SPIS TRECI OD AUTORÓW... 7 WSTP... 9 SPIS OZNACZE... 11 1. STATYKA... 13 1.1. Zasady statyki... 16 1.1.1. Stopnie swobody, wizy, reakcje wizów... 18 1.2. Zbieny układ sił... 25 1.2.1. Redukcja zbienego układu sił. Znajdowanie wypadkowej... 26 1.2.2. Płaski zbieny układ sił... 27 1.2.3. Równowaga przestrzennego zbienego układu sił... 29 1.2.4. Równowaga płaskiego zbienego układu sił... 30 1.3. Moment siły wzgldem punktu i wzgldem osi... 34 1.3.1. Moment siły wzgldem punktu... 34 1.3.2. Moment siły wzgldem osi... 35 1.3.3. Moment wypadkowej zbienego układu sił. Twierdzenie Varignona... 37 1.4. Redukcja i równowaga przestrzennych układów sił... 40 1.4.1. Przesunicie równoległe siły... 40 1.4.2. Redukcja układu sił... 40 1.4.3. Zmiana bieguna redukcji... 43 1.4.4. Równowaga dowolnego układu sił... 44 1.4.5. Równowaga płaskiego układu sił... 45 1.4.6. Alternatywne postacie warunków równowagi płaskiego układu sił... 45 1.4.7. Przykłady i zadania... 47 1.5. rodki cikoci linii, figur płaskich i brył... 62 1.5.1. rodek sił równoległych... 62 1.5.2. rodek cikoci linii... 64 1.5.3. rodek cikoci figury płaskiej... 65 1.5.4. rodek cikoci brył... 69 1.6. Zagadnienia tarcia... 71 1.6.1. Tarcie statyczne... 71 1.6.2. Tarcie polizgowe (toczenia)... 77 1.6.3. Tarcie cigna. Wzór Eulera... 86 1.7. Zadania do samodzielnego rozwizania... 89 3
Wstp 1.8. Siły wewntrzne w prtach...103 1.8.1. Definicje...103 1.8.2. Zalenoci róniczkowe dla sił przekrojowych w prcie zakrzywionym...108 1.8.3. Róniczkowe równanie równowagi prta prostego obcionego w trzech płaszczyznach...114 1.8.4. Zadania do samodzielnego rozwizania...118 2. KINEMATYKA...127 2.1. Ruch punktu...127 2.2. Przyspieszenie w ruchu krzywoliniowym punktu...136 2.3. Ruch postpowy...139 2.4. Ruch obrotowy wokół nieruchomej osi...140 2.5. Ruch płaski bryły sztywnej...142 2.6. Prdko w ruchu płaskim...143 2.7. Przyspieszenie w ruchu płaskim...145 2.8. Ruch płaski jako chwilowy ruch obrotowy...149 2.9. Przykłady rozwizane i zadania...150 2.10. Ruch złoony (wzgldny)...161 3. DYNAMIKA...170 3.1. Ruch prostoliniowy punktu...170 3.2. Ruch krzywoliniowy punktu...173 3.3. Siła bezwładnoci. Zasada d Alemberta...176 3.4. Praca siły. Energia kinetyczna punktu materialnego...177 3.5. Praca siły cikoci...179 3.6. Praca siły sprystej...180 3.7. Energia kinetyczna punktu materialnego...180 3.8. Zasada zachowania pdu...185 3.9. Moment pdu (krt) punktu materialnego...186 3.10. Układ punktów materialnych. rodek masy...188 3.11. Twierdzenie o ruchu rodka masy...190 3.12. Krt układu punktów materialnych. Zasada zachowania krtu...190 3.13. Krt układu punktów materialnych wzgldem rodka masy...196 3.14. Energia kinetyczna układu punktów materialnych...199 3.15. Twierdzenie Koeniga...201 3.16. Ruch płaski ciała sztywnego...208 3.17. Przykłady rozwizane...208 4. DRGANIA MECHANICZNE...224 4.1. Ruch harmoniczny prosty...224 4.2. Zastosowanie ruchu harmonicznego prostego...225 4.2.1. Wahadło matematyczne...225 4.2.2. Wahadło fizyczne...227 4.2.3. Wahadło torsyjne...228 4
Spis treci 4.3. Drgania wymuszone i rezonans...230 4.4. Ruch harmoniczny tłumiony...232 4.5. Zagadnienia tłumionych drga harmonicznych w ujciu komputerowym...234 5. ZASTOSOWANIE METOD PROBABILISTYCZNYCH...247 6. TEMATY EGZAMINACYJNE...257 6.1. Tematy teoretyczne...257 6.1.1. Statyka...257 6.1.2. Kinematyka...257 6.1.3. Dynamika...258 6.1.4. Przykładowe pytania egzaminacyjne...258 6.2. Przykładowe zadania...259 6.2.1. Statyka...259 6.2.2. Kinematyka...264 6.2.3. Dynamika...267 7. TABLICE MATEMATYCZNE...271 7.1. Pochodne pierwszego rzdu funkcji elementarnych...271 7.2. Pochodne wyszych rzdów funkcji elementarnych...272 7.3. Ogólne reguły całkowania...272 7.4. Całki podstawowe...273 7.5. Funkcje trygonometryczne...274 7.6. Zestawienie wartoci funkcji trygonometrycznych...275 7.7. Jednostki miary przedrostki...276 7.8. Jednostki miary jednostki US, UK, SI i inne podstawowe...277 LITERATURA...279 5
