2. Groch siewny mgr inż. Paulina Dydo- SDOO Przecław Uwagi ogólne Groch siewny należy do najważniejszych gatunków bobowatych grubonasiennych. Nasiona grochu mogą być wykorzystane zarówno do bezpośrednej konsumpcji, jak i na pasze (jako komponent białkowy zawierają około 22% białka ogólnego). Groch odgrywa również dużą rolę w płodozmianie jako roślina fitosanitarna, przerywająca częste następstwo zbóż po sobie. Jest cennym przedplonem dla gatunków ozimych: rzepaku, jęczmienia i pszenicy. Odmiany znajdujące się w Krajowym Rejestrze podzielone są na dwie grupy. Pierwszą grupę (ogólnoużytkową) stanowią odmiany wyłącznie wąskolistne, o średniowysokich roślinach, białych kwiatach i żółtych nasionach. Ich nasiona przeznaczone są głównie na pasze, ale większość odmian nadaje się również na cele kulinarne. Miarą przydatności na cele kulinarne jest szybkość rozgotowywania się nasion. Drugą grupą są odmiany pastewne. Rośliny tej grupy różnią się między sobą wysokością, ulistnieniem, barwą kwiatów i nasion. Odmiany te cechują się również nieco większą zawartością białka w porównaniu do grupy odmian ogólnoużytkowych. Odmiany pastewne, a także ogólnoużytkowe grochu wykorzystywane są także w mieszankach zbożowo-bobowatych (zbożowo-strączkowych). Mogą być uprawiane na nasiona na cele paszowe lub zielonkę. Ze względu na stosowanie niewielkich dawek nawozów i środków ochrony roślin, mieszanki z tą grupą roślin polecane są także do wykorzystania w rolnictwie zrównoważonym i ekologicznym. Aktualnie w Krajowym Rejestrze wpisanych jest 25 odmian: 17 odmian ogólnoużytkowych i 8 odmian pastewnych. Zdecydowana większość odmian zarejestrowanych w Polsce pochodzi z krajowych ośrodków hodowlanych. Począwszy od sezonu wegetacyjnego 2015 odmiany ogólnoużytkowe i pastewne grochu siewnego są testowane w ramach tej samej serii doświadczeń. Takie podejście daje możliwość pełnego porównania odmian, niezależnie od przynależności do grupy użytkowej. Dzięki temu możliwe jest wskazanie różnych walorów odmian, które znajdą uznanie w szerokiej praktyce. Jednym z głównych kierunków hodowli odmian jest ich wąskolistność. W grupie odmian ogólnoużytkowych nie ma już form liściastych, a wśród odmian pastewnych pozostały tylko dwie będące już od dawna w KR. Jedynie dwie odmiany Muza i Roch cechują się nieco wyższymi roślinami, dlatego bardziej nadają się jako komponent do mieszanek i do uprawy na zielonkę. W roku do Krajowego Rejestru wpisano krajową ogólnoużytkowa odmianę Medyk. Wyniki doświadczeń Doświadczenia zostały założone w optymalnym terminie. Warunki