Ocena ryzyka proces analizowania ryzyka zawodowego i wyznaczania jego dopuszczalności [PN- N-18002:2011].

Transkrypt

1

2 Dokumenty związane 5. Ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności (tekst jednolity z 2004 r. Dz.U. Nr 204 poz z późniejszymi zmianami). 6. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (tekst jednolity Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz.1650 z późniejszymi zmianami). 7. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 21 grudnia 2005 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla środków ochrony indywidualnej (Dz.U. z 2005 r. Nr 259, poz. 2173). 8. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 18 listopada 2002 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy (Dz.U. z 2002 r. Nr 191 poz z późniejszymi zmianami). 9. Rozporządzenie Ministra gospodarki z dnia 21 października 2008 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla maszyn (Dz.U. z 2008r. Nr 199 poz. 1228) 10. Ustawa z dnia 27 czerwca 1997 r. o służbie medycyny pracy (tekst jednolity: Dz.U. z 2004 r. Nr 125, poz. 1317). 4. DEFINICJE Awaria zdarzenie powstałe w wyniku niekontrolowanego rozwoju sytuacji w czasie eksploatacji materiału, urządzeń lub instalacji, prowadzące do powstania, natychmiast lub z opóźnieniem, na terenie organizacji lub poza jej terenem, poważnego zagrożenia dla zdrowia ludzkiego i/lub środowiska, takiego jak duża emisja substancji szkodliwych lub niebezpiecznych, pożar, wybuch itp. [PN-N-18001:2004]. Identyfikacja zagrożenia proces rozpoznawania, czy zagrożenie istnieje oraz określania jego charakterystyk [PN-N-18002:2011]. Miejsce pracy miejsce wyznaczone przez pracodawcę, do którego pracownik ma dostęp w związku z wykonywaniem pracy [PN-N-18002:2011]. Narażenie - podleganie oddziaływaniu czynników niebezpiecznych, szkodliwych lub uciążliwych związanych z wykonywaniem pracy [PN-N-18002:2011].Narażenie jest wyrażanym ilościowo lub jakościowo pojęciem charakteryzującym zagrożenie na stanowisku pracy. Ocena ryzyka proces analizowania ryzyka zawodowego i wyznaczania jego dopuszczalności [PN- N-18002:2011]. Ryzyko kombinacja częstości lub prawdopodobieństwa wystąpienia określonego zdarzenia wywołującego zagrożenie i konsekwencji związanych z tym zdarzeniem [PN-N-18001:2004]. Ryzyko zawodowe prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą powodujących straty, w szczególności wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy [PN-N-18002:2011]. Stanowisko pracy przestrzeń pracy wraz z wyposażeniem w środki pracy i przedmioty pracy, w której pracownik lub zespół pracowników wykonuje pracę [PN-N-18002:2011]. Stanowisko pracy stacjonarne stanowisko pracy o stałej (zarówno w rozumieniu geograficznym, jak i na terenie zakładu pracy) lokalizacji miejsca wykonywania pracy [PN-N-18002:2011].

