewania, co znacznie ułatwia rozłożenie prac żniwnych i jednocześnie jest najlepszym przedplonem dla rzepaku ozimego, którego powierzchnia uprawy wzrasta. Warto więc dokładnie przeanalizować wyniki plonowania i inne cechy odmian jęczmienia ozimego, badanych w doświadczeniach w naszym rejonie i podjąć się uprawy tego gatunku. Rozmieszczenie uprawy jęczmienia ozimego koncentruje się głównie w rejonach zachodniej i południowej Polski, w których zimy mają łagodniejszy przebieg. Na terenie województwa mazowieckiego powierzchnia uprawy tego gatunku wynosi 1,0% w strukturze zasiewów. W roku 2011 zarejestrowano sześć nowych odmian typu pastewnego o kłosie wielorzędowym. Obecnie w krajowym rejestrze znajduje się 26 odmian jęczmienia ozimego, w tym 22 odmiany typu pastewnego o kłosie wielorzędowym, jedna typu pastewnego o kłosie dwurzędowym oraz trzy typu browarnego o kłosie dwurzędowym. Żadna z nowo zarejestrowanych odmian nie pochodzi z hodowli krajowej, zwiększając udział odmian zagranicznych w krajowym rejestrze do 85 % W sezonie 2010/2011 na terenie województwa mazowieckiego zostały założone 3 doświadczenia z 9 odmianami jęczmienia ozimego. Doświadczenia zlokalizowane były w następujących jednostkach: - Stacja Doświadczalna Oceny Odmian w Seroczynie - Zakład Doświadczalny Oceny Odmian w Kawęczynie - Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin-PIB w Radzikowie Miniony sezon był dość korzystny do uprawy jęczmienia ozimego. Najlepsze plony uzyskano w Radzikowie. Najlepiej plonowały odmiany : Maybrit, Scarpia., najsłabiej odmiana Nickela. Odnotowano duże nasilenie pleśni śniegowej, szczególnie w Seroczynie. Jakość uzyskanego ziarna była lepsza niż w latach poprzednich. - 1 -
Tabela 1 JĘCZMIEŃ OZIMY. Odmiany badane. Rok zbioru 2011 Odmiana Rok wpisania do Krajowego Rejestru Odmian w Polsce Adres jednostki zachowującej odmianę, a w przypadku odmiany zagranicznej- - pełnomocnika w Polsce 1 2 3 4 1 MAYBRIT 2006 2 NICKELA # 2006 3 FRIDERICUS 2007 4 KARAKAN* 2007 5 SCARPIA 2007 Saaten Union Polska sp.z o.o. ul. Straszewska 70, PL-62-100 Wągrowiec Lantmannen SW Seed sp. z o. o. ul. Terenowa 6g, PL-52-231 Wrocław KWS Lochow Polska sp. z o.o., Kondratowice, ul. Słowiańska 5, PL-57-150 Prusy DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27, PL-64-000 Kościan Saaten Union Polska sp. z o.o. ul. Straszewska 70, PL-62-100 Wągrowiec 6 LAVERDA 2009 7 MERLE 2009 8 METAXA # 2010 Saaten Union Polska sp. z o.o. ul. Straszewska 70, PL-62-100 Wągrowiec KWS Lochow Polska sp. z o.o. Kondratowice, ul. Słowiańska 5, PL-57-150 Prusy Saaten Union Polska sp.z o.o. ul. Straszewska 70, PL-62-100 Wągrowiec 9 SOULEYKA 2010 * odmiana chroniona wyłącznym prawem hodowcy # odmiana dwurzędowa Saaten Union Polska sp.z o.o. ul. Straszewska 70, PL-62-100 Wągrowiec - 2 -
