Prawne formy działania administracji
KLASYFIKACJA FORM DZIAŁANIA CZYNNOŚCI PRAWNE CZYNNOŚCI FAKTYCZNE (INNE DZIAŁANIA) CZYNNOŚCI ADMINISTRACYJNO- PRAWNE CZYNNOŚCI CYWILNO- PRAWNE DZIAŁANIA SPOŁECZNO- ORGANIZATORSKIE DZIAANIA MATERIALNO- TECHNICZNE ZWYKŁE POŚWIADCZENIA UKŁAD PRAWA POWSZECHNEGO AKTY TWORZĄCE NORMY OGÓLNE AKTY PLANOWANIA AKTY TWORZĄCE SYTUACJE PRAWNE DLA OBYWATELI AKTY ADMINISTRACYJNE AKTY EGZEKUCYJNE AKTY WEWNĘTRZNE AKTY TWORZĄCE NORMY OGÓLNE AKTY PLANOWANIA POLECENIA SŁUŻBOWE ZAKŁADOWE AKTY ADMINISTRACJI CZYNNOŚCI NIE BĘDĄCE AKTAMI
Formy działania administracji formy działania administracji dzielone są na takie, których wykorzystanie wywołuje bezpośrednie i równoczesne skutki w sferze praw lub/i obowiązków podmiotów, w stosunku do których są one podejmowane oraz podmiotów administrujących, jak też takie, które owych skutków nie wywołują. Te pierwsze nazwane są czynnościami (działaniami) prawnymi, te drugie czynnościami (działaniami) faktycznymi.
Czynności prawne Dokonywanie czynności prawnych musi być wyraźnie przewidziane przepisami obowiązującego prawa. Reguluje ono przeważnie i zasady, i tryb ich podejmowania. Czynnościami prawnymi są czynności podejmowane w następujących formach: aktu administracyjnego, aktu normatywnego, umowy i porozumienia. Są nimi także te zachowania organów administracji publicznej (przeważnie inspekcji, kontroli, niektóre czynności egzekucyjne itp. czynności materialnotechniczne)
Czynności faktyczne Działania faktyczne, to np. działania polegające na świadczeniu usług zaspakajających zbiorowe potrzeby ludności, udzielanie: informacji, schronienia lub opieki (medycznej, socjalnej, prawnej) osobie jej potrzebującej, porad zawodowych, gospodarczych, ustalanie faktów bez zastosowania środków władczych itp.. Obowiązujące prawo nie określa do końca ani wyczerpującego zbioru tego typu czynności, ani form, w jakich są realizowane, ani też szczegółowych zasad (materialnych i proceduralnych) ich stosowania.
Czynności faktyczne Organy administracji publicznej podejmują je często wyłącznie na podstawie ogólnych przepisów wyznaczających im zadania do wykonania (tzw. norm kompetencyjnych zawartych w przepisach ustrojowych). Niejednokrotnie i typ czynności i jego forma są rezultatem twórczych poszukiwań osób piastujących funkcje organu lub zatrudnionych w jego aparacie pomocniczym (urzędzie).
Czynności faktyczne Do działań faktycznych także regulowanych prawem - zaliczyć należy działania zmierzające do wydania aktu prawnego lub podjęcia innej czynności prawnej (przygotowanie projektu aktu, prowadzenie postępowania wyjaśniającego w postaci oględzin, przyjmowania wyjaśnień stron postępowania),
Formy władcze działania władcze - takie formy działania administracji publicznej, w których dokonuje ona jednostronnego uregulowania sytuacji prawnej jednostki opierając swoje upoważnienie do dokonania tego na przyznanej jej przez obowiązujące prawo kompetencji. Przykładem takich działań może być akt wykonawczy do ustawy (rozporządzenie, uchwała organu stanowiącego j.s.t.), zawierający powszechnie obowiązujące przepisy prawa, każda decyzja administracyjna lub zarządzenie skierowane do jednostek podporządkowanych organizacyjnie autorowi takiego zarządzenia, polecenie służbowe itp.
Formy niewładcze W pozostałych przypadkach mamy do czynienia z formami działań niewładczych. Do grupy tej należą umowy, porozumienia, informacje, wyjaśnienia, apele, odezwy, czynności rzeczowe (materialne) realizujące zadania organów administracji publicznej, jak np. świadczenie usług opiekuńczych, udzielenie schronienia, pomocy doraźnej itp.
