Wprowadzenie do systemów GIS w środowisku ArcView ESRI (Zadania i materiały pomocnicze do ćwiczeń laboratoryjnych) Część I

Wprowadzenie do systemów GIS w środowisku ArcView ESRI (Zadania i materiały pomocnicze do ćwiczeń laboratoryjnych) Część I Jan Blachowski Wrocław, 2011 r. Podyplomowe studium GIS 1 Wydział Geoinżynierii, Górnictwa i Geologii

Syllabus (część I) I. Przegląd funkcji ArcGIS (ArcMap, ArcCatalog) ArcMap: okno danych i widok kompozycji, tabela zawartości, własności ramki danych, warstwa tematyczna, Dodawanie danych do projektu, Wyszukiwanie i identyfikacja obiektów, selekcja wg położenia i wg atrybutów, symbolika danych, zapisywanie projektów i wyników (plik warstwy.lyr), etykietowanie, kompozycje Zakładki przestrzenne i Moje miejsca ArcCatalog: Drzewo katalogów, zakładki: zawartość, podgląd, metadane, przenoszenie i kopiowanie plików, zmiana nazwy plików, połączenia do katalogów danych, zakładanie geobazy, połączenia z internetowymi serwerami map, metadane Podyplomowe studium GIS 2

I. Wprowadzenie do pracy z ArcGIS Pakiet oprogramowania ArcGIS (w wersji desktop lub sieciowej) firmy ESRI składa się z trzech podstawowych aplikacji ArcCatalog, ArcMap i ArcToolbox. ArcCatalog służy do zarządzania zasobami danych przestrzennych oraz pracy z metadanymi. Podstawowe funkcje aplikacji to: wyszukiwanie, przeglądanie i organizowanie danych przestrzennych w tym praca z geograficznymi bazami danych (geobazami, ang. geodatabase). ArcMap umożliwia prace z danymi, takie jak edycję danych przestrzennych i opisowych, tworzenie prezentacji kartograficznych oraz wykonywanie analiz przestrzennych na mapach. ArcToolbox to aplikacja do konwersji danych oraz przetwarzania danych przestrzennych (geoprzetwarzania, ang. geoprocessing). Zawiera zestawy narzędzia GIS do: analiz statystycznych, wektorowych analiz przestrzennych, kartografii, konwersji danych, zarządzania danymi. Pakiet ArcGIS występuje w trzech zróżnicowanych pod względem funkcjonalności wersjach, podstawowej ArcView, ArcEditor oraz ArcInfo. Ta ostatnia zawiera rozszerzony zestaw narzędzi analitycznych w ramach aplikacji ArcToolbox. Ponadto oprogramowanie ArcGIS może być dodatkowo rozszerzone o opcjonalne aplikacje m.in. do analiz trójwymiarowych, przetwarzania danych rastrowych, analiz geostatystycznych i innych. Wybrane rozszerzenia to: ArcGIS 3D Analyst z zestawem narzędzi do analiz i modelowania 3D, ArcGIS Spatial Analyst zawierające narzędzia analiz rastrowych (algebra mapy), ArcGIS Geostatistical Analyst dostarczający narzędzi do eksploracji danych, analiz rozkładu, trendu, autokorelacji i generowania powierzchni statystycznych w tym map prawdopodobieństwa, ArcGIS Tracking Analyst do pracy z danymi zmiennymi w czasie i prezentacji zjawisk w czasie, ArcGIS Network Analyst do analiz sieciowych, określania tras przejazdów itp. (ESRI oprac. wersji polskiej Dębski, 2006) Interfejs graficzny ArcMap podzielony jest na dwie części Tabelę zawartości do organizacji i modyfikacji własności warstw danych w ramkach danych oraz Widok danych (ang. Data View), w którym dane są eksplorowane, edytowane i analizowane. Widok danych może być zastąpiony widokiem kompozycji (ang. Layout View), który umożliwia redagowanie map. W Widoku danych tzw. ramka danych organizuje warstwy tematyczne reprezentujące dane przestrzenne. W ramce tej są trzy zakładki: Nazwy (ang. Display), w której wyświetlane są nazwy i symbolizacja danych z Warstw tematycznych, Źródła (ang. Source), w której również wyświetlane są nazwy i symbolizacja danych oraz informacje o lokalizacji plików z danymi widocznymi w Ramce danych w postaci Warstw tematycznych, Selekcja (ang. Selection), w której wyświetlane są warstwy aktywnej Ramki danych, pozwala na ustalenie warstw podlegających selekcji podobnie jak narzędzie Ustaw Warstwy Podlegające Selekcji (ang. Set Selectable Layers) Opracowywana mapa widoczna w Widoku kompozycji może zawierać jedną lub kilka Ramek danych zawierających szereg Warstw tematycznych. Interfejs graficzny ArcCatalog składa się z dwóch podstawowych okien Drzewa katalogów (ang. Catalog tree) i Okna zawartości (ang. Catalog window) z zakładkami: Zawartość (ang. Contents), Podgląd (ang. Preview) i Metadane (ang. Metadata) służącymi do oglądania i uzyskiwania informacji o danych. Drzewo katalogów umożliwia zarządzanie plikami, katalogami plików, a w oknie zawartości możliwe jest wyświetlanie zawartości plików lub katalogów zaznaczonych w drzewie katalogów. Podyplomowe studium GIS 3

