Wprowadzenie do systemów GIS w środowisku ArcGIS ESRI (Zadania i materiały pomocnicze do ćwiczeń laboratoryjnych)

Transkrypt

1 Wprowadzenie do systemów GIS w środowisku ArcGIS ESRI (Zadania i materiały pomocnicze do ćwiczeń laboratoryjnych) Część I praca z ArcCatalog i ArcMap Skrypt Wrocław, 2012 r. Dr inż. Jan Blachowski Wrocław 2012 r. 1 Wydział Geoinżynierii, Górnictwa i Geologii

2 Wprowadzenie do pracy w środowisku ArcGIS Program ArcGIS obejmuje następujące podstawowe aplikacje: ArcMap, ArcCatalog oraz ArcToolbox. ArcMap jest podstawową aplikacją ArcGIS i służy do pracy z danymi przestrzennymi, w tym ich wyświetlania, edycji, wyszukiwania i selekcji oraz przygotowywania map. ArcCatalog jest aplikacją do przeglądania, zarządzania oraz dokumentowania zbiorów danych przestrzennych. ArcToolbox zawiera narzędzia do przetwarzania danych przestrzennych lub inaczej geoprzetwarzania (ang. geoprocessing), w wyniku tych operacji generowane są zazwyczaj nowe zbiory danych, np. operacja buforowanie zastosowana do obiektów reprezentujących stacje kolejowe (punkty) utworzy obiekty reprezentujące strefy wokół stacji o zadanym promieniu. Narzędzia geoprzetwarzania zorganizowane są w tzw. Skrzynkach Narzędziowych (ang. Toolboxes). Liczba dostępnych narzędzi uzależniona jest od posiadanej wersji oprogramowania, w wersji ArcView najuboższa, w wersji ArcInfo najbogatsza oraz posiadanych dodatkowych rozszerzeń analitycznych, np. 3D Analyst do analiz trójwymiarowych (ESRI, 2009). I. Wprowadzenie do pracy w ArcCatalog W trakcie ćwiczenia dowiesz się, w jaki sposób: zbudować katalog danych przestrzennych, kopiować pliki danych, tworzyć połączenia do katalogów danych, korzystać z internetowych serwerów map, przeglądać dane geometryczne i opisowe, modyfikować strukturę tabeli atrybutów, edytować metadane plików. Wprowadzenie Po pierwszym uruchomieniu ArcCatalog w drzewie katalogów widoczne są połączenia do dysków twardych komputera - Połączenia Folderów oraz, w zależności od wersji oprogramowania (ArcView, ArcEditor, ArcInfo), narzędzia do ustanawiania połączeń: z bazami danych Połączenia Z Bazami Danych (ang. Database Connections), serwerami danych GIS - Serwery GIS (ang. GIS Servers), Serwery Baz Danych (ang. Database Servers), Interoperability Connections używanego do prac z innymi formatami danych oraz Narzędziami Geoprzetwarzania - Toolboxes. Wskazówka poleceniem Dostosuj -> Opcje ArcCatalog -> zakładka Ogólne możesz wybra, które z wymienionych rodzajów połączeń będą widoczne w Drzewie Katalogów. Zakładki: Zawartość (ang. Contents), Podgląd (ang. Preview) i Opis (ang. Description) służą odpowiednio do: przeglądania zawartości folderów, przeglądania danych przestrzennych i atrybutowych wybranego pliku oraz przeglądania dokumentacji opisującej zawartość danego pliku (Patrz część III). W tym ćwiczeniu poznasz wybrane funkcje ArcCatalog: zlokalizujesz katalog z danymi do ćwiczenia, utworzysz nowy katalog na dysku lokalnym i skopiujesz do niego dane ćwiczeniowe, ustanowisz bezpośrednie połączenie (skrót) do katalogu oraz zmienisz nazwę połączenia. Następnie dostosowując dane projektu, nauczysz się: wczytywać pliki do 2

3 geobazy, definiować układ współrzędnych pliku, modyfikować atrybuty oraz edytować metadane. Dane wykorzystanie w ćwiczeniu pochodzą z portalu Geoscience Australia (2009) 1. Uruchom ArcCatalog. W Drzewie Katalogów przejdź do wybranej przez siebie lokalizacji i utwórz nowy folder używając menu kontekstowego dostępnego pod prawym przyciskiem myszy (PPM), wybierz Nowa następnie Folder. Nazwij folder własnym Nazwiskiem. 2. W Drzewie katalogów przejdź do katalogu z danymi do ćwiczeń wpisując lokalizację (podana przez prowadzącego zajęcia) w oknie paska narzędziowego Adres (Rys. 1). Otwórz folder Cw_ArcCatalog. Skopiuj dane używając jednego z następujących narzędzi: poleceń Kopiuj i Wklej na pasku narzędziowym Standardowy, Kopiuj i Wklej w menu kontekstowym pod ppm lub Kopiuj (CTRL+C) i Wklej (CTRL+V) w menu rozwijanym Edycja w Menu Główne. Rys. 1. Pasek narzędziowy adres ze ścieżką dostępu do katalogu z danymi do ćwiczeń na CD (Uwaga, litera stacji CD może być inna na Twoim komputerze) 3. Dodaj bezpośrednie połączenie do katalogu z danymi do ćwiczenia w Drzewie Katalogów używając polecenia Podłącz Folder na pasku narzędziowym Standardowy lub klikając PPM na Połączenia Folderów i wybierając z menu kontekstowego polecenie Podłącz Folder (rys. 2). Rys. 2. Polecenie Podłącz Folder w menu kontekstowym w Drzewie Katalogów 4. Kliknij PPM na połączenie do folderu z danymi do ćwiczenia w Drzewie Katalogów i zmień jego nazwę na Cw_ArcCatalog (Rys. 3) Rys. 3. Polecenie Zmień Nazwę w menu kontekstowym folderu w Drzewie Katalogów 5. Otwórz folder Cw_ArcCatalog i sprawdź jakie elementy zawiera. Skorzystaj z zakładki Zawartość (Rys. 4). Pytanie 1.1. Jakie formaty plików znajdują się w folderze? 3

4 Rys. 4. Zawartość folderu Cw_ArcCatalog 6. Geobaza plikowa Transport.gdb zawiera dwie klasy obiektów kolej (rails_aus) i drogi (road_aus). Wczytaj do geobazy warstwę airfields (lotniska). Użyj polecenia Eksportuj Do Geobazy (jednokrotnie) dostępnego w menu kontekstowym po kliknięciu PPM pliku airfields.shp w Drzewie Katalogów (Rys. 5). Rys. 5. Polecenie wczytywania danych do geobazy Cw_ArcCatalog Wskazówka - Alternatywnie użyj polecenia Importuj Klasa Obiektów (pojedyncza) w menu kontekstowym po kliknięciu ppm geobazy Transport.gdb W oknie dialogowym Klasa Obiektów do Klasy Obiektów w polu Lokalizacja wyniku wskaż geobazę Transport.gdb, w polu Wynikowa Klasa Obiektów wpisz airfields, atrybuty (Odwzorowanie Pól) pozostaw bez zmian (Rys. 6). 4

