Jak ciekawie prowadzi zajcia z edukacji plastycznej w nauczaniu zintegrowanym? Sztuka to dziedzina działalnoci ludzkiej majca na celu przedstawienie wiata widzialnego i odczuwanego, dostarczajca wrae estetycznych. Wprowadzenie sztuki w rodowisko człowieka, jego ycie, musi si odbywa ju od najmłodszych lat. Regularny i przemylany kontakt z dziełami sztuki, z wybranymi przedmiotami i fragmentami natury pobudza ekspresj plastyczn dziecka. Małe dzieci otwarte na nowe sposoby mylenia, widzenia wiata, czsto inaczej odbieraj sztuk ni doroli z ukierunkowanymi ju sposobami rozumowania i odczuwania. To wiee spojrzenie dziecka naley wykorzysta i stworzy odpowiednie warunki do rozwoju wrae estetycznych. Edukacja plastyczna uczniów okrelona jest w celach, zadaniach i treciach programu nauczania zintegrowanego. Edukacja plastyczna bdc elementem wychowania estetycznego, realizowana jest w dwóch dopełniajcych si procesach: percepcji i ekspresji. Oznacza to, e cz praktyczna zaj plastycznych powinna by poprzedzona zdobywaniem wiadomoci o sztuce i poparta aspektami wizualnymi. Obserwacja przyczynia si do kształtowania uwagi, pamici wzrokowej, spostrzegawczoci, umiejtnoci oceniania, mylenia obrazowego oraz wiedzy o otaczajcym wiecie. Twórcze działanie jest najwaniejsz form ludzkiej działalnoci, aktywnoci. Szczególnie dotyczy to dzieci. Dzieci s z natury ciekawe wiata i dociekliwe. Zachwycaj si i zdumiewaj - to włanie sprawia, e potrafi zachowywa si twórczo. Dlatego tak istotny jest sposób prowadzenia zaj przez nauczyciela. Monotonia na lekcjach plastyki szybko zniechca uczniów do działania. Za atrakcyjne, rónorodne formy zaj daj dzieciom wiele szans wypowiedzi plastycznych. Na atrakcyjno zaj plastycznych i jednoczenie na rozwój wraliwoci plastycznej wpływa wiele czynników, które nauczyciel moe wykorzysta w swojej pracy. To gdzie, na czym i z czego powstanie praca oraz jakich technik plastycznych czy jakie formy pracy nauczyciel zaproponuje uczniowi, ma duy wpływ na to, w jaki sposób mały twórca wykorzysta je w swoim dziele. Przedstawi propozycje umoliwiajce uatrakcyjnienie zaj plastycznych uczniów w młodszym wieku szkolnym. Z dowiadczenia wiem, e nauczyciel nie zawsze ma moliwoci skorzystania z wielu rónorodnych sposobów, majcych wpływ na rozwój twórczy dziecka. Czynniki majce wpływ na atrakcyjno zaj to: Miejsce, w które nauczyciel zaprasza ucznia do pracy: 1
plener (podwórko szkolne, pobliski park, łka, itp.) pomieszczenie (szkoła, pracownia plastyczna, itp.) Istotn spraw jest równie zmiana materiału, czyli podłoa, na którym twórca wykonuje swoje prace. Wród materiałów, które mog by baz dziecicej pracy znajduj si: papier i karton (o małym formacie kartki bloku rysunkowego i technicznego) papier i karton (o duym formacie np. szary, rónorodnej strukturze i fakturze np. tapeta, gazeta) tkanina deska, tablica asfalt, płytka chodnikowa ciana lub mur szyba okienna, lustro Atrakcyjne dla dziecka bywa to, gdzie znajduje si podłoe przyszłej pracy. Wiadomo, e zarówno asfalt czy ciana jest podłoem stałym i nauczyciel nie ma wpływu na ich umiejscowienie, ale powinien pamita, e musi by to miejsce przeznaczone do tego typu działalnoci, a przede wszystkim bezpieczne. Wiksze pole manewru nauczyciel ma na rozłoenia ruchomego podłoa pracy (papier, karton, tkanin czy drewno). Materiał ten nie musi lee koniecznie na uczniowskiej ławce. Mona baz połoy na podłodze, umocowa na cianie, na szybie, na sztalugach. Równie wan spraw jest urozmaicenie wykorzystywanego materiału, z którego dzieci wykonuj swoje prace. Z uwagi na pochodzenie moemy wyodrbni: materiał przyrodniczy (gałzki, mech, piórka, kamienie, warzywa, itp.) materiał sypki (kasza, sól, mka, piasek, makaron, itp.) materiał tekstylny (płótno, wełna, sznurek, tasiemki, itp.) materiał papierniczy (gazety, papier kontrastowy, itp.) materiały róne (naklejki, elementy plastikowe, brokaty, cekiny, itp.) rodki plastyczne, których zastosujemy bd integraln czci materiałów uywanych do powstania pracy: rodki do rysowania (ołówki, kreda, kredki, kredki wiecowe, wgiel, pastele suche i tłuste, itp.) rodki do malowania (farby akwarele, farby plakatowe, pasta do zbów, farby drukarskie, tusz, plastelina, itp.) rodki do powielania, stemplowania i druku (stemple, kleje, tusze, itp.) 2
