WSPÓ PRACA LUBLINA Z MIASTAMI PARTNERSKIMI W EUROPIE Zadanie zintegrowane z geografii i informatyki Zadania zintegrowane polegajà na wykorzystaniu przez ucznia wiedzy i umiej tnoêci z ró nych dziedzin w sytuacjach praktycznych. Wymagajà wi kszej samodzielnoêci uczniów. Nauczyciel pe ni rol koordynatora dzia aƒ i konsultanta. Warunkiem koniecznym jest wyjêcie uczniów poza szko. ZOFIA KIJKOWSKA-WIÂLI SKA Wszkole, w której pracuj Zespole Szkó Elektronicznych w Lublinie od kilku lat w nauczaniu przedmiotów zawodowych z powodzeniem stosowana jest nowa metoda: zadanie zintegrowane. W roku szkolnym 2002/2003, wraz z kole ankà Bo enà Kowalskà, nauczycielkà informatyki, zrealizowa yêmy po raz pierwszy zadanie zintegrowane obejmujàce treêci nauczania przedmiotów ogólnokszta càcych geografii i elementów informatyki. Zadanie zintegrowane, jako metod nauczania, opracowano w 1997 r. w czasie warsztatów szkoleniowych odbywajàcych si w ramach polsko-brytyjskiego programu Ocena kompetencji w kszta ceniu zawodowym. W programie tym uczestniczy y szko y àcznoêci z kilku polskich miast, a finansowa to Brytyjski Fundusz Pomocy Technicznej dla Polski (Know How Fund). Zadania zintegrowane polegajà na wykorzystaniu przez ucznia wiedzy i umiej tnoêci z ró nych dziedzin w sytuacjach praktycznych. Podobnie jak w przypadku projektu edukacyjnego, ich realizacja trwa d ugo, ale wymagajà wi kszej samodzielnoêci uczniów. Nauczyciel pe ni rol koordynatora dzia aƒ i konsultanta. Warunkiem koniecznym jest wyjêcie uczniów poza szko, nawiàzanie kontaktów z lokalnymi instytucjami oraz udzia w ocenie zadania przedstawiciela tych instytucji, jako tzw. weryfikatora zewn trznego. Uczniowie uczestniczà w formu owaniu szczegó owego tematu zadania, samodzielnie planujà i dokumentujà swoje dzia ania oraz dokonujà samooceny, która ma istotny wp yw na ostatecznà ocen. Zakoƒczeniem zadania jest prezentacja efektów pracy przed weryfikatorami zewn trznym i wewn trznym oraz nauczycie- lami koordynatorami. Projekt zadania W trakcie realizacji zadania zintegrowanego kszta towane sà wa ne kompetencje kluczowe: umiej tnoêç stosowania wiedzy teoretycznej w praktyce do rozwiàzywania konkretnych problemów, planowania w asnej pracy, pracy w grupie, komunikacji interpersonalnej i samooceny oraz samodzielnoêç w rozwiàzywaniu problemów i odpowiedzialnoêç za powierzone zadanie. Praca nad zadaniem zintegrowanym zaczyna si od wybrania przez nauczyciela takiego tematu, który umo liwia by zastosowanie wy ej opisanych zasad. Nast pnie nauczyciel opracowuje na piêmie treêç zadania. Oprócz tematu, opis zadania musi zawieraç: 3/2004 151 23
Lublin widok ogólny na miasto z Zamkiem Królewskim (fot. S. Tarasow/WSiP) jasno sformu owane cele zadania, zakres wiadomoêci i umiej tnoêci potrzebnych do realizacji zadania, oczekiwany przez nauczyciela efekt pracy, propozycje metod realizacji zadania i êróde informacji, szczegó owe kryteria oceny zadania (za. 1). Temat zadania realizowanego przez naszych uczniów brzmia : Zasady wspó pracy Lublina z miastami partnerskimi i propozycje nowych kierunków jej rozwoju. W ramach zadania uczniowie powinni byli poznaç ogólne zasady wspó pracy miast partnerskich, umieç zaprezentowaç atuty Lublina, jako partnera innych miast, wymieniç miasta partnerskie Lublina, szczegó owo przedstawiç wybrane przez siebie miasto partnerskie (jego warunki naturalne, histori, gospodark, spo eczeƒstwo) oraz opisaç obecny stan jego wspó pracy z Lublinem i zaproponowaç nowe mo liwoêci kontaktów i wspó dzia ania. TreÊç zadania odnosi a si do geografii, zawiera a te elementy edukacji regionalnej i europejskiej. Prezentacja zadania polega a na przygotowaniu przez uczniów strony WWW na temat swojego miasta partnerskiego i jego wspó pracy z Lublinem (którà mogli obejrzeç wszyscy zainteresowani) oraz opracowaniu za pomocà programu Power- Point pokazu przezroczy na ten sam temat, komentowanego na bie àco przez któregoê z uczniów. Jedno i drugie stanowi o realizacj treêci programowych elementów informatyki. àcznie w zadaniu uczestniczy o 19 uczniów z dwóch klas trzecich. èród ami informacji by y wywiady w Biurze Promocji Miasta przy Kancelarii Prezydenta Miasta Lublina oraz w Urz dzie Statystycznym, a tak e mapy, atlasy, literatura, prasa i Internet. uck (Ukraina), miasto partnerskie Lublina pozosta oêci górnego zamku z XIII XVI w. (fot. S. Tarasow/WSiP) 24 152 Geografia w Szkole
Münster (Niemcy), miasto partnerskie (bliêniacze) Lublina widok na Stare Miasto, w tle romaƒsko-gotycka katedra (fot. PAP/EPA PHOTO DPA/Gero Breloer (#)) Po spotkaniu z weryfikatorem zewn trznym, którym by przedstawiciel Biura Promocji Miasta, zainteresowani uczniowie podzielili si na cztery grupy. Ka da z tych grup mia a przygotowaç prezentacj na temat wspó pracy Lublina z okreêlonym miastem: uckiem, Münster, Nancy i Starobielskiem. Umowy z uczniami Zgodnie z zasadami zadania zintegrowanego, kolejnym etapem by o przygotowanie przez nauczycieli koordynatorów umów z ka dà grupà, zawierajàcych temat zadania, warunki realizacji zadania, sk ad zespo u realizujàcego, termin zakoƒczenia, kryteria oceniania i procedur odwo ywania si od przyznanej oceny (za. 2). Uczniowie mogli negocjowaç szczegó y umowy. Po uzgodnieniu stanowisk, umowy zosta y podpisane z jednej strony przez wszystkich cz onków grup, z drugiej przez nauczycieli koordynatorów. Realizacja zadania Po podpisaniu umów, grupy przystàpi y do dzia ania 18 listopada 2002 r. Najpierw ka da z grup opracowa a plany pracy, rozdzielajàc zadania pomi dzy wszystkich jej cz onków. W trakcie realizacji zadania okaza o si, e uczniowie praktycznie nie korzystali z konsultacji j zykowych, nie szukali te porad w zakresie komunikacji interpersonalnej. Mieli trudnoêci ze zdobyciem informacji dotyczàcych partnerstwa miast, gdy Urzàd Statystyczny nie dysponowa materia ami na ten temat. Najwi ksze k opoty sprawia uczniom w aêciwy dobór treêci prezentacji oraz przygotowanie i przedstawienie komentarza wspomagajàcego pokaz przezroczy. Problemem by o te dotrzymanie zaplanowanych terminów wykonania zadaƒ czàstkowych. Ostatecznie prezentacja zadania odby a si 9 czerwca 2003 r. Osobami oceniajàcymi byli weryfikatorzy: zewn trzny (przedstawicielka Kancelarii Prezydenta Miasta) i wewn trzny (dyrektor szko y) oraz nauczyciele koordynatorzy, zaê obserwatorami inni zainteresowani nauczyciele i koledzy uczniów bioràcych udzia w zadaniu. Oceny dokonano zgodnie z kryteriami ustalonymi w umowie. Uczestnicy zadania wype nili te arkusze samooceny i ocenili prac kolegów z grupy. Ocena dotyczy a oddzielnie geografii i informatyki. Uczniowie uzyskali od 14 do 18 punktów na 20 mo liwych do zdobycia w ka dym z przedmiotów. Prezentacje bardzo podoba y si przedstawicielce Kancelarii Prezydenta Miasta ze wzgl du na interesujàce uj cie tematu i Êwie oêç spojrzenia. Nancy (Francja), jedno z miast bliêniaczych Lublina Palais du Gouvernement z 1760 r., dawna rezydencja Stanis awa Leszczyƒskiego (fot. BE&W) 3/2004 153 25