5 Rys. 6. Ustawienia eksportu klasy obiektów do geobazy plikowej. Okno dialogowe Klasa Obiektów do Klasy Obiektów otwiera się po wybraniu polecenia Eksportuj z menu kontekstowego pliku w Drzewie Katalogów. Widoczne na rysunku lokalizacje plików mogą różnić się od Twoich. 7. Otwórz geobazę Transport.gdb klikając na nią dwukrotnie lewym przyciskiem myszy (LPM), następnie używając polecenia Zmień nazwę w menu kontekstowym klasy obiektów airfields nazwij ją airfields_aus. Wskazówka W celu zmiany nazwy elementu możesz także kliknąć dwukrotnie LPM na nazwę klasy obiektów 8. Własności plików możesz przeglądać i modyfikować przechodząc do Własności wybranego elementu. Sprawdzisz i zdefiniujesz teraz układ współrzędnych danych. Kliknij PPM na klasę obiektów rails_aus w geobazie plikowej Transport.gdb, z menu kontekstowego wybierz polecenie Własności, przejdź do zakładki Układ Współrzędnych X, Y. Pyt. 1.2 Jaki jest układ współrzędnych wybranej klasy obiektów? 9. Powtórz operację z punktu 8 dla klasy obiektów airfields_aus. Jest wyrażony w tym samym układzie współrzędnych, ale nie jest on zdefiniowany w ArcCatalog, dlatego brak informacji o nim w zakładce Układ Współrzędnych XY (Rys. 7). Zdefiniujesz teraz układ współrzędnych dla klasy obiektów airfields_aus. 5

6 Rys. 7. Zakładka Układ Współrzędnych XY we Własnościach pliku w ArcCatalog. Na rysunku pokazano sytuację kiedy dane przestrzenne nie mają zdefiniowanego układu współrzędnych 10. W zakładce Układ Współrzędnych X, Y poleceniem Importuj pobierz informacje o układzie współrzędnych od jednego z plików ze zdefiniowanym układem współrzędnych np. rails_aus lub roads_aus (Rys. 8). 6

7 Rys. 8. Operacja definiowania układu współrzędnych pliku za pomocą polecenia Importuj, które pobiera definicję układu współrzędnych od innego pliku ze zdefiniowanym układem współrzędnych Wskazówka - alternatywnie możesz użyć pliku zawierającego definicję układu współrzędnych (.prj). W tym celu kliknij polecenie Wybierz, przejdź do katalogu Geographic Coordinate Systems i z katalogu Australia and New Zeland wybierz Geocentric Datum of Australia 1994.prj (Rys. 9). Zakładka Opis pozwala na przeglądanie, tworzenie i edycję dokumentacji plików z danymi przestrzennymi (metadane), takich jak: pliki shape, zbiory danych geobazy, pliki warstwy, dokumenty mapy i inne. Taka dokumentacja umożliwia identyfikację i wyszukiwanie odpowiednich zbiorów danych. Domyślne ustawienia zakładki Opis zawierają prosty zestaw metadanych, na które składają się: Słowa kluczowe, Podsumowanie zbioru danych, Opis zbioru danych, Kredyty oraz informacje o Ograniczeniach dostępu i wykorzystania zbioru danych. Wskazówka - Szerszy zakres informacji wyświetlany w zakładce Opis w tym metadane zgodne ze standardami metadanych takimi jak np. ISO Metadata Implementation Specification jest dostępny po wybraniu jednego z szablonów metadanych. 11. Przejrzyj i uzupełnij opis dla zbioru danych boundaries_aus. Zaznacz plik w Drzewie Katalogów i przejdź do zakładki Opis. Odpowiedz na pytania: Pyt Czego dotyczą dane? Pyt Kto przygotował dane? Pyt Jakie są ograniczenia korzystania z danych? 12. Utwórz miniaturkę dla zbioru danych boundaries_aus. Przejdź do zakładki Podgląd, kliknij polecenie Utwórz Miniaturkę na pasku narzędziowym Geometria. Sprawdź jak teraz wygląda dokumentacja danych w zakładce Opis (Rys. 10) 7

8 13. Uzupełnij dokumentację danych w polu Podsumowanie o następujący opis Zbiór danych utworzono w celu prezentacji podziału administracyjnego Australii. Użyj polecenia Edytuj na pasku narzędziowym w zakładce Opis (Rys. 11) Rys. 9. Operacja definiowania układu współrzędnych pliku za pomocą polecenia Wybierz Rys. 10. Widok zakładki Opis przed i po utworzeniu miniatury 8

9 Rys. 11. Edycja dokumentacji danych przestrzennych w zakładce Opis. Po wybraniu polecenia Edycja modyfikujemy poszczególne pola Opisu Elementu, na rysunku jest to Podsumowanie. 14. Zmień styl wyświetlania opisu danych na rozszerzony uwzględniający ogólnie przyjęte standardy metadanych. Użyj polecenia Menu Dostosuj Opcje ArcCatalog Zakładka Metadane Lista rozwijana Styl Metadanych Z lisy rozwijanej wybierz ISO Metadata Implementation Specification i kliknij OK 15. Przejrzyj zawartość zakładki Opis po zmianie stylu opisu danych. Pyt Jakie dodatkowe sekcje dokumentacji pojawiły się oknie Opisu? 16. Rozwiń sekcję ArcGIS Metadata. Zawiera ona pełny zestaw metadanych elementu. Przejrzyj poszczególne podsekcje a następnie kliknij polecenie Edycja Dane przygotowano w Geoscience Australia. Używając Edytora metadanych uzupełnij dokumentację pliku o następujące informacje: Name: Krokodyl Dundee Organisation: Geoscience Australia Position: Geoscience Australia Sales Centre Role: Owner City: Canberra State: Auckland Country: Australia Postcode: 2601 Przejdź do zakładki Zasób i kliknij Punkty Kontaktowe. Wypełnij formularz jak na rys

