Zarządzanie bezpieczeństwem Laboratorium 3. Analiza ryzyka zawodowego z wykorzystaniem metody pięciu kroków, grafu ryzyka, PHA

Transkrypt

1 Zarządzanie bezpieczeństwem Laboratorium 3. Analiza ryzyka zawodowego z wykorzystaniem metody pięciu kroków, grafu ryzyka, PHA Szczecin 2013

2 1 Wprowadzenie W celu przeprowadzenia oceny ryzyka zawodowego na danym stanowisku pracy, należy dokonać wyboru metody, która w będzie najlepiej dobrana do warunków środowiska i występujących zagrożeń. Wyboru tego dokonuje osoba lub zespół oceniający ryzyko zawodowe. Przy wyborze oceny należy uwzględnić: - Doświadczenie osób sporządzających ocenę ryzyka zawodowego, - Parametry warunków środowiska na ocenianym stanowisku pracy, - Wady i zalety metod, - Uwzględnianie przez metodę warunków środowiska pracy. Wyróżniamy dwie grupy metod oceny ryzyka zawodowego: - ilościowe - jakościowe. Najczęściej stosowanymi metodami oceny ryzyka zawodowego są metody jakościowe. Metody jakościowe cechuje ocena subiektywna, w związku z czym, ważnym elementem tych ocen jest rzetelne przygotowanie i przekazywanie informacji, oraz precyzyjne określenie parametrów opisujących zagrożenie. Metody jakościowe można podzielić na trzy podgrupy: 1. metody matrycowe bazujące na dwóch parametrach (PHA) 2. metody wskaźnikowe zwykle wieloparametrowe i wielopoziomowe (metoda 5 kroków) 3. metody grafów oparte zwykle na 4 parametrach szacowanych na 2-5 poziomów, przez co możemy uzyskać dużą rozpiętość wyników (graf ryzyka). 2 Cel Celem laboratorium jest przeprowadzenie oceny ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy i wyznaczenie dopuszczalności tego ryzyka, rozumianego jako prawdopodobieństwo wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych, w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy, przy wykorzystaniu różnych metod i porównanie uzyskanych wyników. 3 Podstawowe definicje Bezpieczeństwo i higiena pracy stan warunków i organizacji pracy oraz zachowań pracowników zapewniający wymagany poziom ochrony zdrowia i życia przed zagrożeniami w środowisku pracy. Identyfikacja zagrożeń proces rozpoznawania zagrożenia oraz charakterystyka tego zagrożenia. Ocena ryzyka proces analizowania i wyznaczania jego dopuszczalności.

3 Ryzyko zawodowe to możliwość wystąpienia niepożądanych, związanych z wykonywana pracą zdarzeń powodujących straty, w szczególności niekorzystnych skutków zdrowotnych będących wynikiem zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub związanych ze sposobem wykonywania pracy. Zagrożenie to stan pracy, mogący spowodować wypadek lub chorobę. Stanowisko pracy przestrzeń pracy wraz z wyposażeniem w środki i przedmioty pracy, w której pracownik lub zespół pracowników wykonuje pracę. Szacowanie ryzyka proces ustalania prawdopodobieństwa wystąpienia zagrożeń oraz ciężkości szkodliwych następstw tych zdarzeń. Środki ochronne środki ochrony zbiorowej, środki ochrony indywidualnej lub inne środki (techniczne lub organizacyjne), stosowane w celu ograniczenia ryzyka zawodowego. Środki ochrony indywidualnej środki przeznaczone do noszenia lub używania przez pracownika w celu ochrony przed zagrożeniami, które mogą mieć wpływ na jego bezpieczeństwo i zdrowie podczas pracy. Zarządzanie ryzykiem zawodowym proces oceny ryzyka i podejmowania na podstawie jej wyników działań zmierzających do ograniczenia tego ryzyka lub utrzymania go na określonym poziomie. Awaria zdarzenie powstałe w wyniku niekontrolowanego rozwoju sytuacji w czasie eksploatacji materiałów, urządzeń lub instalacji, prowadzące do powstania, natychmiast lub z opóźnieniem, na terenie organizacji lub poza jej terenem, poważnego zagrożenia dla zdrowia ludzkiego i/lub środowiska, takie jak: duża emisja substancji szkodliwych lub niebezpiecznych, pożar, wybuch itp. 4 Szacowanie ryzyka 4.1 Metoda PHA Metoda PHA (Preliminary Hazard Analysis) należy do metod matrycowych i pozwala na jakościową ocenę ryzyka zawodowego związanego z zagrożeniami, niebezpiecznymi sytuacjami oraz niebezpiecznymi zdarzeniami występującymi na danym stanowisku pracy. W metodzie tej zakłada się prawdopodobieństwo zaistnienia wypadku przy pracy oraz szacuje się możliwe skutki wypadku. Ryzyko w metodzie PHA wyznacza się ze wzoru: gdzie: S - stopień szkód, P - prawdopodobieństwo szkód zdarzenia. (1)