Formy indywidualne Klasyfikacja prawnych form działania administracji będących aktami może być przeprowadzona według kryterium sposobu określenia adresata oraz - na podstawie konkretności sytuacji, której dane działanie dotyczy. Jeżeli adresatem działania administracji jest osoba (jednostka) lub grupa osób oznaczone co do ich tożsamości (np. z imienia i nazwiska, miejsca zamieszkania, imion rodziców, z nazwy i siedziby), mamy do czynienia z indywidualnymi formami działania (będą to decyzje administracyjne, postanowienia, umowy, rozkazy i polecenia służbowe).
Formy generalne Jeżeli natomiast adresatami działań administracji publicznej są jednostki określone za pomocą wskazania sytuacji, w jakiej się znajdują bądź posiadanych przez nie przymiotów (np. mieszkańcy gminy X, osoby przebywające w miejscu Y, podmioty wykonujące działalność Z itp.), wykorzystywane są do tego formy działań generalnych (np. rozporządzenia i inne akty ustanawiające przepisy prawa powszechnie obowiązującego, akty generalne stosowania prawa, takie jak wytyczne, zakazy lub nakazy zachowań określonych przepisami powszechnie obowiązującymi w konkretnej sytuacji).
Akty ogólne Akty ogólne mogą mieć charakter zarówno aktów indywidualnych, jak i generalnych. Indywidualny akt ogólny to akt mający imiennie oznaczonego adresata ale nie rozstrzygający o jego prawach lub/i obowiązkach w konkretnej, jednostkowej i niepowtarzalnej sytuacji, lecz nadający mu określoną pozycję w stosunku do innych jednostek (np. upoważnienie przedsiębiorcy do wykonywania funkcji zarządzającego specjalną strefą ekonomiczną, upoważnienie kierownika samorządowej jednostki organizacyjnej do wydawania decyzji administracyjnych w sprawach należących do kompetencji organów danej jednostki samorządu terytorialnego).
Akty ogólne Generalne akty ogólne to przeważnie klasyczne akty normatywne, a ponadto - inne akty regulujące abstrakcyjnie zachowania osób określonych według posiadanych przez nie cech. Abstrakcyjność regulacji - sytuacja, w której generalny akt ogólny będzie miał zastosowanie nie jest jedną, konkretna, możliwą do zidentyfikowania sytuacją faktycznie istniejącą, lecz wyobrażoną przez autora aktu jako prawdopodobna i opisaną przy pomocy odpowiednich zwrotów językowych. W rzeczywistości sytuacja taka może zaistnieć wielokrotnie albo też nie wydarzyć się wcale (akt ogólny będzie wówczas aktem martwym ).
Akty konkretne Akty konkretne mają przeważnie indywidualnie oznaczonego adresata, ale główną ich cechą jest to, że rozstrzygają konkretną, istniejącą aktualnie lub przewidzianą w przyszłości sytuację, stwierdzając bądź wyznaczając w niej swemu adresatowi przewidziane prawem obowiązki lub/i uprawnienia. Do grupy tej należą takie akty jak pozwolenie na broń, decyzja o zmianie imienia lub nazwiska, decyzja o wydaniu lub odebraniu prawa jazdy, polecenie służbowe przeprowadzenia przez pracownika organu wizji lokalnej itp.
Akty konkretne Niektóre akty konkretne mają specyficzny charakter, oprócz określenia praw i obowiązków indywidualnie oznaczonych (z imienia i nazwiska, adresu lub z nazwy i siedziby) adresatów ustalają konkretne prawa i obowiązki osób lub jednostek organizacyjnych wyznaczonych generalnie, za pomocą opisania cech przez te jednostki posiadanych. Są to przeważnie różnego rodzaju pozwolenia i koncesje w ścisłym tego słowa znaczeniu.
Akty konkretne W praktyce administracyjnej możemy mieć także do czynienia z aktami konkretnymi występującymi w postaci aktów generalnych. Stosowane są one przeważnie w sferze prawa celnego, dewizowego i podatkowego. Są to tzw. pozwolenia lub zwolnienia generalne (nazywane niejednokrotnie ogólnymi ). Na gruncie prawa podatkowego np. wprowadzane w formie rozporządzenia Ministra Finansów zwolnienia określonych grup podatników z obowiązku opłacania określonego typu podatku w danym roku podatkowym lub zaniechania ich poboru.