10 Rys. 12 Formularz informacji kontaktowych w Edytorze Metadanych ArcCatalog 17. W ArcCatalog zaznacz warstwę Vegetation. Przejdź do zakładki Podgląd zmień podgląd z Geometria na Tabela (Rys. 13). Używając polecenia Dodaj Pole z listy dostępnej po kliknięciu Opcje Tabeli dodaj nową kolumnę o następujących parametrach: Nazwa - kod, Typ tekst, Długość 32 (Rys. 14) (W kolejnym ćwiczeniu uzupełnisz nową kolumnę o pełne nazwy rodzajów roślinności na podstawie kodów w kolumnie TS SD) Rys. 13. Narzędzie zmiany widoku między geometrią a tabela atrybutów obiektów Rys. 14 Menu Opcji Tabeli i okno dialogowe plecenia Dodaj Pole 18. Uzupełnij bazę danych ćwiczenia o warstwę jednostek geologicznych. Do wykonania tej części ćwiczenia potrzebujesz dostępu do Internetu. Portal internetowy Geoscience Australia udostępnia serwisy map WMS (Web Map Services) i WFS (Web Feature 10

11 Service). Mapa jednostek geologicznych w skali 1:2.5mln udostępniona jest jako serwis WMS pod adresem Użyj narzędzia Dodaj Serwer WMS w Serwery GIS w Drzewie Katalogów aby ustanowić połączenie z serwerem map. Kliknij dwukrotnie w polecenie, po otworzeniu okna dialogowego Dodaj Serwer WMS w polu URL: wpisz podany wyżej adres i kliknij Pobierz Warstwy (Rys. 15) Rys. 15. Okno dialogowe narzędzia Dodaj Serwer WMS Pyt Jakie warstwy w skali 1:2.5mln są udostępnione przez serwer WMS? Odpowiedzi Pytanie 1.1. W folderze znajdują się: pliki shape (.shp), tabela dbase (.dbf), geobaza plikowa (.gdb), dokument ArcMap (.mxd), pliki warstwy (.lyr) Pytanie 1.2. GCS_GDA_1994 (Geographic Coordinate System Geocentric Datum of Australia 1994) Pytanie 1.3. Granice administracyjne jednostek terytorialnych w Australii (Pola Tagi i Opis) Pytanie 1.4. Geoscience Australia (Pole Kredyty) Pytanie 1.5. Brak informacji (Pole Ograniczenia dostępu i wykorzystania) Pytanie 1.6. ArcGIS Metadata oraz FGDC Metadata Ptyanie 1.7. Jednostki geologiczne sklasyfikowe wg wieku (AUS GA 1:2.5M Geologic Unit Age), Jednostki geologiczne sklasyfikowe wg litostraftygrafii (AUS GA 1:2.5M Geologic Unit Lithostratigraphy) 11

12 II. Podstawy pracy z ArcMap W trakcie ćwiczenia poznasz podstawy pracy z danymi przestrzennymi w ArcMap. Nauczysz się w jaki sposób: Tworzyć i zapisywać nowy dokument mapy, Dodawać dane do projektu, Naprawiać połączenia z danymi źródłowymi warstw tematycznych Zmieniać sposób wyświetlania obiektów warstwy tematycznej, Zmieniać zasięg i obszar wyświetlania w widoku danych korzystając z narzędzi Powiększ, Pomniesz i Przesuń, Identyfikować i wyszukiwać obiekty, Zapamiętywać często używane zasięgi wyświetlania danych stosując Zakładki przestrzenne i Moje miejsca Wybierać obiekty na podstawie Selekcji wg Atrybutów i Selekcji wg Położenia Zapisywać wyniki selekcji i ustawienia wyświetlania obiektów w postaci plików warstwy (.lyr) 1. Uruchom ArcMap i wybierz Tworząc Nową Mapę. Przejdź do polecenia Paski Narzędziowe w menu rozwijanym Dostosuj i upewnij się, że widoczne są: Menu Główne, Standardowy, Narzędzia, Kompozycja, Edytor i Narysuj. 2. Używając polecenia Dodaj Dane na pasku narzędziowym Standardowy dodaj następujące pliki: rails_aus i roads_aus z geobazy Transport.gdb oraz plik cities_aus.shp. 3. Dodaj pliki boundaries.shp, drainage_aus.lyr, vegetation_aus.lyr, tym razem użyj polecenia Dodaj Dane z menu kontekstowego Ramki Danych w Tabeli Zawartości Wskazówka: menu kontekstowe jest dostępne po kliknięciu prawym przyciskiem myszy w Ramkę Danych) Wskazówka jeśli w Tabeli zawartości ArcMap obok warstwy pojawia się czerwony wykrzyknik i dane nie są wyświetlane oznacza to, że program nie odnaleźć pliku z danymi źródłowymi warstwy. Sytuacja taka może wystąpić jeśli plik stanowiący źródło danych został przeniesiony, usunięty lub zmieniono jego nazwę. Połączenie z danymi źródłowymi warstwy naprawimy poleceniem Dane > Napraw Źródło Danych w menu kontekstowym po kliknięciu ppm danej warstwy i wskazaniu lokalizacji pliku 4. Otwórz ArcCatalog, przejdź do katalogu Cw_ArcCatalog złap lewym przyciskiem myszy plik airfields_aus i upuść go w Tabeli Zawartości ArcMap. Powtórz czynność dla serwisu WMS GA Bedrock and Surficial Geology. W ten sposób poznaliśmy trzy sposoby dodawania danych do dokumentu mapy w ArcMap 5. Ustaw warstwy w Tabeli Zawartości w następującej kolejności (od góry): airfields_aus, cities_aus, boundaries_aus, rails_aus, roads_aus, drainage_aus, vegetation_aus, Bedrock and Surficial Geology. Wyłącz widoczność wszystkich warstw. Użyj polecenia Wyłącz Wszystkie Warstwy z menu kontekstowego Ramki Danych Warstwy. 12

13 Wskazówka: warstwy tematyczne w Tabeli Zawartości mogą być wyświetlane na następujące sposoby: wg kolejności rysowania, wg źródła danych, wg widoczności oraz wg selekcji. Sposób wyświetlania listy warstw tematycznych zmieniamy używając ikon u góry Tabeli Zawartości (Rys. 1). Rys. 1. Polecenia przełączania list Tabeli Zawartości. Domyślnie używana jest Lista wg kolejności rysowania warstw tematycznych 6. Kliknij ppm na ramkę danych Warstwy, z menu kontekstowego wybierz polecenie Własności i w zakładce Ogólne zmień nazwę ramki danych na Australia 7. Kliknij dwukrotnie lpm na warstwę boundaries_aus i w zakładce Ogólne zmień jej nazwę na Granice. Podobnie możesz postąpić z pozostałymi warstwami. W ten sposób zmieniasz nazwy warstw tematycznych w dokumencie mapy, nazwy plików z danymi źródłowymi zapisane na dysku pozostają niezmienione. 8. Włącz widoczność warstwy boundaries_aus (zaznacz ją jak na Rys. 2) i zmień jej symbolikę. W zakładce Symbolizacja wybierz Jednolity Symbol, kliknij symbol, następnie w oknie Selektor Symboli wybierz Hollow, kliknij Edytuj Symbol, następnie Obrys i wybierz symbol o nazwie Boundary County. Zmień Szerokość Obrysu na 2 (Rys. 3). Zatwierdź dwa razy OK i kliknij Zastosuj Rys. 2. Za pomocą pola z lewej strony nazwy warstwy tematycznej kontrolujemy jej widoczność w oknie wyświetlania. Warstwy leżące wyżej zasłaniają te leżące niżej Zmiana symbolizacji obiektów 13