4 Szacowanie stopnia szkód S i prawdopodobieństwo szkód P odbywa się według skali na sześciu poziomach dla każdego zidentyfikowanego zagrożenia. Charakterystykę poszczególnych poziomów przedstawiono poniżej. Tabela 1. S - stopień szkód Poziom 1 Znikome urazy, lekkie szkody 2 Lekkie obrażenia, wymierne szkody 3 Ciężkie obrażenia, znaczne szkody 4 Pojedyncze wypadki śmiertelne, ciężkie szkody 5 Zbiorowe wypadki śmiertelne 6 Zbiorowe wypadki śmiertelne, szkody na dużą skalę poza terenem zakładu Tabela 2. P - prawdopodobieństwo szkód Poziom 1 Bardzo nieprawdopodobne 2 Mało prawdopodobne zdarzające się raz na 10 lat 3 Doraźne wydarzenia zdarzające się raz w roku 4 Dosyć częste wydarzenia zdarzające się raz w miesiącu 5 Częste regularne wydarzenia zdarzające się raz w tygodniu 6 Duże prawdopodobieństwo wydarzenia Po oszacowaniu parametrów ryzyko wartościowane jest na podstawie matrycy ryzyka. Tabela 3.Matryca wartościowania ryzyka metodą PHA S Stopień Szkód P prawdopodobieństwo szkód Poziom Ryzyko zawodowe możemy oceniać na trzech poziomach: 1-3 ryzyko akceptowalne 4-9 dopuszczalna akceptacja ryzyka po ocenie ryzyka >10 ryzyko niedopuszczalne - wymaga zmniejszenia ryzyka

5 4.2 Metoda Pięciu Kroków Metoda Pięciu Kroków jest metoda zaliczaną do metod wskaźnikowych. Ryzyko w tej metodzie zależy od prawdopodobieństwa wystąpienia skutków zdarzenia uszczegółowionego poprzez uzwględnienie dodatkowych parametrów mających wpływ na ocenę ryzyka, takich jak: - częstotliwość narażenia, - liczbę osób narażonych, - uszczegółowione prawdopodobieństwo wystąpienia niebezpiecznego zdarzenia. Ryzyko wyznaczane jest zgodnie ze wzorem: (2) gdzie: P - prawdopodobieństwo szkód zdarzenia. S - stopień szkód, F częstotliwość narażenia L liczba narażonych pracowników W celu oszacowania poszczególnych parametrów wykorzystuje się opisy zawarte w tabelach 4 7. Tabela 4. Szacowanie prawdopodobieństwa wystapienia niebezpiecznego zdarzenia (P) Wartość P 0,033 prawie niemożliwe 1 bardzo mało prawdopodobne, ale możliwe 1,5 mało prawdopodobne, ale może się zdarzyć 2 możliwe, ale niecodziennie 5 równa szansa prawdopodobieństwa wystąpienia 8 prawdopodobne 10 zdarza się 15 pewne Tabela 5.Szacowanie następstw zdarzenia (S) Wartość S 0,1 zadrapania, siniaki 0,5 skaleczenia, łagodne obrażenia 2 proste złamania, lekka choroba 4 skomplikowane złamania, poważna choroba utrata jednej kończyny, utrata oka, trwała utrata 6 słuchu 10 utrata dwóch kończyn, utrata oczu 15 śmierć

6 Tabela 6.Szacowanie częstotliwości narażenia (F) Wartość F 0,5 raz w roku 1 raz w miesiącu 1,5 raz w tygodniu 2,5 raz dziennie 4 co godzinę 6 ciągle Tabela 7.Szacowanie liczby osób narażonych (L) Wartość L osoby osób osób osób Obliczone zgodnie ze wzorem (2) ryzyko należy oszacować korzystając z tabeli 8. Tabela 8.Warotściowanie ryzyka (R) Wartość R 0-5 pomijalne 5-50 niskie, ale istotne wysokie powyżej 500 nie do przyjęcia 4.3 Graf ryzyka Kolejna metoda jakościowa jest graf ryzyka, w którym prawdopodobieństwo wystąpienia skutków zdarzenia jest określone parametrami dodatkowymi, takimi jak: - czas występowania zagrożenia, - możliwość zastosowania ochrony przed zagrożeniem, - prawdopodobieństwo wystąpienia niebezpiecznego zdarzenia określone na trzech poziomach.