Tabela 2 JĘCZMIEŃ OZIMY. Warunki polowe doświadczeń. Rok zbioru: 2011 Miejscowość SDOO ZDOO IHAR Seroczyn Kawęczyn Radzików Powiat Siedlce Sochaczew Błonie Kompleks rolniczej przydatności gleby 4 4 4 Klasa bonitacyjna gleby III b IIIa IVa PH gleby w KCI 6,55 6,16 * Przedplon Gorczyca biała Rzepak ozimy Rzepak ozimy Data siewu 18.09 17.09 20.09 Obsada nasion (szt./m 2 ) 400 400 400 Data zbioru 14.07 13.07 13.07 N na poziomie a 1 (kg/ha) 80 80 67 N na poziomie a 2 (kg/ha) 120 120 107 P 2 O 5 (kg/ha) - 60 60 K 2 O (kg/ha) 90 90 90 Nawożenie dolistne preparatami wieloskładnikowymi na poziomie a 2 (l/ha) Insol 3 1,0 l Insol 3 1,0 l Insol 3 1,0 l Insol 3 1,0 l - Środki ochrony roślin Zaprawa nasienna (nazwa) Oxafun T Vitavax 2000 FS Vitavax 2000 FS Herbicyd (nazwa, dawka) Legato Plus 600SC 1,5 l Legato Plus 600 SC 1,5 l Maraton 375 SC 4,0 l Insektycyd (nazwa, dawka) Decis 2,5 EC-0,3 l - Karate Zeon 050 CS 0,2 l Tylko poziom a 2 Fungicyd - pierwszy zabieg (nazwa, dawka) Alert 375 SC 1,0 l Input 460 EC-1 l Amistar 250 SC-1 l Fungicyd Amistar 250 SC+Artea 330 Amistar 250 SC+Artea 330 EC - drugi zabieg (nazwa, dawka) EC 1+0,5 l 0,6 l +0,4l Folicur Plus 375 EC- 0,75 l Regulator wzrostu (nazwa, dawka) Cerone 480 SL 1,5 l Cerone 480 SL 1,5 l Cerone 480 SL 1,5 l * brak danych _ nie zastosowano - 3 -
Tabela 3 JĘCZMIEŃ OZIMY. Wyniki ogólne doświadczeń. Rok zbioru: 2011 Cecha Seroczyn Kawęczyn Radzików a 1 a 2 a 1 a 2 a 1 a 2 1 Stan roślin przed zimą (skala 9 0 ) 9,0 8,2 * 2 Stan roślin po zimie (skala 9 0 ) 7,3 7,4 8,4 3 Martwe rośliny (%) 6,9 3,2 * 4 Termin kłoszenia (dzień m-c) 18.05 20.05 20.05 21.05 19.05 19.05 5 Termin dojrzałości woskowej (dzień, m-c) 20.06 21.06 27.06 28.06 * * 6 Wysokość roślin (cm) 77,8 76,3 100,5 91,1 94,2 92,4 7 Wyleganie roślin w fazie dojrzałości mlecznej (skala 9 0 ) 9,0 9,0 9,0 9,0 9,0 9,0 8 Wyleganie roślin przed zbiorem (skala 9 o ) 7,4 8,6 8,4 8,9 8,1 8,7 Porażenie przez choroby (skala 9 0 ) 9 Pleśń śniegowa 3,1 8,1 * 10 Mączniak prawdziwy 8,3 8,4 8,9 8,7 9,0 9,0 11 Rdza jęczmienia 9,0 9,0 9,0 9,0 9,0 9,0 12 Rynchosporioza 8,6 8,4 8,8 8,8 9,0 9,0 13 Plamistość siatkowa 9,0 9,0 8,2 7,9 9,0 9,0 14 Czarna plamistość 8,5 8,3 9,0 9,0 9,0 9,0 15 Masa tysiąca ziarn (g) 46,5 48,8 47,8 52,2 * * 16 Wilgotność ziarna podczas zbioru ( %) 11,2 11,6 12,8 12,4 13,0 13,2 17 Plon ziarna (dt/ha) 70,1 89,4 61,0 72,3 101,2 113,7 Średnie wyniki ze wszystkich badanych odmian a 1 - przeciętny poziom agrotechniki; a 2 wysoki poziom agrotechniki Skala 9 o : 9 oznacza stan najkorzystniejszy, 1 oznacza stan najmniej korzystny * brak danych - 4 -