Ocena zadania przez uczniów Uczniowie w przygotowanym przez siebie sprawozdaniu ocenili zadanie jako interesujàce, potrzebne i kszta càce. Podoba a im si samodzielnoêç pracy i doros e traktowanie ich przez nauczycieli koordynatorów. Udzia w zadaniu zintegrowanym pomóg im w doskonaleniu umiej tnoêci poszukiwania, przetwarzania i selekcji informacji, nawiàzaniu samodzielnego kontaktu z instytucjà paƒstwowà, rozwini ciu umiej tnoêci formu owania ustnej wypowiedzi i prezentacji w asnych poglàdów, nauczeniu si d ugotrwa ej wspó pracy w grupie. Wymienione osiàgni cia sà niezb dne m odym ludziom wchodzàcym na rynek pracy. ZA ÑCZNIK 1 TreÊç zadania zintegrowanego Opracowanie: Zofia Kijkowska-WiÊliƒska, Bo ena Kowalska nauczyciele koordynatorzy zadania zintegrowanego. Temat zadania: Zasady wspó pracy Lublina z miastami partnerskimi i propozycje nowych kierunków jej rozwoju. 1. G ówne cele zadania: poznanie zasad i form wspó pracy mi dzy miastami partnerskimi; poznanie wybranych miast partnerskich Lublina i form ich wspó pracy z Lublinem; zdobycie umiej tnoêci pozyskiwania informacji za pomocà wywiadu; rozwijanie umiej tnoêci analizy i przetwarzania zdobytych informacji; kszta cenie umiej tnoêci formu owania i prezentacji w asnych poglàdów i pomys ów; rozwijanie umiej tnoêci pos ugiwania si technologià komputerowà; rozwijanie samodzielnoêci w dzia aniu i postawy odpowiedzialnoêci za powierzonà prac ; kszta towanie przyjaznego stosunku do wspó pracy Polski z innymi paƒstwami. 2. WiadomoÊci i umiej tnoêci potrzebne do realizacji zadania: podstawowe wiadomoêci z geografii spo- eczno-ekonomicznej zakres szko y Êredniej; wiadomoêci o Lublinie Êrodowisko przyrodnicze, historia, gospodarka; znajomoêç ogólnych zasad wspó pracy mi dzy miastami partnerskimi; podstawowe umiej tnoêci dotyczàce pozyskiwania informacji z ró nych êróde ; umiej tnoêç korzystania z Internetu; znajomoêç g ównych zasad tworzenia stron WWW i prezentacji w programie PowerPoint. 3. Oczekiwane wyniki pracy: pozyskanie, selekcja i przetworzenie potrzebnych informacji; opracowanie przez uczniów dokumentacji w asnej pracy; prezentacja wykonanych przez uczniów zadaƒ. 4. Proponowane êród a informacji: wywiad w Biurze Promocji Miasta i Urz dzie Statystycznym w Lublinie; Internet; literatura geograficzna, prasa; materia y kartograficzne. 5. Kryteria oceny zadania: Ocena w punktach. Oceniany b dzie ka dy ni ej wymieniony element zadania. O ocenie koƒcowej decyduje suma punktów zdobytych za wszystkie elementy. Ka da ocena musi byç uzasadniona. Od otrzymanej oceny uczeƒ mo e odwo aç si do nauczycieli koordynatorów, a w przypadku braku porozumienia z nimi do weryfikatora wewn trznego. Oceniane b dà nast pujàce elementy zadania: plan pracy grupy: kompletnoêç pod wzgl dem merytorycznym, podzia zadaƒ, poprawnoêç j zykowa, strona graficzna do 10% punktów; sprawozdanie: kompletnoêç, sposób realizacji zadania, poprawnoêç j zykowa, strona graficzna do 20% punktów; plan prezentacji: w aêciwy podzia funkcji w czasie prezentacji, logiczny uk ad prezentowanych treêci, sensownoêç propozycji wspó pracy do 10% punktów; 26 154 Geografia w Szkole
prezentacja: zgodnoêç przebiegu prezentacji z planem, wykorzystanie materia ów pomocniczych (dane statystyczne, strona WWW, prezentacja przezroczy za pomocà programu PowerPoint), poprawnoêç merytoryczna i j zykowa wypowiedzi, komunikatywnoêç, sposób argumentacji, kultura wypowiedzi, wspó praca zespo u w czasie prezentacji do 20% punktów; przebieg realizacji zadania: terminowoêç, zgodnoêç z planem, samodzielnoêç w rozwiàzywaniu problemów, umiej tnoêç wspó pracy w zespole do 30% punktów; umiej tnoêç oceny w asnej pracy do 10% punktów. Wykonawcy b dà oceniani przez nauczycieli koordynatorów, nauczycieli konsultantów, weryfikatora wewn trznego i weryfikatora zewn trznego. Za wykonanie zadania uczeƒ mo e otrzymaç maksymalnie 20 punktów z geografii (10 p. w pozycji odpowiedê i 10 p. w pozycji aktywnoêç ) oraz 20 punktów z informatyki (wszystkie w pozycji aktywnoêç ). ZA ÑCZNIK 2 Umowa o wykonanie zadania zintegrowanego na temat: Zasady wspó pracy Lublina z miastami partnerskimi i propozycje nowych kierunków jej rozwoju 1. Umowa zawarta jest mi dzy uczniami klasy 3E Zespo u Szkó Elektronicznych w Lublinie:......., zwanymi w dalszej cz Êci wykonawcami, a nauczycielami koordynatorami: Zofià Kijkowskà-WiÊliƒskà, Bo enà Kowalskà, reprezentujàcymi Zespó Szkó Elektronicznych w Lublinie. 