rodki dekoracyjne do pracy na płaszczynie (papiery kontrastowe, gazety, materiały tekstylne, itp.) rodki do modelowania (plastelina, modelina, glina, masa papierowa, masa solna, gips, kostki mydła, itp.) rodki do prac przestrzennych (sznurek, drut, papier, drewniane listewki, elementy plastikowe, materiał przyrodniczy, itp.) Jedn z waniejszych form uatrakcyjniania zaj plastycznych jest stosowanie rónorodnych technik plastycznych. W nawizaniu do wymienionych wczeniej czynników wpływajcych na atrakcyjno zaj plastycznych mona pokusi si o dobór technik lub ich mieszanie. Mona wyróni: techniki rysunkowe proste i wzbogacone (rysowanie ołówkiem, kredk, kredk wiecow, kred, wglem, pastelami suchymi i tłustymi, nitk, piórkiem, mokre w mokre, itp.) techniki malarskie (malowanie akwarel, farb plakatow, past, farbami drukarskimi, tuszem, plastelin, mokre w mokre, malowanie na gazecie, malowanie na sucho kredkami, a nastpnie pokrycie rysunku wod, itp.) techniki powielane i druk (frottage, odbijanie tiulem, gaz, monotypia, linoryt, gipsoryt, stemplowanie stemplami z ziemniaka lub gotowymi, palcem, itp.) techniki dekoracyjne na płaszczynie (wydzieranka z kontrastowego papieru, z gazety, wycinanka z pocitych pasków papieru, ze szmatek, z kontrastowego papieru, witrae papierowe, mozaiki, malowanie klejówk, malowanie na podkładzie z kaszy, aplikacje na tkaninie, pisanki, itp.) modelowanie - formowanie z bryły (lepienie z plasteliny, modeliny, gliny, modelowanie z masy papierowej, solnej, płaskorzeby z gipsu i piasku, rzebienie w mydle, itp.) formowanie przestrzenne z rónych materiałów (papieroplastyka, formowanie ze sznurka, drutu, drewna, tkanin, słomy, lalki na butelkach, itp.) Tak przygotowany nauczyciel moe pokusi si o przeprowadzenie zaj na kady temat. Trzeba pamita e, aby wyzwoli ekspresj twórcz u dzieci, naley je wczeniej zainspirowa. Wprowadzenie do tematu powinno by silnym bodcem do pracy. Moe by nim: wiersz, ksika, opowiadanie film, wystawa słuchowisko, muzyka przeycie przygody, wspomnienia wycieczka 3
Ciekawym elementem, czsto pomijanym przez nauczycieli, jest prowadzenie zaj, na których s dwie lub trzy techniki do wyboru. Wprowadzajc ucznia w wiat sztuki współczesnej, nauczyciel powinien pozwoli, aby dziecko samo dobierało sobie rodki przekazu. Narzucajc jedn wybran technik, zamykamy ekspresj twórcy. W czasie realizowania treci z edukacji plastycznej stosuje si zrónicowane formy, metody i rodki nauczania w czasie zaj. Wszystko po to, aby rozwija kreatywno młodego człowieka. Czsto nauczyciele narzekaj, na brak uzdolnie plastycznych u dzieci, na brak zaangaowania na zajciach. Kady ucze, w mniejszym lub w wikszym stopniu, wykazuje swoje zdolnoci plastyczne pod warunkiem, e s one rozwijane w wielokierunkowy sposób. Ogromn rol odgrywa tu nauczyciel, który powinien by inspiratorem, pomysłodawc rozwijania twórczoci plastycznej u swoich uczniów. W pracy pedagoga z dziemi najwaniejszymi wydaj si wyrozumiało i tolerancja dla twórczoci. Naley zwróci uwag nie tylko na wynik (efekt pracy dziecka), ale take na zaangaowanie i wkład pracy. Rónorodno technik i materiałów do tworzenia oraz moliwo ich wyboru ma wpływ na rozwój ekspresji plastycznej młodego człowieka. Przy wyborze techniki plastycznej dzieci kieruj si jej znajomoci. Nauczyciel powinien sugerowa uczniowi zastosowanie rónych technik przy wykonywaniu pracy. Jeeli ucze ma na lekcji do wyboru kilka technik, to by moe na pocztku bdzie wybierał t najłatwiejsz, która nie wymaga duego wkładu pracy, ale jest nadzieja, e póniej bdzie chciał tworzy, korzystajc z tych, które s trudniejsze, jednoczenie efektowniejsze. Działanie twórcze wyzwala w dziecku energi, wywołuje i zaspakaja wiele potrzeb emocjonalnych, rozwija nowe zdolnoci nie tylko manualne, ale równie psychiczne i społeczne. LITERATURA: 1. Barwne fantazje, Marcinkowska Krystyna, Michejda-Kowalska Krystyna, Warszawa 1993, WSiP 2. Kade dziecko to potrafi, cz 1,2, 3, Barff Ursula, Burkhard Inge, Warszawa 1991/1992, Oficyna wydawnicza Delta W Z 3. Przewodnik pomysłów plastycznych. Szkoła malowania, Fiona Watt, Warszawa 2002,Oficyna Wydawnicza Delta W-Z 4. Techniki graficzne powielane i odbijane, Daszyska Małgorzata, Warszawa 1992, WSiP 5. Techniki plastyczne dla dzieci, Jabłoska Anna, Warszawa 2004, Klub dla Ciebie 6. Twórcza aktywno dziecka, Robert Gloton, Warszawa 1985, WSiP 7. Wydzieranki, wycinanki, Marcinkowska Krystyna, Michejda-Kowalska Krystyna, Warszawa 1993, WSiP 8. Zabawy plastyczne, cz 1, 2, Jabłoska Anna, Warszawa 2000, wiat ksiki 9. 100 technik plastycznych, Lewicka Janina, Warszawa 1973, Nasza Ksigarnia Opracowała: Dorota Wypych 4
5