Czy małe może być efektywne i dochodowe, a duże piękne i przyjazne środowisku Andrzej Kowalski
Wszelkie oceny sprawności wytwórczości rolniczej, oparte zarówno na analizach teoretycznych czy modelowych, a także na empirycznych doświadczeniach innych krajów, nie mogą być absolutyzowane, mają one wprawdzie niepodważalną wartość poznawczą ale często ograniczoną przydatność praktyczną.
Liczba gospodarstw rolnych w krajach EU-28 4500 4000 3500 3000 2500 tys. 2000 1500 1000 500 0 kraje EU-27 *Liczba gospodarstw rolnych w Polsce stanowi 17,45% wszystkich gospodarstw w krajach EU-28 Źródło: Opracowano na podstawie danych zawartych w Statistical and economic information; Rural development in the European Union; Report
Zatrudnienie w rolnictwie ogółem (w tys. AWU)* tys. AWU 1800 1600 1400 1200 1000 800 600 400 200 0 Udział zatrudnienia w polskim rolnictwie stanowi 20,5% zatrudnienia w krajach EU-28 Źródło: Opracowano na podstawie danych zawartych w Statistical and economic information; Rural development in the European Union; 4
tys euro/awu Techniczne uzbrojenie pracy: / (tys. euro/awu) 160 140 120 2005 2016 100 80 60 40 20 0
Uzbrojenie czynnika pracy w czynnik ziemia: / (ha/awu) ha/awu 70 60 2005 2016 50 40 30 20 10 0 6
. Techniczne uzbrojenie czynnika ziemi: / (euro/ha) euro/ha 10 000 9 000 8 000 2005 2016 7 000 6 000 5 000 4 000 3 000 2 000 1 000 0 7
Struktura agrarna gospodarstw rolnych różni się znacząco w państwach członkowskich UE. Średni obszar gospodarstwa w UE wynosił 30,5 ha, najmniejsze obszarowo gospodarstwa posiadała Malta (3,3 ha), a największe Słowacja (582,3 ha) Slovakia Czech Republic United Kingdom (*) Estonia Sweden Germany (*) Denmark Luxembourg France Latvia Hungary Finland Lithuania Ireland Belgium Austria Netherlands EU27 Spain (*) Portugal Bulgaria Poland Italy Slovenia Romania (*) Cyprus 158,9 126,1 97,6 84,4 81,5 80,2 77,3 62,5 54,1 51,9 51,5 45,1 43,9 33,6 32,6 30,5 28,5 26,1 25,3 17,3 16,8 11,6 10,2 7,2 236,9 582,3 Greece (*) 7,0 Malta 3,3 0,00 100,00 200,00 300,00 400,00 500,00 600,00 700,00 ha 8 8
Średni obszar indywidualnego gospodarstwa rolnego prowadzącego działalność rolniczą (w ha UR) 14,9 20,6 63,1 15,0 11,7 36,8 13,5 21,5 13,5 13,6 26,9 20,0 43,6 21,5 13,5 8,0 19,1 12,0 24,4 59,3 21,5 24,3 7,1 13,5 11,9 47,5 13,0 35,8 17,9 5,4 26,0 3,6 5,0 21,5 16,5 13,5 3,9 6,9 23,0 Polska razem 18,1 31,8 8,6 27,2 ogół gospodarstw gospodarstwa z SO 15 tys. euro 9
Czynniki wpływające na kierunki rozwoju rolnictwa w.. Ocena modeli i strategii rozwoju rolnictwa obejmuje kryteria technicznogospodarcze, ekonomiczne, ekologicznoprzestrzenne oraz społeczno-polityczne.
Kryteria określające efektywność i konkurencyjność rolnictwa powinny uwzględniać sprawność: - produkcji rolniczej, - strukturalną, - otwarcia eksportowo-importowego, - w zapewnianiu standardów pracy i życia rolników, - zdolności do reprodukcji rozszerzonej, - w zakresie ochrony środowiska naturalnego, - w zakresie miejsca w gospodarce narodowej. 11
Kontrowersje Gospodarstwo rolne powinno zapewniać dochody w podobnej skali jak w innych działach - państwo wspomaga trwały rozwój gospodarstw efektywnych Gospodarstwo rolne wypełnia różne role - państwo bierze na siebie obowiązek strukturalnego wspomagania gospodarstw 12
Kontrowersje Sektor żywnościowy promotor innowacyjności - otwartość na innowacje Tradycja siłą rolnictwa - powrót do tradycyjnych technik wytwarzania 13
Demografia Zapoczątkowany w 1988 r. spadek liczby mieszkańców Polski trwa.. W 2007 r. zastępowalność pokoleń była niższa o ponad 40% od niezbędnej, aby pokolenie dzieci było tak samo liczne jak pokolenie rodziców. Wskaźnik ten kształtuje się w Polsce na najniższym poziomie w UE. Jeśli negatywne tendencje będą się utrwalać (a wszystko na to wskazuje), to przez kolejne lata postępować będzie spadek liczby mieszkańców Polski do 35,9 mln w 2035 r. W 2050 r. Polska znajdzie się w grupie krajów o bardzo niekorzystnej strukturze ludności, a na 100 mieszkańców będzie przypadać 39 osób w wieku 60 lat i starszych. 14
Polskie gospodarstwa rolne należą do jednych z najmniejszych w Unii Europejskiej Zajmują 5 miejsce od końca pod względem wielkości ekonomicznej oraz wartości produkcji w przeliczeniu na osobę pełnozatrudnioną 15
Dochód z rodzinnego gospodarstwa rolnego w 2013 r. w średnim gospodarstwie rolnym UE osiągnął wartość 17 903 euro. Najniższy dochód dostarczyło gospodarstwo w Słowacji (-8 683 euro), a najwyższy w Holandii (66 820 euro). W Polsce wartość DzRGR wyniosła 9 835 euro. 16
Dochody rolników polskich a niemieckich poziom gospodarstw Przeciętnie większe dochody gospodarstw niemieckich Porównywalna dynamika wzrostu dochodów
Dochody rolników polskich a niemieckich porównywalna skala produkcji Zbliżone dochody gospodarstw o podobnym potencjale produkcyjnym
Wartość 1 kg chleba przy uwzględnieniu wszystkich kosztów związanych z obciążeniem środowiska przekraczałaby za kilikadziesiąt lat wartość luksusowych torebek najbardziej znanych marek. 19