POLITYKA HISTORYCZNA MA WYMIAR EKONOMICZNY Gospodarcze dziedzictwo II RP Część II
GOSPODARCZE DZIEDZICTWO II RP Port w Gdyni nieformalne rozpoczęcie inwestycji miało miejsce w maju 1920 r. kiedy wiceadmirał Kazimierz Porębski - ówczesny dyrektor Departamentu Spraw Morskich Ministerstwa Spraw Wojskowych, oddelegował na Pomorze inż. Tadeusza Wendę by poszukał najdogodniejszego miejsca pod budowę portu wojennego. Już w czerwcu 1920 roku Tadeusz Wenda złożył sprawozdanie z przeprowadzonej lustracji Wybrzeża. Pisał w nim, że najdogodniejszym miejscem do budowy portu wojennego (jak również handlowego) jest Gdynia, a właściwie nizina między Gdynią a Oksywą, położoną w odległości 16 km od Nowego Portu w Gdańsku. Ustawę o budowie portu w Gdyni przegłosowano w dniu 23 września 1922 r. (weszła w życie 25.10.1922 r.)
GOSPODARCZE DZIEDZICTWO II RP Jak podaje budowniczy i projektant portu gdyńskiego Tadeusz Wenda, koszt budowy portu nie przekroczył 300 mln zł. Na budowle portowe wydano około 165 mln zł, a na urządzenia portowe około 135 mln zł (udział kapitału prywatnego wynosił 45 mln zł). Chłodnia Portowa była drugim co do wielkości tego typu obiektem na świecie. Dysponowała składami chłodzonymi dla jednoczesnego przechowywania do 1200 wagonów towarowych. Zbudowany w 1938 r. elewator zbożowy mieścił jednorazowo do 10 000 ton zboża, olejarnia posiadała własne silosy o pojemności 6 500 ton surowca, a Łuszczarnia Ryżu miała roczną zdolność przemiałową 150 000 ton.
GOSPODARCZE DZIEDZICTWO II RP Wprowadzone przez rząd cła preferencyjne zdecydowały o pozyskaniu ładunków drobnicowych. W 1933 r. po raz pierwszy przez gdyński port wyeksportowano większą masę towarową niż przez port gdański. Największymi odbiorcami były przede wszystkim kraje Półwyspu Skandynawskiego, w dalszej kolejności państwa Europy Zachodniej i Południowej. Eksportowano głównie surowce: węgiel, drewno oraz artykuły pochodzenia roślinnego i zwierzęcego. W 1938 roku Gdynię odwiedziło prawie 6500 statków a przeładunki w porcie wyniosły 9,2 mln ton. W latach trzydziestych gdyński port odebrał Hamburgowi przeładunek skór i owoców południowych a Bremie przeładunek bawełny.
GOSPODARCZE DZIEDZICTWO II RP Na dzień przed wybuchem II wojny światowej Port Gdynia był w pełni nowoczesnym i wyposażonym portem o głębokości od 4 do 12 m, o powierzchni 897 ha, w tym akwenu 224 ha, portowa sieć kolejowa miała długość 240 km, z 57 magazynami i 93 urządzeniami portowymi. W porcie powstaje także przemysł portowy m.in. Zakłady Tłuszczowe Union, Łuszczarnia Ryżu, Stocznia i inne. Razem z portem rosło miasto Gdynia - w 1926 r. otrzymała prawa miejskie, w 1939 r. liczyła już 125 tys. mieszkańców.
