PRZEPISY INTERTEMPORALNE

Transkrypt

1 PRZEPISY INTERTEMPORALNE W przepisach przejściowych reguluje się wpływ nowej ustawy na stosunki powstałe pod działaniem ustawy albo ustaw dotychczasowych. 2. W przepisach przejściowych rozstrzyga się w szczególności: 1) sposób zakończenia postępowań będących w toku (wszczętych w czasie obowiązywania dotychczasowych przepisów i niezakończonych ostatecznie do dnia ich uchylenia), skuteczność dokonanych czynności procesowych oraz organy właściwe do zakończenia postępowania i terminy przekazania im spraw; 2) czy i w jakim zakresie utrzymuje się czasowo w mocy instytucje prawne zniesione przez nowe przepisy; 3) czy zachowuje się uprawnienia i obowiązki oraz kompetencje powstałe w czasie obowiązywania uchylanych albo wcześniej uchylonych przepisów oraz czy skuteczne są czynności dokonane w czasie obowiązywania tych przepisów; sprawy te reguluje się tylko w przypadku, gdy nie chce się zachować powstałych uprawnień, obowiązków lub kompetencji albo chce się je zmienić albo teŝ gdy chce się uznać dokonane czynności za bezskuteczne; 4) czy i w jakim zakresie stosuje się nowe przepisy do uprawnień i obowiązków oraz do czynności, o których mowa w pkt 3; 5) czy i w jakim zakresie utrzymuje się w mocy przepisy wykonawcze wydane na podstawie dotychczasowych przepisów upowaŝniających. 1/ sposób zakończenia spraw w toku; skuteczność dokonanych czynności procesowych, wskazanie organów właściwych do zakończenia postępowania i terminy zakończenia. Sytuacja z 30 ust.2 pkt 1 ZTP. Brzmienie przepisu przejściowego określa 31 ust. 1 ZTP. Forma prawidłowa np. 1/ Do postępowania o poprawie gospodarki przedsiębiorstwa państwowego lub upadłości, wszczętego przed dniem wejścia w Ŝycie niniejszej ustawy stosuje się art. X art. Y ustawy o... (sytuacja z 30 ust.2 pkt 1 ZTP) 2/ Do czasu zorganizowania StraŜy Granicznej Wojska Ochrony Pogranicza wykonują zadania określone w niniejszej ustawie oraz w ustawie o ochronie granicy państwowej (sytuacja z 30 ust. 2 pkt 2 ZTP) 3/ Do świadczeń pomocy materialnej dla studentów, przyznanych na podstawie przepisów ustawy wymienionej w art.1 niniejszej ustawy, stosuje się przepisy tej ustawy do czasu, na który świadczenia te zostały przyznane (sytuacja z 30 ust. 2 pkt 3 ZTP) 1

2 2/ technika bezpośredniego działania ustawy nowej prawidłowa postać słowna przepisu: Do postępowania o poprawie gospodarki przedsiębiorstwa lub o upadłości, wszczętego lecz niezakończonego ostatecznie przed dniem wejścia w Ŝycie niniejszej ustawy, stosuje się przepisy tej ustawy. 3/ pozostawienie wyboru regulacji prawnej adresatom postać słowna przepisu: Studenci, którzy do dnia 30 września 2007 r. zaliczyli co najmniej 6 semestrów studiów, mogą do dnia 31 października 2007 r. podjąć decyzję, czy będą kończyć studia według nowego programu czy według programu studiów obowiązującego w chwili przyjęcia ich w poczet studentów. 4/ w przypadku braku rozstrzygnięcia ustawodawcy co do sposobu rozstrzygania problemów intertemporalnych, w prawie publicznym, stosuje się regułę bezpośredniego działania ustawy nowej. Problem obowiązywania aktów wykonawczych wydanych na podstawie ustawy, której moc obowiązywania uchyla nowa ustawa reguła walidacyjna zawarta w 32 ZTP JeŜeli uchyla się ustawę, na podstawie której wydano akt wykonawczy, albo uchyla się przepis ustawy upowaŝniający do wydania aktu wykonawczego, przyjmuje się, Ŝe taki akt wykonawczy traci moc obowiązującą odpowiednio z dniem wejścia w Ŝycie ustawy uchylającej albo z dniem wejścia w Ŝycie przepisu uchylającego upowaŝnienie do wydania tego aktu. 2. JeŜeli zmienia się treść przepisu upowaŝniającego do wydania aktu wykonawczego w ten sposób, Ŝe zmienia się rodzaj aktu wykonawczego albo zakres spraw przekazanych do uregulowania aktem wykonawczym lub wytyczne dotyczące treści tego aktu, przyjmuje się, Ŝe taki akt wykonawczy traci moc obowiązującą z dniem wejścia w Ŝycie ustawy zmieniającej treść przepisu upowaŝniającego. 3. JeŜeli zmiana treści przepisu upowaŝniającego polega na tym, Ŝe zmienia się organ upowaŝniony do wydania aktu wykonawczego, przyjmuje się, Ŝe taki akt zachowuje moc obowiązującą; w takim przypadku organem upowaŝnionym do zmiany lub uchylenia aktu wykonawczego wydanego na podstawie zmienionego przepisu upowaŝniającego jest organ wskazany w zmienionym upowaŝnieniu. 2