Tabela 4 JĘCZMIEŃ OZIMY. Plon ziarna w miejscowościach (% wzorca). Rok zbioru 2011 Odmiana Poziom a 1 Poziom a 2 Seroczyn Kaweczyn Radzików Seroczyn Kaweczyn Radzików Wzorzec dt/ha 70,1 60,0 101,2 89,4 72,3 113,7 1 Maybrit 100 115 107 110 109 110 2 Nickela 99 96 80 86 97 77 3 Fridericus 96 97 107 96 89 106 4 Karakan 94 89 109 101 101 107 5 Scarpia 103 117 97 103 107 103 6 Laverda 104 97 92 108 109 96 7 Merle 98 98 103 102 93 99 8 Metaxa 103 84 102 89 90 100 9 Souleyka 103 104 102 104 105 102 Wzorzec: wszystkie badane odmiany - 5 -
Tabela 5 JĘCZMIEŃ OZIMY. Plon ziarna odmian (%wzorca). Lata zbioru: 2011, 2009-2011 Odmiana Mrozoodporność (skala 9 0 ) 2011 2010 2009 Poziom a 1 Poziom a 2 2010-2011 2009-2011 2011 2010 2009 2010-2011 2009-2011 Wzorzec dt/ha 77,4 69,1 79,8 73,3 75,4 91,8 85,4 88,7 88,6 88,6 1 Maybrit 5 107 94 102 101 100 109 103 105 106 105 2 Nickela 4,5 90 97 105 94 97 86 93 101 89 92 3 Fridericus 5 101 111 104 105 104 98 107 102 103 102 4 Karakan 5,5 99 97 98 98 97 103 101 101 102 101 5 Scarpia 5 105 107 100 106 103 104 103 104 104 103 6 Laverda 5 97 107-102 - 103 105-104 - 7 Merle 5 100 105-102 - 99 100-99 - 8 Metaxa 4,5 98 - - - - 94 - - - - 9 Souleyka 5 103 - - - - 104 - - - - Liczba doświadczeń 3 3 3 6 9 3 3 3 6 9 Wzorzec: wszystkie badane odmiany Skala 9 0 wyższe stopnie oznaczają lepszą ocenę - 6 -
Tabela 6 JĘCZMIEŃ OZIMY. Porażenie przez ważniejsze choroby na przeciętnym poziomie agrotechniki a 1 (odchylenie od wzorca). Rok zbioru 2011, 2009-2011 Odmiana Rynchosporioza Mączniak prawdziwy Plamistość siatkowa 2011 2009 i 2011 2011 2009-2011 2011 2009-2011 Wzorzec (skala 9 0 ) 8,8 8,6 8,3 7,3 8,2 6,9 1 Maybrit 0,2 0,2 0,2 0,3-1,2-0,4 2 Nickela 0,2-0,1 0,2 0,7-0,2 0,9 3 Fridericus 0,2 0,4 0,7-0,4-0,2 0,6 4 Karakan 0,2-0,1 0,2 0,7-1,2-1,1 5 Scarpia 0,2-0,1-0,8-0,8 0,8 0,3 6 Laverda -1,3 - -0,3-0,3-7 Merle 0,2 - -0,3-0,3-8 Metaxa -0,3-0,2-0,3-9 Souleyka 0,2-0,2-0,8 - Liczba doświadczeń 1 2 1 7 1 6 Wzorzec: wszystkie badane odmiany Skala 9 o : 9 oznacza stan najkorzystniejszy, 1 oznacza stan najmniej korzystny - 7 -
Nie wystąpilo Nie wystapiło Tabela 7. JĘCZMIEŃ OZIMY. Ważniejsze właściwości rolniczo-użytkowe odmian. (odchylenia od wzorca). Rok zbioru: 2011,2009-2011 Odmiana Liczba lat badań Wyleganie (skala 9 0 ) Wysokość roślin (cm) Masa 1000 ziarn (g) w fazie dojrzałości przed zbiorem mlecznej 2011 2009-2011 2011 2009-2011 2011 2009-2011 2011 2009-2011 Poziom agrotechniki a 1 Wzorzec 8,0 7,3 90,8 96,3 47,1 45,2 1 Maybrit 3-0,5-0,6 8,3 3,7-3,0-2,6 2 Nickela 3 0,9 0,8-13,3-13,1 4,2 4,4 3 Fridericus 3 0,7 0,6 0,3 0,1 1,9 2,6 4 Karakan 3-1,8-1,1 5,8 2,4-8,2-6,1 5 Scarpia 3-0,3-0,4 5,5 7,2 0,3 1,0 6 Laverda 2 0,0 - -3,2 - -5,3-7 Merle 2-0,1-2,2-0,9-8 Metaxa 1 0,9 - -7,0-8,8-9 Souleyka 1 0,4-1,3-0,5 - Liczba doświadczeń 3 9 3 8 2 8 Poziom agrotechniki a 2 Wzorzec 8,7 8,0 86,6 92,2 50,5 48,2 1 Maybrit 3-0,1-0,2 8,2 5,0-2,6-2,2 2 Nickela 3 0,3 0,5-14,5-14,9 1,8 2,9 3 Fridericus 3 0,3 0,2 0,2 0,6 3,3 3,3 4 Karakan 3-1,4-0,5 2,4 0,4-8,6-6,2 5 Scarpia 3-0,1-0,1 9,0 6,9 0,4 1,7 6 Laverda 2 0,3 - -2,5 - -1,5-7 Merle 2 0,3-2,7 - -0,6-8 Metaxa 1 0,3 - -8,3-5,5-9 Souleyka 1 0,3-2,7-2,1 - Liczba doświadczeń 3 9 3 8 2 8 Wzorzec: wszystkie badane odmiany Skala 9 o : 9 oznacza stan najkorzystniejszy, 1 oznacza stan najmniej korzystny - 8 -
