Ocena ryzyka zawodowego w systemie zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy 1
OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO W SYSTEMIE ZARZĄDZANIA BHP Program Co to jest ryzyko zawodowe? Na czym polega ocena ryzyka zawodowego? Jak przeprowadzić i udokumentować ocenę ryzyka na stanowiskach pracy? Jakie wymagania dotyczące oceny ryzyka zawodowego sformułowano w serii norm PN-N-18000? Najczęściej popełniane błędy przy ocenie ryzyka Korzyści dla firmy i pracownika z właściwie sporządzonej oceny ryzyka zawodowego. 2
OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO W SYSTEMIE ZARZĄDZANIA BHP Co to jest ryzyko zawodowe? 3
MODEL SYSTEMU ZARZĄDZANIA BEZPIECZEŃSTWEM I HIGIENA PRACY System zarządzania bezpieczeństwem i higiena pracy jest częścią ogólnego zarządzania organizacją, która obejmuje: strukturę organizacyjną planowanie odpowiedzialność zasady postępowania Procesy i zasoby potrzebne do utrzymania polityki bhp W celu wdrożenia i utrzymania systemu zarządzania bhp zaleca się przyjęcie przez organizację modelu ciągłego doskonalenia się zgodnie z cyklem DEMINGA 4
OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO W SYSTEMIE ZARZĄDZANIA BHP Zarządzanie bezpieczeństwem obejmuje realizację takich funkcji jak: identyfikacja zagrożeń, identyfikacja przyczyn niebezpiecznych błędów Formułowanie polityki i celów w dziedzinie bhp szacowanie i redukcja ryzyka zawodowego Szkolenie i motywacja zatrudnionych do bezpiecznej pracy kontrolowanie warunków pracy stałe usprawnianie zakładowego systemu bezpieczeństwa 5
OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO W SYSTEMIE ZARZĄDZANIA BHP Ryzyko zawodowe Jest to ryzyko ponoszone przez pracownika w związku z wykonywaną pracą. Jest ono konsekwencją występowania zagrożeń Określa prawdopodobieństwo, z jakim mogą one spowodować różnej ciężkości urazy lub zachorowania. 6
OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO W SYSTEMIE ZARZĄDZANIA BHP 2 pkt 7 rozporządzenia MPiPS z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy ryzyko zawodowe jest zdefiniowane jako: prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą powodujących straty, w szczególności wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy. 7
OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO W SYSTEMIE ZARZĄDZANIA BHP Art. 226 k.p. Pracodawca: ocenia i dokumentuje ryzyko zawodowe związane z wykonywaną pracą stosuje niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko informuje pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą, oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami. 8
OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO W SYSTEMIE ZARZĄDZANIA BHP Konieczność prowadzenia oceny ryzyka zawodowego wynika również z: rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 5 sierpnia 2005 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy pracach związanych z narażeniem na hałas lub drgania mechaniczne (Dz. U. Nr 157, poz. 1318) rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 30 grudnia 2004 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy związanej z występowaniem w miejscu pracy czynników chemicznych (Dz. U. z 2005 r. Nr 11, poz. 86 z późn. zm.) rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 22 kwietnia 2005 r. w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki (Dz. U. Nr 81, poz. 716 z późn. zm.) rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 14 marca 2000 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach transportowych (Dz. U. Nr 26, poz. 313 z późn. zm.) rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 sierpnia 2004 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac (Dz. U. Nr 200, poz. 2047 z późn. zm.) 9
OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO W SYSTEMIE ZARZĄDZANIA BHP 4 ust 1 rozporządzenia (hałas, drgania mechaniczne) Pracodawca ocenia ryzyko zawodowe związane z narażeniem pracowników na hałas lub drgania mechaniczne, wynikające z cech miejsca pracy oraz ze stosowanych w konkretnych warunkach środków lub procesów pracy, ze szczególnym uwzględnieniem: 1) poziomu i rodzaju narażenia, włącznie z narażeniem na hałas impulsowy lub drgania mechaniczne przerywane i powtarzające wstrząsy; 2) czasu trwania narażenia, w tym czasu pracy w godzinach nadliczbowych, oraz obowiązujących u pracodawcy systemów i rozkładów czasu pracy; 3) wartości NDN oraz wartości progów działania dla hałasu lub drgań mechanicznych; 4) skutków dla zdrowia i bezpieczeństwa pracowników, w tym należących do grup szczególnego ryzyka; 5) skutków dla zdrowia i bezpieczeństwa pracowników wynikających z interakcji pomiędzy hałasem i drganiami mechanicznymi; 6) informacji dotyczących poziomu emisji hałasu lub drgań mechanicznych, dostarczanych przez producenta środków pracy; 7) istnienia alternatywnych środków pracy, zaprojektowanych do ograniczenia emisji hałasu lub drgań mechanicznych; 8) informacji uzyskanych w wyniku profilaktycznych badań lekarskich pracowników; 9) pośrednich skutków dla zdrowia i bezpieczeństwa pracownika, wynikających z interakcji pomiędzy hałasem i sygnałami bezpieczeństwa lub innymi dźwiękami, które pracownik powinien obserwować w celu ograniczenia ryzyka wypadku przy pracy; 10) skutków dla zdrowia i bezpieczeństwa pracownika, wynikających z interakcji pomiędzy hałasem i substancjami chemicznymi o działaniu szkodliwym na narząd słuchu (substancjami ototoksycznymi), jeżeli umożliwia to stan wiedzy technicznej i medycznej; 11) dostępności środków ochrony indywidualnej przed hałasem lub drganiami mechanicznymi o odpowiedniej charakterystyce tłumienia; 12) pośrednich skutków dla zdrowia i bezpieczeństwa pracownika, wynikających z oddziaływań drgań mechanicznych na środki pracy lub miejsce pracy, takich jak zakłócenia stabilności konstrukcji lub złączy, utrudnione operowanie elementami sterowniczymi, nieprawidłowości w odczytach wskazań aparatury kontrolno-pomiarowej; 13) wpływu niskich temperatur i zwiększonej wilgotności na pracowników narażonych na działanie drgań mechanicznych, a szczególnie drgań miejscowych. 10
OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO W SYSTEMIE ZARZĄDZANIA BHP 3 ust. 1 rozporządzenia (czynniki chemiczne) W ocenie ryzyka zawodowego pracodawca jest obowiązany uwzględnić: 1. niebezpieczne właściwości czynnika chemicznego; 2. otrzymane od dostawcy informacje dotyczące zagrożenia czynnikiem chemicznym oraz zaleceń jego bezpiecznego stosowania, w szczególności zawarte w karcie charakterystyki, o których mowa w odrębnych przepisach; 3. rodzaj, poziom i czas trwania narażenia; 4. wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń w środowisku pracy, jeżeli zostały ustalone; 5. wartości dopuszczalnych stężeń w materiale biologicznym, jeżeli zostały ustalone; 6. efekty działań zapobiegawczych; 7. wyniki oceny stanu zdrowia pracowników, jeżeli została przeprowadzona; 8. warunki pracy przy użytkowaniu czynników chemicznych, z uwzględnieniem ilości tych czynników. 9. Pracodawca jest obowiązany do uzyskania dodatkowej informacji od dostawcy czynnika chemicznego lub z innych dostępnych mu źródeł, jeżeli jest to niezbędne w celu dokonania oceny ryzyka zawodowego. 10. W tych przypadkach, gdy występuje narażenie na kilka czynników chemicznych, należy ocenić ryzyko stwarzane przez wszystkie czynniki chemiczne łącznie. 11. Ocena ryzyka zawodowego musi zawierać ocenę także tych rodzajów prac, w czasie których może wystąpić istotny wzrost narażenia, w szczególności: 1) podczas remontów i napraw urządzeń; 2) innych działań, które mogą mieć szkodliwy wpływ na bezpieczeństwo lub zdrowie pracowników, także w tych przypadkach, gdy podjęto wszelkie niezbędne środki zapobiegawcze. 12. 11
OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO W SYSTEMIE ZARZĄDZANIA BHP 5 ust 1 rozporządzenia (czynniki biologiczne) Przed wyborem środka zapobiegawczego pracodawca dokonuje oceny ryzyka zawodowego, na jakie jest lub może być narażony pracownik, uwzględniając w szczególności: 1) klasyfikację i wykaz szkodliwych czynników biologicznych; 2) rodzaj, stopień oraz czas trwania narażenia na działanie szkodliwego czynnika biologicznego; 3) informację na temat: 4) potencjalnego działania alergizującego lub toksycznego szkodliwego czynnika biologicznego, 5) choroby, która może wystąpić w następstwie wykonywanej pracy, 6) stwierdzonej choroby, która ma bezpośredni związek z wykonywaną pracą; 7) wskazówki organów właściwej inspekcji sanitarnej, Państwowej Inspekcji Pracy oraz jednostek służby medycyny pracy. W zakładach opieki zdrowotnej i zakładach leczniczych dla zwierząt pracodawca uwzględnia ponadto: 1) informację na temat potencjalnego występowania szkodliwego czynnika biologicznego u pacjenta lub zwierzęcia oraz w materiale i próbkach od nich pobranych; 2) zagrożenie ze strony szkodliwego czynnika biologicznego, o którym wiadomo, że jest obecny lub którego obecność jest podejrzewana u pacjenta lub u zwierzęcia oraz w materiałach i próbkach od nich pobranych; 3) ryzyko wynikające z rodzaju pracy. 12
OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO W SYSTEMIE ZARZĄDZANIA BHP 4 ust 1 rozporządzenia (ręczne prace transportowe) Pracodawca jest obowiązany oceniać ryzyko zawodowe występujące przy ręcznych pracach transportowych, w szczególności biorąc pod uwagę: 1) masę przemieszczanego przedmiotu, jego rodzaj i położenie środka ciężkości, 2) warunki środowiska pracy, w tym w szczególności temperaturę i wilgotność powietrza oraz poziom czynników szkodliwych dla zdrowia, 3) organizację pracy, w tym stosowane sposoby wykonywania pracy, 4) indywidualne predyspozycje pracownika, takie jak sprawność fizyczna, wiek i stan zdrowia 13
OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO W SYSTEMIE ZARZĄDZANIA BHP Art. 104 (1) k.p. Pracodawca określa w regulaminie pracy sposób informowania pracowników o ryzyku zawodowym Art. 201 3 k.p. Pracodawca przekazuje młodocianemu pracownikowi informacji o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną przez niego pracą Art. 237 (11a) k.p. Pracodawca konsultuje z pracownikami lub ich przedstawicielami wszystkich działań związanych z bhp, w szczególności dotyczących oceny ryzyka zawodowego występującego przy wykonywaniu określonych prac oraz informowania pracowników o tym ryzyku. 14
CEL OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO Ocenę ryzyka przeprowadza się : dla wszystkich stanowisk, dla których ocena nie była przeprowadzana Dla stanowisk, dla których ocena ryzyka była przeprowadzana gdy: w miejscu pracy została wprowadzona zmiana mogąca powodować zmianę poziomu ryzyka zmieniono wymagania odnośnie dopuszczalnego poziomu czynników środowiska pracy wprowadzono zmiany związane z zastosowaniem środków ochrony 15
OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO W SYSTEMIE ZARZĄDZANIA BHP Ocenę ryzyka zawodowego przeprowadza się dla: wszystkich stanowisk pracy zarówno stacjonarnych, jak i niestacjonarnych oraz dla wszystkich prac - zarówno tych wykonywanych na co dzień, jak i okazjonalnie. 16
OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO W SYSTEMIE ZARZĄDZANIA BHP Ocena ryzyka zawodowego powinien dokonywać zespół osób, w skład którego mogą wchodzić: pracodawca, lekarz medycyny pracy, pracownik służby bhp (z lub spoza zakładu pracy), kierujący pracownikami, dla których ryzyko zawodowe jest oceniane, przedstawiciel pracowników (np. społeczny inspektor pracy). Zaleca się, żeby przy dokonywaniu oceny współdziałać z pracownikami. Może zwiększyć ich zaangażowanie w rozwiązywanie problemów związanych z bhp i wpłynąć na lepszą realizację wynikających z niej działań korygujących i zapobiegawczych. Osoby wchodzące w skład zespołu powinny znać zasady oceny ryzyka zawodowego oraz posiadali wiedzę niezbędną do przeprowadzenia analizy zagrożeń, jak również potrafili ocenić skutki i prawdopodobieństwo zdarzenia wypadkowego być kompetentne. 17
CEL OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO Podstawowym celem oceny ryzyka zawodowego jest zapewnienie możliwie najlepszej, ochrony zdrowia i życia pracowników. Można to osiągnąć poprzez: wyeliminowanie zagrożeń związanych z pracą, a jeżeli to niemożliwe, przez odpowiednie ograniczenie ryzyka zawodowego związanego z tymi zagrożeniami. 18
CEL OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO W praktyce ocena ryzyka zawodowego oznacza: systematyczne identyfikowanie, monitorowanie i badanie wszystkich aspektów pracy W celu: określenia związanych z nią zagrożeń, które mogą spowodować wypadek przy pracy, chorobę lub złe samopoczucie pracownika stwierdzenia, czy zagrożenia te mogą być wyeliminowane, a jeżeli nie, to jakie środki ochrony powinny być zastosowane w celu odpowiedniego ograniczenia wynikającego z nich ryzyka zawodowego. 19
OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO W SYSTEMIE ZARZĄDZANIA BHP Jak przeprowadzić i udokumentować ocenę ryzyka na stanowiskach pracy? 20
PODSTAWOWE ETAPY OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO 21
PODSTAWOWE ETAPY OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO Zbieranie informacji potrzebnych do oceny ryzyka zawodowego przy pomocy: dokumentacji wewnętrznej przedsiębiorstwa, tj.: dokumentacja techniczno-ruchowa, rejestr wypadków, wyników przeprowadzonych badań i pomiarów czynników szkodliwych, instrukcje stanowiskowe, karty charakterystyki substancji chemicznych występujących w środowisku pracy, wymagania prawne oraz wymagania norm, jeżeli odnoszą się one do przedsiębiorstwa. 22
PODSTAWOWE ETAPY OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO Zbieranie informacji potrzebnych do oceny ryzyka zawodowego przy pomocy: przeprowadzonych wywiadów z pracownikami na temat: budowy stanowiska pracy oraz wykonywanych przez pracownika zadań, stosowanych urządzeń i narzędzi, pracowników (kobiety w ciąży, młodociani, niepełnosprawni), zidentyfikowanych zagrożeń, ich źródeł, skutków oraz stosowanych środków ochronnych, dolegliwości zdrowotnych. 23
PODSTAWOWE ETAPY OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO Zbieranie informacji potrzebnych do oceny ryzyka zawodowego przy pomocy: obserwacji pracowników podczas wykonywania swoich obowiązków (gdyż pracownik podczas wywiadu może nie wspomnieć o pewnych istotnych podczas oceny ryzyka aspektach, które dla niego wydają się bez znaczenia). Można wykorzystać: obserwację jawną - gdy pracownik ma świadomość tego, iż jest obserwowany podczas pracy, można się spodziewać, że swoje obowiązki będzie wykonywał w sposób bezpieczny obserwację ukrytą - gdy pracownik jest nieświadomy tego, iż jest obiektem obserwacji wykonuje swoje obowiązki w sposób nie zawsze bezpieczny, co pozwala na dokładniejsze określenie zagrożeń jakie oddziałują na pracownika. 24