I.1. Praca z ArcCatalog W trakcie ćwiczenia dowiesz się, w jaki sposób: zbudować katalog danych przestrzennych, kopiować pliki danych, tworzyć połączenia do katalogów danych, korzystać z internetowych serwerów map, przeglądać dane, modyfikować strukturę tabeli atrybutów, edytować metadane plików. Po pierwszym uruchomieniu ArcCatalog w drzewie katalogów widoczne są połączenia do dysków twardych komputera oraz, w zależności od wersji oprogramowania, narzędzia do ustanawiania połączeń: z bazami danych Połączenia Z Bazami Danych (ang. Database Connections), serwerami danych GIS - Serwery GIS (ang. GIS Servers), Serwery Baz Danych (ang. Database Servers), usługami ArcWeb (ang. ArcWeb Services) czy Interoperability Connections używanego do prac z innymi formatami danych. Połączenia do baz danych (Połączenia Z Bazami Danych) umożliwiają dostęp do zawartości baz danych. Polecenie Podłącz Folder (ang. Connect Folder) tworzy połączenia do folderów i katalogów na dyskach lokalnych lub udostępnionych dyskach sieciowych. Zakładki: Zawartość (ang. Contents), Podgląd (ang. Preview) i Metadane (ang. Metadata) służą odpowiednio do: przeglądania zawartości folderów, przeglądania danych przestrzennych i atrybutowych wybranego pliku oraz przeglądania dokumentacji opisującej zawartość danego pliku. W ćwiczeniu poznasz wybrane funkcje ArcCatalog. Najpierw: zlokalizujesz katalog z danymi do ćwiczenia, utworzysz nowy katalog na dysku lokalnym i skopiujesz do niego dane ćwiczeniowe, ustanowisz bezpośrednie połączenie (skrót) z katalogiem oraz zmienisz nazwę połączenia. Następnie dostosowując dane projektu, nauczysz się: wczytywać pliki do geobazy, definiować układ współrzędnych pliku, modyfikować atrybuty oraz edytować metadane. Dane wykorzystanie w ćwiczeniu pochodzą od Geoscience Australia (2009) 1. Uruchom ArcCatalog. W Drzewie katalogów przejdź do wybranej przez siebie lokalizacji i utwórz nowy folder używając menu kontekstowego pod ppm (prawy przycisk myszy), wybierz Nowe następnie Folder. 2. W Drzewie katalogów przejdź do katalogu z danymi do ćwiczenia wpisując lokalizację (E:\BLACHOWSKI\StudiumGIS\Cwiczenia\01_CatalogMap) w oknie paska narzędziowego Adres. Otwórz folder 01_CatalogMap. Skopiuj dane używając jednego z następujących narzędzi: poleceń Kopiuj i Wklej na pasku narzędziowym Standardowy, Kopiuj i Wklej w menu kontekstowym pod ppm lub Kopiuj (CTRL+C) i Wklej (CTRL+V) w menu rozwijanym Edycja w Menu Główne. 3. Dodaj bezpośrednie połączenie do katalogu z danymi do ćwiczeń w Drzewie katalogów używając polecenia Podłącz Folder na pasku narzędziowym Standardowy lub klikając ppm na Katalog w Drzewie folderów i wybierając z menu kontekstowego polecenie Podłącz Folder (rys. 1). Rys. 1. Menu kontekstowego Katalogu w Drzewie Folderów 4. Kliknij ppm na połączenie do folderu z danymi do ćwiczenia w Drzewie katalogów i zmień jego nazwę na Cw_ArcCatalog. 5. Odłącz foldery i połączenia, których nie będziesz używać. W menu rozwijanym Narzędzia (ang. Tools) wybierz Opcje (ang. Options) i przejdź do zakładki Ogólne (ang. General). W oknie Jakie główne wejścia Podyplomowe studium GIS 4