Akty administracji - te formy jej działania, których rezultatem jest uregulowanie (określenie lub ustanowienie) praw i/ lub obowiązków osób, do których są kierowane. Tworzą one ogólne lub indywidualne normy prawne. Są to np. rozporządzenia, zarządzenia, uchwały kolegialnych organów publicznej władzy wykonawczej, akty administracyjne (a wśród nich decyzje administracyjne, postanowienia, polecenia i rozkazy służbowe).
Nie akty Jeżeli prawa i/lub obowiązki jednostki, względem której czynność jest dokonywana, powstają ipso iure przez sam fakt jej wykonania w okolicznościach określonych ustawą i mają taką treść, jaka z niej wynika, należy zaliczyć ją właśnie do tej drugiej grupy tj. czynności prawnych administracji nie będących aktami (zaświadczenia, akty rejestracji i ewidencji, czynności egzekucyjne - zajęcie rzeczy lub prawa, zabezpieczenie wykonania obowiązku na rzeczy lub prawie), przewidziane przepisami prawa (budowlanego, sanitarnego, ochrony środowiska etc.) inspekcje nieruchomości, budynków, działalności gospodarczej itd.
Jednostronne formy działania to wszelkie zachowania władzy wykonawczej, poprzez które zmiana sytuacji prawnej ich adresatów oraz podmiotów administrujących (określenie lub ustanowienie ich obowiązków lub uprawnień) następuje w wyniku oświadczenia woli tylko jednej ze stron kształtowanego w ten sposób stosunku prawnego - organu działającego w imieniu podmiotu sprawującego tę władzę.
Jednostrone formy działania To np. wydawanie rozporządzeń i innych aktów ustanawiających powszechnie obowiązujące przepisy prawa (uchwał rad gmin, powiatów oraz sejmików wojewódzkich), indywidualnych lub ogólnych nakazów i zakazów administracyjnych, pozwoleń, poleceń i rozkazów służbowych itp. Jednostronny charakter mają nie tylko czynności organów administracji publicznej regulowane prawem administracyjnym i nie zawsze są to działania władcze.
Jednostrone formy działania Organy administracji mogą także podejmować jednostronne czynności prawne z zakresu prawa cywilnego. Np. z art. 179 Kc, zgoda starosty na zrzeczenie się prawa własności nieruchomości na rzecz Skarbu Państwa lub dokonane przez Komendanta Policji publiczne przyrzeczenie nagrody za dostarczenie informacji pozwalającej na ujęcie ukrywającego się przestępcy.
wielostronne formy działania wykorzystywane są w takich przypadkach, w których uregulowanie stosunków prawnych zachodzących między organami administrującymi a jednostkami, w stosunku do których działania te są podejmowane, mają być następstwem zgodnego oświadczenia woli organu i co najmniej jednego, innego podmiotu prawa. Nie zawsze będą to musiały być oświadczenia wszystkich podmiotów lub jednostek, których sytuacja prawna kształtowana jest takim działaniem.
Działania wewnętrzne i zewnętrzne Oparte są na kryterium stosunku adresata danego działania lub czynności podejmowanej w danej formie do organu administrującego, który ją stosuje. Jeżeli dana forma działania wykorzystywana jest w związku z tym, że między organem działającym, a adresatem istnieje więź organizacyjnej lub służbowej nadrzędności i podporządkowania, mamy wówczas do czynienia z formą działań wewnętrznych. Jeżeli więź taka nie występuje, mówimy o działaniach (formach) zewnętrznych.
Akty wewnętrzne to zarządzenia wyznaczające zadania lub powołujące na stanowisko bądź do wykonywania określonej funkcji osobę służbowo podporządkowaną, instrukcje, wytyczne, polecenia służbowe, rozkazy służbowe.
Działania zewnętrzne występują w postaci: aktu generalnego (wydanego w formie rozporządzenia, zarządzenia porządkowego lub uchwały organu jednostki samorządu terytorialnego zawierającej przepisy miejscowego prawa powszechnie obowiązującego), decyzji administracyjnej, postanowienia, czynności egzekucyjnej, aktu rejestracji, czynności ewidencyjnej, umowy (cywilnej lub publicznoprawnej).