klimatyczno - siedliskowe wpłynęły na zróżnicowanie wyników badanych odmian. W roku średni plon nasion był wyższy niż rok wcześniej (porównanie w ZDOO Skołoszów nie jest możliwe, gdyż w tym roku doświadczenie założono po raz pierwszy). Średni plon nasion w roku wyniósł 47,7 dt z ha w Przecławiu, 30,0 dt z ha w Skołoszowie oraz 77,6 dt z ha w Słupi. Odmienne warunki pogodowe i glebowe w miejscowościach w dużym stopniu wpłynęły na zróżnicowanie plonowania odmian. W znacznym stopniu nastąpiło obniżenie plonowania w Skołoszowie, gdzie wystąpiła dość znaczna susza i nierównomierny rozkład opadów. Odmianami najwyżej plonującymi w roku były: Turnia, Tarchalska, Astronaute i Spot w Przecławiu; Astronaute, Tarchalska i Batuta w Skołoszowie oraz Astronaute, Medyk, Audit i Batuta w Słupi. Odmianą, która wysoko plonowała we wszystkich miejscowościach była odmiana Astronaute, która wysoko plonowała również w roku poprzednim. Innymi odmianami dobrze plonującymi w dwuleciu były: Model, Turnia i Tarchalska. Na przestrzeni dwóch ostatnich lat porażenie chorobami było dość niskie. Zgnilizna twardzikowa oraz rdza nie wystąpiły w ogóle. Porażenie roślin przez fuzaryjne więdniecie było bardzo małe. Najbardziej wrażliwe były odmiany Lasso i Mentor, zarówno w dwuleciu, jak i w roku. W tym roku mączniak rzekomy wystąpił tylko w Skołoszowie, najsilniej atakując odmiany: Hubal, Milwa, Akord, Starski, Olimp oraz Medyk. Askochytoza grochu najmocniej zaatakowała odmiany: Akord, Model i Hubal, zarówno w roku, jak i w dwuleciu. Choroba ta nie wystąpiła w Przecławiu. Chorobą, która w najwyższym stopniu zaatakowała odmiany grochu w analizowanych doświadczeniach był mączniak prawdziwy. Choroba ta wystąpiła na wszystkich doświadczeniach.
Kod kraju pochodze nia Odmianami najbardziej porażonymi były odmiany: Astronaute, Model, Muza i Hubal, tak w roku, jak i w dwuleciu. W okresie wyleganie roślin w fazie końca kwitnienia było nieznaczne. Wyleganie przed zbiorem było dość duże, zwłaszcza w roku w Słupi, gdzie najbardziej wyległy odmiany: Ezop, Hubal, Mentor, Milwa, Akord i Arwenia. W Skołoszowie najsilniej wyległy: Tarchalska, Hubal i Milwa. W Przecławiu, wyleganie przed zbiorem było najmniejsze, najbardziej wyległy odmiany Hubal i Turnia. Odmiany te były najbardziej podatnymi na wyleganie przed zbiorem w badanym dwuleciu. Średnia wilgotność nasion po zbiorze wynosiła: 13,9% w roku i 13,7% w dwuleciu. Udział roślin zielonych przed zbiorem był bardzo niski, na poziomie 2,1% w roku i 1,2% w dwuleciu, a co za tym idzie równomierność dojrzewania była wysoka na