JĘCZMIEŃ OZIMY CHARAKTERYSTYKA ODMIAN BADANYCH W ROKU 2011. (sporządzona na podstawie wieloletnich badań przeprowadzonych na terenie całego kraju) 1. MAYBRIT- Odmiana typu pastewnego, o przeciętnej mrozoodporności. Odporność na mączniaka - duża, na plamistość siatkową, rdzę jęczmienia, rynchosporiozę i czarną plamistość - dość duża, na plamistość siatkową - średnia. Rośliny o przeciętnej wysokości i dość małej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia i dojrzewania średni. Masa 1000 ziarn mała, wyrównanie ziarna średnie, gęstość ziarna w stanie zsypnym dość mała. Zawartość białka w ziarnie mała. Tolerancja na niskie ph gleby przeciętna. Plenność bardzo dobra. 2. NICKELA - Odmiana typu browarnego, o kłosie dwurzędowym. Wartość technologiczna ziarna średnia (3,75). Mrozoodporność prawie średnia. Odporność na mączniaka - duża, na czarną plamistość - dość duża, na plamistość siatkową, rdzę jęczmienia i rynchosporiozę - średnia. Rośliny bardzo niskie, o dużej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia średni, dojrzewania dość późny. Masa 1000 ziarn duża do bardzo dużej, wyrównanie ziarna średnie, gęstość ziarna w stanie zsypnym duża do bardzo dużej. Zawartość białka w ziarnie mała. Tolerancja na niskie ph gleby przeciętna. Plenność dobra. 3. FRIDERICUS - Odmiana typu pastewnego, o przeciętnej mrozoodporności. Odporność na plamistość siatkową i rynchosporiozę duża, na mączniaka i rdzę jęczmienia- dość duża, a na czarną plamistość- średnia. Rośliny są przeciętnej wysokości, o dość dużej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia i dojrzewania - średni. Masa 1000 ziarn duża, wyrównanie ziarna dość dobre, gęstość ziarna w stanie zsypnym- przeciętna. Zawartość białka w ziarnie średnia. Tolerancja na zakwaszenie glebyprzeciętna. Plenność- dobra do bardzo dobrej. 4. KARAKAN - Odmiana typu pastewnego, o dość dużej mrozoodporności. Odporność na rdzę jęczmienia- dość duża, na mączniaka średnia, na rynchosporiozę dość mała, na plamistość siatkową i czarną plamistość- mała. Rośliny są o przeciętnej wysokości i małej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia i dojrzewania- średni. Masa 1000 ziarn bardzo mała, wyrównanie ziarna - dość słabe, gęstość ziarna w stanie zsypnym- dość mała. Zawartość białka w ziarnie dość mała. Tolerancja na niskie ph gleby- dość duża. Plenność w roku 2005 bardzo dobra ( odmiana niebadana w latach 2006-2007 ). 