ma zawierać Katalog? odznacz Połączenia Z Bazami Danych, Serwery Baz Danych, ArcWeb Services, Interoperability Connections i Paski Narzędziowe. Pozostaw zaznaczenie przy Serwery GIS. (Rys. 2). Rys. 2. Definiowanie wejść danych widocznych w Drzewie katalogów ArcCatalog 6. Otwórz folder Cw_ArcCatalog, sprawdź jego zawartość w zakładce Zawartość. Jakie formaty plików znajdują się w folderze? 7. Geobaza plikowa Transport.gdb zawiera dwie klasy obiektów kolej (rails_aus) i drogi (road_aus). Wczytaj do geobazy warstwę airfields poleceniem Eksportuj Do Geobazy (jednokrotnie) dostępne w menu kontekstowym po kliknięciu ppm pliku airfields.shp w Drzewie Katalogów. W oknie dialogowym Klasa Obiektów do Klasy Obiektów w polu Lokalizacja wyniku wskaż geobazę Transport.gdb, w polu Wynikowa Klasa Obiektów wpisz airfields, atrybuty pozostaw bez zmian (Rys. 3). Alternatywnie użyj polecenia Importuj>Klasa Obiektów (pojedyncza) w menu kontekstowym po kliknięciu ppm geobazy Transport.gdb 8. Otwórz geobazę Transport.gdb, używając polecenia Zmień nazwę w menu kontekstowym klasy obiektów airfields nazwij ją airfields_aus. Rys. 3. Okno dialogowe Klasa Obiektów do Klasy Obiektów otwiera się po wybraniu polecenia Eksportuj z menu kontekstowego pliku w Drzewie Katalogów. Widoczne na rysunku lokalizacje plików mogą różnić się od Twoich. 9. Kliknij ppm na jeden z plików rails_aus lub roads_aus wybierz polecenie Własności i w zakładce Układ Współrzędnych X, Y sprawdź układ współrzędnych pliku. Jaki jest układ współrzędnych ww. plików? Podyplomowe studium GIS 5