wszystkich doświadczeniach. Pękanie strąków było minimalne i nieznaczące, natomiast osypywanie nasion praktycznie nie wystąpiło. Szczegółowe wyniki dla wszystkich badanych odmian zestawiono w tabelach 3 8. Tabela 1. Groch siewny. Odmiany badane. Rok zbioru: Rok wpisania do Krajowego Odmiana Lp. Rejestru Odmian 1 Medyk 2 Astonaute 2017 FR 3 Olimp 2017 4 Spot 2017 FR 5 Tytus 2017 6 Starski 2016 7 Arwena 2015 8 Audit 2014 FR 9 Akord 2012 10 Mecenas 2012 11 Mentor 2011 12 Model 2011 13 Tuunia 2011 14 Batuta 2009 15 Muza 2009 16 Lasso 2008 BE 17 Hubal 2005 18 Milwa 2005 19 Ezop 2004 20 Tarchalska 2004 Adres jednostki zachowującej odmianę, a w przypadku odmiany zagranicznej - pełnomocnika w Polsce Hodowla Roślin Smolice sp. z o, o. Grupa IHAR, Smolice 146, 63-740 Kobylin Saaten Union Polska sp. z o. o., ul. Straszewska 70, 62 100 Wągrowiec Poznańska Hodowla Roślin sp. z o.o., ul. Kasztanowa 5, 63-004 Tulce IGP Polska z o.o., sp. k, ul. Wyspiańskiego 43, 60-751 Poznań Poznańska Hodowla Roślin sp. z o.o., ul. Kasztanowa 5, 63-004 Tulce Limagrain Central Europe Societe Europeenne, Spółka Europejska Oddział w Polsce, ul. Rataje 164,61-168 Poznań Poznańska Hodowla Roślin sp. z o.o., ul. Kasztanowa 5, 63-004 Tulce Hodowla Roślin Smolice sp. z o, o. Grupa IHAR, Smolice 146, 63-740 Kobylin Poznańska Hodowla Roślin sp. z o.o., ul. Kasztanowa 5, 63-004 Tulce Hodowla Roślin Smolice sp. z o, o. Grupa IHAR, Smolice 146, 63-740 Kobylin Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o., Grupa IHAR, ul. Główna 20, 99-307 Strzelce
Tabela 2. Groch siewny. Warunki polowe doświadczeń. Rok zbioru: Miejscowość SDOO Przecław ZDOO Skołoszów SDOO Słupia Powiat Mielec Jarosław Jędrzejów Kompleks rolniczej przydatności gleby Pszenny dobry Pszenny dobry Pszenny dobry Klasa bonitacyjna gleby III a II III a ph gleby w KCl 7,1 6,1 6,3 Przedplon Burak cukrowy Pszenica ozima Pszenica ozima Data siewu (dzień, m-c, rok) 07.04. 13.04. 06.04. Obsada nasion (szt/m 2 ) 100, 110 100, 110 100, 110 Data zbioru (dzień, m-c, rok) 23.07. 04.08. 23.07. Nawożenie N (kg/ha) 24 39 43 P 2 O 5 (kg/ha) 80 40 50 K 2 O (kg/ha) 120 60 70 Środki ochrony roślin Zaprawa nasienna (nazwa) Zaprawa Nasienna T Vitawax 200 FS Zaprawa Nasienna T Herbicyd (nazwa,dawka/ha) Boxer 800 EC- 4,0 l Afalon Dyspresyjny Stomp aqua 445 CS 450 S.C. - 1,0 l Butoxone M 400 SL Insektycyd (nazwa,dawka/ha) Decis Mega 50 EW, Karate Zeon 050-0,15 l 0,12 l Mospilan 20 SP, 0,2 Fastac 100 EC- 0,1 Fastac 100 EC, 0,1 l kg Bulldock 025 EC- Mospilan 20 SP 0,4 l 0,15 kg Proteus110OD-0,75 Inne zabiegi (nazwa,dawka/ha) Nitragina 0,3 kg Nitragina 0,3 kg Nitragina 0,3 kg Tabela 3. Groch siewny. Wyniki ogólne doświadczeń. Rok zbioru: Lp. Cecha Przecław Skołoszów Słupia 1 Termin dojrzałości technicznej (dzień, m-c) 07.07. 