3 Stanowisko pracy niestacjonarne stanowisko pracy o zmieniającej się (w rozumieniu geograficznym i/lub na terenie zakładu pracy) lokalizacji miejsca wykonywania pracy [PN-N :2011]. Środki ochrony - środki ochrony zbiorowej, środki ochrony indywidualnej lub inne środki (techniczne lub organizacyjne), stosowane w celu ograniczenia ryzyka zawodowego [PN-N-18002:2011]. Zagrożenie - stan środowiska pracy mogący spowodować wypadek lub chorobę [PN-N-18002:2011]. Zdarzenie potencjalnie wypadkowe niebezpieczne zdarzenie, związane z wykonywaną pracą, podczas którego nie dochodzi do urazów lub pogorszenia stanu zdrowia [PN-N-18002:2011]. 5. OGÓLNE ZASADY PRZYGOTOWYWANIA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO 5.1. Ocena ryzyka obejmuje wszystkie stanowiska pracy, zarówno stacjonarne, jak i niestacjonarne W celu usprawnienia przebiegu oceny i skrócenia czasu jej przeprowadzania dopuszcza się, jeśli to możliwe, wyróżnienie grup stanowisk, na których wykonywane są w tych samych warunkach te same zadania i na których występują te same zagrożenia. Ocena ryzyka może przeprowadzona być wówczas dla jednego stanowiska z każdej grupy Ocenę ryzyka zawodowego należy przeprowadzać okresowo i zawsze wówczas, gdy wykorzystywane do jego oceny informacje straciły swoją aktualność, a w szczególności w następujących sytuacjach: przy tworzeniu nowych stanowisk pracy lub nowych procesów technologicznych, przy wprowadzaniu istotnych zmian na stanowiskach pracy (np. technologicznych lub organizacyjnych); przy zakupach nowych maszyn i urządzeń lub ich modernizacji, po zmianie obowiązujących wymagań prawnych, odnoszących się do ocenianych stanowisk pracy; po wprowadzeniu zmian w stosowanych środkach ochronnych, gdy na terenie zakładu pracy pracownicy obcych firm wykonują roboty zagrażające lub mogące powodować zagrożenie dla pracowników Inicjatorem przeprowadzenia oceny ryzyka zawodowego są osoby kierownictwa, które inicjują wymienione w pkt.5.3. procesy Do obowiązku osób inicjujących ocenę ryzyka zawodowego należy przygotowanie niezbędnych danych do oceny tj.: określenie charakterystyki każdego stanowiska pracy. wstępna identyfikacja zagrożeń występujących na poszczególnych stanowiskach. 6. ZESPÓŁ D/S OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO 6.1. Ocenę ryzyka zawodowego przeprowadza zespół, w skład którego wchodzą: przedstawiciel dyrektora, specjalista d/s bhp, społeczny inspektor pracy, lekarz medycyny pracy sprawujący profilaktyczną opiekę zdrowotna nad pracownikami, przedstawiciele jednostek organizacyjnych funkcjonujących w Instytucie.

4 6.2. W specyficznych sytuacjach zespół może być poszerzany o osoby będące specjalistami w jakiejś dziedzinie, z zakresu której informacje są niezbędne do opracowania oceny ryzyka zawodowego. Decyzję o włączeniu nowych członków podejmuje kierownik zespołu Przeprowadzanie oceny ryzyka zawodowego wymaga od zespołu : zidentyfikowania zagrożeń występujących na danym stanowisku, ich źródeł oraz działań profilaktycznych i organizacyjnych, włączenia do procesu identyfikacji zagrożeń pracowników obsługi stanowiska pracy, sporządzania odpowiedniej dla każdego etapu dokumentacji, oszacowania ryzyka zawodowego w/g Polskiej normy PN-N-18002:2011, przeprowadzenia wartościowania ryzyka zawodowego poszczególnych zagrożeń, zaproponowanie działań korygujących, zapobiegawczych. 7. ANALIZA RYZYKA ZAWODOWEGO Ocena ryzyka zawodowego na stanowisku pracy w oparciu o wymagania polskiej normy PN-N :2011 Zgodnie z normą przebieg oceny ryzyka składa się z powiązanych ze sobą etapów:

5 rys1. Przebieg oceny ryzyka zawodowego na stanowisku pracy(źródło: PN-N-18002:2011) 7.1. Informacje potrzebne do oceny ryzyka zawodowego Do oceny ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy są wykorzystywane w szczególności informacje dotyczące: lokalizacji stanowiska pracy i/lub realizowanych na nim zadań, osób pracujących na stanowisku, ze szczególnym uwzględnieniem osób szczególnie podatnych na oddziaływanie zagrożeń, takich jak np.: kobiety w ciąży, młodociani, pracownicy starsi, osoby niepełnosprawne, stosowanych środków pracy, materiałów, i wykonywanych operacji technologicznych, wykonywanych zadań, czynności oraz sposobu i czasu ich wykonywania przez pracujące na stanowisku osoby, wymagań przepisów prawnych i norm, odnoszących się do analizowanego stanowiska, zagrożeń, które już zostały zidentyfikowane i ich źródeł, zagrożeń zewnętrznych mogących negatywnie wpłynąć na zdrowie i bezpieczeństwo pracowników, możliwych skutków występowania zagrożeń, stosowanych środków ochrony, wypadków przy pracy oraz zdarzeń potencjalnie wypadkowych, chorób zawodowych oraz innych dolegliwości zdrowotnych występujących na analizowanych i podobnych stanowiskach pracy, działań osób niezatrudnionych na ocenianym stanowisku pracy, które mogą powodować dodatkowe zagrożenia,