10. Plik airfields_aus jest wyrażony w tym samym układzie współrzędnych, ale nie jest on zdefiniowany w ArcCatalog. Kliknij ppm na plik airfields_aus przejdź do zakładki Układ Współrzędnych X, Y poleceniem Importuj pobierz informacje o układzie współrzędnych od jednego z plików, rails_aus lub roads_aus. Alternatywnie możesz użyć pliku zawierającego definicję układu współrzędnych (.prj). Kliknij polecenie Wybierz, przejdź do katalogu Geographic Coordinate Systems i z katalogu Australia and New Zeland wybierz Geocentric Datum of Australia 1994.prj Zakładka Metadane w widoku arkuszu stylu FGDC ESRI składa się z trzech części: Opis, Położenie, Atrybuty. ArcCatalog umożliwia przeglądanie metadanych m.in. w formatach: FGDC (The Federal Geographic Data Committee), ISO, xml. Metadane pliku przechowywane są w pliku o takim samym prefiksie i rozszerzeniu.xml. Do pracy z metadanymi służy oddzielny pasek narzędziowy (Rys. 4). Dokumentacja pliku może być modyfikowana narzędziem Edytor Metadanych. Składa się on z siedmiu grup zakładek służących do wprowadzana informacji o pliku: Identyfikacja (ang. Identification), Jakość Danych (ang. Data Quality), Organizacja Danych (ang. Data Organisation), Odniesienie Przestrzenne (ang. Spatial Reference), Atrybuty (ang. Entity Attribute), Dystrybucja (ang. Distribution) i Własności Metadanych (ang. Metadata Reference), Rys. 4. Pasek narzędziowy Metadane w ArcCatalog. Zaznaczone narzędzia to od lewej: Edytor metadanych, Właściwości metadanych, Tworzenie metadanych oraz importowanie i eksportowanie metadanych 11. Zaznacz plik Vegetation. Przejrzyj arkusz metadanych i odpowiedz na pytania: Czego dotyczą dane? Kto przygotował dane? W jakim układzie współrzędnych wyrażone są dane? Jaki format danych ma kolumna AREA? 12. Używając Edytora metadanych uzupełnij dokumentację pliku o następujące informacje: Contact organisation: Geoscience Australia Contact position: Geoscience Australia Sales Centre Mailing address: GPO Box 378 City: Canberra State: Auckland Country: Australia Postcode: 2601 Przejdź do zakładki Dane kontaktowe (ang. Contact) i kliknij Szczegóły (ang. Details). Wypełnij formularz jak na rys. 5. Rys. 5. Formularz informacji kontaktowych w Edytorze Metadanych ArcCatalog Podyplomowe studium GIS 6

13. Ponownie zaznacz warstwę Vegetation. Przejdź do zakładki Podgląd zmień podgląd z Geometria na Tabela (Rys. 6). Używając polecenia Dodaj Pole z listy dostępnej po kliknieciu Opcje dodaj nową kolumnę o następujących parametrach: Nazwa - kod, Typ tekst, Długość 32. (W kolejnym ćwiczeniu uzupełnisz nową kolumnę o pełne nazwy rodzajów roślinności na podstawie kodów w kolumnie TS SD) Rys. 6. Narzędzie zmiany widoku między geometrią a tabela atrybutów obiektów 14. Uzupełnij bazę danych ćwiczenia o warstwę jednostek geologicznych. Do wykonania tej części ćwiczenia potrzebujesz dostępu do Internetu. Portal internetowy Geoscience Australia udostępnia serwisy map WMS (Web Map Services) i WFS (Web Feature Service). Mapa jednostek geologicznych w skali 1:2.5mln udostępniona jest jako serwis WMS pod adresem http://www.ga.gov.au/wms/getmap?dataset=geows. Użyj narzędzia Dodaj Serwer WMS w Serwery GIS w Drzewie Katalogów aby ustanowić połączenie z serwerem map. Kliknij dwukrotnie w polecenie, po otworzeniu okna dialogowego Dodaj Serwer WMS w polu URL: wpisz podany wyżej adres i kliknij Pobierz Warstwy (Rys. 7) Rys. 7. Okno dialogowe narzędzia Dodaj Serwer WMS Jakie warstwy w skali 1:2.5mln są udostępnione przez serwer WMS? Podyplomowe studium GIS 7