14 Rys. 3. Zakładka Symbolizacja we Własnościach warstwy (powyżej) i okno Selektor Symboli (poniżej) dostępne po kliknięciu znaku Symbol z możliwością wyboru symbolu (na rys. zaznaczono Hollow Pusty) koloru wypełnienia, szerokości i koloru obrysu. Zaawansowane modyfikacje dostępne po kliknięciu polecenia Edytuj Symbol. 8. Włącz widoczność warstwy roads_aus. Otwórz i przejrzyj tabelę atrybutów warstwy używając polecenia Otwórz Tabelę Atrybutów z menu kontekstowego uruchamianego ppm. 9. Na podstawie atrybutu w kolumnie Rodzaj (ang. Type) wybierzesz główne drogi (Primary or secondary roads or highways) i utworzysz warstwę tematyczną z wybranych obiektów. Z menu rozwijanego Selekcja wybierz Selekcja Wg Atrybutów. W polu Warstwa tematyczna wybierz warstwę podlegającą selekcji Roads_shp, na liście rozwijanej Metoda wybierz rodzaj selekcji Utwórz nową selekcję, wskaż kolumnę (atrybut), wg którego dokonasz selekcji klikając dwukrotnie Type. Następnie zbuduj wyrażenie wybierając operator = i wartość atrybutu klikając dwukrotnie Primary or secondary roads or highways z okna wartości atrybutu wyświetlanych w oknie po prawej stronie po wciśnięciu przycisku Pobierz wartości unikalne. Selekcja powinna wyglądać jak pokazano na rys

15 Warstwa podlegająca selekcji Nazwa atrybutu Wartość atrybutu Operatory, w przykładzie wybieramy = Wyrażenie Rys. 4. Selekcja dróg (roads) wg atrybutu Rodzaj (Type) i wartości atrybutu Primary or secondary roads or highways 10. Utwórz warstwę z wynikami selekcji używając polecenia Selekcja Utwórz Warstwę z Wybranych Obiektów w menu kontekstowym warstwy roads_aus dostępnym po jej kilknięciu ppm. Warstwa roads_aus selekcja zostanie automatycznie dodana na górze Tabeli zawartości. Przesuń ją powyżej warstwy roads_aus. Wyłącz widoczność warstwy roads_aus. 11. Usuń selekcję używając polecenia Wyczyść Wybrane Obiekty w menu rozwijanym Selekcja 12. We Własnościach i zakładce Symbolizacja warstwy roads_aus selekcja ustaw symbol obiektów na linię o szerokości 1 i kolorze czerwonym (Mars red). Kliknij symbol linii, następnie w sekcji Obiekty kliknij Symbol i zmień ustawienia w oknie Selektor Symboli (Rys. 5). 13. Zapisz sposób wyświetlania warstwy jako plik warstwy w katalogu ćwiczenia. Kliknij ppm warstwę roads_aus_selekcja w Tabeli zawartości i wybierz Zapisz jako plik warstwy.lyr. Wskazówka: operacja Wybierz Według Atrybutów jest jedną z dwóch podstawowych procedur selekcji obiektów, druga Wybierz Według Położenia wybiera obiekty z jednej warstwy na podstawie związku przestrzennego zachodzącego z inną wskazaną warstwą, np. są zawarte. Operacje Wybierz Według Położenia poznasz na kolejnych zajęciach. Wskazówka: Warstwa, która powstała w wyniku operacji z pkt. 10 przechowywana jest tylko w dokumencie mapy. 15

16 1 2 3 Rys. 5. Ustawienia symbolizacji obiektów 14. Powtórz operację Selekcja wg Atrybutów dla warstwy rails_aus. Użyj atrybutu STATUS i wartości atrybutu Functional (Rys. 6). Utwórz warstwę z wynikami selekcji i zmień sposób wyświetlania na symbol Railroad Pyt. 1. Ile obiektów zostało wybranych w warstwie rails_aus wyniku operacji Selekcja Wg Atrybutów? Warstwa podlegająca selekcji Nazwa atrybutu Wartość atrybutu Operatory, w przykładzie wybieramy = Wyrażenie Rys 6. Selekcja linii kolejowych (rails) wg atrybutu Stan (ang. Status) i wartości atrybutu Czynne ( Functional ) W zadaniach z punktów 8-14 dowiedzieliśmy się jak: ustawiać kolejność wyświetlania warstw tematycznych w Tabeli Zawartości, zmieniać symbolikę obiektów warstwy tematycznej, wybierać obiekty na podstawie wartości atrybutu oraz tworzyć warstwy z wynikami selekcji przechowywane w dokumencie mapy 15. Włącz widoczność warstwy vegetation_aus.lyr i drainage_aus.lyr i ustaw skalę wyświetlania na 1: Pyt. 2. Jak nazywa się stan obejmujący zachodnią część Australii? 16

17 Wskazówka: Użyj narzędzia Identyfikuj na pasku narzędziowym Narzędzia, w oknie dialogowym Identyfikuj w polu Identyfikuj z wskaż warstwę boundaries_aus (Rys. 7). Wskazówka: pliki warstwy (rozszerzenie.lyr) przechowują ustawienia wyświetlania warstwy tematycznej takie jak symbolizacja, wyniki selekcji oraz lokalizację danych źródłowych, nie przechowują samych danych (patrz część III). Rys. 7. Wynik identyfikacji obiektów warstwy Granice (ang. boundaries_aus). W oknie dialogowym narzędzia Identyfikuj wskazano warstwę podlegającą identyfikacji 16. Posługując się narzędziem Znajdź odszukaj stan South Australia. W oknie dialogowym Znajdź w zakładce Obiekty wpisz w polu Znajdź South Australia. Upewnij się, że w polu W wybrana jest warstwa boundaries_aus. Kliknij przycisk Znajdź (Rys. 8). Kliknij na pierwszy z wybranych obiektów. Pyt. 3. Czy South Australia graniczy ze stanem Western Australia? Pyt. 4. Ile obiektów zostało znalezionych? 17