17.07. 05.07. 2 Termin dojrzałości pełnej (dzień, m-c) 12.07. 25.07. 10.07. 3 Udział roślin zielonych (%) 2,1 0,0 0,0 4 Równomierność dojrzewania (skala 9 o ) 8,2 8,4 8,4 5 Wysokość roślin (cm) 89 94 95 6 Wyleganie roślin w fazie końca kwitnienia (skala 9 o ) 8,5 7,6 4,6 7 Wyleganie roślin przed zbiorem (skala 9 o ) 5,8 4,1 2,6 8 Porażenie przez choroby: mączniak rzekomy (skala 9 o ) 9,0 7,4 9,0 9 - mączniak prawdziwy (skala 9 o ) 7,4 5,6 8,6 10 - fuzaryjne więdnięcie (skala 9 o ) 9,0 7,9 9,0 11 - askochytoza (skala 9 o ) 9,0 7,5 7,8 12 - zgnilizna twardzikowa (skala 9 o ) 9,0 9,0 9,0 13 - rdza (skala 9 o ) 9,0 9,0 9,0 14 Pękanie strąków (skala 9 o ) 8,8 9,0 8,0 15 Osypywanie nasion (skala 9 o ) 8,6 9,0 7,,3 16 Wilgotność ziarna podczas zbioru (%) 12,0 15,8 11,9 17 Masa 1000 ziaren (g) 250,6 188,0 261,9 18 Plon ziarna (dt z ha) 47,7 30,0 77,6 Wyniki średnie z wszystkich badanych odmian. Skala 9 o : 9 - oznacza stan najkorzystniejszy, 1 oznacza
Tabela 4. Groch siewny. Plon ziarna odmian w miejscowościach ( % wzorca ). Rok zbioru: Lp. Odmiana Przecław Skołoszów Słupia wzorzec,dt z ha 47,7 30,0 77,6 1 Medyk 88 108 111 2 Astronaute 111 127 112 3 Olimp 101 99 96 4 Spot 111 99 103 5 Tytus 104 104 107 6 Starski 102 92 106 7 Arwena 108 81 99 8 Audit 108 100 108 9 Akord 77 97 91 10 Mecenas 97 101 97 11 Mentor 92 82 92 12 Model 92 98 103 13 Turnia 118 104 102 14 Batuta 99 116 108 15 Muza 89 85 80 16 Lasso 101 80 94 17 Hubal 96 77 92 18 Milwa 93 117 104 19 Ezop 99 106 96 20 Tarchalska 114 126 100 Wyniki średnie z wszystkich badanych odmian Tabela 5. Groch siewny. Plon ziarna odmian (% wzorca). Lata zbioru:, 2017. Lp. Odmiana 2017 Wzorzec, dt z ha 51,8 60,6 56,2 1 Medyk 103 2 Astronaute 115 118 117 3 Olimp 98 104 101 4 Spot 105 102 103 5 Tytus 105 103 104 6 Starski 102 95 98 7 Arwena 98 100 99 8 Audit 106 97 101 9 Akord 88 91 90 10 Mecenas 98 103 101 11 Mentor 90 96 93 12 Model 99 93 95 13 Turnia 108 108 108 14 Batuta 107 106 106 15 Muza 83 81 82 16 Lasso 94 106 100 17 Hubal 90 100 96 18 Milwa 103 103 103 19 Ezop 99 92 95 20 Tarchalska 109 101 105 Liczba doświadczeń 3 2 5