Format plików shape (ESRI) jest formatem grafiki wektorowej danych przestrzennych stosowanych w systemach informacji geograficznej. Został zaprojektowany przez ESRI i jest wykorzystywany w oprogramowaniu ESRI oraz innych producentów. Plik shape umożliwia przechowywanie obiektów przestrzennych o geometrii punktowej, liniowej i poligonowej reprezentujących np. źródła, strumienie, jeziora. Każdy obiekt może mieć przypisane atrybuty opisowe, np. nazwa, które przechowywane są w oddzielnej tabeli dbase. Obiekty geometryczne i ich atrybuty powiązane są relacją jeden do jeden opartą na numerze rekordu. Nazwa plik shape (ang. shapefile) odnosi się do zbioru plików o wspólnym prefiksie (np. jeziora) i różnych rozszerzeniach. Pliki podstawowe to: *.shp plik przechowujący geometrię obiektów, *.shx plik przechowujący indeks obiektów, *.dbf tabela dbase przechowująca atrybuty obiektów. Pliki dodatkowe to: *.sbn i *.shx, które przechowują indeks przestrzenny obiektów, *.prj zawiera informację o układzie współrzędnych, *xml - przechowuje metadane pliku. W ArcCatalog widoczny jest jeden plik reprezentujący pełen zestaw danych. Plik warstwy (ang. layer file) o rozszerzeniu.lyr zawiera definicje opisujące sposób wyświetlania i pracy ze zbiorami danych w programie ArcMap. Definicje dotyczą m.in.: przyjętej symboliki obiektów, klasyfikacji danych, etykietowania obiektów i inne ustawienia. Odpowiedzi 6. pliki shape (shp), tabela dbase (dbf), geobaza plikowa (gdb), dokument ArcMap (mxd), pliki warstwy (lyr) 9. GCS_GDA_1994 (Geographic Coordinate System Geocentric Datum of Australia 1994) 11.1 Pokrycia szatą roślinności obszaru Australii 11.2 Geoscience Australia 11.3. GCS_GDA_1994 11.4. Liczba (Number) 14. Jednostki geologiczne sklasyfikowe wg wieku (AUS GA 1:2.5M Geologic Unit Age), Jednostki geologiczne sklasyfikowe wg litostraftygrafii (AUS GA 1:2.5M Geologic Unit Lithostratigraphy) Podyplomowe studium GIS 8

I.2. Praca z ArcMap W trakcie ćwiczenia poznasz podstawy pracy z danymi w ArcMap. Nauczysz się w jaki sposób: Tworzyć nowy projekt mapy, Dodawać dane do projektu, Naprawiać połączenia z danymi źródłowymi warstw tematycznych, Zmieniać sposób wyświetlania obiektów, Zmieniać zasięg i obszar wyświetlania w widoku danych korzystając z narzędzi Powiększ, Pomniesz i Przesuń, Identyfikować i wyszukiwać obiekty, Zapamiętywać często używane zasięgi wyświetlania danych stosując Zakładki przestrzenne i Moje miejsca Wybierać obiekty na podstawie Selekcji wg Atrybutów i Selekcji wg Położenia Zapisywać wyniki selekcji i ustawienia wyświetlania obiektów w postaci plików warstwy (layer) 1. Uruchom ArcMap i wybierz Tworząc Nową Mapę. Przejdź do polecenia Paski Narzędziowe w menu rozwijanym Widok i upewnij się, że widoczne są: Menu Główne, Standardowy, Narzędzia, Kompozycja, Edytor i Narysuj. 2. Używając polecenia Dodaj Dane na pasku narzędziowym Standardowy lub w menu rozwijanym Plik dodaj następujące pliki: rails_aus i roads_aus z geobazy Transport.gdb oraz plik cities_aus.shp. 3. Kliknij ppm na ramkę danych Warstwy w Tabeli Zawartości i użyj polecenia Dodaj Dane do wczytania plików: boundaries.shp, drainage_aus.lyr, vegetation_aus.lyr Wskazówka jeśli w Tabeli zawartości ArcMap obok warstwy pojawia się czerwony wykrzyknik i dane nie są wyświetlane oznacza to, że program nie odnaleźć pliku z danymi źródłowymi warstwy. Sytuacja taka może wystąpić jeśli plik stanowiący źródło danych został przeniesiony, usunięty lub zmieniono jego nazwę. Połączenie z danymi źródłowymi warstwy naprawimy poleceniem Dane > Napraw Źródło Danych w menu kontekstowym po kliknięciu ppm warstwy i wskazaniu lokalizacji pliku 4. Otwórz ArcCatalog, przejdź do katalogu Cw_ArcCatalog złap lewym przyciskiem myszy plik airfields_aus i upuść go w Tabeli Zawartości ArcMap. Powtórz czynność dla serwisu WMS GA Bedrock and Surficial Geology. 5. Ustaw warstwy w Tabeli Zawartości w następującej kolejności (od góry): airfields_aus, cities_aus, rails_aus, roads_aus, drainage_aus, boundaries_aus, vegetation_aus, Bedrock and Surficial Geology. Wyłącz widoczność wszystkich warstw. Użyj polecenia Wyłącz Wszystkie Warstwy z menu kontekstowego Ramki Danych Warstwy.6. Kliknij ppm na ramkę danych warstwy, wybierz polecenie Własności i w zakładce Ogólne zmień nazwę ramki danych na Australia. Kliknij dwukrotnie lpm na warstwe boundaries_aus i w zakładce Ogólne zmień jej nazwę na Granice. Podobnie możesz postąpić z pozostałymi warstwami. W ten sposób zmieniasz nazwy warstw w dokumencie mapy a nie nazwy plików z danymi źródłowymi. 7. Włącz widoczność warstwy (zaznacz) boundaries_aus i zmień jej symbolikę. W zakładce Symbolizacja wybierz Jednolity Symbol, następnie Hollow, kliknij Własności, następnie Obrys i wybierz symbol o nazwie Boundary County. Zmień Szerokość Obrysu na 2. Zatwierdź dwa razy OK i kliknij Zastosuj 8. Włącz widoczność warstwy roads_aus. Otwórz i przejrzyj tabelę atrybutów warstwy używając polecenia Otwórz Tabelę Atrybutów z menu kontekstowego uruchamianego ppm. 9. Na podstawie atrybutu Rodzaj (ang. Type) wybierzesz główne drogi (Primary or secondary roads or highways) i utworzysz warstwę z wybranych obiektów. Z menu rozwijanego Selekcja wybierz Selekcja Wg Atrybutów. W polu Warstwa tematyczna wybierz warstwę podlegającą selekcji Roads_shp, na liście rozwijanej Metoda wybierz rodzaj selekcji Utwórz nową selekcję, wskaż kolumnę (atrybut) wg którego dokonasz selekcji klikając dwukrotnie Type. Następnie zbuduj wyrażenie wybierając operator = i wartość atrybutu klikając dwukrotnie Primary or secondary roads or highways z okna wartości atrybutu wyświetlanych w oknie po prawej stronie po wciśnięciu przycisku Pobierz wartości unikalne. Selekcja powinna wyglądać jak pokazano na rys. 1. Podyplomowe studium GIS 9