Akty wewnętrzne i zewnętrzne Bardzo istotne jest w tym podziale podkreślenie związku między danym działaniem a organizacyjną zależnością adresata działania od organu w praktyce administracyjnej występują też podejmowane przez organy nadrzędne typowe aktów zewnętrzne wobec jednostek podporządkowanych organizacyjnie (np. mianowanie na stanowisko urzędnika w służbie cywilnej lub funkcjonariusza którejkolwiek z pozostałych służb, zezwolenie ministra na uruchomienie nowego kierunku studiów w państwowej szkole wyższej, udzielenie pozwolenia na budowę wydane szkole prowadzonej przez powiat itp.).
Pojęcie aktu administracyjnego formę aktu administracyjnego winny przyjmować czynności zmierzające do realizacji zadań z zakresu administracji publicznej charakteryzujące się: 1. podejmowaniem ich w celu ustanowienia normy zachowania się, 2. wywoływaniem bezpośrednich skutków w sferze prawa administracyjnego, 3. jednostronnością, 4. władczością, 5. wykonawczym stosunkiem wobec ogólnej i generalnej normy prawa administracyjnego 6. nieposiadaniem równocześnie cechy ogólności i generalności.
Akt administracyjny Akty administracyjne mogą być stosowane zarówno w zewnętrznej, jak i wewnętrznej sferze funkcjonowania administracji publicznej. W sferze wewnętrznej najbardziej typowymi aktami administracyjnymi będą: polecenie służbowe, rozkaz, instrukcje, wytyczne itp. W sferze zewnętrznej mamy natomiast do czynienia przeważnie z decyzjami i postanowieniami administracyjnymi, podejmowanymi na podstawie aktów materialnego prawa administracyjnego w trybie określonym w trzech, usystematyzowanych regulacjach proceduralnych (Kpa, OP i PostEgzAdmU).
Akt administracyjny istnieje pewna grupa aktów administracyjnych, które mają charakter mieszany: ich indywidualnymi adresatami są jednostki administracji publicznej lub osoby podporządkowane organizacyjnie bądź służbowo organowi je podejmującemu, ale równocześnie wpływają one bezpośrednio na sytuację prawną (prawa lub/i obowiązki) jednostek mu nie podporządkowanych (akty nadzoru).
Rodzaje aktów administracyjnych decyzje administracyjne to zewnętrzne akty administracyjne skierowane do indywidualnie oznaczonego adresata, rozstrzygające co do istoty konkretne sprawy w sytuacji, gdy między organem podejmującym akt, a jego adresatem nie występuje żadna szczególna więź zależności.
Akty konstytutywne i deklaratoryjne AKTY KONSTYTUTYWNE wydawane są na podstawie norm, które upoważniają lub zobowiązują organy administracji publicznej do ustanawiania, w okolicznościach faktycznych opisanych w części hipotetycznej normy, uprawnień lub obowiązków indywidualnie określonych osób, bądź też do dokonywania zmian w tym zakresie (np. odwołanie lub ograniczenie obowiązku, wstrzymanie, pozbawienie lub rozszerzenie uprawnienia itp.).
Akty konstytutywne i deklaratoryjne Normy, które łączą taką samą zmianę sytuacji prawnej jednostki z samym faktem zaistnienia określonych w przepisie prawa okoliczności nie wymagają - ze swojej istoty ich konkretyzacji. Jednak, ustawodawca często przewiduje, że ich wystąpienie, a co za tym idzie także zmiana w sferze sytuacji prawnej indywidualnie oznaczonych osób stwierdzane będzie autorytatywnie przez określony organ administracji publicznej. Taki akt stwierdzający to AKT DEKLARATORYJNY
Akty konstytutywne i deklaratoryjne Przykładem klasycznym aktu konstytutywnego może być decyzja ustalająca wysokość należnego od adresata podatku (obowiązek zapłaty tak ustalonej daniny powstaje dopiero po doręczeniu takiej decyzji), natomiast decyzją deklaratoryjną z tej samej dziedziny administracji będzie decyzja określająca wysokość zobowiązania podatkowego, jakie mimo obowiązku ustawowego samodzielnego obliczenia wysokości podatku i jego uiszczenia nie zostało wykonane przez podatnika (w całości lub w części).