GOSPODARCZE DZIEDZICTWO II RP Budowa Gdyni miała wpływ nie tylko na rozwój gospodarki morskiej, ale na całą reorientację polskiej ekonomii - do 1938 roku aż 80% polskiego eksportu i 65% importu szło drogą morską. Gdynia stała się i jest oknem Polski na świat. Po wybuchu wojny - z archiwów Głównego Urzędu Powierniczego Gdańsk-Prusy Zachodnie wynika, że w Gdyni niektóre z osób zarządzających zabranymi przedsiębiorstwami dzierżyły w swoim ręku po kilka zakładów, zazwyczaj o tym samym profilu, np.: von Suckow sprawował kontrolę nad przedsiębiorstwami rybnymi; był powiernikiem m.in. w firmach: Homoryb, Temporyb, Nordia Have. Z kolei Artur Ferenz, który prowadził aż czternaście zakładów, wyspecjalizował się w sklepach kolonialnych i handlu żelazem, był powiernikiem m.in.: Żelazohurtu, Składu żelaza, G. Stiller. Hurtownia Towarów Kolonialnych. Z archiwów tych oraz wykazów zawartych w Amtsblatt des Reichsstatthalters in Danzig-Westpreussen (Zugleich Öffentlicher Anzeiger) wynika, że w Gdyni przejęto prawie 800 firm obywateli polskich. Z magazynów zarekwirowano towary o wartości ponad 50 mln. zł.
GOSPODARCZE DZIEDZICTWO II RP Plan 4-letni - Idea planu 4-letniego narodziła się w trakcie Wielkiej Narady Gospodarczej (28.02-2.03.1936 r.) u premiera Mariana Zyndrama Kościałkowskiego. Założenia planu 4-letniego przedstawił wówczas wicepremier do spraw ekonomicznych i jednocześnie minister skarbu Eugeniusz Kwiatkowski. Zakładały one, że inwestycje będą prowadzone w sposób planowy. Powołano więc do życia Biuro Planowania Krajowego przy Gabinecie Ministra Skarbu. Analizy BPK spowodowały, że główne inwestycje przemysłu ciężkiego skoncentrowały się w widłach Wisły i Sanu, dzieląc ten region na 3 części. Tak powstał plan COP-u. Dla okręgu kieleckiego (A) przewidziano rolę surowcową, lubelskiego (B) aprowizacyjną, sandomierskiego (C) przemysłową Realizacja Planu Czteroletniego rozpoczęła się w lipcu 1936 roku i miała trwać do czerwca 1940 roku. Planowane wydatki na realizację Planu miały wynieść 1,8 miliarda ówczesnych złotych, a osiągnęły 2,4 miliarda. Został wykonany w ok. 80%. Równocześnie budowano osiedla mieszkalne dla robotników z całą własną infrastrukturą.
GOSPODARCZE DZIEDZICTWO II RP Skutkiem realizacji Planu 4- letniego było powstanie zakładów przemysłu zbrojeniowego, lotniczego, chemicznego, hut, walcowni, zakładów produkcji gumy i kauczuku. Głównymi miejscami realizacji poza COP były również Gdynia oraz Warszawski Okręg Przemysłowy.
GOSPODARCZE DZIEDZICTWO II RP COP (Centralny Okręg Przemysłowy) - okręg przemysłowy przemysłu ciężkiego o powierzchni 60.000 km² (44 powiaty) i zamieszkany przez 6 mln ludzi[1], budowany w 1936 1939 w południowocentralnych dzielnicach Polski. Był jednym z największych przedsięwzięć ekonomicznych II Rzeczypospolitej. Celem COP-u było zwiększenie ekonomicznego potencjału Polski, rozbudowa przemysłu ciężkiego i zbrojeniowego, a także zmniejszenie bezrobocia wywołanego skutkami wielkiego kryzysu. Na rozwój COP-u przeznaczono w latach 1937 1939 około 60% całości wydatków inwestycyjnych o łącznej wartości 1.925 mln zł. Budowę COP zainicjował wicepremier do spraw ekonomicznych i jednocześnie minister skarbu Eugeniusz Kwiatkowski w ramach realizacji planu 4- letniego.
CZYM POLITYKA HISTORYCZNA RÓŻNI SIĘ OD PROPAGANDY HISTORYCZNEJ? Mit II RP w latach 1944-89 II RP była przedstawiana jako Państwo biedne i zacofane, którego powinniśmy się wstydzić. Miało to określone konsekwencje polityczne, i gospodarcze jak choćby powojenny rabunek finansów i majątku Polski praktycznie bez polskiego sprzeciwu.