6 psychospołecznego środowiska pracy, zmian, w tym zmian przejściowych i ich wpływ na procesy, materiały, środowisko pracy Identyfikacja zagrożeń Identyfikację występujących zagrożeń należy dokonać w oparciu o: wiedzę zawodową zespołu, wymagania przepisów i norm dotyczących danego stanowiska pracy, rodzaju wykonywanej pracy, używanych narzędzi czy urządzeń, dokumentację techniczno-ruchową; instrukcje, w tym stanowiskowe, bhp, wyniki pomiarów czynników środowiska pracy, dane dotyczące wypadków przy pracy, zdarzeń potencjalnie wypadkowych, chorób zawodowych na tym stanowisku pracy, karty charakterystyk substancji chemicznych Oszacowanie ryzyka zawodowego Oszacowanie ryzyka zawodowego związanego z zagrożeniami zidentyfikowanymi na stanowiskach pracy polega na ustaleniu: prawdopodobieństwa wystąpienia niekorzystnych dla zdrowia i życia pracowników następstw tych zagrożeń, ciężkości tych następstw. Przyjęty w Instytucie sposób oszacowania ryzyka zawodowego w skali trzystopniowej przedstawia Tablica 1. Tablica 1 (źródło: PN-N-18002:2011) CIĘŻKOŚĆ NASTĘPSTW [C] PRAWDOPODOBIENSTWO ZDARZENIA [p] Mała Średnia Duża Mało prawdopodobne małe 1 małe 1 średnie 2 Prawdopodobne małe 1 średnie 2 duże 3 Wysoce prawdopodobne średnie 3 Przy oszacowaniu ryzyka zawodowego ciężkość szkodliwych następstw zagrożenia i prawdopodobieństwo ich wystąpienia można określić, stosując poniższe wskazówki. Ciężkość następstw Do następstw o malej szkodliwości zalicza się te urazy i choroby, które nie powodują długotrwałych dolegliwości i absencji w pracy. Są to czasowe pogorszenia stanu zdrowia, takie jak niewielkie stłuczenia, zranienia, podrażnienia oczu, objawy niewielkiego zatrucia, bóle głowy, itp. Do następstw o średniej szkodliwości zalicza się te urazy i choroby, które powodują niewielkie ale długotrwałe lub nawracające okresowo dolegliwości i są związane z krótkimi okresami absencji. Są to np.: zranienia, oparzenia II-stopnia na niewielkiej powierzchni ciała, alergie skórne, nieskomplikowane złamania, zespoły przeciążeniowe układu mięśniowo-szkieletowego (np.: zapalenie ścięgna). Do następstw o dużej szkodliwości zalicza się te urazy i choroby, które powodują ciężkie i stałe dolegliwości i/lub śmierć. Są to np.: oparzenia III stopnia, oparzenia II stopnia dużej powierzchni ciała, amputacje, skomplikowane złamania z następową dysfunkcją, choroby nowotworowe, toksyczne uszkodzenia narządów wewnętrznych i układu nerwowego w wyniku narażenia na czynniki chemiczne, zespół wibracyjny, zawodowe uszkodzenia słuchu, astma, zaćma itp. duże 3 duże 3