Rys. 1. Selekcja dróg (roads) wg atrybuttu Rodzaj (Type) i wartosci Primary or secondary roads or highways 10. Utwórz warstwę z wynikami selekcji używając polecenia Selekcja > Utwórz Warstwę z Wybranych Obiektów w menu kontekstowym warstwy roads_aus dostępnym po jej kilknięciu ppm. Warstwa roads_aus selekcja zostanie automatycznie dodana na górze Tabeli zawartości. Wyłącz widoczność warstwy roads_aus. 11. Usuń selekcję używając polecenia Wyczyść Wybrane Obiekty w menu rozwijanym Selekcja 12. We Własnościach i zakładce Symbolizacja warstwy roads_aus selekcja ustaw symbol obiektów na linię o szerokości 1 i kolorze czerwonym (Mars red). Zapisz sposób wyświetlania warstwy jako plik warstwy w katalogu cwiczenia. Kliknij ppm warstwę roads_aus_selekcja w Tabeli zawartości i wybierz Zapisz jako plik warstwy.lyr. 13. Powtórz operację Selekcja wg Atrybutów dla warstwy rails_aus. Użyj atrybutu STATUS i wartości Functional. Utwórz warstwę z wynikami selekcji i zmień sposób wyświetlania na symbol Railroad Ile obiektów zostało wybranych w warstwie rails_aus wyniku operacji Selekcja Wg Atrybutów? 14. Włącz widoczność warstwy vegetation_aus.lyr i drainage_aus.lyr i ustaw skalę wyświetlania na 1:20 000 000 Jak nazywa się stan obejmujący zachodnią część Australii? Wskazówka: Użyj narzędzia Identyfikuj na pasku narzędziowym Narzędzia, w oknie dialogowym Identyfikuj w polu Identyfikuj z wskaż warstwę boundaries_aus 15. Posługując się narzędziem Znajdź odszukaj stan South Australia. W oknie dialogowym Znajdź w zakładce Obiekty wpisz w polu Znajdź South Australia. Upewnij się, że w polu W wybrana jest warstwa boundaries_aus. Kliknij przycisk Znajdź. Kilknj na pierwszy z wybranych obiektów. Czy South Australia graniczy ze stanem Western Australia? Ile obiektów zostało znalezionych? 16. Zmień zasięg wyświetlania do granic stanu South Australia. Użyj polecenia Powiększ do z menu kontekstowego narzędzia Znajdź dostępnego po kliknięciu ppm (rys. 2) lub narzędzia Powiększ na pasku narzędziowym Narzędzia Podyplomowe studium GIS 10