KONSEKWENCJE MITU BIEDNEJ I ZACOFANEJ II RP Opracowania dotyczące sytuacji gospodarczej Polski w ujęciu historycznym są najczęściej autorstwa zagranicznego. Ostatnie to opracowanie Banku Światowego (The World Bank) z października 2013 r. Znajduje się w nim m.in. Wykres pokazujący jak zmieniał się GDP per capita (Produkt krajowy brutto na głowę mieszkańca) Polski od roku 1500 wraz z prognozą wzrostu do roku 2030, w stosunku do wskaźnika EU15 GDP krajów europejskich członków Unii Europejskiej przed akcesją nowych członków w 2004 r.
KONSEKWENCJE MITU BIEDNEJ I ZACOFANEJ II RP Banken Rolf, Raport Degussa:
KONSEKWENCJE MITU BIEDNEJ I ZACOFANEJ II RP Znikające polskie złoto historia polskiego złoto na dwóch konferencjach międzynarodowych: w Paryżu zakończonej 10 lutego 1947 r. układem pokojowym pomiędzy sojusznikami Niemiec a aliantami, oraz w Londynie 2-4 grudnia 1997 r. dotyczących restytucji m.in. złota zrabowanego przez Niemcy w czasie II Wojny Światowej, a także działalność powołanej we wrześniu 1946 r. alianckiej Komisji Trójstronnej ds. Restytucji Złota. Komisja zakończyła działalność 3 września 1998 r.
W MATERIAŁACH PRZYGOTOWYWANYCH NA KONFERENCJĘ W PARYŻU POLSKIE ZŁOTO WYSTĘPUJE:
W MATERIAŁACH PRZYGOTOWYWANYCH NA KONFERENCJĘ W LONDYNIE BRAK POLSKIEGO ZŁOTA:
Komisja Trójstronna dysponowała około 336,446 tonami złota. Z tego Polska otrzymała w 1976 r. 79.565 uncji (około 2,5 tony, według innych sprawozdań 4,7 tony) z depozytu gdańskiego. RAPORT KOMISJI TRÓJSTRONNEJ DS. RESTYTUCJI ZŁOTA
KONSEKWENCJE MITU BIEDNEJ I ZACOFANEJ II RP "Jak ocalono polskie złoto" to tytuł książki autorstwa Cristiana Paunescu i Dorin Matei, profesorów Rumuńskiej Akademii Nauk. Książkę wydało w 2013 r. rumuńskie Wydawnictwo Oscar Print. Badania jakie prowadził jeden z autorów książki Cristian Paunescu skoncentrowane były w obrębie trzech głównych zasobów archiwalnych: Archiwum Banku Narodowego Rumunii, Krajowego Centralnego Archiwum Historycznego i Archiwum Ministerstwa Spraw Zagranicznych Rumunii. Książka opisuje przede wszystkim historię tej części złota Banku Polskiego, która złożona została 10 października 1939 r. jako depozyt w rumuńskim Banku Narodowym.
KONSEKWENCJE MITU BIEDNEJ I ZACOFANEJ II RP Zapraszam do lektury: www.krzysztofkopec.pl
POLSKA POLITYKA HISTORYCZNA W ostatnich latach w Polsce stała się ona przedmiotem intensywnej debaty publicznej, niestety w przeważnej mierze toczonej poza środowiskiem profesjonalnych historyków, uwikłanej w bieżący kontekst polityczny co praktycznie biorąc uniemożliwia jej powstanie.
POLSKA POLITYKA HISTORYCZNA W Polsce pojęcie Polityki Historycznej po raz pierwszy zostało użyte jeszcze w czasach zaborów na I Powszechnym Zjeździe Historyków w Krakowie w 1880 r. Przyjęty wówczas plan działania w znaczący sposób ułatwił konsolidację narodu polskiego funkcjonującego przecież w ramach III zaborów i poddanego w zaborze pruskim i rosyjskim procesowi wynaradawiania i pozbawiania własności. Przykłady polskiej polityki historycznej: I Rzeczpospolita idea narodu sarmackiego II Rzeczpospolita pomimo rywalizacji o władzę zwolenników ideologii narodowej i państwowej udało się scementować naród wokół najpierw koncepcji odbudowy niepodległego Państwa Polskiego i budowy ładu gospodarczego Polski, później wokół idei upowszechnienia własności, wielkich inwestycji gospodarczych np.: Gdynia, COP. Polityka historyczna Państwa Polskiego odwoływała się do okresu Jagiellonów, czynów zbrojnych XIX w. i wysiłku zbrojnego czasu I Wojny Światowej ze szczególną rolą czynu legionowego i wojny polsko-sowieckiej 1920 r.