18 Rys. 8. Wynik wyszukiwania obiektów South Australia z użyciem narzędzia Znajdź. Po wskazaniu wybranego obiektu w dolnym oknie jest on podświetlany w Oknie Wyświetlania 17. Zmień zasięg wyświetlania do granic stanu South Australia. Użyj polecenia Powiększ do z menu kontekstowego narzędzia Znajdź dostępnego po kliknięciu ppm (Rys. 9) lub narzędzia Powiększ na pasku narzędziowym Narzędzia Rys. 9. Menu kontekstowe narzędzia Znajdź z zaznaczonym poleceniem Powiększ Do 18. Przejdź do menu rozwijanego Widok następnie Zakładki Utwórz (Rys. 10). Zapisz Zakładkę przestrzenną (ang. Bookmark) jako South Australia. 18

19 Rys. 10. Polecenie tworzenia Zakładki przestrzennej w menu rozwijanym Zakładki Wskazówka: zakładki przestrzenne zachowują bieżący zasięg wyświetlania (w przykładzie granice stanu South Australia) umożliwiając szybką zmianę widoku danych do często wykorzystywanych zasięgów, zakładki przestrzenne przechowywane w menadżerze zakładek (Widok Zakładki Zarządzaj) dotyczą aktywnej Ramki Danych. Przełączenie widoku danych do innej ramki danych spowoduje, że zakładki przestrzenne utworzone dla innej Ramki Danych nie będą widoczne. 19. Utwórz druga zakładkę przestrzenną dla stanu Western Australia. Zapisz ją pod nazwą Western Australia. Wskazówka: wyszukaj stan Western Australia i zmień zasięg wyświetlania Okna Wyświetlania do granic stanu. Zakładkę przestrzenną możesz także zapisać poleceniem Utwórz zakładkę z menu kontekstowego polecenia Znajdź (Rys. 11 ). Rys. 11. Polecenie tworzenia Zakładki przestrzennej w menu kontekstowym narzędzia Znajdź 20. Korzystając z menu Zakładki (Rys. 12) przełącz zasięg Widoku Danych do granic stanu South Australia Rys. 12. Zmiana zasięgu wyświetlania używając jednej z wcześniej zapisanych zakładek przestrzennych 21. Z Menu Dostosuj > Paski narzędziowe dodaj Narzędzia Ramki Danych (Rys. 13). Kliknij polecenie Moje Miejsca (ang. My Places). Kliknij Dodaj Z i wybierz Bieżący Zasięg a następnie kliknij ppm nazwę Moje Miejsce widoczne w oknie po lewej stronie. Z menu kontekstowego 19

20 wybierz Zmień Nazwę i wpisz South Australia (rys. 14). Kliknij Zapisz i wybierz Zapisz Wszystko. Zachowaj plik miejsc w katalogu ćwiczenia pod nazwą TwojeNazwisko.dat. Rys. 13. Polecenie Moje Miejsca w pasku Narzędzia Ramki Danych Rys. 14. Okno dialogowe funkcji Moje miejsca (przechowuje często używane zasiegi przestrzenne, obiekty lub lokalizacje) Funkcja Moje Miejsca przechowuje często używane zasięgi przestrzenne, obiekty lub lokalizacje. Zapisane miejsca przechowywane są w oddzielnym pliku i dostępne niezależnie od dokumentu mapy, w którym w danej chwili pracujemy. 22. Włącz widoczność warstwy cities_aus i otwórz jej tabelę atrybutów. Dodaj do ArcMap i otwórz tabelę cities_pop.dbf. Tabele dbase bez reprezentacji przestrzennej w Tabeli zawartości ArcMap widoczne są w zakładce Źródła. Warstwa cities_aus przedstawia miasta i miejscowości w Australii, tabela cities_pop zawiera informacje o liczbie ich mieszkańców. W kolejnych krokach dokonasz złączenia tabel wg kolumny NAME i sklasyfikujesz ośrodki wg wielkości populacji. 23. Kliknij ppm na warstwę cities_aus w Tabeli Zawartości. Z menu kontekstowego wybierz Złączenia i relacje Złącz. W oknie dialogowym polecenia na liście rozwijanej Co chcesz dołączyć do tej warstwy? wskaż Dołącz atrybuty z tabeli, z listy rozwijanej Wybierz pole w tej warstwie, które będzie podstawą złączenia wybierz NAME, następnie na liście rozwijanej Wybierz tabelę dołączaną do tej warstwy wskaż cities_pop, a z ostatniej listy wybierz NAME (Rys. 15). W wyniku tej operacji do tabeli atrybutów warstwy cities_aus została dodana tabela cities_pop. 20

21 Rys. 15. Okno dialogowe polecenia Złącz dane 24. Wykorzystasz informacje o liczbie mieszkańców do sklasyfikowania wielkości miast. We własnościach warstwy cities_aus przejdź do zakładki Symbolizacja i w oknie Pokaż wybierz Wielkości i Sygnatury stopniowane. W oknie Pola, Wartość wskaż kolumnę cities_pop.pupulation, Program przyjmuje domyślnie 5 klas. Ustaw Rozmiar symbolu na od 8 do 30, zmień przedziały klasyfikacji na , , , i powyżej klikając przy każdym symbolu w kolumnie Zakres i wpisując podane wartości (zacznij od góry) (rys. 16). Kliknij na Szablon, następnie Kolor i z palety wybierz Fire Mars. Kliknij OK., Zastosuj i ponownie OK. Rys. 16. Okno dialogowe symbolizacji stosując Sygnatury stopniowane 21

22 Pyt. 5. Jak nazywają się dwa największe miasta w stanie South Australia i ile mają mieszkańców? Więcej o sposobach symbolizacji i pracy z tabelami dowiesz się na dalszych zajęciach. 25. Dodaj etykiety z nazwami stanów. Przejdź do zakładki Etykiety we Własnościach warstwy Boundaries_aus (Rys. 17). Zaznacz okno Etykietuj obiekty w tej warstwie. Z listy rozwijanej Pole etykiety wybierz STATE. Zmień Symbol tekstowy na Arial 14pt. We Własnościach Selektora symboli przejdź do zakładki Maska i ustaw wartość maski na 1 We Własnościach rozmieszczenia zaznacz opcję Usuń duplikaty etykiet (Rys. 18.) Rys. 17. Okno dialogowe własności Etykiet Rys. 18. Zaawansowane opcje rozmieszczania etykiet 22