akty deklaratoryjne wydawane są w warunkach ścisłego związania organu administracji przepisami obowiązującego prawa i istniejącym w danym momencie stanem faktycznym. Organ administracji nie ma możliwości swobodnego kształtowania ich treści. Realizują one funkcję porządkującą ich celem jest usuwanie wątpliwości co do sytuacji prawnej jednostek: czy znalazły się one w okolicznościach faktycznych, których zaistnienie rodzi określone ustawą skutki prawne? W akcie takim może on stwierdzić jedynie to, co przewiduje przepis prawny i tylko wówczas, gdy zaistnieją okoliczności faktyczne wskazane tym 4/13/10 przepisie. D.R. Kijowski & P.J. Suwaj
W przypadku aktów konstytutywnych rola organu administracji może być bardziej twórcza może on, w granicach obowiązującego prawa, sam formułować treść aktu, ustalać termin jego obowiązywania, uzależniać jego trwałość i/lub obowiązywanie od zaistnienia/niezaistnienia w przyszłości pewnych zdarzeń. Przy pomocy aktów tego rodzaju organ władzy wykonawczej może inicjować zachowania pożądane z punktu widzenia interesu publicznego bądź zapobiegać powstawaniu sytuacji dla tego interesu szkodliwych.
Akty konstytutywne i deklaratoryjne akty deklaratoryjne jeżeli są aktami prawidłowymi nie mogą być zmieniane lub uchylane tak, jak niektóre akty konstytutywne w związku ze zmianą okoliczności faktycznych. Są w zasadzie niewzruszalne
Akty konstytutywne i deklaratoryjne Natomiast pewna część aktów konstytutywnych, z których wynikają uprawnienia lub obowiązki podlegające ciągłej realizacji (np. pozwolenie na budowę, licencja na wykonywanie działalności usługowej w zakresie przewozu osób, decyzja o przyznaniu zasiłku stałego lub okresowego), może ulegać modyfikacjom w trakcie ich wykorzystywania, a nawet pozbawiana mocy prawnej.
Skutki aktów administracyjnych w sferze prawa cywilnego Skutkami aktów administracyjnych są uprawnienia i obowiązki określonego zachowania się ich adresatów, a czasami także organów administracji publicznej, których przedmiot mieści się czasami nie tylko w obszarze obowiązywania prawa administracyjnego, ale także w zakresie stosunków regulowanych normami prawa cywilnego. Akty administracyjne mogą mieć albo bezpośredni, albo pośredni, albo żaden wpływ na sferę stosunków cywilnoprawnych
Skutki aktów administracyjnych w sferze prawa cywilnego Akademickim przykładem aktu wywołującego bezpośrednie skutki w sferze prawa cywilnego jest decyzja o wywłaszczeniu nieruchomości niezbędnej na realizację celu publicznego. Na mocy tego typu aktu dotychczasowy właściciel traci, a Skarb Państwa lub odpowiednia jednostka samorządu terytorialnego nabywa prawo własności nieruchomości
Skutki aktów administracyjnych w sferze prawa cywilnego Zmiana sytuacji prawnej adresata aktu administracyjnego w zakresie regulowanym prawem cywilnym może jednak wymagać - oprócz jego podjęcia i doręczenia wykonania innej czynności (np. zawarcia umowy z osobą trzecią). Równocześnie, uzyskanie aktu administracyjnego może być warunkiem skuteczności lub ważności czynności cywilnoprawnej. Wówczas możemy stwierdzić, że mamy do czynienia z aktem wywołującym pośrednio skutki cywilnoprawne.
Skutki aktów administracyjnych w sferze prawa cywilnego Przykładami takich aktów będą np. uchwały rady gminy o wyrażeniu zgody na zbycie lub na wieloletnie wydzierżawienie nieruchomości komunalnej przez wójta, zgoda wojewody na zbycie nieruchomości Skarbu Państwa w trybie bezprzetargowym, przyznanie uprawnienia do nabycia broni palnej i amunicji itp.
