E-PORADNIK URLOP RODZICIELSKI, MACIERZYŃSKI, WYCHOWAWCZY... REWOLUCJA W PRZEPISACH!
Stan prawny na 17 czerwca 2013 Autorzy Cz. I: Monika Latos-Miłkowska, Agnieszka Rosa, Maria Sobieska Cz. II: Małgorzata Skibińska, Agata Kamińska Cz. III: Katarzyna Pietruszyńska, Magdalena Stojek-Siwińska Redaktor merytoryczny Sylwia Gołaś-Olszak Ta książka jest wspólnym dziełem twórcy i wydawcy. Prosimy, byś przestrzegał przysługujących im praw. Książkę możesz udostępnić osobom bliskim lub osobiście znanym, ale nie publikuj jej w internecie. Jeśli cytujesz fragmenty, nie zmieniaj ich treści i koniecznie zaznacz, czyje to dzieło. A jeśli musisz skopiować część, rób to jedynie na użytek osobisty. Szanujmy prawo i cudzą własność. Więcej na www.legalnakultura.pl Polska Izba Książki Copyright by Wolters Kluwer Polska SA, 2013 ISBN (e-book PDF): 978-83-264-4466-1 Wydane przez: Wolters Kluwer Polska SA 01-231 Warszawa, ul. Płocka 5a tel. 22 535 82 00, fax 22 535 81 35 e-mail: ksiazki@wolterskluwer.pl www.wolterskluwer.pl księgarnia internetowa www.profinfo.pl
SPIS TREŚCI Część I Urlop rodzicielski, macierzyński, wychowawczy... rewolucja w przepisach!... 5 1. Urlop rodzicielski... 5 1.1. Podmioty uprawnione do urlopu rodzicielskiego... 6 1.2. Wymiar urlopu rodzicielskiego... 7 1.3. Tryb wnioskowania i zasady udzielania urlopu rodzicielskiego... 8 1.4. Łączenie urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy na rzecz pracodawcy... 11 1.5. Świadczenia z ubezpieczenia społecznego... 12 1.6. Etap legislacyjny... 12 2. Zmiany w urlopach macierzyńskich, wychowawczych i nowy urlop rodzicielski od 17 czerwca 2013 r.... 12 3. Uprawnienia związane z rodzicielstwem... 14 3.1. Urlop macierzyński... 15 3.2. Dodatkowy urlop macierzyński... 20 3.3. Urlop ojcowski (art. 182 3 1, art. 182 3 2 k.p.)... 22 3.4. Urlop i urlop dodatkowy na warunkach urlopu macierzyńskiego, a adopcja dziecka (art. 183 1, art. 183 2, art. 183 3, k.p.)... 23 3.5. Urlop rodzicielski... 24 3.6. Uprawnienia rodziców, którzy w dniu 17 czerwca 2013 r. już korzystają z uprawnień na zasadach dotychczasowych... 27 3.7. Uprawnienia rodziców, którym dzieci urodziły się po 31 grudnia 2012 r.... 29 Część II Wzory dokumentów związane z uprawnieniami rodzicielskimi... 31 1. Wniosek o dodatkowy urlop macierzyński i rodzicielski w pełnym wymiarze... 31
4 SPIS TREŚCI 2. Udzielenie dodatkowego urlopu macierzyńskiego oraz urlopu rodzicielskiego... 32 3. Wniosek o wyrażenie zgody na wykonywanie pracy podczas dodatkowego urlopu macierzyńskiego... 33 4. Rezygnacja pracownika z urlopu rodzicielskiego... 34 5. Wniosek o udzielenie urlopu ojcowskiego... 35 Część III Urlop rodzicielski, macierzyński, wychowawczy... w pytaniach i odpowiedziach... 36 1. Kiedy pracownica może skorzystać z nowego urlopu rodzicielskiego?... 36 2. Jakie dokumenty powinna złożyć pracownica ubiegająca się o nowy urlop rodzicielski?... 38
Część I URLOP RODZICIELSKI, MACIERZYŃSKI, WYCHOWAWCZY... REWOLUCJA W PRZEPISACH! 1. Urlop rodzicielski W dniu 17 czerwca 2013 r. weszła w życie ustawa zmieniająca przepisy o urlopach macierzyńskich, urlopie wychowawczym i wprowadzająca nowy urlop rodzicielski. Druga połowa czerwca jest, więc okresem kiedy pracodawcy mogą otrzymać pierwsze wnioski o urlop rodzicielski. Pracodawcy będący płatnikami będą musieli wyliczyć zasiłek macierzyński na nowych zasadach zasiłek będzie bowiem przysługiwał w różnych wysokościach: 60%, 80% lub 100% wynagrodzenia w zależności od tego, kiedy pracownik złoży wniosek o urlop i o jaki wymiar urlopu zawnioskuje. Nowelizacja kodeksu pracy wprowadzająca urlop rodzicielski jest niewątpliwie jedną z najbardziej wyczekiwanych zmian w kodeksie pracy. Nowa instytucja urlopu rodzicielskiego ma na celu ułatwienie rodzicom sprawowania opieki nad małym dzieckiem w kluczowym dla jego rozwoju pierwszym roku życia. Trzeba zauważyć, że uchwalenie tej zmiany sprawi, że Polska stanie się jednym z krajów, w których obowiązują najdłuższe urlopy związane z rodzicielstwem. O potrzebie funkcjonowania takiego rozwiązania z punktu widzenia pracowników świadczy ogromne zainteresowanie, jakie towarzyszy uchwalaniu tej ustawy, szerokie dyskusje toczące się w mediach, a nawet koncentrujące się wokół nowelizacji ruchy społeczne (protest tzw. matek pierwszego kwartału). Można więc stwierdzić, że ustawa ta jest odpowiedzią na ważne zapotrzebowanie społeczne. Z drugiej strony przeciwnicy planowanego rozwiązania podnoszą ważkie argumenty dotyczące nadmiernych obciążeń pracodawców związanych z udzielaniem tak długich urlopów, czy też trudnościami, jakie mogą mieć z powrotem do aktywności zawodowej pracownicy, którzy z tak długiego urlopu