2. Wykonawcy zobowiàzujà si do wykonania i przedstawienia zadania na temat: Zasady wspó pracy Lublina z miastami partnerskimi i propozycje nowych kierunków jej rozwoju. Data rozpocz cia pracy: 20.11.2002 r. Data zakoƒczenia zadania: 21.03.2003 r. 3. W trakcie realizacji zadania wykonawcy b dà mogli konsultowaç si z koordynatorami, weryfikatorami wewn trznym i zewn trznym oraz konsultantami wed ug zasad ustalonych na spotkaniu w dniu 18 listopada 2002 r. W realizacji zadania uczestniczà: Zofia Kijkowska-WiÊliƒska koordynator odpowiedzialny za kontakty zewn trzne, konsultant merytoryczny z geografii; Bo ena Kowalska koordynator odpowiedzialny za przebieg zadania i kompletnoêç dokumentacji, konsultant komputerowy; B. C. konsultant z j zyka polskiego; B. S. konsultant z j zyka angielskiego; M. D. konsultant ds. komunikacji interpersonalnej; El bieta Hanc (dyrektor szko y) weryfikator wewn trzny; J. S. (przedstawicielka Kancelarii Prezydenta Miasta Lublina) weryfikator zewn trzny. 4. W celu realizacji zadania szko a udost pni wykonawcom niezb dny sprz t: kserokopiark, komputer, telefon itp. oraz pomo e w zapoznaniu si z konkretnymi informacjami dotyczàcymi badanego problemu. 5. Po niezb dnych ustaleniach z konsultantami, wykonawcy przedstawià koordynatorom plan realizacji zadania z uwzgl dnieniem roli poszczególnych osób oraz terminów wykonania poszczególnych etapów zadania. 6. Wykonawcy zadania opracujà: plan pracy grupy oraz indywidualny plan pracy ka dego wykonawcy do dnia 12.12.2002 r., plan sprawozdania do dnia 15.03.2003 r., sprawozdanie do dnia 15.03.2003 r., plan prezentacji do dnia 15.03.2003 r., prezentacj do dnia 21.03.2003 r. 7. Wykonawcy sà zobowiàzani do prowadzenia arkusza wykonania zadania. 3/2004 155 27
8. Kryteria oceny zadania: Ocena b dzie wyra ona w punktach za ka dy element zadania. Suma punktów decyduje o ocenie koƒcowej. Ka da ocena b dzie zawieraç uzasadnienie. Oceniane b dà elementy zadania przedstawione w pkt. 5 za- àcznika nr 1. 9. Wykonawcy majà prawo odwo ania si od ka dej oceny w formie ustnej lub pisemnej do nauczycieli koordynatorów. Odwo anie musi zawieraç uzasadnienie. 10. Od decyzji koordynatorów wykonawcy mogà odwo aç si do weryfikatora wewn trznego. 11. Zmiana treêci umowy oraz sprawy, które nie zosta y uwzgl dnione w umowie, podlegajà negocjacjom pomi dzy umawiajàcymi si stronami. 12. Umowa niniejsza zostaje sporzàdzona w dwóch jednakowych egzemplarzach. Wykonawcy: Nauczyciele koordynatorzy 1.... 1.... 2.... 2.... 3.... 3.... ZOFIA KIJKOWSKA-WIÂLI SKA Mgr, nauczycielka geografii w Zespole Szkó Elektronicznych w Lublinie, ul. Wojciechowska 38, 20 704 Lublin, tel. (0 prefiks 81) 525-66-91, e-mail:sekretariat@jantar.zsel.lublin.pl Lublin, 18.11.2002 r. Migracje, ich przyczyny i skutki Scenariusz lekcji geografii w ZSZ ALEKSANDRA KOZUBAL Jednym z bardziej interesujàcych zagadnieƒ z geografii spo eczno-gospodarczej sà ruchy migracyjne ludnoêci. Lekcj mo na uatrakcyjniç, wykorzystujàc na przyk ad artyku zamieszczony w czasopiêmie popularnonaukowym, takim jak np. Âwiat Nauki. Podstawa programowa: Wp yw czynników spo- ecznych, politycznych i ekonomicznych na warunki ycia i sposoby gospodarowania. Temat: Migracje, ich przyczyny i skutki. Cel lekcji: poznanie procesu migracji, jej przyczyn i skutków. Osiàgni cia ucznia: wie, co to jest migracja i jakie sà jej rodzaje, wymieni przyk ady regionów i krajów imigracyjnych i emigracyjnych, rozumie przyczyny migracji, potrafi podaç skutki migracji, potrafi wyjaêniç wp yw migracji na zmiany liczby ludnoêci i ich rozmieszczenie. Metody pracy: rozmowa nauczajàca, 28 156 Geografia w Szkole