Rys. 2. Menu kontekstowe narzędzia Znajdź 17. Przejdź do menu rozwijanego Widok następnie Zakładki Utwórz. Zapisz Zakładkę przestrzenną (ang. Bookmark) jako South Australia. Zakładki przestrzenne zachowują bieżący zasięg wyświetlania (w przykładzie granice stanu South Australia) umożliwiając szybką zmianę widoku danych do często wykorzystywanych zasięgów. Zakładki przestrzenne przechowywane w menedżerze zakładek (Widok Zakładki Zarządzaj) dotyczą aktywnej ramki danych. Przełączenie widoku danych do innej ramki danych spowoduje, że zakładki przestrzenne utworzone dla innej ramki danych nie będą widoczne. 18. Utwórz druga zakładkę przestrzenną dla stanu Western Australia 19. Korzystając z menedżera zakładek przełącz zasięg widoku danych do granic stanu South Australia 20. Rozwiń menu Narzędzia i kliknij polecenie Moje Miejsca (ang. My Places). Kliknij Dodaj Z a następnie kliknij ppm nazwę Moje Miejsce widoczne w oknie po lewej stronie. Z menu kontekstowego wybierz Zmień Nazwę i wpisz South Australia (rys. 3). Kliknij Zapisz i wybierz Zapisz Wszystko. Zachowaj plik miejsc w katalogu ćwiczenia pod nazwą TwojeNazwisko.dat. Funkcja Moje Miejsca przechowuje często używane zasięgi przestrzenne, obiekty lub lokalizacje. Zapisane miejsca przechowywane są w oddzielnym pliku i dostępne niezależnie od dokumentu mapy, w którym w danej chwili pracujemy. Rys. 3. Narzędzie Moje Miejsca dostępne w menu rozwijanym Narzędzia przechowuje często używane zasiegi przestrzenne, obiekty lub lokalizacje Podyplomowe studium GIS 11

21. Włącz widoczność warstwy cities_aus i otwórz jej tabelę atrybutów. Dodaj do ArcMap i otwórz tabelę cities_pop.dbf. Tabele dbase bez reprezentacji przestrzennej w Tabeli zawartości ArcMap widoczne są w zakładce Źródła. Warstwa cities_aus przedstawia miasta i miejscowości w Australii, tabela cities_pop zawiera informacje o liczbie ich mieszkańców. W kolejnych krokach dokonasz złączenia tabel wg kolumny NAME i sklasyfikujesz ośrodki wg wielkości populacji. 22. Kliknij ppm na warstwę cities_aus w Tabeli zawartości. Z menu kontekstowego wybierz Złączenia i relacje Złącz. W oknie dialogowym polecenia na liście rozwijanej Co chcesz dołączyć do tej warstwy? wskaż Dołącz atrybuty z tabeli, z listy rozwijanej Wybierz pole w tej warstwie, które będzie podstawą złączenia wybierz NAME, następnie na liście rozwijanej Wybierz tabelę dołączaną do tej warstwy wskaż cities_pop, a z ostatniej listy wybierz NAME (rys. 4). W wyniku tej operacji do tabeli atrybutów warstwy cities_aus została dodana tabela cities_pop. Rys. 4. Okno dialogowe polecenia Złącz dane 23. Wykorzystasz informacje o liczbie mieszkańców do sklasyfikowania wielkości miast. We własnościach warstwy cities_aus przejdź do zakładki Symbolizacja i w oknie Pokaż wybierz Wielkości i Sygnatury stopniowane. W oknie Pola, Wartość wskaż kolumnę cities_pop.pupulation, Program przyjmuje domyślnie 5 klas. Ustaw Rozmiar symbolu na od 8 do 30, zmień przedziały klasyfikacji na 200-10000, 10001-50000, 50001-100000, 100001-1000000 i powyżej 1000000 klikając przy każdym symbolu w kolumnie Zakres i wpisując podane wartości (zacznij od góry) (rys. 5). Kliknij na Szablon, następnie Kolor i z palety wybierz Fire Mars. Kliknij OK., Zastosuj i ponownie OK Podyplomowe studium GIS 12