PODSTAWOWE ETAPY OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO Identyfikacja zagrożeń Celowe jest sprawdzenie, czy wszystkie zagrożenia zostały zidentyfikowane i czy dane na ich temat są wystarczające, przy czym należy uwzględnić: czynniki fizyczne - zagrożenia mechaniczne (np. ostre elementy, szorstka powierzchnia), hałas, drgania mechaniczne, mikroklimat (np. temperatura, wilgotność), promieniowanie, pyły, uwzględniając przy tym wielkość frakcji czynniki chemiczne - np. substancje o właściwościach palnych, wybuchowych, o działaniu mutagennym czynniki biologiczne - drobnoustroje komórkowe, pasożyty wewnętrzne, jednostki bezkomórkowe zdolne do replikacji lub przenoszenia materiału genetycznego, zmodyfikowane genetycznie hodowle komórkowe będące przyczyną zakażenia alergii lub zatrucia czynniki psychofizyczne np. obciążenie statyczne, dynamiczne, stres, w tym: obciążenie fizyczne i obciążenie psychiczne 25
METODY SZACOWANIA RYZYKA ZAWODOWEGO Oszacowanie ryzyka zawodowego PHA Wstępna Analiza Zagrożeń Metoda Risc Score Metoda pięciu kroków (five steps) Graf ryzyka Matryca ryzyka (wg normy PN-N-18002) Metody listy kontrolnej JSA (Job Safety Analysis) OWAS Polskie prawo pracy nie określa metody oceny ryzyka zawodowego, którą należy zastosować. To zespół dokonuje wyboru METOD, które zostaną wykorzystane. 26
Wyznaczenie dopuszczalności ryzyka zawodowego W zależności od wyniku oceny ryzyka zawodowego mogą być formułowane propozycje działań korygujących, których celem jest wyeliminowanie ryzyka lub obniżenie go do poziomu akceptowalnego Tabela 2. Metodyka określania dopuszczalności ryzyka oraz niezbędnych działań korygujących. Oszacowane ryzyko Dopuszczalność Niezbędne działania korygujące zawodowe ryzyka Praca nie może być rozpoczęta ani kontynuowana do czasu Bardzo duże (BD) zmniejszenia ryzyka zawodowego do poziomu dopuszczalnego. Jeżeli ryzyko zawodowe związane jest z pracą już Niedopuszczalne wykonywaną, działania w celu jego zmniejszenia trzeba Duże (D) podjąć natychmiast. Planowana praca nie może być rozpoczęta do czasu zmniejszenia ryzyka do poziomu dopuszczalnego. Zaleca się zaplanowanie i podjęcie działań, których celem Średnie (S) jest zmniejszenie ryzyka. Zaleca się rozważenie możliwości dalszego zmniejszania Male (M) poziomu ryzyka zawodowego lub zapewnienie, że ryzyko Dopuszczalne pozostanie najwyżej na tym samym poziomie. Nie jest konieczne prowadzenie żadnych działań Bardzo małe (BM) korygujących. Należy monitorować stan ryzyka zawodowego, aby nie nastąpił jego wzrost. 27
PODSTAWOWE ETAPY OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO Działania wynikające z oceny ryzyka zawodowego Po dokonaniu oceny ryzyka zawodowego należy podjąć działania mające na celu likwidację lub ograniczanie wpływu na pracownika zidentyfikowanych zagrożeń. Dobór środków ochronnych należy stosować w kolejności: Likwidacja zagrożenia lub jego źródła. Zainstalowanie urządzeń ochronnych. Zastosowanie środków ochrony zbiorowej (np. osłony na maszyny, barierki przed upadkiem z wysokości, instrukcje, procedury postępowania, system wentylacji). Wykorzystanie środków organizacyjnych w celu graniczenia ekspozycji na zagrożenie pracowników (np. skrócony czas przebywania w obszarze zagrożenia). Zastosowanie środków ochrony indywidualnej (np. hełmy, okulary ochronne, maski, osłony twarzy, ubrania ochronne, itp.). 28