6 CZĘŚĆ I korzystali. Ustawa budzi więc bardzo duże emocje od nadziei i entuzjazmu rodziców, którzy będą mogli z urlopu korzystać, po sceptycyzm i obawy pracodawców. 1.1. Podmioty uprawnione do urlopu rodzicielskiego Podmiotami uprawnionymi do korzystania z urlopu rodzicielskiego są pracownica i pracownik-ojciec wychowujący dziecko. Obydwoje rodzice mają, więc równe prawa do korzystania z urlopu rodzicielskiego. Warto podkreślić, że jest to kolejne uprawnienie ze sfery związanej z rodzicielstwem przydane pracownikowi ojcu wychowującemu dziecko. Wpisuje się to w obserwowany w ostatnich latach trend do wyrównywania pozycji i uprawnień ojców. Prawo do urlopu rodzicielskiego zostało przyznane obojgu rodzicom, na jednakowych zasadach. Decyzja, które z rodziców będzie korzystało z urlopu rodzicielskiego i w jakim zakresie należy do samych rodziców. Mogą oni również podzielić urlop między siebie (nie więcej niż na 3 części) i wykorzystywać go np. naprzemiennie, mogą również korzystać z tego urlopu jednocześnie, byleby w takiej sytuacji łączny wymiar urlopu nie przekroczył maksymalnego dopuszczalnego wymiaru określonego w przepisach. Pracownik-ojciec wychowujący dziecko może wykorzystać urlop rodzicielski niezależnie od tego, czy wcześniej korzystał z przysługujących mu uprawnień związanych z rodzicielstwem (w szczególności z dodatkowego urlopu macierzyńskiego). Również matka dziecka może skorzystać z urlopu rodzicielskiego niezależnie od tego, w jakim zakresie korzystała uprzednio z przysługujących jej uprawnień związanych z rodzicielstwem. Pracownica może skorzystać z urlopu rodzicielskiego nawet, jeżeli nie wykorzystała uprzednio dodatkowego urlopu macierzyńskiego (wykorzystał go pracownik-ojciec wychowujący dziecko). Daje to rodzicom dużą elastyczność w możliwości decydowania o tym, które z nich będzie korzystać z urlopu rodzicielskiego. Rozwiązanie takie wychodzące naprzeciw potrzebom rodziców należy ocenić pozytywnie. Ustawodawca nie zdecydował się na wprowadzenie postulowanego niekiedy rozwiązania, w myśl którego część urlopu rodzicielskiego byłaby przypisana wyłącznie pracownikowi ojcu wychowującemu dziecko, pozostawiając decyzję w tej kwestii zainteresowanym rodzicom.
URLOP RODZICIELSKI, MACIERZYŃSKI... 7 Prawo do urlopu rodzicielskiego mają również pracownicy, którzy przyjęli dziecko na wychowanie i wystąpili do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka lub którzy przyjęli dziecko na wychowanie jako rodzina zastępcza (z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej). 1.2. Wymiar urlopu rodzicielskiego Wymiar urlopu rodzicielskiego wynosi 26 tygodni, bez względu na liczbę dzieci urodzonych przy porodzie. Jest to wymiar maksymalny. Sumując okres podstawowego urlopu macierzyńskiego (20 tygodni), dodatkowego urlopu macierzyńskiego (6 tygodni) oraz urlopu rodzicielskiego (26 tygodni) daje to rodzicom możliwość sprawowania opieki nad dzieckiem przez cały pierwszy rok jego życia (odpowiednio więcej przy urodzeniu więcej niż jednego dziecka przy jednym porodzie). Minimalny wymiar urlopu rodzicielskiego, z jakiego pracownik może skorzystać to 8 tygodni. Wynika to z nowo dodanego art. 182 1a 2 k.p., zgodnie z którym urlop rodzicielski jest udzielany jednorazowo albo nie więcej niż w 3 częściach, z których każda nie może być krótsza niż 8 tygodni. O jednorazowym udzieleniu urlopu można mówić wówczas, gdy pracownik wnioskuje o udzielenie go w pełnej wysokości. Jeżeli pracownik wnioskuje o udzielenie urlopu w wymiarze krótszym, należy to traktować jako wniosek o udzielenie części urlopu rodzicielskiego, który nie wklucza późniejszego wniosku o udzielenie dalszej jego części. Wynika z tego, że minimalny wymiar urlopu rodzicielskiego, o jaki może wnioskować pracownik to 8 tygodni. Biorąc pod uwagę, że ewentualne kolejne części urlopu rodzicielskiego również muszą być udzielane na co najmniej 8 tygodni, prowadzi to do wniosku, że w przypadku wykorzystania urlopu rodzicielskiego w dwóch częściach minimalny jego wymiar będzie wynosił 16 tygodni, a w przypadku wykorzystania urlopu rodzicielskiego wykorzystywanego w 3 częściach jego minimalny wymiar będzie wynosił 24 tygodnie. Poza tymi wartościami progowymi pracownicy mogą swobodnie decydować o wymiarze wykorzystywanego urlopu rodzicielskiego.