CZY III RP MA SZANSĘ NA POLITYKĘ HISTORYCZNĄ? Trudności obiektywne: Pod wpływem środowisk lewicowo-liberalnych po 1989 r. w Polsce podobnie jak w Europie zaczęła dominować teza Francisa Fukuyamy zgodnie z którą proces historyczny w pewnym istotnym sensie dziejowego sporu zakończył się wraz z upadkiem komunizmu (czyli państw tzw. realnego socjalizmu) i przyjęciem przez większość krajów systemu liberalnej demokracji. Liberalna demokracja oraz rynkowy porządek gospodarczy miały być, według Fukuyamy, najdoskonalszym z możliwych do urzeczywistnienia systemów politycznych (choć nie idealnym). W przekonaniu Fukuyamy współczesna demokracja liberalna jest zbiorem politycznych instytucji powołanych do obrony uniwersalnych praw, uświęconych zapisem w takich dokumentach, jak m.in. Powszechna Deklaracja Praw Człowieka.
CZY III RP MA SZANSĘ NA POLITYKĘ HISTORYCZNĄ? Dwie świadomości historyczne: polska i postkomunistyczna uciekająca od historii w kierunku tzw. poprawności politycznej polegającej na zwalczaniu w dyskursie publicznym osób/wypowiedzi, które naruszają zasady poprawności politycznej głoszone przez tzw. autorytety. Mechanizm ten powoduje, że poprawność polityczna jest wyrazem przemocy intelektualnej stosowanej wobec uczestników debaty publicznej. W ten sposób kreuje środowisko dla wszelkich debat publicznych, w tym debat historycznych. Brak właściwej edukacji historycznej co sprzyja mitologizacji historii. Okrągły stół nie jest wartością ale mitem fałszywym. Brak odpowiedzi na pytanie co poza językiem łączy obywateli III RP.
CZY III RP MA SZANSĘ NA POLITYKĘ HISTORYCZNĄ? Zawłaszczanie historii, wymazywanie pamięci. Komuniści gdyby to było możliwe, najchętniej wymazaliby z pamięci Polaków cały okres II RP z jej tradycjami, wartościami, osiągnięciami i głównymi postaciami. Ponieważ było to zadanie niewykonalne podjęli działanie mające na celu maksymalne wyparcie ze świadomości społecznej całych obszarów zagadnień, osób, wydarzeń. Podobnie postępowano z okresami świetności I RP. Zerwanie ciągłości historycznej, pokoleniowej, gospodarczej i prawnej z II RP. Brak wystarczającej ilości elit intelektualnych i gospodarczych myślących w kategoriach interesu narodowego.
CZY III RP MA SZANSĘ NA POLITYKĘ HISTORYCZNĄ? Atuty? Co Państwo sądzą na ten temat?
ZAKOŃCZENIE 3 października 2010 r. o upływie 92 lat od zakończenia I wojny światowej Niemcy definitywnie zakończyły sprawę reparacji wojennych, jakie na mocy postanowień traktatu wersalskiego - miały wypłacić państwom Ententy oraz krajom z nimi sprzymierzonym za straty poniesione przez nie podczas działań wojennych. Ostatnią ratę odszkodowań w wysokości 70 mln euro nasz zachodni sąsiad zapłacił Wielkiej Brytanii i Francji.
LITERATURA Pamięć i polityka historyczna. Doświadczenia Polski i jej sąsiadów, pod red. S. M. Nowinowskiego, J. Pomorskiego i R. Stobieckiego, Łódź 2008, s. 398 (łódzka seria oddziałowa) www.krzysztofkopec.pl