23 26. Używając narzędzia Zmierz podaj odległość między wschodnią a zachodnią granicą stanu South Australia. Rozwiń listę Jednostki i w Odległość ustaw Kilometry (Rys. 17.) Rys. 17. Okno dialogowe narzędzia Zmierz. Widok na opcję zmiany jednostek Wybierz narzędzie Zmierz linię ustaw kursor na wschodniej granicy stanu i kliknij lpm, następnie przesuń kursor w linii prostej na granice zachodnią i ponownie kliknij lewym lpm Jaka jest odległość między wschodnią i zachodnią granicą stanu? 27. Zapisz dokument mapy pod nazwą CwArcMap_TwojeNazwisko.mxd i zamknij ArcMap Zadanie dodatkowe utwórz zakładkę przestrzenną dla wybranego stanu Australii i przygotuj dla niego kompozycję mapy wg instrukcji prowadzącego. Mapa powinna zawierać: legendę, strzałkę północy, skalę/podziałkę liniową, tytuł, informację o twórcy, siatkę kartograficzną Odpowiedzi Pytanie 1 953, wskazówka otwórz tabelę atrybutów warstwy rails_aus selekcja Pytanie 2 Western Australia Pytanie 3 Tak Pytanie 4 49 Pytanie 5 Adelaide i Maitland 50108, wskazówka użyj narzędzia Identyfikacja Pytanie 6 Około 1 202km 23

24 III. Omówienie interfejsów graficznych ArcMap i ArcCatalog ArcMap Interfejs graficzny ArcMap składa się z dwóch okien, tabeli zawartości i okna wyświetlania (danych lub kompozycji) oraz pasków narzędziowych (Rys. 1). Tabela zawartości zawiera ramki danych (jedną lub więcej) oraz warstwy tematyczne. Ramka Danych organizuje warstwy tematyczne reprezentujące dane przestrzenne projektu GIS. Tabela Zawartości pozwala na określenie, które warstwy tematyczne są widoczne i w jaki sposób będą wyświetlane w ramce danych (Rys. 2). Okno wyświetlania (z prawej) można przełączać między trybami Widoku Danych oraz Widoku Kompozycji. W pierwszym wyświetlane są tylko dane przestrzenne w drugim także dodatkowe elementy mapy (np. legenda, podziałka liniowa, strzałka północy, tytuł) na tle obszaru wydruku (Rys. 3). W Widoku Danych zawsze widoczna jest tylko aktywna Ramka Danych. W Widoku Kompozycji widoczne są wszystkie ramki danych w Tabeli Zawartości. Lista warstw tematycznych w Tabeli Zawartości może być wyświetlana na cztery sposoby: Według Kolejności Rysowania (Rys. 2a), w której wyświetlane są nazwa i sposób symbolizacji warstw tematycznych wszystkich Ramek Danych, Według Źródeł (Rys. 2b), w której wyświetlane są nazwa i sposób symbolizacji oraz ścieżka lokalizacji danych źródłowych warstw tematycznych wszystkich Ramek Danych, Według Widoczności (Rys. 2c), w której warstwy tematyczne aktywnej Ramki Danych podzielone są na widoczne i niewidoczne, Według Selekcji (Rys. 2d), w której warstwy tematyczne aktywnej Ramki Danych podzielone są na wybieralne i niewybieralne a z prawej strony danej warstwy wyświetlana jest informacja o liczbie wybranych obiektów. W trybach Według Widoczności i Według Selekcji mamy możliwość ustawienia możliwości wyboru obiektów w warstwie klikając ikonę. Tabela Zawartości Paski narzędziowe (Rys. 2) Okno Wyświetlania / Widok Danych Rys. 1. Interfejs graficzny aplikacji ArcMap (Tabela Zawartości po lewej, Okno Wyświetlania po prawej) 24

25 2c) Lista Według Widoczności 2a) Lista Według Kolejności Rysowania 2b) Lista Według Źródeł 2d) Lista Według Selekcji Rys. 2. Tabela zawartości w zależności od trybu wyświetlania warstw tematycznych, a) Lista Według Kolejności Rysowania, b) Lista Według Źródeł, c) Lista Według Widoczności, d) Lista Według Selekcji 25

26 Ramka Danych Widok Danych Warstwy Warstwa tematyczna Pasek Narzędzi Kompozycja Widok Kompozycji Widok Danych Nowa Ramka Danych Tabela Zawartości Rys. 3. Interfejs graficzny aplikacji ArcMap, Widok Kompozycji. W obszarze wydruku znajdują się dwie Ramki Danych, główna o nazwie Warstwy i druga o nazwie Nowa Ramka Danych. Po uruchomieniu programu pojawia się okno dialogowe pozwalające na rozpoczęcie pracy z nowym, pustym dokumentem, szablonem lub uprzednio zapisanym dokumentem mapy. Ostatnio zapisane projekty pojawiają się pod linkiem Mapy Istniejące Ostatnia. Inne zapisane pliki mxd znajdziesz klikając Wyszukaj więcej (Rys. 4). Dokument mapy zapisujemy na dysku jako plik z rozszerzeniem.mxd po wybraniu polecenia Zapisz lub Zapisz Kopię (ta opcja pozwala na zapisane dokumentu we wcześniejszej wersji ArcGIS). 26

27 Rys. 4. Okno dialogowe rozpoczęcia pracy w ArcMap Rys. 5. Polecenia menu rozwijanego Plik, Zapisz i Zapisz Kopię Podstawowe paski narzędziowe ArcMap to: Menu, Standardowy, Narzędzia, Edycja, Kompozycja (Rys. 6). Rys. 6. Podstawowe paski narzędziowe ArcMap: Menu, Standardowy, Edycji, Kompozycji, Narzędzi W pasku narzędziowym Menu zestawiono polecenia wykorzystywane do: zarządzania dokumentem mapy i ustawień obszaru wydruku (menu rozwijane Plik), 27