Tabela 6. Groch siewny. Porażenie odmian przez ważniejsze choroby (odchylenia od wzorca). Lata zbioru:, 2017. Lp Odmiana Mączniak Maczniak Fuzaryjne l-ba Askochytoza prawdziwy rzekomy więdnięcie lat 2017-2017 - 2017-2017 - badań Wzorzec, (skala 9 o ) 6,5 7,1 7,4 8,2 7,9 8,5 7,5 8,3 1 Medyk 1 0,0-0,7-0,6-0,3 2 Astronaute 2-0,4-0,4 0,3 0,2 0,8 0,4 0,5 0,6 3 Olimp 2 0,2-0,3-0,7-0,4 0,1 0,1 0,1-0,1 4 Spot 2-0,2-0,1 0,6 0,3 1,1 0,6 0,7 0,6 5 Tytus 2 0,0-0,3-0,1-0,1 0,1 0,1 0,2-0,2 6 Starski 2-0,1-0,2-0,7-0,4-0,6-0,3-0,2 0,1 7 Arwena 2-0,2-0,1 0,3 0,2-0,6-0,3 0,2-0,5 8 Audit 2 0,4 0,3 0,6 0,3 0,4 0,2 0,2-0,1 9 Akord 2-0,1 0,1-0,7-0,4-0,6-0,3-0,7-0,3 10 Mecenas 2 0,8 0,8 0,6 0,3-0,2-0,1 0,2 0,1 11 Mentor 2 0,2 0,4 0,3 0,2-2,2-1,1-0,2 0,4 12 Model 2-0,6-0,7-0,1-0,1-0,2-0,1-0,5-0,6 13 Turnia 2-0,2 0,0 0,6 0,3 0,1 0,1 0,2-0,1 14 Batuta 2 0,2 0,0-0,1-0,1 0,8 0,4 0,1 0,0 15 Muza 2-0,3-0,4 0,3 0,2 0,4 0,2 0,2 0,3 16 Lasso 2 0,4 0,4-0,4-0,2-1,6-0,8 0,0-0,1 17 Hubal 2-0,7-0,3-0,7-0,4 0,8 0,4-0,4-0,4 18 Milwa 2 0,5 0,2-0,7-0,4-0,2-0,1 0,0-0,1 19 Ezop 2-0,2 0,1 0,6 0,3 1,1 0,6-0,2 0,0 20 Tarchalska 2 0,4 0,4 0,3 0,2 0,4 0,2-0,2 0,0 Liczba doświadczeń 3 5 1 1 1 1 2 3 Wyniki pochodzą tylko z tych doświadczeń w których porażenie przez chorobę miało ono miejsce; wyższa wartość oznacza ocenę korzystniejszą. Wzorzec: wszystkie badane odmiany. Liczba doświadczeń dla okresu odnosi się do odmian badanych trzy lata, dla badanych dwa lata i rok jest odpowiednio mniejsza
Tabela 7. Groch siewny. Ważniejsze właściwości rolniczo-użytkowe odmian (odchylenia od wzorca). Lata zbioru:, 2017 - Lp Odmiana Wyleganie w fazie (skala 9 o ) Wysokość roślin Masa 1000 ziaren Koniec l-ba lat Przed zbiorem (cm) (g) kwitnienia badań Wzorzec 8,0 8,5 4,9 6,2 92,0 92,5 219,3 211,8 1 Medyk 1 0,4 0,4 1,0 17,5 2 Astronaute 2 0,7 0,4 0,0 0,5-2,0-1,0 2,9 13,4 3 Olimp 2 0,4 0,2 0,5 0,2 2,0 3,0 3,7 7,8 4 Spot 2 0,0 0,0 0,2 0,8-5,0-7,0 9,5 12,3 5 Tytus 2 0,2 0,1 0,3 0,2 11,0 12,0 39,7 41,2 6 Starski 2 0,4 0,2 0,3 0,7-1,0-1,0-1,0 9,0 7 Arwena 2 0,0 0,0-0,2 0,2-14,0-15,0-10,4-4,9 8 Audit 2 0,2 0,1 0,3 0,4 5,0 6,0 16,0 6,6 9 Akord 2 0,0 0,0-0,3-0,1-4,0-3,0 2,2-7,4 10 Mecenas 2 0,7 0,4 0,8 0,6 1,0-4,0 6,0-1,0 11 Mentor 2-0,9-0,5-0,9-0,2-3,0 0,0-41,6-33,3 12 Model 2 0,6 0,3 1,1 1,2-6,0-1,0-1,6-12,9 13 Turnia 2-0,8-0,4-0,6-1,5-2,0-4,0-23,3-15,7 14 Batuta 2 0,0 0,0 0,0 0,2 4,0 3,0-19,5-2,7 15 Muza 2 1,3 0,7 1,2 0,9 25,0 26,0-45,2-46,8 16 Lasso 2-0,4-0,2-0,1-0,5-2,0 1,0-18,5-13,1 17 Hubal 2-1,7-0,9-1,6-2,3-4,0-8,0 8,0-10,1 18 Milwa 2-0,9-0,5-0,3-1,3-9,0-11,0 0,0 5,7 19 Ezop 2-0,2 0,0-0,5-0,2 2,0 3,0 30,3 20,9 20 Tarchalska 2-0,1-0,1-0,4 0,2 1,0-1,0 25,3 22,3 Liczba doświadczeń 3 3 3 5 3 5 3 5 Wyleganie: wyniki pochodzą tylko z tych doświadczeń w których miało ono miejsce; wyższa wartość oznacza ocenę korzystniejszą. Wzorzec: wszystkie badane odmiany. Liczba doświadczeń dla okresu odnosi się do odmian badanych trzy lata, dla badanych dwa lata i rok jest odpowiednio mniejsza