Rys. 5. Okno dialogowe symbolizacji stosując Sygnatury stopniowane Jak nazywają się dwa największe miasta w stanie South Australia i ile mają mieszkańców? Więcej o sposobach symbolizacji i pracy z tabelami dowiesz się w dalszych ćwiczeniach 24. Dodaj etykiety z nazwami stanów. Przejdź do zakładki Etykiety we Własnościach warstwy Boundaries_aus (Granice). Zaznacz okno Etykietuj obiekty w tej warstwie. Z listy rozwijanej Pole etykiety wybierz STATE. Zmień Symbol tekstowy na Arial 14pt. We Własnościach Selektora symboli przejdź do zakładki Maska i ustaw maskę na 1 Rys. 6. Zakładka Etykiety we Własnościach warstwy tematycznej We Własnościach rozmieszczenia zaznacz opcję Usuń duplikaty etykiet (Rys. 7) Podyplomowe studium GIS 13

Rys. 7. Własności rozmieszczenia etykiet warstwy tematycznej 25. Używając narzędzia Zmierz podaj odległość między wschodnią a zachodnią granicą stanu South Australia. Rozwiń listę Jednostki i w Odległość ustaw Kilometry (rys. 8) Rys. 8. Okno dialogowe narzędzia Zmierz. Widok na opcję zmiany jednostek Wybierz narzędzie Zmierz linię ustaw kursor na wschodniej granicy stanu i kliknij lpm, następnie przesuń kursor w linii prostej na granice zachodnią i ponownie kliknij lewym lpm Jaka jest odległość między wschodnią i zachodnią granicą stanu? 25. Zapisz dokument mapy pod nazwą CwArcMap_TwojeNazwisko.mxd i zamknij ArcMap Podyplomowe studium GIS 14

Odpowiedzi 13. 953, wskazówka otwórz tabelę atrybutów warstwy rails_aus selekcja 14. Western Australia 15.1. Tak 15.2. 49 23 Adelaide 978 100 i Maitland 50108, wskazówka użyj narzędzia Identyfikacja 24. Około 1 202km Pytania sprawdzające: 1. Na ile sposobów można dodać dane do projektu ArcMap? 2. Które z dodanych do projektu warstw mają predefiniowaną symbolikę? 3. Wyjaśnij różnice między funkcjami Zakładka przestrzenna a Moje Miejsca Odpowiedzi 1. Cztery: z paska narzędzi Standardowy, z menu rozwijanego Plik, z menu kontekstowego ramki danych w Tabeli zawartości, przeciągając plik z ArcCatalog do Tabeli zawartości w ArcMap 2. Dane pobierane z serwera WMS: AUS GA 1:2.5M Geologic Unit Age i AUS GA 1:2.5M Geologic Unit Lithostratigraphy oraz warstwy drainage_aus.lyr i vegetation_aus.lyr 3. Zakładka przestrzenna przechowuje wybrany zasięg przestrzenny w dokumencie mapy i odnosi się do aktywnej ramki danych. Moje miejsca może przechowywać oprócz zasięgów także obiekty czy lokalizacje w odrębnym pliku. Zapisane Moje miejsca dostępne są niezależnie od dokumentu mapy w którym pracujemy. Podyplomowe studium GIS 15

Literatura ESRI 2006: Co to jest ArcGIS, opracowanie wersji polskiej Mirosław Debski ESRI, 2008: ArcGIS Desktop Help, @ http://webhelp.esri.com/arcgisdesktop/9.1/index.cfm; ESRI, 2004: User Manual - ArcGIS Desktop Help; ESRI, 2008: ESRI GIS Dictionary, @ http://support.esri.com/index.cfm; Longley P. A., Goodchild M. F., Maguire D. J., Rhind D.W., 2006: GIS. Teoria i praktyka (Geographic Information System and Science), Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa; Podyplomowe studium GIS