28 zarządzania warstwami tematycznymi i elementami mapy, np. polecenia Kopiuj/Wklej (menu rozwijane Edycja), zarządzania oknem wyświetlania, w tym przechodzenie między Widokiem Danych i Widokiem Kompozycji oraz generowanie raportów i wykresów (patrz część X) (menu rozwijane Widok), zarządzania zakładkami przestrzennymi (patrz część X) (menu rozwijane Zakładki), wybierania obiektów w warstwach tematycznych (menu rozwijane Selekcja), zarządzania środowiskiem analiz przestrzennych (menu rozwijane Geoprzetwarzanie), modyfikacji interfejsu programu przez użytkownika np. dodawania/usuwania pasków narzędzi (menu rozwijane Dostosuj), włączania i wyłączania okien programu takich jak Tabela Zawartości, Lupa (menu rozwijane Okna), opcji pomocy do programu (menu rozwijane Pomoc), Polecenia poszczególnych pasków narzędziowych oraz te dostępne w pasku menu rozwijanych (Plik, Edycja, Widok, Zakładki, Selekcja, Geoprzetwarzanie, Dostosuj, Okno, Pomoc) są szczegółowo opisane w dalszych rozdziałach i ćwiczeniach. Na Rys. 7 i 8 przedstawiono strukturę pasków narzędzi Standardowy, Narzędzia. Pełny Zasięg /Stałe Powiększenie /Stałe Pomniejszenie Rys. 7. Polecenia paska narzędziowego Narzędzia Wytnij / Kopiuj / Wklej / Usuń Powiększ / Pomniejsz / Przesuń Wróć do poprzedniego zasięgu / Przejdź do następnego zasięgu Wybierz Obiekty za pomocą Prostokąta Zasięgu / Wyczyść Wybrane Obiekty Wybierz Elementy / Identyfikuj / Hiperłącze Zmierz Otwórz okno Suwaka czasu / Otwórz okno Widok Znajdź / Znajdź trasę / Przejdź do X,Y Nowy Plik Mapy / Otwórz / Zapisz / Drukuj Dodaj Dane Cofnij / Ponów Pasek Narzędziowy Edytora Okna: Tabeli Zawartości / Katalogu / Wyszukiwania / ArcToolbox / Python a /ModelBuilder a Co to jest? Rys. 8. Polecenia paska narzędziowego Standardowy Warstwy tematyczne widoczne w Tabeli Zawartości mają menu kontekstowe uruchamiane prawym przyciskiem myszy (PPM). Polecenia menu kontekstowego dla warstw wektorowej i rastrowej pokazano na Rys. 9. Zawiera ono (dla pierwszej) m.in. polecenia: kopiowania i 28

29 usuwania warstwy, otwierania Tabeli Atrybutów warstwy, menu tworzenia złączeń i relacji między tabelą atrybutów warstwy a innymi tabelami (Złączenia i Relacje), menu wyboru obiektów w warstwie (Selekcja), menu eksportowania i naprawiania źródła danych (Dane), zapisywania pliku warstwy czy etykietowania obiektów warstwy. Polecenie Własności uruchamia okno dialogowe z zestawem poleceń pogrupowanych w zakładkach tematycznych umożliwiających modyfikacje własności warstwy. Możliwości modyfikacji poznasz w trakcie kolejnych ćwiczeń Rys. 9. Menu kontekstowe warstwy tematycznej wektorowej (po lewej) i rastrowej (po prawej) 29

30 ArcCatalog Aplikacja ArcCatalog uruchamiana jest z poziomu menu Start systemu Windows lub jako okno katalogu w programie ArcMap poleceniem Okno Katalogu na pasku narzędziowym Standardowy lub menu rozwijanym Okna. Na Rys. 10 pokazano interfejs graficzny ArcCatalog uruchamianego jako oddzielna aplikacja. Zawiera on dwa podstawowe okna, Drzewo Katalogu po lewej oraz Okno Wyświetlania z trzema zakładkami: Zawartość, Podgląd i Opis. Aplikacja służy przede wszystkim do zarządzania danymi przestrzennymi. W Drzewie Katalogu wyświetlane są foldery i pliki znajdujące się na dyskach lokalnych lub sieciowych, dla których nawiązano połączenia (Połączenia folderów). ArcCatalog pozwala także na nawiązywanie połączeń z bazami danych, serwerami baz danych i danymi udostępnianymi w Internecie (Serwery GIS) (Rys. 10). Pozostałe elementy widoczne w Drzewie Katalogów to Układy Współrzędnych oraz narzędzia geoprzetwarzania (Toolboxes) dostępne w ArcGIS. Rys. 10. Interfejs graficzny ArcCatalog. Zakładka Zawartość Zawartość folderów i baz danych, dla których ustanowiono połączenia można przeglądać w Oknie Wyświetlania. Zakładka Zawartość wyświetla zawartość zaznaczonego w Drzewie Katalogów folderu jako lisy, ikon bądź miniatur (Rys. 10), Zakładka Podgląd wyświetla podgląd graficzny lub tabelę atrybutów zaznaczonego w Drzewie Katalogów zestawu danych, zmiana między trybem graficznym a tabelarycznym odbywa się za pomocą listy rozwijanej Podgląd (Rys. 11 i 12), w zakładce tej mamy także możliwość przeglądania danych 3D oraz dokumentów map, Zakładka Opis wyświetla informacje o danych (metadane) (Rys. 13), opis obejmuje własności pliku takie jak zasięg przestrzenny, układ współrzędnych, definicje atrybutów generowane automatycznie oraz informacje charakteryzujące dane w tym 30

31 m.in. streszczenie, słowa kluczowe, źródło danych, aktualność danych, prawa autorskie, warunki korzystania i inne. Zmiana między widokiem geometrii a tabelą atrybutów danych Rys. 11. Interfejs graficzny ArcCatalog. Zakładka Podgląd geometrii Zmiana między widokiem geometrii a tabelą atrybutów danych 31

32 Rys. 12. Interfejs graficzny ArcCatalog. Zakładka Podgląd tabeli Rys. 13. Interfejs graficzny ArcCatalog. Zakładka Opis Podstawowe paski narzędziowe aplikacji to Standardowy i Geometria. Pierwszy zawiera narzędzia takie jak: Podłącz / Odłącz Folder, Kopiuj / Wklej / Usuń, przyciski zmiany widoku w Oknie Zawartości, przyciski wywołana ArcMap, okna Drzewa Katalogu, okna Wyszukiwania, okna ArcToolbox, okna Python a i okna ModelBuilder a oraz Co to jest?. To ostatnie służy jako pomoc do poleceń ArcGIS i wyświetla opis poszczególnych narzędzi po ich wybraniu poleceniem Co to jest? (Rys. 16). Polecenie jest także dostępne w ArcMap (Rys. 8). Pasek narzędziowy Geometria jest aktywny w widoku Podgląd Geometrii (Rys. 11) i ma następujące narzędzia: Powiększ / Pomniejsz / Przesuń, Pełny Zasięg, Wróć do Poprzedniego Zasięgu, Przejdź do Następnego Zasięgu, Identyfikuj oraz Utwórz Miniaturę. Do góry o jeden Poziom / Podłącz / Odłącz Folder Kopiuj / Wklej / Usuń Okna Drzewa Katalogu / Wyszukiwania / ArcToolbox / Python a / ModelBuilder a / polecenie Co to Jest? Duże Ikony / Lista / Szczegóły / Miniatury, wywołanie ArcMap Rys. 14. Pasek narzędziowy Standardowy w ArcCatalog 32