Tabela 8. Groch siewny. Ważniejsze właściwości rolniczo-użytkowe odmian (odchylenia od wzorca). Lata zbioru:, 2017 Lp Odmiana l-ba lat badań Wilgotność ziarna (%) Udział roślin zielonych (%) Równomierność dojrzewania (skala 9 ) Pękanie strąków (skala 9 ) Wzorzec 13,9 13,7 2,1 1,2 8,3 8,6 8,8 8,9 1 Medyk 1-0,7-1,1-0,1-0,1 2 Astronaute 2 0,6 0,1-1,8-1,0 0,7 0,4-0,2-0,1 3 Olimp 2 0,1-0,1 0,9 0,4-0,7-0,4 0,6 0,3 4 Spot 2 0,3 0,2-1,4-0,8 0,7 0,4-0,1-0,1 5 Tytus 2 0,6 0,6-1,1 0,0 0,3 0,2 0,1 0,1 6 Starski 2-0,2-0,1 0,6 0,2 0,1 0,1-0,2-0,1 7 Arwena 2 0,2 0,3 0,2 0,0-0,2-0,1-0,4-0,2 8 Audit 2-0,3-0,1-1,1-0,7-0,1-0,1 0,6 0,3 9 Akord 2 0,2 0,2-0,8-0,3 0,7 0,4-0,4-0,2 10 Mecenas 2-0,3-0,5 0,9 0,4-0,1-0,1-0,2-0,1 11 Mentor 2-0,8-0,5-1,8-1,0 0,7 0,4-0,2-0,1 12 Model 2 0,0 0,3 3,9 2,3-1,2-0,6 0,4 0,2 13 Turnia 2-0,3-0,1-1,1-0,7 0,2 0,1-0,1-0,1 14 Batuta 2 0,1-0,2 1,6 0,7-0,8-0,4 0,4 0,2 15 Muza 2 0,5 1,1 0,6 0,2-0,7-0,4 0,6 0,3 16 Lasso 2 0,1-0,1 0,2 0,0 0,3 0,2-0,2-0,1 17 Hubal 2-0,7-0,8 0,2 0,0-0,5-0,3-0,4-0,2 18 Milwa 2 0,8 0,2-0,5-0,4 0,2 0,1 0,2 0,1 19 Ezop 2 0,0 0,1-0,1 0,2 0,2 0,1-0,2-0,1 20 Tarchalska 2-0,2-0,4 1,9 0,9 0,2 0,1-0,2-0,1 Liczba doświadczeń 3 5 1 3 3 3 2 2 Wyleganie: wyniki pochodzą tylko z tych doświadczeń w których miało ono miejsce; wyższa wartość oznacza ocenę korzystniejszą. Wzorzec: wszystkie badane odmiany Liczba doświadczeń dla okresu 2017 - odnosi się do odmian badanych trzy lata, dla badanych dwa lata jest odpowiednio mniejsza Charakterystyka odmian grochu siewnego wpisanych do krajowego Rejestru Odmian w roku wg COBORU LOO Medyk odmiana ogólnoużytkowa wąskolistna, o białych kwiatach, przeznaczona do uprawy na suche nasiona, do wykorzystania na paszę i konsumpcję. Plon nasion duży, plon białka dość duży. Termin kwitnienia i dojrzewania dość wczesny, okres kwitnienia średni. Równomierność dojrzewania dobra. Rośliny średniej wysokości. Odporność na wyleganie w czasie kwitnienia i przed zbiorem średnia. Odporność na fuzaryjne więdnięcie i mączniaka rzekomego średnia do dużej, na zgorzelową plamistość i mączniaka prawdziwego średnia. Nasiona żółte, masa 1000 nasion średnia. Zawartość białka ogólnego w nasionach dość mała, włókna surowego średnia. Intensywność pobierania wody przez nasiona (tempo rozgotowywania się nasion) powyżej średniej. Optymalna obsada roślin około 110 szt/m 2. Hodowca: Hodowla Roślin Smolice sp. z o, o., Grupa IHAR, Smolice 146, 63-740 Kobylin