3 Problem dopuszczalności pozostawienia w mocy dotychczas obowiązujących aktów wykonawczych reguła z 33 ZTP JeŜeli akt wykonawczy wydany na podstawie uchylanego albo zmienianego przepisu upowaŝniającego nie jest niezgodny z nową albo znowelizowaną ustawą, moŝna go wyjątkowo zachować czasowo w mocy, nadając przepisowi przejściowemu brzmienie: "Dotychczasowe przepisy wykonawcze wydane na podstawie art.... ustawy... (tytuł dotychczasowej ustawy) zachowują moc do czasu wydania nowych przepisów wykonawczych na podstawie art.... ustawy.". 2. Nie zachowuje się czasowo w mocy tylko niektórych przepisów aktu wykonawczego wydanego na podstawie uchylanego albo zmienianego przepisu upowaŝniającego. 3. Rozwiązanie, o którym mowa w ust. 1, stosuje się tylko w ustawie uchylającej albo ustawie zmieniającej ustawę, na podstawie której został wydany dotychczasowy akt wykonawczy. Rozwiązania tego nie stosuje się w kolejnych ustawach, które uchylają albo zmieniają ustawę uchylającą albo ustawę zmieniającą. 4. W ustawie pozostawiającej czasowo w mocy dotychczasowy akt wykonawczy moŝna wyznaczyć organowi upowaŝnionemu termin, do którego ma on obowiązek wydać nowy akt wykonawczy. 3

4 ZASADA LEX RETRO NON AGIT Przepisowi nadającemu moc wsteczną ustawie lub jej części nadaje się brzmienie: "Ustawa wchodzi w Ŝycie z dniem... i ma zastosowanie do zdarzeń (stanów rzeczy)..., które powstały przed dniem..." albo "Ustawa wchodzi w Ŝycie z dniem... i ma zastosowanie równieŝ do zdarzeń (stanów rzeczy)..., które powstały przed dniem...", albo teŝ "Ustawa wchodzi w Ŝycie z dniem..., z mocą od dnia...". 2. Przepisy ustawy inne niŝ te, którym przepisy końcowe nadały wsteczną moc obowiązującą, a posiadające moc wsteczną wynikającą z ich treści i odnoszące się do zdarzeń lub stanów rzeczy, które powstały przed dniem wejścia w Ŝycie ustawy, redaguje się w sposób jednoznacznie wskazujący te zdarzenia lub stany rzeczy. Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego U 1/86 OTK 1986/1/2 (wąskie rozumienie retroaktywności, wyłącznie kryteria formalne) zasada niedziałania prawa wstecz polega na tym, iŝ nie naleŝy stanowić norm prawnych, które nakazywałyby stosować nowo ustanowione normy prawne do zdarzeń (zrozumianych sensu largo), które miały miejsce przed wejściem w Ŝycie nowo ustanowionych norm prawnych i z którymi prawo nie wiązało dotąd skutków prawnych normami tymi przewidzianych. W przypadku, gdy ustawodawca nakazuje kwalifikować według norm nowych zdarzenia zaistniałe przed wejściem tych norm w Ŝycie, wówczas mamy do czynienia z ustanowieniem norm z mocą wsteczną. Norma nie działa wstecz, jeŝeli na jej podstawie naleŝy dokonać kwalifikacji zdarzeń, które wystąpiły po jej wejściu w Ŝycie. Przy ustalaniu następstw prawnych zdarzeń, które miały miejsce pod rządami dawnych norm, ale występują w okresie, gdy nowa norma weszła w Ŝycie naleŝy zgodnie z zasadą lex retro non agit następstwa te określać na podstawie dawnych norm, ale jedynie do czasu wejścia w Ŝycie norm nowych. Orzeczenie K 1/88 OTK 1988/1/6 (dodanie kryterium materialnego) zasada niedziałania praw wstecz oznacza nie tylko zakaz stanowienia norm prawnych, które nakazywałyby stosować nowo ustanowione normy prawo do zdarzeń, które miały miejsce przed ich wejściem w Ŝycie i z którymi prawo nie wiązało dotąd skutków prawnych (zasada lex retro non agit we właściwym tego słowa znaczeniu), lecz takŝe jako zakaz stanowienia intertemporalnych reguł, które mają określić treść stosunków prawnych powstałych pod rządami dawnych norm, a trwających w okresie wejścia w Ŝycie nowo ustanowionych norm prawnych, jeŝeli reguły te wywołują ujemne następstwa dla bezpieczeństwa prawnego i poszanowania praw nabytych. 4