Zależność aktu administracyjnego od woli adresata Istotą tego podziału jest wyodrębnienie takich aktów, które nie mogą być wydane bez akceptacji przez adresata zarówno samego faktu ich podjęcia, jak też czasami brzmienia ustanawianych uprawnień i obowiązków (na treść aktów deklaratoryjnych adresaci nie mają wpływu) od aktów, których podejmowanie oraz treść zależne jest wyłącznie od woli organu władzy publicznej.
Zależność aktu administracyjnego od woli adresata akty zależne do woli adresata pozostają nadal aktami jednostronnymi w tym sensie, że skutek zmiany sytuacji prawnej jednostki jest w tym przypadku nadal wynikiem oświadczenia woli jednej ze stron stosunku prawnego organu administrującego. W odróżnieniu od aktów dwustronnych, nie mogą one zmienić swojej treści lub utracić moc w wyniku zgodnych oświadczeń woli obu stron.
Zależność aktu administracyjnego od woli adresata Nie zmienia tego faktu regulacja art. 155 Kpa, w myśl której każda decyzja, na mocy której strona nabyła prawo, może być za jej zgodą uchylona lub zmieniona przez organ, który wydał daną decyzję. Korzystając z takiej możliwości organ nadal kształtuje sytuację strony postępowania wyłącznie własnym oświadczeniem woli. Wymagana zgoda jest warunkiem poprawności wydawanego aktu, ale nadal od organu i tylko od niego zależy, czy dany akt zostanie podjęty.
Zależność aktu administracyjnego od woli adresata przedstawiany podział nie jest równoznaczny z podziałem aktów na akty podejmowane przez organy administracji publicznej z urzędu i akty wydawane na żądanie stron. Kryterium wyodrębniającym oba typy aktów w tym drugim podziale jest bowiem tryb wszczynania postępowania.
Zależność aktu administracyjnego od woli adresata Akty wydawane w postępowaniu wszczętym na żądanie strony mogą być bowiem całkowicie niezależne od woli wnioskodawcy i co więcej mogą to być identyczne rozstrzygnięcia z aktami wydawanymi z urzędu (np. nakaz wstrzymania robót budowlanych prowadzonych niezgodnie z pozwoleniem na budowę może być wydany zarówno z urzędu, jak i na żądanie osoby trzeciej, która może dochodzić ochrony swych interesów).
Zależność aktu administracyjnego od woli adresata pojawienie się aktów zależnych od woli strony wiąże się z praktycznymi koncepcjami wolności i praw jednostek, które doznają różnego rodzaju ograniczeń na skutek inicjatyw władzy prawodawczej w państwie, usiłującej osiągnąć lub ochronić pewne dobra i wartości wspólne dla całego państwa i społeczeństwa.
Zależność aktu administracyjnego od woli adresata Ustanawia ona generalne i abstrakcyjne nakazy i zakazy, które z racji braku pełnej przewidywalności sytuacji i okoliczności, w jakich nakazy i zakazy te będą stosowane w przyszłości wyrażone są na tyle ogólnie i nieprecyzyjnie, że bezwzględne ich egzekwowanie mogłoby być bezcelowe, spowodować szkody w innych dobrach i wartościach wymagających ochrony albo - byłoby rażąco niesprawiedliwe dla konkretnego adresata.
Zależność aktu administracyjnego od woli adresata Aby temu zapobiec ustawodawcy przewidują możliwości uzyskania przez osobę zainteresowaną aktu uwalniającego ją od danego nakazu lub zakazu w całości lub w części: poprzez zastosowanie ulgi lub zwolnienia w daninie publicznej, przyznania uprawnienia do wykonywania generalnie zakazanych lub nakazanych czynności lub działalności albo wreszcie przyznania uprawnienia do wykonywania działań charakterystycznych dla władzy publicznej lub jej 4/13/10 tylko z zasady - D.R. przynależnej. Kijowski & P.J. Suwaj
Zależność aktu administracyjnego od woli adresata Pozwolenia, koncesje i upoważnienia administracyjne Jest to grupa aktów administracyjnych zależnych od woli adresata, wydawanych poza ostatnim - wyłącznie na jego wniosek, których wspólną cechą jest to, że zezwalają na zachowania niedopuszczalne z prawnego punktu widzenia, o ile podejmujący je nie dysponuje którymś z tych aktów.