7 Parametrami przyjmowanymi w tej metodzie są: S wielkość szkód, T czas występowania zagrożenia, O możliwość zastosowania ochrony przed zagrożeniem, P prawdopodobieństwo wystąpienia niebezpiecznego zdarzenia. Szacowanie parametrów przedstawiają tabele Tabela 9. Szacowanie wielkości szkód (S) Oznaczenie S1 S2 S3 S4 Lekkie obrażenia lub dyskomfort Ciężkie lub nieodwracalne obrażenia jednej lub większej liczby osób Śmierć najwyżej jednej osoby Śmierć większej liczby osób Tabela 10. Szacowanie czasu występowania zagrożenia (T) Oznaczenie T1 T2 Rzadkie lub częste Częste lub stałe Tabela 11. Szacowanie skuteczności ochrony przed zagrożeniem (O) Oznaczenie O1 O2 Efektywna przy spełnieniu pewnych warunków Nie dająca prawie żadnych efektów Tabela 12. Szacowanie prawdopodobieństwa wystąpienia niebezpiecznego zdarzenia (P) Oznaczenie P1 P2 P3 Bardzo małe Małe Relatywnie duże Wartościowanie ryzyka dokonuje się przy pomocy grafu zgodnie z 7-stopniową skalą dla 3 poziomów ryzyka (rysunek 1). Poziomy ryzyka ocernia się przyjmując skalę przedstawioną w tabeli 13.

8 Tabela 13. Szacowanie wielkości ryzyka Skala Poziom 1-2 Ryzyko małe 3-5 Ryzyko średnia 6-7 Ryzyko duże

9 S1 P3 1 P2 - P1 - S2 T1 O1 O START T2 O1 O S3 T T S Rysunek 1. Graf ryzyka 4.4 Działania wynikające z oceny ryzyka zawodowego Wyniki oceny ryzyka zawodowego stanowią podstawę planowania działań korygujących i zapobiegawczych na stanowiskach pracy. Przy planowaniu i podejmowaniu działań korygujących lub zapobiegawczych w celu eliminacji lub ograniczenia zagrożeń i związanego z nimi ryzyka zawodowego, zaleca się stosować środki ochronne w następującej kolejności: - środki techniczne eliminujące lub ograniczające zagrożenia u źródła; - środki ochrony zbiorowej; - środki organizacyjne i proceduralne (procedury lub instrukcje bezpiecznej pracy); - środki ochrony indywidualnej. Przed realizacją wynikającego z oceny ryzyka zawodowego planu działań korygujących i/lub zapobiegawczych zaleca się dokonać przeglądu tego planu w celu stwierdzenia: - czy proponowane działania doprowadzą do wymaganego ograniczenia ryzyka zawodowego, - czy w wyniku realizacji planu nie powstaną nowe zagrożenia, - czy można wybrać inne, bardziej skuteczne działania, - co sądzą pracownicy o potrzebie realizacji i skuteczności planowanych działań. Po zrealizowaniu zaplanowanych działań należy przeprowadzić kolejną ocenę ryzyka zawodowego, umożliwiającą sprawdzenie ich skuteczności.

10 5 Zadanie do wykonania Na podstawie otrzymanego opisu stanowiska pracy należy sporządzić listę zagrożeń oraz wypełnić arkusze analizy danych dostępny w Programie Excel Analiza ryzyka zawodowego. Na podstawie przeprowadzonej analizy przy wykorzystaniu udostępnionego na zajęciach arkusza proszę sporządzić sprawozdanie wg. wzoru poniżej. Literatura: J. Szlązak, N. Szlązak: Bezpieczeństwo i higiena pracy, Uczelniane Wydawnictwa Naukowo- Techniczne, Kraków 2005.

11 Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie Wydział Inżynierii Mechanicznej i Mechatroniki Laboratorium z przedmiotu Zarządzenie bezpieczeństwem Laboratorium 2: Analiza ryzyka zawodowego z wykorzystaniem metody trzypunktowej Data laboratorium: Data oddania sprawozdania Data przyjęcia sprawozdania Sporządził: Przyjął:.. 1. Cel laboratorium 2. Analizowane stanowisko pracy 3. Zidentyfikowana lista zagrożeń 4. Arkusze analizy ryzyka 5. Wnioski