OD AUTORÓW W podrczniku autorzy przekazuj czytelnikowi swoj wiedz i dydaktyczne dowiadczenie zdobyte w cigu kilkudziesiciu lat pracy jako nauczyciele akademiccy. Jest on powicony mechanice technicznej napisanej na uytek inyniera. Przeznaczony jest dla studentów wydziałów, na których s kierunki: budownictwo, architektura, inynieria rodowiska i, oczywicie, mechanika. Podrcznik zilustrowany jest wieloma przykładami zada rozwizanych lub do samodzielnego rozwizywania przez studentów. Wikszo przykładów zada zwizana jest z konstrukcjami budowlanymi, bowiem autorzy ucz włanie na takim kierunku. Znajdziemy wród tych przykładów równie takie, które zapewne zainteresuj studenta na kierunku mechanika. Autorzy przedstawili równie w kocowych fragmentach ksiki wiedz na temat drga mechanicznych ilustrowanych przykładami, a take zastosowanie metod probabilistycznych. Podrcznik kocz tablice matematyczne oraz zawierajce zestawienie jednostek fizycznych. Autorzy pragn wyrazi swoje podzikowania dla wszystkich studentów, którzy swoimi rysunkami przyczynili si do graficznej oprawy niniejszego podrcznika. Prof. dr hab. in. Bogdan Rogowski dr hab. in. Marcin Kamiski, prof. nadzw. PŁ 7
WSTP Mechanika techniczna powstała by słuy praktyce inynierskiej. Zajmuje si ona ustalaniem praw dotyczcych równowagi i ruchu ciał materialnych takich jak: punkt materialny i ciało sztywne. Stosowanie tych praw pozwala na badanie równowagi lub ruchu elementów konstrukcji inynierskich. Mechanik techniczn mona podzieli na: statyk, kinematyk i dynamik. W statyce ustalamy prawa, jakim musz podlega siły działajce na ciało materialne, aby mogło ono by w równowadze (w spoczynku). Jest to moliwe, gdy na ciało działa zrównowaony układ sił. Gdy tak nie jest, ciała materialne s w ruchu. Kinematyka zajmuje si ilociowym badaniem ruchu ciał, pomijajc siły wywołujce ten ruch; jest wic geometri ruchu w czasie. Dynamika bada ruch ciał materialnych w zalenoci od działajcych na nie sił. Mechanika techniczna zajmuje si ciałami nieodkształcalnymi. Ciałem stałym odkształcalnym zajmuj si nastpujce dyscypliny naukowe: mechanika ciała stałego, a w niej midzy innymi teoria sprystoci i plastycznoci, termosprysto oraz wytrzymało materiałów, które take mog by rozumiane jako działy mechaniki technicznej. Podobnie, badaniem ruchu cieczy i gazów zajmuje si mechanika płynów, która w ramach hydromechaniki rozpatruje jako orodek ciecz, za w ramach aeromechaniki gaz. Podstawowymi pojciami mechaniki s: ruch, przestrze, czas, materia i siła. W statyce ruch nie wystpuje, a czas nie odgrywa adnej roli. Zostan one zdefiniowane w kinematyce, za w statyce podstawowe pojcia to: przestrze, materia i siła. Przybliony schemat strukturalny mechaniki przedstawia si nastpujco: 9
Wstp MECHANIKA Reologia Mechanika teoretyczna (techniczna) Mechanika ciała nieodkształcalnego Mechanika orodków cigłych Mechanika polimerów Mechanika piezoelektryków i piezomagnetyków Mechanika fizykochemiczna struktur dyspersyjnych Mechanika ciała stałego Hydromechanika Aeromechanika Teoria sprystoci Teoria plastycznoci Termosprysto Teoria pełzania Wytrzymało materiałów (eksperymentalne kryteria wyteniowe) 10