7 Prawdopodobieństwo urazu Do mało prawdopodobnych zalicza się te następstwa zagrożeń, które nie powinny nastąpić podczas całego okresu aktywności zawodowej pracownika. Do prawdopodobnych zalicza się te następstwa zagrożeń, które mogą wystąpić nie więcej niż kilkakrotnie w ciągu okresu aktywności zawodowej pracownika. Do wysoce prawdopodobnych zalicza się te następstwa zagrożeń, które mogą wystąpić wielokrotnie podczas aktywności zawodowej pracownika. Ogólne wskazówki do oszacowania ryzyka zawodowego w skali trójstopniowej na podstawie wartości wielkości charakteryzujących narażenie Tablica 2 (źródło: PN-N-18002:2011) Wartość wielkości charakteryzującej narażenie (P) P > P max P max P > 0,5 P max Oszacowanie ryzyka zawodowego duże średnie P 0,5 P max a P max wartość dopuszczalna wielkości charakteryzującej narażenie, ustalana na ogół na podstawie obowiązujących przepisów (może to być odpowiednia wartość NDS lub NDN). W przypadku braku ustalonych wymagań przy jej stosowaniu można wykorzystać opinie ekspertów i/lub wziąć pod uwagę opinie pracowników. a w przypadku gdy przepisy prawne określają niższe wartości niż wynikające z tablicy2, to stosuje się te wartości (np. w przypadku ryzyka zawodowego związanego z hałasem lub czynnikami rakotwórczymi). małe 7.4. Wyznaczenie dopuszczalności ryzyka zawodowego Wartościowanie ryzyka zawodowego przeprowadzamy w pierwszej kolejności dla poszczególnych zagrożeń, a następnie dla całego stanowiska pracy przyjmując najwyższą wartość ryzyka stwierdzoną dla pojedynczych zagrożeń. Na etapie tym następuje podjęcie decyzji odnośnie akceptacji poziomu ryzyka lub podjęcia kroków koniecznych do zmniejszenia ryzyka lub zapewnienia, że ryzyko pozostanie na akceptowanym poziomie. Jeżeli nakłady na obniżenie ryzyka zawodowego są wyższe od spodziewanych korzyści, ryzyko to należy przyjąć jako akceptowalne (z zastrzeżeniem działań korygujących koniecznych do wprowadzenia w celu spełnienia wymagań prawnych). Ogólne zasady wyznaczania dopuszczalności ryzyka zawodowego oraz zalecenia dotyczące działań wynikających z oceny tego ryzyka (oszacowanie w skali 3-stopniowej) Tablica 3 (źródło: PN-N-18002:2011) OSZACOWANIE RYZYKA ZAWODOWEGO DOPUSZCZALNOŚĆ RYZYKA ZAWODOWEGO NIEZBĘDNE DZIAŁANIA Duże Średnie Małe niedopuszczalne dopuszczalne Jeżeli ryzyko zawodowe związane jest z pracą już wykonywaną, działania w celu jego zmniejszenia należy podjąć natychmiast (np. przez zastosowanie środków ochronnych). Planowanej pracy nie należy rozpoczynać do czasu zmniejszenia ryzyka zawodowego do poziomu dopuszczalnego. Zaleca się zaplanowanie i podjęcie działań, których celem jest zmniejszenie ryzyka zawodowego. Konieczne jest zapewnienie, że ryzyko zawodowe pozostaje co najwyżej na tym samym poziomie.