koncesja Koncesja jest aktem nadającym adresatom szczególną pozycję wśród innych podmiotów prawa, wyrażającą się w możliwości - i równocześnie - obowiązku prowadzenia działalności na rzecz ogółu mieszkańców i jednostek organizacyjnych, stanowiącej realizację zadań i uprawnień należących do państwa lub jednostki samorządu terytorialnego
koncesja Przykładami mogą tu być koncesje: na budowę i eksploatację autostrady, na holowanie statków w portach morskich, na zarządzanie liniami kolejowymi, na wykonywanie przewozów kolejowych, na prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie przesyłania i dystrybucji energii, na wydobywanie kopalin.
koncesja W każdym z tych przykładów posiadacz koncesji zmuszany jest do świadczenia usług na rzecz każdego domagającego się wyświadczenia usługi i - wyposażany w takie kompetencje, których nie da się wyprowadzić z autonomii gospodarczej jednostki, gdyż wyrażają się one w możliwości wykorzystywania instrumentów należących władzy publicznej w stosunku do osób trzecich (wymuszania ich zachowań, podporządkowania się poleceniom itp.).
upoważnienie Podobne rezultaty dają upoważnienia, udzielane osobom prywatnym lub organizacjom społecznym przez organy administracji publicznej, do wykonywania zadań z zakresu administracji publicznej
upoważnienie Na ich podstawie dany podmiot staje się właściwym do podejmowania w imieniu upoważniającego, ale na własną odpowiedzialność, czynności polegających na rozstrzyganiu spraw administracyjnych lub realizacji innych obowiązków depozytariuszy władzy publicznej.
upoważnienie Np. Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny - działając na podstawie 5 pkt 4 rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 9 lipca 1996 r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia i środowiska pracy (Dz. U. Nr 86, poz. 394) może udzielić upoważnienia do wykonywania pomiarów hałasu i oświetlenia elektrycznego.
pozwolenia Typowe pozwolenia administracyjne (w tym także tzw. licencje) spełniają podobnie jak inne instrumenty prawa administracyjnego - trojakiego rodzaju funkcje: regulacyjną, ochronną i sterującą. Na pierwszy plan wysuwa się tu dwie pierwsze funkcje. W przypadku koncesji dominujące znaczenie mają natomiast funkcja sterująca i regulująca.
pozwolenia Ustanawiając wymóg uzyskania pozwolenia przed podjęciem określonego typu zachowania lub działalności ustawodawca daje władzy wykonawczej sposobność skonkretyzowania w indywidualnej sytuacji faktycznej ogólnych nakazów lub zakazów (określenia sytuacji prawnej jednostki) ustanowionych w celu zapobieżenia naruszaniu interesów wspólnoty (państwa, społeczności gminy, powiatu lub województwa etc). Stwierdzając brak zagrożenia dla określonego prawem interesu, właściwy organ udziela oczekiwanego zezwolenia.
pozwolenia Równocześnie, o ile wynika to z ustawy, organ administracji może czasami precyzować przedmiotowy, podmiotowy, przestrzenny lub czasowy zakres udzielanych uprawnień, ustanawiać indywidualne zalecenia lub uzależniać prawną skuteczność pozwolenia od określonych zachowań posiadacza pozwolenia, aby skierować jego działalność ku celom korzystnym z punktu widzenia wspólnoty (a więc sterować tą działalnością). Władza publiczna realizuje w ten sposób wyznaczone cele polityki społecznej, gospodarczej itp
Moc obowiązująca, trwałość i wadliwość aktu administracyjnego
Akt administracyjny, jako wyraz woli podmiotu sprawującego władzę publiczną, korzysta z atrybutu posiadania mocy wiążącej (obowiązującej) od momentu wskazanego w: 1) akcie normatywnym przewidującym jego wydanie albo - 2) ustawach regulujących tryb wydawania określonego rodzaju aktów (np. decyzje administracyjne regulowane Kpa lub OP) lub - władcze działania danego rodzaju organu administrującego (np. ustawy o: Radzie Ministrów, Policji, samorządzie gminnym itp.). Przeważnie momentem tym jest doręczenie aktu na piśmie albo jego (ustne lub publiczne) ogłoszenie.