PODSTAWOWE ETAPY OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO Po wprowadzeniu w życie działań eliminujących lub ograniczających ryzyko związane z występującym zagrożeniem, zalecana jest ponowna ocena ryzyka, przy uwzględnieniu zastosowanych środków ochrony, w celu wykazania zasadności ich stosowania oraz skuteczności. 29
OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO W SYSTEMIE ZARZĄDZANIA BHP Jak udokumentować ocenę ryzyka na stanowiskach pracy? 30
PODSTAWOWE ETAPY OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO Końcowym efektem procesu oceny ryzyka zawodowego jest karta oceny ryzyka zawodowego, która powinna zawierać następujące informacje: opis stanowiska pracy, gdzie zostaną wyszczególnione: stosowane materiały, narzędzia i maszyny, zadania wykonywane na stanowisku pracy, występujące w środowisku pracy czynniki niebezpieczne, szkodliwe i uciążliwe, osoby pracujące na danym stanowisku, wyniki oceny ryzyka dla każdego zidentyfikowanego zagrożenia w środowisku pracy, niezbędne środki ochronne, data dokonania oceny oraz podpis osoby, dokonującej ocenę ryzyka zawodowego. 31
INFORMOWANIE O OCENIE RYZYKA ZAWODOWEGO Pracodawca ma obowiązek poinformowania pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą, oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami Zaleca się aby o ryzyku zawodowym informować pracowników podczas szkoleń z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy Dla celów dowodowych pracodawca powinien uzyskać deklarację lub zaświadczeni podpisane przez pracownika o tym, że został zapoznany z oceną ryzyka zawodowego (pozwoli to uniknąć problemów z określeniem, czy pracownik rzeczywiście został poinformowany o zagrożeniach występujących na jego stanowisku pracy). 32
INFORMOWANIE O OCENIE RYZYKA ZAWODOWEGO Częstotliwość z jaką ocena ryzyka zawodowego powinna być aktualizowana nie jest zdefiniowana przez prawo pracy. Jednakże zaleca się aktualizowanie oceny ryzyka zawodowego okresowo. Częstotliwość określa pracodawca uwzględniając poziom ryzyka występujących na stanowisku pracy, oraz w przypadkach: zmian technologicznych w procesie pracy, zmian w prawie jeśli wnoszą one zmiany do oceny ryzyka zawodowego dla danego stanowiska, zmian w stosowanych środkach ochrony. 33
INFORMOWANIE O OCENIE RYZYKA ZAWODOWEGO Oceny ryzyka zawodowego należy aktualizować po każdej sytuacji wystąpienia wypadku na danym stanowisku. Wykonuje się to w celu weryfikacji: czy zagrożenie, będące przyczyną wypadku zostało zidentyfikowane czy zastosowane środki ochrony są wystarczające czy określone prawdopodobieństwo nie zostało zaniżone 34
INFORMOWANIE O OCENIE RYZYKA ZAWODOWEGO Pracodawca jest na terenie którego pracują pracownicy innego pracodawcy jest zobowiązany dostarczyć im informacje na temat: zagrożeń dla zdrowia i życia występujące w zakładzie pracy, na poszczególnych stanowiskach pracy i przy wykonywanych pracach, w tym także o zasadach postępowania w przypadku awarii i innych sytuacji zagrażających zdrowiu i życiu pracowników, działaniach ochronnych i zapobiegawczych podjętych w celu wyeliminowania lub ograniczania wcześniej wspomnianych zagrożeń. 35
INFORMOWANIE O OCENIE RYZYKA ZAWODOWEGO Brak oceny ryzyka zawodowego jest jednoznaczny z niewywiązaniem się pracodawcy z obowiązku zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy względem pracownika. Nieprzestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, w tym brak oceny ryzyka zawodowego stanowi wykroczenie przeciwko prawom pracownika zagrożone karą grzywny w wysokości od 1 000 zł do 30 000 zł. 36
OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO W SYSTEMIE ZARZĄDZANIA BHP Dziękuję z uwagę. 37