5 Orzeczenie K 5/90 OTK 1990/1/4 Zasada niedziałania prawa wstecz moŝe odnosić się tylko do sytuacji, w których ogranicza się prawa lub zwiększa obowiązki adresatów normy prawnej. Orzeczenie K 13/94 OTK 1995/1/6 zasada lex retro non agit nie stoi na przeszkodzie przyznawaniu lub rozszerzaniu uprawnień z mocą wsteczną. Nie powoduje jej naruszenia takŝe taka zmiana z mocą wsteczną prawa, która nie powoduje pozbawienia lub ograniczenia uprawnień obywateli, a co najmniej ekspektatyw tych uprawnień. RETROAKCJA POZORNA (NIEWŁAŚCIWA) tzw. RETROSPEKTYWNOŚĆ PRAWA (bezpośrednie działanie ustawy nowej Występuje, gdy nowo ustanowione normy nie są stosowane do zdarzeń zaistniałych przed ich wejściem w Ŝycie, a tylko w sposób retrospektywny modyfikują sytuację podmiotów, których sytuacja prawna byłaby odmienna w świetle starych przepisów. Nowa regulacja nie zmienia bowiem niczego wstecz, a jedynie wprowadza zmianę na przyszłość. Zasady, które wiąŝą ustawodawcę przy wyborze konkretnego sposobu regulacji intertemporalnej: 1/ rygorystyczny, ale nie absolutny, zakaz retroakcji właściwej; 2/ zasada bezpośredniego obowiązywania nowego prawa w odniesieniu do stosunków powstałych na gruncie prawa dotychczas obowiązującego (retroaktywność niewłaściwa). W przypadku kolizji bezpośredniego działania ustawy nowej i interesu jednostki pierwszeństwo bezpośredniego działania prawa nowego ulega przełamaniu na rzecz dalszego obowiązywania prawa dawnego (nakaz poszanowania interesów w toku); 3/ zasada poszanowania praw niewadliwie nabytych, zakazująca arbitralnego znoszenia lub ograniczania praw przysługujących jednostce. 4/ zakaz dokonywania zmian prawa podatkowego w trakcie trwania roku podatkowego. 5

6 Warunki odstąpienia od zasady lex retro non agit: 1/ naruszenie zasady niedziałania prawa wstecz nie moŝe być zabronione przepisami prawa. (art. 31 ust.3 Konstytucji RP oraz art. 233 ust.1 Konstytucji RP, art. 5 ustawy z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych); 2/ ewentualne odstępstwo od zasady niedziałania prawa wstecz musi być przewidziane jedynie w formie ustawowej i w sposób pozwalający bez wątpliwości odczytać, Ŝe intencją ustawodawcy było stosowanie aktu z mocą wsteczną ( 51 ust.1 ZTP); 3/ odstąpienie od zasady niedziałania prawa wstecz powinno następować w sytuacji wyjątkowej i usprawiedliwionej szczególnymi okolicznościami np. konieczność dania pierwszeństwa realizacji innej konstytucyjnej zasady czy wartości (zasada sprawiedliwości społecznej, unieszkodliwienie skutków działań dokonanych w celu niegodziwym, albo skierowanych na obejście prawa ; gdy nowa regulacja prawna ma na celu wskazanie prawidłowego rozumienia prawa dotychczasowego. Lex retro non agit na gruncie prawa cywilnego Art. 3 k.c. Ustawa nie ma mocy wstecznej, chyba Ŝe to wynika z jej brzmienia lub celu. 6