8 7.5. Opracowanie planu eliminacji lub ograniczenia ryzyka Ostatni etap w przeprowadzanej analizie ryzyka zawodowego obejmuje działania korygujące. W przypadku wyznaczenia ryzyka na poziomie niedopuszczalnym zaproponowane zostaną działania redukujące ryzyko do poziomu dopuszczalnego. Po przeprowadzeniu oceny ryzyka zawodowego Zespół określa niezbędne działania, które należy podjąć celem zmniejszenia ryzyka do poziomu dopuszczalnego. Należy przy tym stosować zasadę, że eliminacja zagrożeń lub ograniczenie skutków ich działania w celu ograniczenia ryzyka zawodowego na stanowisku pracy powinna być uzasadniona z punktu widzenia rachunku ekonomicznego. Działania należy zaplanować w sposób systematyczny i optymalny. Podstawową zasadą, jaką należy kierować się podejmując w/w działania, jest eliminowanie zagrożeń, najlepiej u ich źródła, oraz stosowanie takich środków, które będą chronić jak najwięcej pracowników. W myśl tej zasady środki ochronne prowadzące do ograniczania zagrożeń powinny być stosowane w kolejności: o środki techniczne eliminujące lub ograniczające zagrożenia u źródła, o środki ochrony zbiorowej, o środki organizacyjne i proceduralne, o środki ochrony indywidualnej. Kartę oceny ryzyka wraz z planem działań korygujących i zapobiegawczych Zespół przekazuje Dyrektorowi Instytutu, który podejmuje decyzję o konieczności wprowadzenia proponowanych działań, terminach ich wprowadzenia i osobach odpowiedzialnych za ich realizację. Realizacja planu powinna przebiegać ściśle wg wyznaczonych zadań i harmonogramu ich realizacji. Po zakończeniu realizacji planu działań korygujących i zapobiegawczych, w celu sprawdzenia ich skuteczności należy wykonać ponowną ocenę ryzyka zawodowego. 8. DOKUMENTOWANIE WYNIKÓW OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO 8.1. Proces oceny ryzyka zawodowego należy udokumentować Dokumentacja oceny ryzyka zawodowego powinna zawierać następujące informacje: opis ocenianego stanowiska pracy, w tym informacje dotyczące: o stosowanych maszyn, narzędzi i materiałów, o wykonywanych zadań, o występujących na stanowisku niebezpiecznych, szkodliwych i uciążliwych czynników środowiska pracy, o stosowanie środków ochrony zbiorowej i indywidualnej, wyniki oceny ryzyka zawodowego dla każdego z czynników środowiska pracy oraz niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko, data przeprowadzonej oceny oraz osoby dokonujące oceny Dokumentację oceny ryzyka podpisują członkowie Zespołu a zatwierdza ją Dyrektor Instytutu Oryginał dokumentacji oceny ryzyka zawodowego przechowywany jest w dziale BHP, a kopie dokumentacji w poszczególnych jednostkach organizacyjnych Instytutu Dokumentacja dotycząca oceny ryzyka zawodowego podlega archiwowaniu. 9. INFORMOWANIE O RYZYKU ZAWODOWYM 9.1. Po wykonaniu oceny ryzyka zawodowego należy zapoznać pracownika z poziomem ryzyka zawodowego i jego skutkach Informację o ryzyku zawodowym przedstawia pracownikowi bezpośredni przełożony w ramach instruktażu stanowiskowego Treść informacji powinna zawierać co najmniej: informację o zagrożeniach, skalę ryzyka wynik wartościowania ryzyka,

9 zasady ochrony przed zagrożeniami Fakt zapoznania się z ryzykiem zawodowym występującym na stanowisku pracy pracownik potwierdza na piśmie podpisując dokument Informacja o ryzyku zawodowym, stanowiący załącznik nr 1 do dokumentacji oceny ryzyka, 10. MONITOROWANIE SKUTECZNOŚCI STOSOWANIA ŚRODKÓW OCHRONNYCH Zarządzanie ryzykiem zawodowym wymaga stałego monitorowania jego poziomu na poszczególnych stanowiskach Przyjęte rozwiązania organizacyjne umożliwiające monitorowanie i ocenę skuteczności środków ochrony zastosowanych w wyniku oceny ryzyka zawodowego powinny zapewnić, że ich skuteczność pozostaje niezmieniona, a ryzyko jest właściwie ograniczane Informacje uzyskane w procesie monitorowania powinny być wykorzystywane do przeglądu i weryfikacji oceny ryzyka zawodowego. 11. PRZEGLĄD I WERYFIKACJA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO Zaleca się okresowo dokonywać przeglądu przeprowadzonej oceny ryzyka zawodowego w celu stwierdzenia czy jej wyniki są nadal aktualne, czy uwzględnia ona nowo powstałe zagrożenia i czy w świetle postępu nauki i techniki można wyeliminować istniejące zagrożenia lub skutecznie ograniczyć ryzyko zawodowe Przeglądu należy dokonywać zawsze, gdy wykorzystane do oceny informacje straciły swoją aktualność, a w szczególności w następujących sytuacjach: przy tworzeniu nowych stanowisk pracy, przy wprowadzaniu zmian na stanowiskach pracy, po zmianie obowiązujących wymagań, odnoszących się do ocenianych stanowisk pracy, po stwierdzeniu, ze stosowane środki ochrony są nieskuteczne lub niewłaściwe w świetle nowych informacji. jeżeli istnieje konieczność wprowadzenia zmian w stosowanych środkach ochrony W przypadku stwierdzenia w wyniku przeglądu, że wyniki przeprowadzonej wcześniej oceny są nieaktualne, ocenę należy powtórzyć, biorąc pod uwagę nowe warunki.