Domniemanie mocy wiążącej aktu Domniemania tego nie usuwa nawet oczywista wadliwość aktu. Dopóki nie zostanie ona stwierdzona w odpowiednim trybie i przez właściwy do tego organ, akt taki korzysta z przymiotu rozstrzygnięcia wywołującego określone nim skutki prawne
Domniemanie mocy wiążącej aktu W stosunku do ostatecznych decyzji administracyjnych zasada powyższa wynika logicznie z art. 16 1 Kpa. W stosunku do pozostałych rodzajów aktów jest wyprowadzana z istoty działań władzy wykonawczej stosujących (wykonujących) obowiązujące sprawo.
Domniemanie mocy wiążącej aktu W państwie prawnym jednostka musi być pewna swoich praw i obowiązków ustalonych lub określonych przez władzę publiczną. Nie może być zmuszana do oceniania na własne ryzyko i odpowiedzialność prawidłowości i prawnej skuteczności otrzymywanych od organów administracji aktów prawnych. W państwie tym jego władze, a nie jednostki, odpowiadać też będą za skutki wydania aktów naruszających prawo.
Prawomocność aktu Z momentem zaistnienia przewidzianych prawem okoliczności (doręczenie lub ogłoszenie oraz brak możliwości odwołania się) akty administracyjne stają się prawomocne (niezmienialne), podlegają wykonaniu, a podporządkowanie się im gwarantowane jest ewentualnością użycia przymusu państwowego. Jest to jednak prawomocność formalna.
Prawomocność aktu Odpowiednie procedury przewidywać mogą możliwość wzruszenia (uchylenia) mocy obowiązującej aktu z uwagi na jego wady prawne, w trybie i okolicznościach wskazanych przepisami prawa. Prawo przewidywać też może utratę mocy obowiązującej aktu albo - stwierdzenie prawnej bezskuteczności (nieważności) od chwili jego podjęcia.
Prawomocność aktu Jeżeli dany akt ze względu na jego treść i procedurę, w jakiej został wydany - nie może być pozbawiony mocy prawnej ani przez organ administracji, ani przez sąd, możemy uznać go za posiadający walor aktu administracyjnego prawomocnego materialnie, tzn. aktu faktycznie zgodnego z obowiązującym prawem.
Wadliwość aktu administracyjnego to niespełnianie przezeń wymogów prawidłowości, do których zalicza się zachowanie przepisów o właściwości, posiadanie podstawy prawnej, dochowanie przy jego wydaniu norm prawa procesowego oraz zgodność jego treści z obowiązującymi przepisami prawa.
Wadliwość aktu administracyjnego Wadliwość nieistotna ma miejsce w przypadku, gdy niezgodność z prawem posiadającego podstawę aktu, podjętego przez właściwy organ, nie daje podstaw do pozbawienia go mocy obowiązującej (np. naruszenie decyzją administracyjną prawa procesowego, które nie miało wpływu na wynik sprawy.
Wadliwość aktu administracyjnego Przykładowo pominięcie w podstawie prawnej decyzji administracyjnej stosowanego przepisu prawa materialnego lub podania informacji o wydaniu jej z faktycznie udzielonego upoważnienia organu administracji.
Wadliwość aktu administracyjnego Poza tą granicą mamy do czynienia z wadliwością istotną, wymagającą usunięcia aktu z obrotu prawnego poprzez jego uchylenie bądź stwierdzenie, że był to akt nieważny. W tym ostatnim przypadku zachodzi wadliwość kwalifikowana aktu administracyjnego.
Wadliwość aktu administracyjnego Ma ona natomiast miejsce wówczas, gdy ciężar naruszenie prawa jest tak znaczny, że uniemożliwia to uznanie aktu za wywołujący skutki prawne w praworządnym państwie.
Wadliwość aktu administracyjnego Przesłankami kwalifikującymi decyzje i postanowienia administracyjne do uznania ich za nieważne w świetle Kpa oraz OP - są: brak podstawy prawnej, naruszenie przepisów o właściwości, skierowanie aktu do osoby nie będącej stroną postępowania, podjęcie go w sprawie rozstrzygniętej innym aktem ostatecznym, zobowiązanie lub uprawnienie adresata do wykonania czynu karalnego, trwała niewykonalność od dnia podjęcia.