33 Pełny Zasięg / Wróć do Poprzedniego Zasięgu / Przejdź do Następnego Zasięgu Rys. 15. Pasek narzędziowy Geometria w ArcCatalog Powiększ / Pomniejsz / Przesuń Identyfikuj / Utwórz Miniaturę Rys. 16. Polecenie Co to jest? użyte dla narzędzia Co to jest? Polecenie Identyfikuj wyświetla informacje o wybranym kursorem obiekcie w oknie Zawartości przechowywane w tabeli atrybutów danych (Rys. 17). Rys. 17. Narzędzie identyfikacji obiektów w ArcCatalog 33

34 Podstawowe operacje wykonywane z użyciem ArcCatalog to (ESRI, 2010): podłączanie folderów, baz danych i serwerów GIS, przeglądanie danych i ich właściwości, zarządzanie danymi przechowywanymi w folderach bazach danych, tworzenie i edytowanie dokumentacji danych (praca z metadanymi). W ArcCatalog możesz także korzystać z narzędzi geoprzetwarzania (przetwarzania danych przestrzennych) oraz zarządzać serwisami GIS. Większość z wymienionych wyżej funkcji poznasz w trakcie ćwiczeń. Poniżej przedstawiono podstawowe operacje. Podłączanie folderów odbywa się za pomocą polecenia Podłącz Folder a usuwanie połączeń za pomocą polecenia Odłącz Folder. Polecenia te znajdziesz na pasku narzędziowym Standardowy (Rys. 14) oraz w menu kontekstowym elementu Połączenia Folderów w Drzewie Katalogów (Rys. 18 i 20). Możesz np. ustanowić połączenie bezpośrednio do Twojego katalogu roboczego o postaci takiej jak K:\GIS\Cwiczenia\Wprowadzenie\Cwiczenie_1\Dane (Rys. 19). Po jego zaznaczeniu w Drzewie Katalogów w oknie Zawartości wyświetlone zostaną elementy przechowywane w tym folderze. Rys. 18. Polecenie ustanawiania połączeń w Drzewie Katalogów Arccatalog Rys. 19. Przykład połączenia do folderu z danymi GIS Pracę z połączeniami folderów umożliwia menu kontekstowe uruchamiane PPM po najechaniu kursorem na dany folder w Drzewie Katalogów. Menu kontekstowe połączeń ma polecenia: Kopiuj, Wklej, Zmień Nazwę, Odłącz Folder oraz Nowa i Własności (Rys. 20). Poleceniem Nowa możesz utworzyć nowy element taki jak: Folder, Geobaza, Warstwa, Plik Shape, Skrzynka Narzędziowa, Tabela oraz ustanowić połączenia z bazą danych i serwerem GIS (Rys. 20). 34

35 Rys. 20. Menu kontekstowe Drzewa Katalogów Menu kontekstowe dla różnych elementów w Drzewie Katalogów tj.: pliku shape, geobazy, warstwy i danych rastrowych przedstawiono na Rys. 21a-21d. Zawierają one grupę wspólnych poleceń tj. Kopiuj, Usuń, Zmień Nazwę czy Własności. To ostatnie udostępnia zestaw zakładek, które pozwalają na przeglądanie i modyfikację wybranych własności danych. Na Rys. 21a polecenie Utwórz Warstwę generuje plik warstwy (*.lyr) dla wybranego pliku shape, natomiast polecenie Eksportuj eksport danych do klasy obiektów geobazy. Na Rys. 21b polecenia Importuj i Eksportuj służą do wczytania i eksportowania elementów z geobazy natomiast polecenie Nowa służy do tworzenia nowych elementów w geobazie np.: klasy obiektów, zestawu danych, tabeli, klasy relacji, katalogu rastrów. Podobnie na Rys. 21d polecenie Eksportuj umożliwia eksport danych rastrowych do innego formatu. Rys. 21a Rys. 21b 35

36 Rys. 21c Rys. 21d Rys. 21. Menu kontekstowe: a) pliku shape, b) geobazy, c) pliku warstwy d) danych rastrowych w Drzewie Katalogów ArcCatalog IV. Podstawowe pojęcia Poniżej przedstawiono definicje wybranych pojęć z zakresu środowiska ArcGIS oraz systemów informacji geograficznej, opracowane na podstawie następujących źródeł (Wade, Sommer, 2006; ESRI, 2010; Gaździcki, 2005; OGC, 2012). Baza danych (ang. Database) zbiór usystematyzowanych i wzajemnie powiązanych danych, przechowywanych w pamięci komputerów z oprogramowaniem umożliwiającym definiowanie, modyfikowanie i przeszukiwanie tych danych, baza danych GIS zawiera dane o położeniu w przestrzeni i kształcie obiektów geograficznych oraz ich atrybuty. Dokument mapy (ang. Map Document) w środowisku ArcGIS, plik o rozszerzeniu.mxd zapisywany na dysku, który przechowuje ramki danych, warstwy tematyczne i sposoby ich symbolizacji, elementy kompozycji (np. legenda) obiekty graficzne i etykiety. Geobaza (ang. Geodatabase) repozytorium zbiorów danych przestrzennych i opisowych takich jak np. klasy obiektów, zestawy obiektów, katalogi i zestawy danych rastrowych, tabele, sieci geometryczne, topologie i inne Geoportal (ang. Geoportal) witryna internetowa lub jej odpowiednik, zapewniająca dostęp do usług danych przestrzennych czyli operacji na danych przestrzennych takich jak: przeglądanie, wyszukiwanie, pobieranie, transformacja i uruchamianie Georeferencja - Klasa obiektów (ang. Feature Class) zbiór obiektów przestrzennych charakteryzujący się taką samą geometrią, atrybutami oraz zasięgiem przestrzennym, np. rzeki przechowywane jako klasa obiektów liniowych z atrybutami ranga i nazwa, w środowisku ArcGIS klasy obiektów mogą być przechowywane w plikach shape lub klasach obiektów geobazy. Metadane (ang. Metadata) informacje opisujące zbiory danych przestrzennych i usługi danych przestrzennych, obejmują własności danych (np. zasięg przestrzenny, układ współrzędnych, atrybuty) oraz ich dokumentację (np. zawartość, słowa kluczowe, status, prawa autorskie, dostępność, itp.), umożliwiają wyszukiwanie i użytkowanie tych danych i usług. Plik shape (ang. Shapefile) wektorowy format danych przestrzennych wprowadzony przez ESRI, umożliwia przechowywanie obiektów przestrzennych o geometrii: punktowej, liniowej i poligonowej, każdy obiekt może mieć przypisane atrybuty opisowe, np. nazwa, które przechowywane są w oddzielnej tabeli dbase, obiekty geometryczne i ich atrybuty powiązane są relacją jeden do jeden opartą na numerze rekordu, nazwa plik shape odnosi się do zbioru plików o wspólnym prefiksie (np. jeziora) i różnych rozszerzeniach. 36