5. SCARPIA - Odmiana typu pastewnego, o przeciętnej mrozoodporności. Odporność na rynchosporiozę i czarną plamistość- dość duża, na plamistość siatkową średnia, na rdzę jęczmienia dość mała, a na mączniaka - mała. Rośliny są dość wysokie, o średniej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia i dojrzewania-dość wczesny. Masa 1000 ziarn średnia, wyrównanie ziarna - dość dobre, gęstość ziarna w stanie zsypnym-przeciętna. Zawartość białka w ziarnie dość mała. Tolerancja na zakwaszenie gleby- przeciętna. Plenność- dobra do bardzo dobrej. 6. LAVERDA Odmiana wielorzędowa, typu pastewnego. Mrozoodporność - średnia. Odporność na mączniaka duża, na rdzę jęczmienia, rynchosporiozę i czarną plamistość dość duża, na plamistość siatkową średnia. Rośliny są dość niskie, przeciętnej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia wczesny, dojrzewania średni. Masa 1000 ziarn duża, wyrównanie ziarna dość dobre, gęstość ziarna w stanie zsypnym przeciętna. Zawartość białka w ziarnie dość duża. Tolerancja na zakwaszenie gleby średnia. Plenność dobra do bardzo dobrej. 7. MERLE - Odmiana wielorzędowa, typu pastewnego. Mrozoodporność nieco powyżej średniej. Odporność na mączniaka duża, na rdzę jęczmienia, rynchosporiozę i czarną plamistość dość duża, na plamistość siatkową średnia. Rośliny są przeciętnej wysokości i dość małej odporności na - 9 -
wyleganie. Termin kłoszenia i dojrzewania wczesny. Masa 1000 ziarn i wyrównanie ziarna średnie, gęstość ziarna w stanie zsypnym dość mała. Zawartość białka w ziarnie dość mała. Tolerancja na zakwaszenie gleby średnia. Plenność dobra do bardzo dobrej. 8. METAXA - Odmiana typu pastewnego, o kłosie dwurzędowym. Mrozoodporność prawie średnia. Odporność na mączniaka dość duża, na czarną plamistość, rdzę jęczmienia, rynchosporiozę i czarną plamistość- średnia. Rośliny niskie do bardzo niskich, o przeciętnej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia dość wczesny, dojrzewania średni. Masa 1000 ziaren duża do bardzo dużej, wyrównanie ziarna średnie, gęstość ziarna w stanie zsypnym dość duża. Zawartość białka w ziarnie dość duża. Tolerancja na niskie ph gleby przeciętna. Plenność dość dobra. 9. SOULEYKA - Odmiana wielorzędowa, typu pastewnego. Mrozoodporność - średnia. Odporność na mączniaka prawdziwego, plamistość siatkową, rdzę jęczmienia, i czarną plamistość duża, na rynchosporiozę dość duża. Rośliny o przeciętnej wysokości i dość dużej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia i dojrzewania średni. Masa 1000 ziaren duża, wyrównanie ziarna średnie, gęstość ziarna w stanie zsypnym średnia. Zawartość białka w ziarnie dość mała. Tolerancja na zakwaszenie gleby przeciętna. Plenność bardzo dobra. - 10 -